:.^^(y^'fe J U L I I PONTEDER^ ANTIQUITATUM LATINARUM GRiEC ARUM QUE ExMARRATIOxVES ATQUE EMENDATIONES PrcEcipue ad veteris anni Rationem attinences EPISTOLIS LXVIIL COMPRENS JE Et Tabulis plurimis ornat^. 4>1- ^! ''k^^ m^Q PATAVII. Typis Seminarii. CIDIDCCXL. Apud Joannem Manfre. SUPERIORUM PERMISSU, ^ PRIVILEGIO. Digitized by the Internet Archive in 2011 with funding from Research Library, The Getty Research Institute http://www.archive.org/details/juliipontederaeaOOpont ILLUSTRISSIMIS atque E XC E LLE NT ISS IMIS V I R I S PATAVINI GYMNASII MODERATORIBUS JO^PETROPASCHALICO, JOANNI EMO JEdis D. Marci Procuratori, LAURENTIO THEUPOLO Equiti ^difque D. Marci Procuratori, TOTIQ.UE LITERARIORUM TRIUMVIRUM ORDINI AMPLISSIMO JuIIus Pontedera S. P. D. ^^ Ogita?7ti mihi ac fdpius anima re^volventi , Senatores ^rajlan-' ttjjimi j qai jiat _, ut humanum genus Jlatim ac per ^tatem refipit ^ (3" qmd prd-' fiet ^ certa ratione ac confdto ponderat , OT dtfudi-^ a X cat , cat j ad njetera fempcr fe con^uertat j fua tempo- ra p mores , atque mjlituta defpiciat 3 fuccHrrebat antiquiora magis probari , quam nova 3 quoniam illa inter tot fortun<x> 'uiciffitudines ^uariofque ca- fus "verfata reprenfionem offenfionemque omnem poji fe reliquerunt : hac i!ero negltgi contemptiO' ni haberi atque improbart j quippe qualem exi,- tum cultoribus allatura fint ^ non plane manfe- jlum , Quapropter cum duo optima fint hominum injlituta ^ quibus nihil fruciuofius ^iihtlque prAJian", tius mortalium inta agit , alterum publtcA ^vel pri- njatA rei admimjlranda Jiudium , alterum animi excolendi 3 qui publicarum rationum curam con- Jultiffimi fufcipiunt , ad vctujia jura , lcges , ac difcipltnas ita rejpiciunt , quam ut his potius re- centibus , cunBa regant (^ modercntur , Oua in re Vos j Ampltfsimi Viri ^ Vejtraque Augujia Ref publica ( ut fpero atque opto ) immortalts , injiar omnium clarifsimum fpecimen atque exemplum fic excellitis , ut nulla ci^uitas , nulla gens , nullum regnmn aut i?nperium cum Vejiro conferri dtu-^ iurnitate pofsit 3 propterea quod non modo a Jlla- joru?n Vejirorum fapientia ^ confiho unquam non defctvtjiis , 'vcrum etiam iifdem legtbus atquc in- fiitutis y quibus Urhs Vcjlra nobilifsima primum coti-* Jiitr^ jlituta fuit y ptMic^o utilitati femper confulmfiis ^ libertatemque (f gloriam diHtifsme tmati eftis , C^ tutamini , Illi autem qni inter pri-vatos parietcs rem dome^icam jtrenne agere mjittuunt ^ ea folici- tudine a parentilms traditam reoidam ac dfcipli^ nam intuentur ^ ut eorum dtBa <f facia memori mente quotidie retracient ^ ifdemque tafiquam lcfi-^. hus fe addicant ^ objlringant , jam 'vero qui y hac cura pojlhabita , ammnm opttmis artibus pra^ clarfque docirinis tmbuunt atque informant ^ non^ ne ab ultima antiquitate pr^ceptores formatoref- que arcejfunt ^ quorum fapientiam imitentur ^ fa- cundtam excolant , mores induant , ^ totis viri- bus ad tllorum fimditudAnem fe fnaant &' com~ ponant ? A qna confuetudine quamvis abhorrere 'Videantur , qui in naturjn, contemplatione afsidue 'verfari folent ^ tamen^fecus ac vulgaris optnio fert^ exijiimandt funt , cum ad nova inve^iffan- da non prtus defcendant ^ quam a vetertbus quid- qutd proditum memori^ fuerit , exploratum /<?- ncant pcrceptumque Torro quA proferuntur. nor- va quontam ..... propterea talta tota de ns (3" anttquttas habentur filet ^ . dicuntur Jt quota ' pars ex veterum fcriptis fupereji ? Ex horum ;- gitur interitu ignota quadam atque obfcura in lu- lucem revocamHs ^ auBoreJque dicimHr 3 ^uod pri- mi fortaffe repertores tnter immenfas antiquitatis teriehras demerfi jacent , penitufque extincii , Quo~ rum monumenta fi extarent , pro certo ajferere auderem ^ pleraque qua nojlra tempora Jufpiciunt , ^ fummis laudthus profequuntur , inventa ab antiquis fuijfe atque exculta . Equidem nihil w- fl fummum (^ perfecfifsimum de antiquitate ejfe jiatuendum ^vetujlfsims TahuU Euguhina , in cjuihus tanta inexplicahtlis fapientix, figna reni^ dent j declarant , idemque Homeri &" He^ di-uina fiodi opera confirmant ^ Quare nos utrumque am^^ plexi , ^ veterem difciplinain cognofcendam imi- tandamque jamdudum fiufcepimus ^ i^ qt>.z a 've- terthus defiderari poterant , tn Jiirpium Irfioria il~ lujlranda atque ampltficanda pro nojlra 'virili mo- iiti fumus ^ i^ molimur m Ouorum alterum aperte indtcant ea njolumina quA in puhlica commoda prMeritis annis edtdimus , Vohifque facravimus : clariufique Hortus Vejler Tatavinus ^ cui pcr an-^ nos XX f, j Vohis juhentihus , pr^fiutmus , dcmon-- Jlrat eo Jitrpium numero refertus , ut inter c^te^ ros hortos , quos vetujlate , amplitudine , decore fia- cile prxjiahat j hoc etiam ornamento excellat , Al- terum naque rejlat , quod ad hoc tempus Vohis tri- , trihuendum dijluli ; /iquidem hoc o^us qmd nunc Vohis ^ Nohtltf/imi Senatores nuncupo fkcrumque^ dico , jampridem Im?nortalis memoriA Vtri Geor^ ffii Cornelii Cardinalis ac Fata^uini Pontijicis pr^- jiantijfimi hortatu fnfceptum , cum tmmenfi ferme effet lahoris , ^ plurimi otii , hihernis tantum menfihus quibus a puhlico munere &' diuturnis peregrinationihus *vacaham ,, excolui (^ peregi . hoc igttur fludiis Veftris fecundis ^ fauftis , Ve- ftraque Humanttate fingulari ita fufcipite (S' tuea^ mini , ut quA commoda uttlitatefque GrACA ^ Latin& hftortA ac lingUA ftudiofi htnc percepturi funt , ad Vos omnes deferant ut ego ultro dc- , fero ') quandoquidem a tantis difficultatihus , er- rorihus ^ atque amhagihus nunquam emerfijfem , nifi Aufptcia Veftra Jemper optima femperque au» gtifta mtht prAfufifient , Valete Dabam Patavlo IIX. cal. Maii. CI3 IDCC XL. JU- JULII PONTEDER^ IN EPISTOLAS T R ^ F ^ T I O. jfi^pcnumero nonnullos qui fapientia: ti- tulo decorantur , de fua forte conquc- rentes adverti , quod infimo hoc a:ta- tis gradu natis nihil jam fibi fuperfit, in quovires exercere, ingenium & flu- dium oflendere , ac tempus cum lau- de & exiftimatione tranfigere pofTint , cum omnia ab antiquis profpccla fint & prarrepta. Qiiorum quc- rimoniis,ne dicam focordia atque inertia, cum nu- per audirem quofdam fpedlatx indolis juvencs non modo ab invefligando deterreri, fcd etiam a vctcri fapicntia percipienda avocari , tam defperantes no- va invenire , quam vetera meliora efhcere , ante- quam latius difpergatur makun , luccurrendum fta- tui, ut illi ignaviam potius fuam, quam fortunam & noflra tempora culpanda cfTe cognofcerent ^ hi vero ercLti &: conflrmati , ad certam fpem revoca- rcntur. Et quoniam gemina hinc proccdit quxftio, quarum altcra ad naturalium rerum contemplato- rem cultorcmque pertinet, ad vetera imitantem aut reparantcm altcra , de illa primum pauca , de hac deindc plura proponam . Et fane objiu"gationc po- tius , quam longo fermone illi digni videntur, qui iiaturam, qua: omnium commimis parcns di£la at- que habita efl , omnia longe & late diffufa majefla- te fua comple£lens , , & vel tam iniquo ani- celans mo, vel tam inani ubere & efTe credunc, uc ftcrili olim macer cunda morcalibus largica fic, nunc no- verca ab effocco acque exhaufto fmu nacos rejiciac & repellac Ecquando enim cuiquam ica indulfic , . auc indulgere pocuic , uc cocam le morcali oculo fubjicerec penicufqiie revelarec ? Ecquando qu^ in , aere inenarrabili modo , & fubcilicace mira concin- gunc , qua racione fierenc , auc qua cognofci priE- fcirique poffinc edocuic ? Ecquando qux mari ab- , didic ab imis recefTibus cundta effudic , qux cerr^ •, fmu fovec , deprompfic ^ qua: foncibus , qu;^ lacu- biis , qux fluminibus abfcondic , proculic in apri- cum , & minucacim decexic ? Sed quid de abdicis loquor ? Quoca pars eorimi quce in folo fummo gi- gnuntur , qux oculis cernimus , qux manu percra- damus , nobis nota funt , & perfpe6la ? Pleraque in abftrufo jacent , & femper ab inquirente fe fubdu- cunt , profundiufque recondunt , ne ab inveftigan- do & cognolcendo hominum fedulicas imqiiam cef- fec . Ec quifquam conquerecur omnia prxoccupaca effe a veceribus & prxvifa? Qiix camen cum dico, non perinde accipi volo , quali eorum fencencix ad- hxream , qui omnia fumma anciquis neganc Ea . qux hominis eft fcire anciquicaci jure ac merico con- cedo Accamen , innumeris morcalium libris con- . fumptis , qua: per illos deteda erant , cogni- & ta , in eadem quibus natura celavit , adyta iterum recefferunt . Hxc itaque retegcre & proferre quid vetat ? At eorum opera , qui poftquam licerx in- ftaurari recrearique ceptas furt , floruerunt , omnia patefadla funt , commentariis expolita , memorix- que mandata ? Multa quidem inventa reftituta & fatemur non omnia tamen Propterea nemo de- : . b tcrrerj tcrreri animumque defpondere debet , tum ; quia qux homines conquirunt & curant nunquam , talia inveniuntur , ut meliora reddi non pofTuit timi •, etiam quia multa prxtermittuntur, qu^e perfeveran- ter conledando, colligendo, atque ornando non mi- norcm laudem ex rara fegete parvum manipulum , quam illi ex denfa magnimi , afferentes confeque- miu^. Quod dimi de iis fpondeo q\ix in natur.x ar- canis latent, ex quibus nuUo unquam tcmpore phi- lofophandi materiam mortalibus defuturam plane contenderim , ea non pofthabeo qnx a veteribus po- fteritati tradita ad nos pervenerunt. Hxc enim quas humano generi utiliffima, fcituque maximopere ne- ccfTariainveniuntur, rimantem, confequentem , ex- polientemque , & qua interpretum qua librariorum vitiis eximentem quis unquam commendare fatis potcrit , cum ejus nominis famam & merita nul- , la a:tas deletura videatur Non fum tamen nefcius ? qui de phyficis jam prxreptis acerbe conqueruntur , in veterum do£trina a:tatem noftram accrbius cul- pare ; quod prxterita ingenia totius pofteritatis ftu- dium reftinxerint Quam opinionem jam publice . conceptam , & pku'imorum exemplo confirmatam ut ab hominum animis omnino evellerem librum , hunc in ordinem digefTi , edendumque curavi , quo, me tacente , noftra juventus inteUigcret non lolum fpicilegium , verum etiam uberrimam mefTem cui- que ex antiqua fegete fuperefle In hac quidcm fo- . lertiirimus quifque non modo ingenium exercere , animum excolcre , atque optimis artibus imbuere poterit fed «Sc prxclara iUuftrando tam prxfentem , quam futuram ictatem bencficio fummo fibi obftriii- get, meriticque gloria: ac prxdicationis frudus quam maximos decerpet^ ( ut de . Nam iibro jam dicere infti- inflituam ) quoties & a quibus de Latin::e lingUc^ origine cjufque etymis commentaria edita non lunt ? Qiiis igitur eorum audloritate non deterritus ean- dem qu^ftionem iterum pertraclandam luiciperet ? Nemo quidem , nifi fiquis aliena recoquere mallet. Tamen nos , quantulicunque fimus , non audacia auc fuperbia elati , fed veritatis ftudio du6li allos fon- tes quippe nobis iirmum & ftabile in- reteximus ; federat nihil efte tam perfedlum , quod alienam in- duftriam repudiaret Itaque vetuftam fcribcndi ra- . tionem fecuti , quanto longius ab aliorum inftitu- tis receflimus , tanto propius ad lingUiE primordia penetravimus , eaque in hominum luccm qux jam non folum obfoleverant , fed etiam evanuerant , re- vocare nixi , non mediocre ad Latinx lingua: in- telligentiam contuliffe commodum viftfumus. Quid vero de Latincu gentis exordio dicam? An quifquam qui Latinum fermonem a Gn^co emanare inteili- get , Latinos quoque a Griccis ortos non fatebitur ? Et quoniam qui ianguinis & lingu;^ focietate con- junguntur , religione quoque .& legibus non diftide- re inter fe rationi confentaneum eft , pleraque Ro- mana facra , leges , inftituta unde petenda nift a Grxcm Jam ? vero ciim Romanos Grxct loquentes a Troja in Italiam venifle hiftoria doceat, Trojanos item Gti-Ecorum quondam fuiiTe coloniam non con- jicimus ? Quod eciam Grxca nomina a Trojanis u- llirpata , connubia inter utranque gentem commu- nia , atqiie hoipitalia jura demonftrant Hxc itaque . commoda atcjue aiia quns priEtereo ex veteri Lati- , nx lingux icriptura percipimus Qiiam nihilomi- . nus adeo parvi feccre editores , ut in Catone & Var- rone tanquam vetuftatis deliramenta non immuta- rinc folum , fed etiam ferme totam extinxerint , b 2 Atta-. Atcamen ciim hujus utilims in confeflb fic , quis an- te nos editoribus id vitio vertit ? Quis reprenfioni dedit ? Quis reftituendi au^^or extitit ? Nemo pro- fedlo , quamvis poft Turnebum Jofephum Scalige-, rum, Urfmum, Popmam, Vidlorium, aliofque ma- gni nominis viros de Catone & Varrone commen- taria ediderim Quibus quid amplius prxftiterim , . malo ex aliorum judicio cognofccre, quam mea (cn- tcntia ftatucre Porro ( ut ad alia tranfeamus , . c\\xx propofita quxftio utique flagitat ) de veteri aftronomia, annorumque ratione ac difcrimine quan- ta & qualia a Petavio , Scaligero , aliifque egregia opera non habemus ? Quis tantq audloritati non cef- fiiret, ut inhonorus potius in otio & quiete langue- fceret , quam materiam illam perfedle claboratam pertraclarec ? Nos id aufos elTe fatemur , veritate cohorcante , & duce Cujus aufpicia fequentes tam . longe ab eorum fcripcis dcclinavimus , ut miriun protedo fit ex adeo diftlmili principio auc iUos ve- ra confedacos fuifte , auc nos Verumcamen quan- . timi ab illis receftimus , cancum veceribus adiiiEfi- mus, cum nihil fme veceri audloricace acque exem- plo ftacuendum eftc judicaremus. Principio igicur Chaldaicum annum, cujus fama jam apud nos evanuerac, ex Herodoco & Plucarcho conccxuimus , eundemque in Romanam civicacem recepimus primi. Qiio confticuco, Boeocii anni, qui celeberrimus quondam viguic cam Scriptorum ceii Hefiodi , Thalecis , Anaximandri, Hippocracis, De- mocrici , Eudoxi , Diodori Siculi , Pkicarchi nomi- ne , quam gencium nempe Boeocic , Sparcanq , Co- rinchie , Syracufanc nobilicace, hoc aucem xvo ex- tinctus jaccbat , necnon Attici atque Olympici am- bicus civiiia principia in anno llomano patuere . ' ^ Qua- Quoruni utilitarem quis vel contemnere jure pote- rit, vel improbare? Hinc enim Grveca hiftoria ita elucefcit , ut , Gr<^corum annis , menfibus , collatis & diebus cuni Latinis , quidquid in Grjecia conti- git cum Olympiadibus ut mos ferebat , conjun- , dum , quo menle, & quo die Latino evenerit, uno obtutu cognofcatur Ab ultima deinde antiquitate . repetitis annorum differentiis , de Dieteride, de Te- traeteride ( qua Olympiades primum definiebantur j mox enim Odteateride uia e(l Gr^cia ) de 0£leate- ride, de anno magno Metonico & Callippico qu^ comperimus , in tabulas digeflimus , quibus prqci- puarum gentium inftituta , Eoeotic videlicet , Spar- tanq, Corinthiq, Syraculane ( de quibus {lipra retu- li ) Thebanq Attice , Olympicq , Macedonicq in , duas fedas diftributq , & Bithynq fubjiciuntur , & declarantur Neque de civili tantum anno , qui res . geftas , qui magiftratuum aufpicia , qui facra pro- & iana omnia moderabatur, h^c animadvertimusj fed & folarem ex Gra^ca aftronomia, qux foede lacera medicam manum expofcebat , in hominum memo- riam revocavimus Cujus quatuor prqcipuis gene- . ribus in ordinem redadis , Boeotii fcilicet , Attici , Macedonici , & Callippici, Callippicum ufu & pr^- ftantia interomnia ita excellit , ut in hac tanta a- ftronomiq luce casteris facile pricftet , Gregorianum- que vocetur. Ad Latinos deinde converfus, a Lavinii primor- diis dudo initio, ad annum U.C. IDCCVIII. quar- tumque Julii Ciefaris confulatum tempora certa ra- tione connexa ita deduxi, ut quantum Lavinio an- no, quantum Albano, quantum Romuleo, quantum Pompilio five Romano attribuendum fit , diligenti admodum cura computarem. Neque his contentus^ de unaquaqiie periodo fingillatim referendo , qua* cognofcerc hominis erat , noftraquc facultatis, fepo- fitis fabulis , aut vera , aut vcns propiora ex pcni- tiflima antiquitatc dcrivavi Jdcirco in Trictcride . Lavinia , qua trcs anni lunarcs in orbem rcdibant , quid Calcndc , quid Nonq , quid Idus ( quarum no- mina & fedes rcceperunt Romani, ufus nequaquam) annis & menfibus definiendis confcrrent ita fum , affecutus ut iliius ictatis fmiul ingenii pcrfpicuita- , tem dc acumcn, fmiul in coclcfti difciplina pruden- tiam plurimum admirarer. In Aloano vcro llomu- leoque annis , quorum modus idem , menfumi in- tervalla dilfmiilia , folis motum metiti fumus , fic ut quinto quoque anno folaris orbis die prxirct-, fcx- to autem recederet civilis Qiiorum inconftantia : Numa Pompilius fublata , Chaldaicum annum , quL ea tempcftate propter Olympia celeberrimus in Gre- cia ferebatur, edixit , Terminalibufquc claufit, CCCL. dies complexus , quibus altcro quoque anno mcnfis intercalaris dierum XXX. quem Merccdinum voca- runt , & quarto dies qui ex quadrantibus fit , Olym- pia & A4yftcria Romana appcllatus , infercbantur . Hunc annum dic tantum mox auLlum, qui ex in- tercalariis exemptus poft rcges facer habitus eft, 7\e- pfuginm a debcUato Tarquinio diclus , pcr annos I3C LXIX. fuiifc Rome , codcmque facra & civilia o- ninia comprcnfa quis antc nos retcxit , cvulga- & vit ? Cujus quidcm conquifitio , & notio quamvis in propatulo non cflTcnt ; ab infcris tamcn eXcitan- da non erant, fed ab iis voluminibus que omnium manu teruntur , crucnda, & dctcrminanda Hoc i- . gitur Romane hiftorie fundamcnto pofito , reliqua que ad anni partes , & difcrimina , quccque ad con- mlatus initia pcrcinebapt , nullo ncgotio pcrcgi Ce- . pi pi deinde , liis rebus cognitis, facilius & expedicius regulam ac viam confiderare , qua Julius Ciefar ab anno Romano & Chaldaico ad lolarem ^gypcium tranficum fecerat. Neque muk^ induflrie fuic ex iif- dem veceribus memoriis colligere animo, quale prin- cipium anno Carfar actribuerit, quafve in parces dif- criminaveric , & quo intervailo, pracfcrcim cum fu- periora tcmpora a nobis rcmenfa & defcripta quas nova inflitucione adimplenda erant , antc oculos Ifa- rent Diirmiulare tamen non elfe iidei noftre cen- . feo, cum hoc ipilim tranfigere, expedire, atque ab- folvere inftituerem , tot me interpretum ambages circumftetiiTe , ut ab ^gypto JEgyptius annus , qua- lem Ccefar expreiferatarceifendus fuerit , quo cer- , tiori argumento novam anni formam a tantis dif- ficultatibus erroribuique extricarem Jam nihil fu- . pcreife opinabar , quod propofiti noilri ratio pofce- re videretur , cum Ovidium , Plinium , Colu- & mellam adhuc inter fordes jacerc animadverti. Quid facerem ? Humanum effe videbam , opcimis fcripto- ribus opem eouique ferre quo pro faculcace poffem. Hoc icaque mihi perpendenti & , in varias partes mentem cogitationemque verfanti lux quxdam ex ipfo Plinio aifulgere vifa eft, qua ad diligendorem difquifitionem eredus geminas anni normas, alte- ram quidem a C^eiare proditam , alteram vero que Italica ratio vocabatur , ab obicuro audore apud Plinium referri cognovi Neque diu novx aftrono- . n\ix caput & fons me fefellit Nam cum in Ovi- . dio eandem recognofcerem , atque hunc ab Julio an- no tam temere declinaife non crederem, ut in Au- gufti domum quod ab Julia Auguftanaque lege dii- crepabat, mittere aufus eifet, novum inftitutum Au- guilo elfe affignandum ftatuebam Hoc maxime . ma- de> do anno tabiik quam ab codem in pu- Augiifti de , blicum prolatam , cum JuIiLm annum Italico Coe- lo minus aptum , utpote itgyptium emendaret , , Macrobius memoriq mandavit, mihi innotuitj quo adminiculo ufus tres illos au£lores tam a vitiis quam a reprenfione vindicavi. Sed quid de fmgulis fcribcre pergo ? Liber in ve- flibulo adeft ad ipllim legentes remitto In quo fi : . ea qu^E leviter perftringo quarque conliilto prxter- mitto, fux expcclationi relpondere forte offenderint, fpero fore ut intelligant , neque fibi , neque cuiquam qui xtatem & ingenium otio , languore , defidia & terere recufet , ad bonas artes & priEclara inventa viani elfe ab antiquis interceptam & pra:clufam . Etenim fi milii, in quo omnia quam fmt exigua , & fentio, & fateor, in ea fcientia & dodrina quam mihi non vindico, talia & tanta detegere atque il- luflrare contigerit, quid illis fperawdum efl , qui vi- res ingenium maximiun , fummam eru- integras , ditionem & eloquentiam ad vetera monimienta re- paranda contulerint ? Defmant igitur aut fortem cul- pare , aut animum abjicere manet quemque fua ; laus , & gloria femperque manebit j Nec morta' . lium quifquam ignobilis atque inhonorus vivet , ni- fi fua culpa. EPI- . . . .. . . . . . EPISTOLARUM Ad Clariffimum g^ ^obilijJimHm Virum ANDREAM MARANUM ARGUMENTA. jr. Epiftola : De "veteri fcribendi ratione. pag. r, II. De veteris orthographix utilitate . i J III. M. Cato itt caput VIII. rujl. rer. Emeiidatur 24 IV. Emendatur M. Cato a capite VIII. in capttt XXXIX. 36 V. Emendatur M. Cato a capite XXXIX. ni caput LXXIV. 51 VI. Emendatur M. Cato a capite LXXIV. in caput CLVIL 65 VII. Emendatur M. Cato a capite CLVII. ad extrema 82 VIII. Emendatur Varronis liber I. de Agricultura in caput XIV. 90 IX. Emendatur Varro a capite XIV. in caput XXIV. ^ 105 X. Emendatur Varro a capite XXIV. in caput XXX. i 2 1 XI. Emendatur Varro a capite XXX. in caput XXXVIII. 134 XII. Emendatur Varro a capite XXXVIII. in caput XLIV. 14.J XIIL Emendattir Varro a captte XLIV. ad extremum. 160 XIV. Ut Varro de temporum rattone agens emendetur , quid prajlandum f't. 172 XV. De Chaldatca dieteride , ejufque principio in anno noflro , qiia GrtC' ci &" Romani uft funt 174 XVI. De Chaldaica aflrortm ratione 182 XVII. De Chaldtconm annis folartbus canicularibus & 188 XVIII. De Manilii ajlronomia , ejufque anno cselejli 193 XIX. De B-eotiorttm ajironomia , & anno Jolari 200 XX. De Dieteride ac Tetraeteride Bxotia , deque Eudoxi O&eateride . 2 10. XXI. De Attica AJlronomia , atque anno Attico folari • 213 XXII. De menjium Atticorum ordine 220 XXIII. De Atticorum annorum dijcriminibus 230 XXIV. De antiquijjsmo anno Jolari , quo Craci Latinique tifi Junt , & ad- huc utimur 244 XXV. De anno CaUippico Jolari 2 5 5 XXVI. . . . . . . . .. . , XXVI. De anno Olj/mpico ^ de Olpnpiadibus , Pythiis , IJlhmiis , ac Ne* meis 259 XXVII. De amo Lacedamonio , & c/e Panathenais , Caniiis facris , at- que Hfacinthiis . 2 <5 5 XXVIII. De anni Maceeionici (lifcriminibus , & dc Bithj/nico anno . 271 XXIX. Qi'.a ratione Grtecorum anni , menfcs , ac dies cum Latiuis Ccmpo- nantur ijj XXX. .Annos X. menftbus definitos , quibus diu ufi Latini , non ejfe fabii- Jofos , neque civilibtis commodis inutiJes , 27^ XXXI. De mirabili trieteridis La-uinia; natura , & qua ratione per ca- lendas , nonas , idus in annos lunares fepararettir . 287 XXXII. De Albana Hexaeteride 295 XXXIII. De Romulea Hexeateride , quo anno Olympico inceperit , & quo anni tempore , unde Roraie principium ducitur 304 XXXIV. AnnUm folarem Romanum , quo ttfi pofl Romulum reges , ac Refpubl. fuijfe Chaldaicum dies CCCL. antiquitus complexum , & Terminalibus abfoluttm 310 XXXV. Varronis locus de L. L. iHuflratur ; confirmaturque anni Romani terminus / demum de intercalatione agitur 317 XXXVI. Quot fuerint pofl Numam Romte anni initia , & quoties confu' lattts aufpicia immtttata . 323 XXXVII. De anno Romano intercalario , & de Olympiis fi-ve myfieriis , & quibus amiis de intercalatione antiqu£ memoria loquantar . 328 XXXVIII. De Dieteride Romana civili folari & 335 XXXIX. De Dietertde Romana Eudoxi Fafiis exornata 338 XL. De Dieteride Romana folari dtebus LHI. a cal, Janttar. remota . 340- XLI. Macrobius Saturnalia uno die fiaita fcribens fitfitatis coarguitur : deinde de anuo ab U. C, DCCVII. qui Confufionis vocatur , agitur 348. XLII. De anno folari Julio , ffve de Tabula Cefaris Di&atoris . 352 XLIII. De anfio Mgyptiaco , a quo J. C.efar fuf.m exfcripfit 562 XLIV. De fiellarum ortu & , ipfarumque fignificatione occafu , qu,v Julius Ciefar Crace in publicum ttftim emifit 372 XLV. De Plinii anno folari , five de Tabula Augujli. 380 XLVI. Calendarium Rtifiicum Farnefianum ; Calcndarium quo Ovidii fa- fios tUufirant ; Calendarittm Magni Covfiantirti tempore exprcfihm habitum y libros qui infcribmtur de re medica Largi Defignatiani , Plinii , Prifciani , Sorani Epkefii ejfe montimenta tam nullius pre» tii » . . . . . tii , quam for^icLe & buvbaYce ongifiis i 595 XLVII, De Ovidii Fajlis ex Atigujii tabti/a , Ettdoxo , aliifque 400 XLVIII. De Ptolemici libro falfo hoc nomine prodito , qui infcribitur ifidaeis d-TTKdvav iirianiiuaiay , 412 XLIX. Explicatttr , emendaturque Varronis lib. II. de re pecuaria in ca- put V. 416 X. Emendatur, explicattirque Varronis lib. II. de R. P. a capite V. ad extrema . 428 LI. Explicattir , emendaturqtie Varronis liber III. de villaticis paflionibus a primo captte in caput XII. 446 Lll. Explicatur , emendaturqut; Varror.is lib. III. de villaticis paflionibus a capite XII. ad extrema . 454 X//7. De Lipfienfi Ruflicortm auBorum editione , & de fragmento falfo Gargilii Martialis titulo mper prodito 462 LIV, Cohmellie liber I. emendatur , illuflraturque » 471: LV. Emendatur , illuflraturque Columellte liber II. in caput XIII. 484 LVI. Emendatiir , illufiraturque Columellie liber II. a capite XIII. ad extrema 495 LVII. Emendatur , illuflraturque Columellie liber III. 501 LVIII. Illuflrattir , emendaturque Columellte liber IV. 512 LIX. Emendattir , illuflraturque Columellie liber V. 522 LX. Emendatur ilhtflraturque Cohimellie liber VI. , 558 LXI. Illujlratttr emendaturque Columellie liber VH, , 551 LXII. Emendatur illuflraturque Columellie liber VIII, , jdo LXIII. Emendatur , illujlraturque Coltimellie liber IX. 5<?4 LXIV. Emendatur , ilhijlraturque Columellie liber X. 575 LXV. Emendatur , illujlraturque Columellie Uber XI, 579 LXVI. Emendatur , iUuJlraturque Columellce liber XII. ^iS LXVII. Emendatur ilhtjlraturque ColumelLe liber qui de Arboribus infcri- bitur 599 LXVIII. De pomo-^ deinde noHnulla in Plinio & Theophrafio emendantur ^ illujlranturqtte 610 NOI . NOI RIFORMATORI Dello Studio di Padova. AVcnJo veduro per la Fedc diRevlfione, e Ap- F. Paolo Tomafo MamelU Jn- pro; azione dcl P. auijitore nel L-ibro iniitolato; Julii Pontcderx Anti^i^ttatum Lattnarum urvcariimtjiie Enarrationes , attjtie Emendatwnes ^c. , noii v' clTer ccs' alcuna contro Ja Santa Fede Catto- lica , e parimcntc per Atteftato del Segretario No- flro, nientc contro Prcncipi , e buoni collumi , con- cediamo L.iCwnz,a a Gio: Manfre Stampatore , chc poffi efTcrc itampato , oflervando gli ordini in materia di Stampe , e prefentando le folite Copie alle Pubbli- chc Librarlc di Venezia , e di Padova Dat. 4. Marzo 173^. ( Gio: Francefco Morofini Cav. Rif. ( Gio: Pietro Pafqualigo Rif. ( Daniel Bragadin Cav. Proo Rif^ Agoflino Gadaldini Segr. 1739. 16. Marzo. Regiftrato nel Magiftrato Eccel- leniifnmo contro la Beitemmia. Vettor Gradtnigo Segr, , , JULII PONTEDER^ ANTIQUITATUM LATINARUM GR^CARUMQUE ENARRATIONES ATQUE EMENDATIONES. r*. r EPISTOLA L De ijeten fcribendi ratione JULIUS PONTEDERA ANDRE^. MARANO Ci A M I C O S U O S. D. -"• Iteras tuas quas egregio viro Felici Jofepho Cor- nokio familiari meo tradidifti Saturnalibus fe- cundis datas , ut refignavi atque infpexi , non mediocriter admiratus fum, mihi novo arQumen- to , quod a priftina tua confuetudine recedcret epiftolam veniiTe . Nihil enim quod ad ftirpiuai difciplinam pertineret , ut confueveras , fcribis; nihil fuper Horti Patavini hiftoria in qua me totum jam dudum effe haud ignoras , fcifcitaris; nihil demum ex tuis mufis ( qus tecum nunquam filent ) quo a mo- lefto labore paulifper requiefcam & rccreer , largiris . Verum , omni- bus .pofthabitis in eo tota tua epiftola verfatur, ut La- , , quicquid ad tmos Rei Ruft. Scriptores illuftrandos olim commentatus fueram Li- , pfiamque rogatus miferam , ut fuis fedibus infereretur quod Thomas , A F rits-. , z EPISTOLA Fritschius iftiid opus jam pridem excudendum fufccperat , ad re , qua poflem celeritate , perfcriberem . Multum jam tempus interfluxifle ar- guis , ex quo id tibi me prsftiturum receperam : tamen nunquam praeftitifle ; modo Fritschii interitum , modo eorum quibus poft de- mandata cura fuerat , occupationes ; modo alia atque alia caufando : & hac ratione defuicrium tuum debito ufufru£lu defraudaflie . Nunc ex longo intervallo tanquam ex malo nomine non folum ufuram , fed et- iam fbrtem repetere . Hoc amplius non nefcire addis me de ifta re Venetias fjcpe fcriptitare ; ideoque hoc exemplum repofcere haud no- vum vel illaboratum . Quid dicam ? Non equidem inficier Chriftino Martinellio praeftantiflimo viro Patricio Veneto meique amantiflfimo ru» fticos commentariolos mlttere , fed de iis quorum argumentum ille mi- hi injungit ; ideo qua quid de Catone expetit , qua de Columella , obfequor , atque ejus voluntate tenus relcribo : nonnunquam Varro- nis locum , Ikpe Plinii quo mirifice deleflatur , ut fibi explanem , , mandat : item alia atque alia & pofcit & reddo At tu de omnibus , . flagitas ; non igitur eadem eft fcribendi ratio Quid dicam illaboratam ? . Etenim quicunque de veterum fcriptorum monumentis agere inftituit , is fane nefcio quid immenfi negotii fulcipit , lummjEque difficultatis , in quo induftria plurima adhibenda , in quo graviflims operse laborif- que maximi onus fuftinendum in quo aflidue cogitandum vigilandum , , fudandum . Siquidem ex penitiffima rerum abditarum obfcuritate quae ab inquirente iemper fe fubducunt , altiufque recedunt , erucnda func omnia, atque in lucem proferenda . Jam vero homines qui ab his tem- poribus quam remotiflimi vixerunt , moribus , inftitutis , legibus , totoque fcribendi ordine , & lingua ipfa diflTimiles , quid fenferint , quid optave- rint quid effecerint , qui vult aflequi , neque fententiam folum , ve- , rum etiam rimari verba , nonne human«e fortis quodammodo oblivifci videtur? Deo certe , ut ita dicam , fimillimus cenfendus eft qui per tan- tas rcrum ambages , per detruncata verba , perque varia operarum at- que interpretum difcrimina , veritatem fe aflccuturum promittit . In quo fiquis ita fe jaftaret , oftentaretque , dum noftrjE conditionis fines tranfcendere crederet non divinus exiftimaretur , fed hominum ignavif- , fimus . Conie6lare quidem homini licet , & conje£luras proferre , eaf- demque rejicere fubinde , fi meliora naclus fit , ac repudiare : vera polliceri non licet . Quapropter nos qui non modo honiines efl!e nos intel- ligimus , verum etiam inter homines ab ingenio , doflrina , viribus infirmo»; , noli credere , mi Andrea , tanquam de tripode oracula ti- bi fcripturos j fcd , ut horaunculi folent , fortalTe nugas meras , Labori pro- , F R I M ^. 5 pi-ofe£lo & diligentis non pepercifle , ut vera invenirem , aut quam maxime veri fmiilia , fatebor . Id fuerimne confecutus , an contra quan» , doquidem tibi obtemperandum ftatuo , videbis Sane ut talia non mit- . tam ; fatis fuperque mihi erit , idque tua; referam humanitati , fi pro- babiJia judicaveris . Nam quod in extrema tuas epiflols parte pofitum video , fperare fcilicet qua; fcripfiflem , tibi quo«ex voto fuccefllira ; niam in rei rufticae ftudio quod illi qui veteres eas memorias ante nos ex- poliendo explicandoquc vacarunt , contempferunt , ufum maximum at- que exercitationem habeam , fcito , ut Varronis verbis utar , o;nnes- qui habent citharam non Equldem a puero agricultur^ ejfe citharnedos . deditus fui in qua re domefticum exemplum habebam ; nam Lauren- : tius Pontedera patruus meus quocum ab ineunte xtate vixi vel in , primis egreglus agricola habitus eft , ac propterea fundum omni furcu- lorum genere refertiflimum fummeque fru61:uofum mihi teftamento reliquit. Neque ipfe folum tali deIe(?latione tenebatur, fed etiam uxoreni agricolan- di ftudiofam fortitus fuerat , quae cum liberis careret , tanquam ex fe or- tuni me laclentem adhuc fufceperat , atque eduxit pro fuo . Hsc ita- que non non choreis , non theatris , ut fummo genere orts ludis , mulieres foknt , atque uberrime dotatsE , fed pra:diis fuburbanis colen- dis unice inferviebat Propterea non contenta qua; matremfamilis de- . cet , fcire , partlm ruftica prscepta legendo , partim a viro & a peritis percontando , quo tempore vertenda effet terra quis cultus ; huic vel illi agro conveniret ; quod feminis genus aptum collinis , quod campeftribus tra£libus ; qus Vitis in pingui , quae in graci- li qux in mediocri folo melius refponderet , ita callebat ut quam , , maxime NuIIum item vitaj fus tempus vacuum fuit in quo hortum . urbanum non colerct pluribus ftirpibus refertum Neque inaravefcens . atas , & infirma valetudo ab hoc ftudio ipfam abducere unquam va- luit , aut remorari : verum in eodem confenuit , in eodem extremuni fpintum depofuit . Ideoque ejus diligentise ac peritis plurimas ftirpes qua: in hoc publico Horto coluntur , adultas & fervatas refero , cum me m longinquls Alpibus degente , meas vices gereret , meoque mu- nere egregie fungeretur Atque utinam tanto bono non invidiflent Par- . ca:, & meis votis fatum immutari retardarive potuiflet , ut te Opti- , ma parens mihi atque Horto adhuc fervarem , & in futurum lon- , gius producerem Etenim cum anno elapfo jam extremo fenio confe- . , 6lam extuliflem , quantum detrimentum , hac amiflJa hortus accepe-: , lit , ex Alpibus reverfus ftatim cognovi . Cum itaque domi tales rei xufticae praeceptores informatoref^iue haberem huic ftatim , , difciplins A 2 nie 4 EPISTOLJ mc addixi , 5c fublnde , adolefcente aetacc , ea fedulitate ipfam colui ," uc quod tenipus ab optimis literls pi"2clarilque arcibus fubducere pote- ram, colendis ftirpibus adjicerem atque in eas omne meum ftudium , , operam deleftationemque conferrem , Surculis enim inferendis manum . admovere Vitium capita per tabulata digerere , tum propaginem in , mergum deponere , malleolofque pangere , aut viviradicem purgare , nunquam ingenuis viris turpe vel alienum, ut molles fed faftu clati ifti juvenes ducunt , exiftimavi . Quapropter agricultura; prsccptis a qui- bus nullum unquam atatis mex fpaciuni alienum fuit fatis informa- , tum me imbutumque opinor Et \yxc quidem ad ea qux a Catonc ac . Varrone commemorata in agris fimilicudincm fcrvant intelligenda ac- , que illuftranda plurimum conducunt At ccnfefne nihil a Catonis . Varronifque aevo ad ifta noftra tcmpora in ruris difciplina immutatum? Sane plurima funt quse alio modo nunc fiunc alio tunc fiebanc Ne- , . que in univerfa , Italia hoc concingit fed in pluribus ipfius parcibus ; alius enim eft vicium culcus in agro Pifano , alius in Florencino , vel Romano , ncque hic qui in Bononienfi , neque qui illic apud Patavi- nos idem . Similiccr in alia icrra alius atque alius . Porro vcrcendi Ib* li rationem qus ab annl temporibus fiderumque motibus pendcc , quis noftram ad vecerem normam redegerit , quando annus tot difcrimina fubiveric , & fidera ipfa a priftina ftatione recefferinc ? QLiid de ftirpi- bus dicam ? Mulca In agris colimus majonbus noftris ignoraca . May- xium , , Oryzam Sorgum apud illos culca non invenies : Phagopyrum , neque apud nos Cycifus, Sefimum, femen adoreum ufpiam in arvis oct currunt Quid de animalibus ? Quis hoc cempore mellacionem facit . ,' uc veceres faciebanc Quis gallis gallinaceis candence ferro , uc capi ? fianc , calcaria inuric ? Quis glires noftra JEcace doliis condit & fagi- nat ? Contra bombycum qui nunc magnum afFerunt agricolis proven- tiun utilitatemque , antiquis ignota natura , & propterea Mori colcn- ds nc0le£ta ars , quae incer prxcipuas agrlculcura: parces nunc rcccnfen- tiu- . Indicos quoque Pavones , Indicafque Anaccs ex quibus cum no- ftracibus pullos opimos procreare folcs , & mihi , cum ad te \enio , adiiciali ccena apponere , quis a vcteribus alcre didicit , cum illa a»tas carerct ? Et nc plura compIe6lar ; alio modo vina condimus ; alio pri- fci folebanc ; neque quo vafe torculo hi oleura exprimebanc , eodem nos conficimus . Cumque illis mcl in deliciis efTcc , nobis faccharum quod inferiore cempore India mific , prxftac . Quare mulca quae ruri nunc moliuncur coloni , nihil ad vecerem difciplinam incclligcndam con- feriuit • quippe \d nova , vel diveifa . In plurinvis tamen fimilicudo qusi P R l M A. 5 qua utemur \ retinetur . Verum enim vero alia apud veteres agricolas reperiuntur non ab agri cultu du6ta , led aliunde petita , qualia in primis qus de anni partibus ftellarumque progreflionibus tradunt Qu2 . fane plurimum difficultatis habere mihi videntur ; quod tum vitiis fca- tent , tum detortis opinionibus Neque minorem curam implicantur . diligentiamque poftulat antiqua fcribendi ratio, quam in Catone & Var- rone interpretes , ac librarii non immutarunt folum verum ferme totam , fuftulerunt . A quo itaque repetam niii a vetuftis monumentis , & ab , au6\oribus qui de eadem commentaria reliquerunt ? QLiapropter ante- quam de iis dicam quae in fcientia funt , multa prius de prilca ortho- graphia inveftiganda funt ; quoniam nemo quae a Catone & Varrone habemus refta intelligentia aflequi poterit , nifi fi ea vefte qua or- , nabantur , iterum cooperiantur . Id igitur primum agam . Si principia refpexeris , rehqua proximis diebus alacrius perfequemur. Veteres igitur, cum litera V quam ^olicum digamma dicunt, alte- rl V anne6^ebatur , hanc in mutabant , ut davos , feriws , equos , ignavos , aquos , cervos , corvos pro davus , fervits , equus , ignavus , tequiis , cervus , corvus .• item rehquom , ovoni , tniquom , dtvom , V!" vont , cor-vom , vacivom , avora ^ & in verbis .• vivont , dijlinguont , coiifluoiit , rejliiigiiout , exfociont . Quare apud Catonem fcribere opor« tet ; quoiii , fervom fenem , fervom r/iorbofwn , fervos , clavos , novos alvos . Sic ^tortivom , obltquom , acervom , alvom , ervom , ovom qax in vulgum emittuntur vitiata. Nec non eadem Varroni reftituenda, ceu fubficivom , antiquos , <eJlivos , avos , proavos , calvos . Cujus cieneris apud utrimque fcriptorem in probato Politiani & Vi£lorii Codice fervan- lur ifta : alvos , alvom , ovom , deorfom , ervom , nativom . Sed plura in Varronianis editionibus quse de lingua Latina infcribuntur , retinentur. Neque id in extremis tantum fyllabis ufum invenit , verum etiam m mediis , & primis ; in mediis : ut parvolus , fervolus , Scavola , clavola , convolvolus : in primisj volnus , volt , voltus , volfus , volva ( a quo in Varrone reftat volvis intumis ) volfella , volpes , volturnus , volgus , volcanalia , Volcanus. Nonnunquam cum illam E litera fcqueretur : ceu vojier pro ve- Jler quam in verto , atque in iis quje ab eodem deducuntur , di- ligenter retentum eft : vorto , volfito , quod in editis Varro- vorfus ( nis etiam occurrit furfumvorfum , qmquovorfum , advovfus tranfvor- ) , fus , divorto ( unde divortium ) divorforium in Pandectis , Mavors quod mala vertat , ut ait Cicero , vortex fufceptum etiam a politioribus ur- banis , ut feparetur a vertife quippe utrunque ab eodem fonte. Qua- -^ pro" . . , 6 EPISTOLA propter quis ignorat qua in Catone vitiofe lcribuntur : controverfiis , fefe "vertct , tranfverfos , advertito , adverfum , converfnm , verfato quod ( Cap. XL. rc£le vorfato ) In Varrone a quo plura fuperfunr , plura . quoquc vitii ac mendi coarguuntur , iit vertere , verfus , tranfverft , verfantur , & fimilia . Ex quibus quantum inferior aetas Catoni , Var- roni , Saluftio , aliifque fcriptoribus qui vetuftiflimos imitati funt , fub- duxerint , intelligere poflumus , fi Qiiintilianum audiamus . Hic cnim refert a patrio ritu Scipionem Africanum primum receflifle , o li- tera in vorfum , & vortices in e verfa . Quod tanien inferiori tera- poris gradu rcceptum cfl ; quandoquidem ipfe etiam Quintilianus fate- tur , cum eflet apud prxceptores , nunquam fervum aut cervum ulur- pari audivifle , fed fervom , & cervom qus mox fuse , Ktatis mores ge- mino u fcribere inftituerunt , Licet etiam animadvertere cura /' porre£^am fyllabam efficiebat , vc- tufta confuetudine e fibi afcifcere , ut preivata , fcriptei , preimus , fru.ei oiiieiferunt , ufei , fritclei fuiit , meilites , mimei , eidus , quei , inveifi , eieis , agreis , loceis , capiundeis , & fexcenta hujufmodi , quibus vctera monumenta referta funt . Cujus antiquitatis nuUum excufum in rufticis iioftris veftigium fupercft ; ifta enim Epeirus , Epeirotie , eiunciclum , fcopei ab optimo codice repetenda . At in Varronianis de L. L. iibris quamvis ex frequenti librariorum exfcriptione multum priftini dccoris detra6lum fuerit , & quotidie detrahatur , plurima tamen fervantur ; iibreis , fueis , hcic , hei , nummei , dandei , equei , eidus , unei , licei commutateis , vernaculeis , heis , modeis . Qv\x in Catone tanta cura con- fe£lati funt editores , ut orania fuftulerint , & minorem natu indu« xerint , quam Varronem & Saluftium , quibus tot annis pra^ceffic '.• Cur ) Inquies , & nativa ornamenta demunt ; aliena apponunt, propria ac prxftigiis fucant ? Quia ut muliercs folent quotquot annis ad farci- narorem & phrygioncm veftes fingere & refingere , ne quid fit quod a communi infania differat , ita veteres librl ad fccull mores accom- modantur In qua quidem . re neque Popmam , ncque alios qui poftre- mi Varronianos L. L. libros formis excudcrunt , ac commentariis Illu- ftrarunt , ab reprenfione vlndlcare poflum , quod has affllflz vctufta- tis omnino extinxerunt rellquias In hac tamen quam narravi regula nomina excepta video per / , in Utroque numero definentia ; nam in finqularl diffcrentisc caufa i fo- lo nmta funt m plurall e atque , ut dlxi ; ideo hujus domini , , /' h dwiinei , hujus equi , hi eqtiei Porro quo difcrimine nomlna In i definentla fingularia ab ils qua; numeri . F R I M A. 7 «umeri multitudinis eflent i quoque no-finita feparabant , eodem cafus minandi plurales in es exeuntes ab cbliquis eodem fine fimilibus diftin- guebant , ut hi fapientes , /jos fapietnets . Sed multa grammatici hinc recipiunt Quse tam nominativum . inquit Prilcianus , quam geniti- , vum fimilem gerunt eorum accufativum multitudinis raro in es fre- , , qucntcr in is lerminari item femper pluralia in er quoque defmen- : : tia quae i ablativum terminant , faepe per is , raro per es accufativum facere : eorum fimiliter in is accuiativum exire , qu2 per ns vel rs finiuntur . Sed ab exceptis Hkc fibi propria vindicar Varro ( ut apud Sofipatrum meminit Plinius ) has falces , has merces , hos axes , /<Vi- tres , ventres , has nrbes , veEles , corbes , Jlirpes , neptes . De reliquis itaque qua in is accufativum produnt , eis apud veteres efie debere noii cfl: cur dubitemus. — Mos quoque apud antiquos obtinuit , in verborum in is fecunda in- flexione definentium participiis , e in u tranfire , ut exigundum , faciitn' dttm , experiimdum , quae a Plauto , Terentio , Lucretio , Saluftio cre- bro ufurpantur . Cujus quid in Catone antiquitatis retinetur in his : ieguiida , faciunda , conferundo , faciundi , factundum In Varrone ca^ . piundum , faciundo , accipiundos , cli-vidundos , capiundi , ferttnda , fa- ciundttm . Ex quo numero quantum innovarint librarii atque editores , manifeftum Quid vero de fuperlativis fcribam , in quibus penultima litera w ve- tuftioribus erat ? In Catone & Varrone omnia fecus inveniuntur : ant' pliffme , fortiffmi , firenutjfimi , maximi , fiabiltffmus , minime , optimo , optimum , opportunijfmum , plurima , potiffmum , reBiffimum , longiffimos , tntnimum , altiffmum , aquojiffmus , frigidifjmtis , caltdtffmus , dip.tifft- rne , proximis , infimam , candidiffmam , altiffma , apertiffmum , flercO' rofiffmum , fimtlltmttm , fxpiffme , altiffime , tenutffmas , acerbifjmras , caltdiffmum , tenerrimis . In quibus Varronianos Lac. Ling. libros eden- tes modum fervarunt . Fertur autem C. Julius Csfar in quadam infcri- ptione veterem formam primus repudiafle . Cui atque illis qui partum a Caefare imperium mox adepti funt , gratificantes do6^i pariter indo- flique morem acceperunt. Neque tantum fuperlativa nomina per » intonfi Romani fcribere ma- luerunt , verum & alia ut carnufex leflumo , lubentia lubenter , /«- : , , btdo , , decumus , facrufico , frv.ndes vicefumus . Propterea in optiniis Varronis Catonifque exemplaribus fcriptum eft : tutas quod etiam in ( Eugubina tabula legi a CI. Gorio certior faftus fum pro totas , rutundas ) pi-Q rotuHuas , fabuli & fabulia pro fabali & fabalia . Item fonnidtdo-. : : . . . t EPISTOLA Jifphtdautur detttndent acmfolios teditumus * f(t , J , , ab a»de &: tueor tyigefumam , furnacem a furno , ipfus , adulefcentia . Quare exiflimo libemius , libebit , libido , fyotidem , decimo , centefima nonne praeter Ca- tonis inftitutum , atque ilJius aevi normam fcribuntur ? Simiiiter in Var« rone multa invenies fecus ac ille folebat , enunciata. r Contra oi five oe pro u prifca aetas frequentius extulit , ut ex anti. quis legibus & monumentis exempla afliimes ; coiravit , oitele , oitantur , momicipio , Poinicio , moinio five moenio , ex quo mxnia , Hinc Plau- tus proclidit Pergamum divina moenitum manUt Ex eodem etiam laudatur Hoc oppidum adtnoenire ut hodte capiatur j volo ego Quod & Poenulus comcedia pro Punulus confirmiit . Sic movrus nmrHj Virgiliano etiam carmine nobilitatum; Aggeribus moerorum QLiod in Lucrctio minus miramur: teJJus ab undis JEquoris , exofor moerorum litora circum a quo & poenire & poenibat pro punire, punibat ; hinc enim poena , & vetus impoenis , quod nunc impunis Moenera quoque antiquis fuerat . quod pofteritas in munera mutavit , & de moenus amoenum conjicit Ser- vius Grammaticus . Coenum fimiliter a coenire defcendit quod recentio- res cunire dicunt , & ab illo cunus quod tunc unico n , nunc cum ge- mino cunnus . Ab eadem origine fortafle cuna in qua pueruli cuniunt , & incunio , ex quo Varronianum incunatum quod inquinatum peperit . Patria & Catonem hxc indicant Poenicum & Poe. recepta regula fcripfifle nicam ; neque ab eadem abhorruiflt Varronem de L. L. libri oftendunt , ubi iftas rcliquiarum reliqulas videmus Moerum , Poetilium Poenicum, : , Poenicoium Moeris In rufticis exemplaribus hoc fupereft depromptum , . a Vitlorio Poetam hoc eft Poetum quod apud alios Poetum. Multa etiam qu2 per u fcribimus vetufti per o fcribebant , , ut ta^ boleis , poblice , Jingolos , detolerit , forticoLe , bojufce , nonciata , flovio . Quod frequentius in extremis ufurpatur : fuom , Luciom , confentiont , quom , mortuos ( mortuus ) perpetuorn , compafcuos ( compafcuus ) com» pafcuom , co-nfluont , tuom , exfociont , & alia in antiquis monumentis . In Catonis autem coclicibus : Jogales , ifloc , torcolarium , paulolum , co» Itcoli : in Varronis vero : pojfont , tribolum , patdola , tabernola . Au in contraflum quis ignorat ? Si audes fodcs , fcrautum fcrotum , faudex codex ^ fuirex forcx , Saura&e Sora^e , Awata orata , Cattrus to- rus j . ,, F R l M J . 9 rHf Claitdius CloJius , aulla olla , cauchx coda , platijlrum ploflrunt , plaudo plodo ex quo explodo , Plautus Plotus , Paululum & Paulum , UC vult Scaurus , polulum polum , aurichakum orichalcum , claujlrum & chjlrum . Quorum nonnulJa rufticis noftris editores reJiquerunt , ceu ho- Jlus pro haujlus , oHa , cofl'<? , plojirum Kt ou quod pro « Grsco adjungebant , ut JMarius Vifliorinus refert ocquod reraanet veftigium ? Oninia a Jibrariis TubduiSla lunt , penituf- que extintla . In antiquis tamen monumentis multa Iiujufmodi legun- tur: jous , injourias , joudicaverunt , joudicem, jourato , jourent , joujerunt Loucerios , Fourios , Loutnen . NuJIas etiam ai loco te quo Lucretius at- que alii vel antiqui vel antiquitatis ftudiofi fcripferunt , reliquias in Ca- tone & Vai-rone inveni - Quod tamen Poetis proprium non fuifle anti- qui lapidcs declarant . Neque id tantum in extremis fyllabis ut F/- , iloriai , Romai viai , Semproniai , Gallai , Sextiliai , , patriai , Bonai , T)eai • verum etiani in pnmis, ceu Quaijlores aides : , , aidiles , aire , Caifare . Eandem fcripturam fed ex diflimiJi ratione deflexam protulic ex Varroniano exempkri Vifilorius : Aittici , nempe Attici , quale illud apud Gruterura : paivimentum . Si veteres quoque memorias infpiciamus , ad antlquam fpeciem noai refpondent vocabula qua: apud ucrunque au£lorem in duo ii fejungunt : preti pretii , Pompeis Pompeiis , deictuntur dejiciuntur , deicito dejicito , coicito cojicito , conici conjici , Manli Manlti , eicito ejicito , Lavini Lavinii , mgatori nugatorti , Pontis Pontiis , Torcolari torcularii , ali alii . In ea itidem male vertunt , qua: vetuflas In ia enunciabat : iit caviis caveis , hederacia hederacea , cotonia cotonea , olearite oleayce , vinactis viiiaceis , vinid ( a quo vinitum Varromanum ) vinea , ordeacia ordeacea , fiaufite naufeie , tiniiC tinete . Qu£ tamen , nifi ex Politiani aut ab aliis fincerae vetuftatis libris repetas , in editis Catonis & Varronis invefti- gav£ris fruftra . Jam vero Grscum y quod per Latium cum vagabatur in patrium , tt mutabant Romani fcribentes Babtdonica , bombucina murra crujlal- , , linus , Purrus , & Burrus , fidvanus , lacruma , clutus , inclutus , cur Catoni Varronique non reponunt ? Numquid antiquum inftitutum ifta non retment quse optima exempJaria fei-vant : amulum , murteain , »J«r- ta , i^murmeum , ^murna , ferpullum , Subaris , Turannius a tyranno? Non prcEtereundum demum eft in iifdem Vi£lorii & PoJitiani libris guos in hac ruftica inftitutione ut maxime probo , ita tibi fspe lau- dabo , diSiiouum Jimpli'aum, vocales m gompofitis non rautari . Quod B ad . : , lo -EPISTOLA ad vocabuloiLitTt orlginem & naturam inquircndam quantum vel com- pendii vcl adjumenti affcrat , probe intelligis . Ut primum confpargant ^ afpargaut , afpargo , quod Virgilius hoc carmine compIe£litur : Salfa fpitmant afpargine caittes y iiitelegitur , difqtttero , decarpo , inlutos , Tubicinara , rejtcari fe>tiftces , ^ fubficuerint , fubficent a fico ( unde fica , & ftcarius ) priefaftos Je?imus non fmiul agnofcimus , unde coalefcant ? Tamen quota pars eorum a Jibrariis recipitur ? Nonne in Tercntio & PJauto quafi vitia quotidie confe£\ari folent , eaque eximunt , & conterunt ? Hactenus de vocali- bus flri£lim & curfim fcripfiffe fufficiat : ad confonantes tranfco . Prin- <;ipio quae femivocales dicuntur , non geminabantur ; anortim , anus ( an» nus ) colega , inocenti , comodus , conubium , macelum , bela , eaflelum , fuma , meiltarius , meilia , trulie , numei , olorum ( illorum ) pelens , /e- rdr , re/er/ , atque alia in antiquis memoriis . A qua confuetudine ne- que Cato , neque Varro recedunt , (i ex antiquioribus libris cxempla feJigamus ; ibi enim ola , alium , ani , amclce pro olla , allium , <rM«/ , anniculte • numis , trulas , •vilicum , vilicara , nwlitam , politori & ^o/;"- ttones , poltilas , armtla , porinara , fartto , pohiceto , ovilum , intelegi* tur , trultts y matelio , culeus , fcabilia ^ falere , canahitia , rnulior non two/- //or , & ab illo mulier • quippe fi iv)' a -i;/ , cur non a moUitte muliet' ? Semivocalium regulam / item fequitur j ideo non dupllcatur iterat;ur- que . Scribitur propterea : yoKT?? , jouferit , clafeis , pofedit , & apud Var- ronem ye/iow . Cui potius a: adjungebant , ut antiquae tabidaj teftantur : vldellcet : Cappadoxs , coniunxs , feltxs , proxfumts , maxfumis , vixftt , auxfilium , eledouxfit , deixftflis , pexfiis , exfedra , CAy7^f , exfemplum , exftbeas , /^A.y7^ , «at/»-/ . Quas omnia aucloribus fublata Junt , noflris hac fi exciplas Varroniana qua de Politiani libro exfcrlpferunt : eAr/f- ^»»^ , exftmi . n Grscum in prajpofitlonibus , ubi nunc ^ ponimus , prlma aetas fer- vabat , quoniam prius .r/jo ab «to , deinde ^Z» .- ceu apfenti , apfltnere ^ apfolutus , apfomim , apfiulit , ut in ifto lapide illud Virgilianum jipf}ulit atra dies , opfgnetur , aptinebit , opteritur , opfepit , opfonatoris , opfletrix , ut in a» lio lapide : Antonite . Aug. L Thalttfa Opfletrix Necnon ab i^Tro, afplratlonc in / converfa J ut In multls , fupftgnare ; fupfignet , fupfcivom i Nihil illorum in Varroniams , Catonianifque 11- bris , r R I M A. II bris qui in Tulgum emittuntur , refidit , In manu exaratis Politiani ope : ftt^tile , apftntbi , opttii\:rie,- , epfevijjfe , opfequito obiivioni eri- piuntur- A^i fimiliter quod a cum ^ finali conftat , priftinam ibrmam apud an-i tiquos in compofitis tuetur , ut adtamen , adpofita , adprime , adglnti-^ tiat , adponat , adfpicio , adftielus , adloctitus , adpeilat , adferere , ^^»- fignificat , adtingat , adtribnta , & alia in Plauto , Terentio , Lucretio VaiTone de L. L. Pande£lis Piorentinis , ac lapidariis literis . Horum pauca optimus codex noftris villicis fepoiuit : admttriant , adpotijfimttm , (tdcog;iofcant , In eodem tamen cernere licet alias literas in propofitioni- bus componendo non immutari , nempe : comptdari , coidibrato , deliuto , ^eminuat , dejlantes , deretlos , dejungunt , derigo , devertitur , defcretce , /iereEltim , deffindere , dele&us , inlicium , inlicio . Quanquam /;? contra- £lum fit ab /«(/« , ut indulgeo ex m^K atque a>.yiu , ut ait Nonius , ^uod eft «'o/eo , coalefcit ; ideo indidgeo non doleo • ab /;;«'» & o/e/co indolejco , atque indoles : cum yj(^ , fuboles quod recentioribus foboles Vc- . rum iilud antiquius & Varronianum , quod etiani vetus fepulchrum hoc verfu demonftrat : JEf faciet fuboles rauJtos mernorata per annos . Scire tamen refert a^/ , de quo dixi , ante F 8c ti digamma d in r Terti • ideo Mrvolare , arfari , ai-venas , arventores , arvocatos , arfines , ^rferia aqua apud Feftum qus inferis Jibabatur ( a ferendo difta ) , ^rveBunj , & Catonianum arvehant , Sic a vetuftiflimo arflare verna- culum noftrum derivatur arflare . -Qui mos his finibus non concludi- tur & coarclatur ; quoniam arceo ex ad ac cio advoco , 8c congrega- tos contineo , ideo alvo arceri & contineri quod recipit , fcribit M. TuIIius , & ccelefti orbe extimo reliquos arceri & comprendi . Idem flumina arceri dixit , qua: ripis cohibentur . Ad prohibendum vero cum traducitur, arcere eft ab fe in diverfum advocare . Sic arx arcet hoftes & cives , nimirum hos advocat ac compIe£litur; illos avocat & tradu- cit . Similicer arctis qui circa fe pofita continet , & fuftentat . Arcejfo ex xid & cejfo quod obfolevit , & evanuit . Apparet tamen in cedo cef- fis ; quare arceffo advoco , Quod mirari definas ; fiquidem Latina lin- gua , ut ferme omnes , non ab uno fonte omnia haufit , fed a rivis plurima . Qus ad fervant itaque vocabula ea defumpta videntur ab , ns populis qui d vocalibus fubjicere folebant : qusc vero ^ in r ver- tunt , ab aliis quibus patrius mos r adne£1:ere non denegabat , Ita de qus dilfimili modo dicuntur aiiis 8c , efferuntur , conjicere pofTumus . Keque enim a qua gente fero , & fum venit , ab eadem tuli ac fui ac« B 2 ceflit; . . . : : II E P I S T L J ceflit • fed aliunde . Quia qiix nata atque educta domi , ita aluiltui' , Mt cjufE fibi neceflaria funt , extrinfecus non arceflflint Sed videamus alia . Verba qus trans fibi apponunt , vetcri confue" tudine tra ftruuntur , veluti a jr^/:;* Trpo^ deinde tra , ceu trariuco , tra- niio , trado , traluceo , traverto a quo Varronianuin traverjts nro tra- iiorfeis , traho , traSfo , tradttx Eft etiam , ut rctulit in literas Prifcianus , quartdo N principalis fyllaba ante lc aflumit G , ut natus gnatus , unde agnatits , cojfiatus , prognatus j natio gnatio quod manet in pnegnatio , pr<egnans , priCgno • iiottis , gnotits , ignotus , cognitus / >;o/ro , gnofco , agnofco , cog-aofco , di- gnofco , ignofco • nobilis , gnobilis , ignobilis , ignobi/itas y naviis , ^;»'7- •ywj , ignavus , ignavia ,« itaviter , gnaviter , ignaviter / nonien , ^«o« >Ke« , fo^;;o»jew , agnomen , ignominia • MiTw iinico >• , gnarus , ignarus , ignorantia ; neus , gneus . Qua fcriptura Plautus , Terentius, Virgilius cum ufi eandem Catoni Varronive negaverit ? Sane dum fmt , quis ita fcribunt propius ad Grxciam acccdunt , quam eo modo quo uti- , xnur nam gnomen yva^iiii , gnofco yiyfc/ffxa pugnus m-vA.vis , Tik-^<j.m. , re« • , jeflo ? , agmen . Neque tamen G litcrx in aliis ita indulfit antiquitas , ut ea poft- , Jiabita , c non receperit ut in his Cartacinenfes macijlratos , /ec/o- , : , *;ej , & in Catone ac Varrone ut cx Politiano difcimus Sacontinofy , , tenendi , j4crius , cLevis , inecerint , vifculta , fricora , Cortyitia , acnua quod in Columella /r^§j;<T. Saspenumcro eandem litcram pro jQ_ fubjiciunt , neque defunt in Poli* tiano exempJa : ablacuari , decocunt , coc<r? , percocat , incunatum , fo?/- ^;e , er»/; , ecuhtm , anticurit pro anttquttm , obHctim , fecuntur , filtca ^ filicula , flercilinuyn . Qu3E editores tanquam deliramenta , & aniles fa« bellas defpiciunt , cura ex antiquis lapidibus vefus ifta regula abunde confirmetur . At in his qua: exfcribam , praeter vulgarem ufum cu irt ^m vertunt quoi cui , quojus cujtis , ^j^ow; c;<w , pequdes pecudes , peqttnia pecunia , 4irquiis arcus , oqutdus oculus , <7K«r cf<r . Qua: tanto ftudio confe6lati iunt librarii , ut ha»c fola quoius & quom , ut mea eft mcmoria , in Catone fupcrfint Eofdem tamcn in H liberaliores invenles , quain illa artas , & Varronis inftitutum ferebat . Crebrum inferunt eos imltati , qui , raptis bonis , mala rependunt . Verum plus fidei apud mc plufque au£lorita- tis invenit probatus Vic^orii & Politiani codex , quam iftorum omnium »j[uotquot funt , aut fuerunt , negligentia ac lcvitas . Ibi itaque fcri- bitur , S E C U ND J. 13 bitur : cor^a & cordi pro chorda aentm , Tafco , orcitem , & chordi , comprendit , *«>"« pro thuris , «wor , ume6lus , umidu.m ab iv.ii.a^(ii , 7y?c- M^y , catenas , acratoforo , fulpur , filfium Qua: in Varrone au£loritate . confirmantur referente ex Agnjeo Cornuto Cafliodoro Varronianam fcri-< , bendi regulam iine afflatu poicere Rodum , Reiium , Riuton , redarius . Equidem & M. Tullius in luo Oratore docet majorum inftitutum fuif- fe , ut nulquam , nifi in vocali , afpiratione uterentur , fcribendo : pul' cros , Cetegos , triumpos , Cartagiitera . Sunt alia prxterea in Politiano quaj antiquitatem tuentur ex quo noftrum ove , y?;- , ut tibe , & ui>e fum , unde nos menfum non menjium tempe- y/^yo , deofuni pro deorfum , , ri non tempori quod tempus omnia moderatur , & temperat melios , non raelior , «r^/.r 'voineris , "yerm re£lo cafu, & alia , de quibus , , fiquid ufu venerit diligentius fcribam Modo enim indicafle fufficiat , . alia fcriptura ufos Catonem ac Varronem , alia editores atque interpre- tes . Quorum inertia , defidia , audacia quantum dedeco- , temeritate ris & detrimenti acceperint au£lores , & quantum ex lingua Latina imminutum fuerit , ac difperfum , dabo operam ut proximis literis cla- rius intelligas . Nunc cura ut valeas. D. Patavio XII. Cal. Jan. CID IDCC XXXI. EPISTOLA II. De a;eterii orthographu utilitate . jULIUS PONTEDERA ANDRE^ MARANO AMICO SUO S. D. GRatiflimas meas literas tibi fuiflJe fignificas , quibus de eo genere primum fcripfiflem , quod tu vel maxime probares : odifle enim femper tale inftitutum , odifle interpretes , odifl!e editores quorum ope- , ra veteres libri , dempto naturali ornamento , & antiqua venuftate , no- vis pigmentis finguntur Et profeclo non odlo & exe- , ac dedecorantur . cratione , fed cruce digni exiftimandi quod eo nomine faciunt , funt , ut emptorem facilius inveniant , & fallant Norunt enim humanum ge- . jius novitate capi propterea ftudent , ut vetera nova fiant quo me- ; , iius decipiatur . Quod dum in homines peccant , cum grave eft, & de- teftabile , tum majori fcelere fe aftringunt , quod ea violant & teme« rani , qu2 lumma fide & religione cokre & venerari debemus . Sed gra« vifli- ; : 14 E P I S T L A viflimum & maxlmura facinus habendum , quia antiqua fublata {cnptu« , ra , viam intercludunt qua verborum origines & lingux primordla , , , gentiumque propagincs inquirerc & patcfacere poffimus Qiia de re . , quoniam recenter lcripfi quanta & qualia Catoni & Varroni fubduxe- rint , nunc id agam ut tibi commoda utilitatefque brevitcr & fumma- , rim percenfcam qux de vetufta fcribendi ratione percipimus , dum , , hac duce , ad prima Latinx lingua: incunabula pcnetramus . Antiquiflimo more Latini diftiones contrahunt , ut oracla , "vinchim , periclum quod manet in pcriclitor , circlus , i>aUe , Hcrcle , popltts , ex quo poblicola Valerius appellatus , arclv.m pro aridum ex Nonio , unde jn veteri monumento cccmenta arda habemus , nomenclator nomencalator , clam celam Hujufmodi inftituto & noflri auttorcs inferviunt . ut cx , Politiano docemur qui prodidit trcbla: trebula: foUu.m , calHf.m , : , , larclifm ( quod in vulguni apud nos fcrtur fohlo caldo lardo ) oper- , , tnenta openmenta lamnis laminis 'velnnna vellimina , afpertatem aipe- , , ritatem , fartorcs faritores , forda a <poz'.^t>- , rtide&a rudeata , anticLe anniculs , divito dividito Horatius diviffe deduxit , Quo- & ab illo . rum fons in tam Thufcis qunni Pelnfais : ibi enim Eup,ubinis Tabulis popler populus angla angela Jliploa ( quod in Varroniano codice Jiipla ) , , flipula , fwiiiiie nomine ctinacle cunacula Has quoque inflexiones ab , . iildem populls didicit Latium leBtts a Icco lenttis , junco juncitus jun- : , £lus , hinc & Jtinats herba , docitus do8us , fcripittts fcriptiis a fcripo lanquam cripo quod a ;c«'f(y ^ nam pro y c , pro ip p ufurpatum a La- tinis indicavimus , iterumque indicemus . Jfjltts Jujitus ab Jujio , unde Cato jufitur extulit Qiiod enim lege jubctur jujlum five jufitum . Jus . item non juris fed Jiijis olim ; Similiter libertus & librrta pro //- , ieratus & liberata Eocjem excmplo Pclalgis erat cveltu ab evello po» . , fti pro pofiti quod etiam Latini amplexi lunt , ut Lucrctius , In terraque retro requiefcere pojla & alibi Janua ne his potius rcgionibus ejfe Credatur pojla . ut Luciliiife: Quam lepidtv Jexes compofl.r ut tcfferulie omnes "ibi .^rte pavimento atque emblemmate vermiculato . In antiqtiis etiam Lcgibus apud Fulvium Urfinum poflum lcgitur , Sc in Catonis codice expojium , pojlurtis . Hinc nos accepimus pojlo , efpO' fto & cognata, cum plebs Romana veiera potius ufurparct , qunm no- vitia politioribus refervata . Sed ad tabulas Eugubinas redeamus , ubi menfus fuft , thrter cum er finali tbert er quafi territi , vapcrfus & va^ ^erjuto valde perfus five potius dilperfus . Illinc vu particula Romam trans- . S E C U N D A r^ cranslata , ubl radices egit : 'vacillo, vacerra ^ vafer , vafellus . Slmiliter •uapulo ex va & pello peptili , dempto augmento. Pello autem a nrdAi) , & pepuli eo fignificatu quo Sophocles ulurpat : nra.iikav <t,->l^(fi , hoc eft TccAoiii"®' ' Hinc etiam pallor quod 'jraAiy.iv®- induit. Neque -vaporo lon- eius repeto , quam ab iia ac ^«>« , atque iftinc porus . Haud fecus de vajlo opinarer , & ab 'Wii(it quod efl: deterius ilatuo vel reddo , re- vocarem . Neque vaco ab alio fonte deducerem , quam ab 'va cum %{<o vcl V.HCO defideo . Vactius etiam quod prius vacivus erat hanc originem , refpuere non videtur , cio enim cis , civi • hlnc & cives qul defides ac vacui in urbe otlantur . Nifi mavis a civi movere quod fignlficat ; quonlam dlfperfi , fuerlnt congregati . Porro eadem va partlcula a in e faepe mutat unde vecors vecordia , vegrandis , vexilum a ?v\3J' , quip- , pe in oblonga hafta aquila ferebatur . Vexo fimillter ve h%u ab «>« , ve- vedarins ve redarius , veredus ve reda , veflibulum ( quod ex Varrone Politlanus vefttibultim exfcrlpfit quafi veflabidum ) Gelllus appofite ab vs & flabtdum derivat . ImbecilUs , imbecillitas & hujufmodi alia dum ita fcribuntur , origlnem occultant : at veterl more imvecillis , imvecilhtas imbecilLe fcriptum ( in antiquiflimo enlm Varronls llbro imvecilLe non eft ) ab im vacillo oriri continuo in & animum induclmus . Multa contra expanduntur apud veteres , quse fecuta Ktas corapingic & coar£lat : cavitum cautum , vacivus vacutis . Varro acuitura poluic pro acutim, inrigiva pro irrigua , tricilinio pro triclinio , nttculeos pro ««•• cleos quo etlam Cato ufus ) pttrigare pro purgare a 'n-veJ.l^a TJg/Ka , ( prlmum purico , deinde ptirigo , demum purgo . Sic purifico rf irve/- fa- cio ; quod igne omnla emundantur . In vetuftiflima C. Dullii infcrlptione cernere llcet fingulas vocales di- ftionem finlentes in d definere , ut marid , Diilatored , navaled , al- tcd , pradad . In alio etiam monumento : moltaticod , moniraenttd .• apud Plautum med: ted , . Cum Itaque illa setas ufitatum haberet voclbus per vocalem finltls d adjlcere , fcripfifle autumo a Kiya , Xiyea , >.(yet lecod lecis lecid : delnde ut lecid fejungerent a lecid quod erat dandi cafus a lex , hoc Integro rclI6lo , Illud , d m t verfo , lecit faflum . Sequlorls fublnde feculi ufus cum hujufmodi fcribendi formam in uni- verfum improbafl!et , In nonnullls tamen vocibus dlfcrlmlnls caufa Infti- .tutum retlnuit , ceu in quid & quod ut illud a qui quod communis , cenerls ferebatur , &a quit fepararetur; hoc vero tum a quo , tum a quot ; In qttit enim & quot d m t tranfivlt . Hac ratlone fejunclum item ab idern atque id ab it . Ex hac confuetudlne , quam etlam QLiin- tillanus Sofipaterque Charifius cx)nfirniant , in veteri Catonis Jibro quod amiis : , . . i6 lEPISTOLA annis pro quot annis remanfit . Prsterea in multis vocabulis veftigia fu- perfunt , ut in profum a pro & fum, prodes ( ex quo Italicum prode) prodeft , quippe primum disjun£lim efl prod fcribebatur prod es , prod , ejlis . non immifcetur d Contra in quoniam non a prte fit , prceftim • ut volunt , fed a prxs prxdis . Quare pras es , pras ejl , pras cjfe ( quod ab antiquis extat , non prteeffe ) ac prces ens pr.tfens Etenim qui . cfl praes , is utique prxfens . Quid enim aliud indicat Terentius in Phorm. Non tti htmc habeas prtefentem Deura ? Quid aliud Virgilius Agreflum pr,efentia numina Fauni Quid aliud M. Tullius in iv. Tufc. dum fcribit, Herculem tantum & tam prxfcntem Deum efle ? Nam fi prtefttm eflet a prte , diceretur /»•.«'- defl , precdcs , ut pradopto dicitur , prodigo , ac prodefl . Nec mirari debc- mus non pnefum pnejfitm ac prafit vetuftiflimis / lite- prteffit fcribi , fed , ram minime geminantibus. Suadted apud Feftum Jegitur & id eflfe ac y7c , te declaratur . Certe de ft',a & te cum d addititio coalefcit . Pofterio- res , primo d in p mutato , alteroque exempto , fecere fuapte . Ita mea- pte , tuapte , no/irapte oJim meadted , tuadted , noflradted . Met etiam quod cum ego , tu , ipfe , »7/e, &: aliis copulatur, med fuiflfe crediderim . Ke fimiliter fibi arccfferat d, ut retinctur in verbis rcdamo , redar- guo , redemo , rcdemptor , redeo , redhoflio , redigo , redintegro , vedtni' do . Qu^ feparata notabant ; red amo , red arguo , red emo , red em- ptor , red eo , red hoflio , red ago , red integro , red ttndo , redimiculum red amiculum , redimio red amio tanquam iterum circum eo , Quidam cx qiti cum d atque <rm ( eam ) compofitum videtur, ut qui' dam fit ncfcjo quid inter marem & fceminam medium, ac promifcuum Sic quidem ex qui & «<»; • nam etn quondam cum Is ea , i, appofi- . , toquc d , id , ut a verbo /' fejungatur De five id atque em idem ; . /' memoricE enim reliquit Feftus , non eundem fuifl!e vetuftionbus , fed emem . Hic & ha;c alis , & hoc ali five alid , ex quo aliquis , & cum tthi aliubei , ut in Plebifcito C. Sempronium Gracchum edito poft legi- lur , nunc elifo u , altbi . Pvidem ad ^rph refertur , vclut prid er,i , qnod ante eitm interpretamur . "Verum trplv quarti cafus adverbii modo ufurpatum , & per alios etiam cafus inflexum exiftimo , ceu pris , pris , pri , prin . Quapropter cum pris fit pofitivum , prior & prius compara- tivum erlt , primus fummum , ac fuperlativum . A pris prifcus , ab eo- dem cum Tiyis prijlinus , necnon a prin & ceps princeps. Non pretereundum qucque eft pri eflt idem ac pr,e • quoniam vete- res non pr,c , fcd pri fcribebant , ut mcmorat Fcftus ; quare pritctdo- re . . . . . S t: C U ND yl. t^ re prlcedere ante cedere pranomen prtmmen , ante nomen , prxficto pri. jacio ante facio pr,efagire prifagire ante faglre , eft fapere pr^fla id prtjlo ante ftare ut homines ait Saluftius csteris , animantibus' ftudere fefe prsftare Et pr^ejines five prijihes nonne idem ex . Fefto quod in," ferior aetas a-atijlites vocabat ? ' ^ Quid eft vitcrim ? Videamus quid quod pro illo antiqui po- interatim nunt . Non cernimus effe ab intera & hoc ab entera cum im ? Ente. , radim itaque primum interatim deinde , denique , , fubduais a 8c t interim Qiiod interpretor inter id ut mterea inter ea . , . Nos vernacu* la confuetudine ; fra quejlo , in quejlo Latinis item feparantibus ' , uc apud PJautum CtJIeli. ' ^ Inter rem ijlam agendam hera huic refpondi quod rogabat Et m_ Stich. Inter illud negotimn meis amicis curavi , ut ccena ejfet coUa Pojl longo circuitu a Grscis repetit Voflius: ego a poJ}o cogito • ideo. que pojltdea a pojl^ cum d finali atque ea , de quo Plautus Sttch. Quem aquius eji nos potiorem habere te pojlidea viros , nojlros Idem in Cijlel/. Id erit faEium ornamenta ponent , , pojlldea loci qui deliquerit vapulabit , De eodem Terentius Hec. Quod faciundum fortajfe fit pojlidea Quare ;.q/?.^e. prmiigenia forma mox , pojlea . Pofti igitur ea cum po- fm fmt ea vel ea pofua. Ica Saluft.us Cat. , dja atque fuperbta poji Ub, pertctdum adv^^n^]^: fuere , nempe pofita Idem Pojiea Pifo in fuere. . cnertorem H.fpamam mrjfus ejl fcilicet , ea re pofita. Virgilius^^. Jvx. venerabile donum Fatalis virg^ longo poji tempore vtfum Pohto longo tempore five interpofito Et hoc fepulchrale carmen . • CunBorum hcec fuboU fedem pofl morte reUmnt Ncc fiii ptjlilla mambAat talia verba *""'" '»''' F-.Vr;- humo, onafclr";?""" ' ^f five huln,- Pojlquam res Afuv , Priamique evertere gentem '^ C hnmet : , . i8 EPISTOLA immeyitam vJfum fuperis Pofita ca rc five tranfatla quam retuli , videlicet vifum fiiperis Afiatl- cas res , ac Priami regnum evertere . Invenitur etiam pofl mmmos , & alia , ut in Horatio O cives cives , quierenda pecunia primum cfl , Vtrtits pofl nummos Cum pofiti erunt nummi nummis in loculos , conditis uno , five pofitis nomine . omnium aliarum rerum curis dum dicit , poft Sic Livius : pojitis curas aliarum omnium rerum fignificat ut fi-equentius ufurpatur , . Hucufque evagatus fum , ut d literae diflionem claudentis veftigia tl- bl oftenderem videamus alia qus ex antiqua fpecie facilius cognofci- .• mus , & dedaramus Die craflini ^ proximi , »oni , ut veteres fcribunt , . fi diligentius perpendamus , patrici cafus abfolute pofiti inveniuntu^^ Gr£Ecorum qui fexto cafu carebant exemplo Etenim quo propius La- , . tina lingua originem fuam contingebat eo fimilior Grxcz apparet , . Quare dte pro diei , ut acie , Jide , requie fpecie pro aciei , ^dei re- , , quiei , fpeciei pofita Gellius ac Prifcianus confirmant . Pari modo quoti' die , poflridie , pridie ^ nimirum quoti diei ^ pofleri diei ,pris diei . Neque aliter habenda diu , interdiu , jam diu , cum fcianius ex Nonio Mar- cello ante diu quam die in Latio vagatum . Diu autem nonne geniti- vus a i^iof , ex quo dies ? Diu igitur «Vd i^ii , & i^iS Tiy&' diutinus ab- folute in patrio cafu reliftum . hnits quoque quod antiquis entus ab ivT& ^ pari calu ordinatur . Equidem alias atque alteras cum apud ve- teres legeris , genitivos habebis adverbialiter conftitutos , cujulmodi mul- ta apud Grscos fuifle pulchre calles ; genitivos tamen , quales materfa' miliasy paterfamilias , & in Livio Prifco , prodeunte Prifciano , efcas ^ monetas , fortunas , teras , vias , Latonas ioco efca , moneta , fortunte , terrie , viie , Laton^e . Cum fulpur Catonis regula fcriptum infpicimus , & apud Ulpianuni fulpurata , citius fcrutamur originem , quam recentiorum conluctudine fulphur , & fulphurata j a "^rCp enim componi difcimus , atque ab okoh propter afpirationem folo» , ut e? fex , ittu feptem , tpTv ferpo , e/j- wvAov ferpullum , virip fuper , CS^tup fudor , vTrv& Ciri yis , primum fupms , deinde, ut in optimo Vi£lorii libro extat , /«w«oj- , demum y«»;j»«j- . Ab eo- dem oMv & prees , pr^ful , five vetufto modo pr^efol , uc confol j quod prteful prss fingularis & primus, Qui arufpex unde defcendat , indagat atque aru offenditur , hac fcri- , ptura eiitafiaru urnaflaru , quam ex Tabulis Eugubinis Clar. Gorius mi- hi deprompfit , confequi poterit , dummodo fic diftinguat ; entas taru , urnas
Enter the password to open this PDF file:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-