Εισαγωγή στην ΚΕ 1 ενότητα.pdf

Εισαγωγή στην ΚΕ Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Τι είναι η Κοινωνική Εργασία;  Ο όρος «κοινωνική εργασία» χρησιμοποιείται ευρέως από επαγγελματίες (όχι ΚΛ) και μη, για να περιγράψουν διάφορες μορφές βοήθειας που προσφέρουν σε άλλους για να επιλύσουν τα προβλήματα τους ή μέρος αυτών.  Π.χ. δράσεις που αφορούν το (κοινό) καλό της κοινωνίας, την εθελοντική συνεισφορά, κλπ.  Ή κάποιοι νοσηλευτές, εκπαιδευτικοί, κλπ. που κατά την άσκηση του επαγγέλματος τους έρχονται σε επαφή με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς ή οι μαθητές τους, αντίστοιχα.  Η βοήθεια που προσφέρουν κάποιοι σε άτομα του (στενού ή ευρύτερου) περιβάλλοντος τους. Τι είναι η Κοινωνική Εργασία;  Βασικές πτυχές του ρόλου της ΚΕ  Βασικές διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας. Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας: Θεσμικά καθήκοντα  Όλα τα επαγγέλματα υπόκεινται σε ένα θεσμικό πλαίσιο (νόμοι, κανόνες, κλπ.)  Οι ΚΛ έχουν διακριτά θεσμικά καθήκοντα, τα οποία, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν:  Διερεύνηση πιθανής κακοποίησης παιδιού  Την ακούσια νοσηλεία ατόμου με προβλήματα ψυχικής υγείας, όταν η κατάσταση του εγκυμονεί κινδύνους για τον ίδιο ή άλλους  Επιμέλεια απροστάτευτων/παραμελημένων παιδιών Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας: Θεσμικά καθήκοντα  Τα καθήκοντα αυτά είναι σύνθετα και για αυτό συχνά απαιτούν συνεργασία με νομικούς, εισαγγελείς, κλπ., αλλά και με άλλους επαγγελματίες φροντίδας (ψυχ., ιατρούς, νοσηλευτές, κλπ.).  Καθήκοντα ΚΛ.  Οι ΚΛ είναι υπόλογοι στο νόμο για τη δράση ή την αδράνεια τους.  Επιπτώσεις και στους ίδιους και στην υπηρεσία/φορέα.  Επιπλέον, ανεξάρτητα από τις νομικές επιπτώσεις, είναι υπόλογοι ηθικά και επαγγελματικά (δεοντολ) Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας: Θεσμικά καθήκοντα  Συνεπώς, οι ΚΛ θα πρέπει:  Να γνωρίζουν τα θεσμικά τους καθήκοντα και να είναι προετοιμασμένοι έτσι ώστε να τα διεκπεραιώνουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.  να βεβαιώνονται ότι έχουνε κάνει τις απαιτούμενες από το νόμο ενέργειες ή όταν αυτό δεν είναι εφικτό, να το έχουν κάνει επισήμως γνωστό στους ανωτέρους τους.  Να έχουν εκπαιδευτεί κατάλληλα, να έχουν τακτική υποστήριξη και εποπτεία από εξειδικευμένους και έμπειρους συναδέλφους τους, προκειμένου να είναι κατάλληλα εφοδιασμένοι για να φέρουν εις πέρας τα καθήκοντα τους. Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας: Θεσμικά καθήκοντα  Η στενή αυτή σχέση μεταξύ της πρακτικής της ΚΕ και του νόμου, πολλές φορές δεν είναι γνωστή όχι μόνο σε φοιτητές, αλλά και σε άλλους επαγγελματίες.  Π.χ. ένας γιατρός ή ένας επισκέπτης υγείας μπορεί να μην αντιλαμβάνεται ότι η απομάκρυνση ενός παιδιού από το οικογενειακό του περιβάλλον υπόκειται σε συγκεκριμένες διαδικασίες, που ελέγχονται από το δικαστήριο. → πιθανές συγκρούσεις  Συνεπώς στα προαναφερθέντα θα πρέπει να προσθέσουμε ότι ο ΚΛ θα πρέπει να διασφαλίζει ότι όσοι εμπλέκονται σε μια υπόθεση κατανοούν το πλαίσιο μέσα στο οποίο ενεργεί. Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας: Φροντίδα vs. έλεγχος  Η ΚΕ είναι επάγγελμα στενά συνδεδεμένο με τη φροντίδα και τη βοήθεια.  Π.χ. ενός ηλικιωμένου, ενός χρόνιου άρρωστου ή ενός ατόμου με κάποιας μορφή αναπηρία, την εξασφάλιση της προστασίας ενός παιδιού σε κατάσταση κινδύνου, κλπ.  Ωστόσο, η φροντίδα και η βοήθεια παραπέμπουν και σε κάποιας μορφής κοινωνικού ελέγχου.  Αυτό συμβαίνει γιατί η ΚΕ εστιάζεται στην προαγωγή και την προστασία της ευημερίας όχι μόνο του ατόμου, αλλά και της ευρύτερης κοινότητας, μια διττή ευθύνη, που συχνά οδηγεί σε εντάσεις και συγκρούσεις. Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας: Φροντίδα vs. έλεγχος  Προκειμένου να κατανοήσει κανείς τη θέση της ΚΕ ανάμεσα στις δύο αυτές έννοιες, θα πρέπει να μελετήσει το ιστορικό πλαίσιο ανάδυσης της.  Η ΚΕ αναδύθηκε τον 19 ο αιώνα μέσα από τις εθελοντικές και φιλανθρωπικές πρωτοβουλίες κυρίως γυναικών της μεσαίας αστικής τάξης στις ΗΠΑ και τη Βρετανία, προκειμένου να παρέχει συγκεκριμένου τύπου βοήθεια στα περισσότερα αδύναμα μέλη της κοινωνίας (ηλικιωμένους, αρρώστους, φτωχούς, κλπ.).  Τα μέλη αυτών των κοιν ομάδων όχι μόνο βίωναν κοινωνικά προβλήματα, αλλά θεωρούνταν ότι και οι ίδιοι συνιστούσαν ένα κοινωνικό πρόβλημα.  → Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας: Φροντίδα vs. έλεγχος  Η δράση των «φιλικών επισκεπτών» και των μεγάλων φιλανθρωπικών οργανώσεων που δημιουργήθηκαν στη συνέχεια, δεν αποσκοπούσε απλά και μόνο στο να βοηθήσει τους αδύναμους, αλλά και να τους ‘κοινωνικοποιήσει’ ↓  Να τους συμβουλέψει, να τους βοηθήσει να γίνουν αυτάρκη μέλη μιας κοινωνίας  Ταυτόχρονα αυτή η προσπάθεια αποσκοπούσε στο να ελέγξει τις επικίνδυνες τάξεις της κοινωνίας, που συνιστούσαν απειλή για το κοινωνική σταθερότητα.  Υπήρχε διαχωρισμός μεταξύ αυτών που ‘άξιζαν’ τη βοήθεια και αυτών που δεν την άξιζαν → Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας: Φροντίδα vs. έλεγχος  Στην πρώτη κατηγορία ανήκαν αυτοί, που χωρίς δικό τους φταίξιμο αντιμετώπιζαν κάποιο πρόβλημα ή εμπόδιο στη ζωή τους, αλλά προσπαθούσαν να το ξεπεράσουν, ήταν νομοταγής και αξιοπρεπείς, όπως τα άτομα με αναπηρία, οι ασθενείς και οι άνεργοι που αναζητούσαν εργασία.  Στη δεύτερη κατηγορία ανήκαν οι άνεργοι (‘τεμπέληδες’), οι αλκοολικοί, οι εγκληματίες και άλλοι, οι οποίοι θεωρούνταν ότι επέλεγαν τη φτώχεια και έναν παρεκκλίνων τρόπο ζωής, ενώ είχαν βρεθεί σε αυτή τη δεινή θέση λόγω της δικής τους χαλαρής ηθικής. Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας: Φροντίδα vs. έλεγχος  Η βοήθεια που παρέχονταν σε όσους την άξιζαν σε αντάλλαγμα προϋπέθετε την συμμόρφωση τους στα οικογενειακά κλπ. πρότυπα και τις αρετές της μεσαίας τάξης.  Ταυτόχρονα απέκλειε όσους «δεν άξιζαν» από το να ωφεληθούν από τη βοήθεια που δινότανε.  Σε πολλές περιπτώσεις τα παιδιά απομακρυνότανε από τις οικογένειες που κρίνονταν ως ‘ακατάλληλες’ και ‘ελαττωματικές’ και αποτύγχαναν ‘να φέρουν τα παιδιά τους στον ίσιο δρόμο’. Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας: Φροντίδα vs. έλεγχος  Θα μπορούσε λοιπόν να πει κανείς ότι στο ξεκίνημα της η ΚΕ περισσότερο αφορούσε την άσκηση ελέγχου, παρά εστιαζόταν στη φροντίδα.  Προφανώς, αυτό άλλαξε καθώς προοδευτικά άρχισε να αποκτά την επαγγελματική της μορφή (αρχές 20 ου αιώνα).  Κατά τη φάση αυτή η ΚΕ αρχίζει να αποκτά ένα κατά βάση ψυχαναλυτικό θεωρητικό υπόβαθρο και αφήνει τις θρησκευτικές και ηθικοπλαστικές απόψεις που σε μεγάλο βαθμό καθόριζαν τη δράση των φιλικών επισκεπτών. Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας: Φροντίδα vs. έλεγχος  Παρόλα αυτά η συχνά ‘άβολη’ θέση της ΚΕ μεταξύ φροντίδας και ελέγχου συνέχισε να υπάρχει  Προφανώς αντίστοιχα ζητήματα απασχολούν και άλλα επαγγέλματα, όπως οι γιατροί.  Ωστόσο, είναι δύσκολο να εντοπίσει κανείς ένα άλλο επάγγελμα εκτός από την ΚΕ όπου τα ζητήματα του ελέγχου όπως βέβαια και της φροντίδας απασχολούν τους ΚΛ σχεδόν σε καθημερινή βάση.  Π.χ. η απομάκρυνση ενός παιδιού από την οικογένεια του ή η ακούσια νοσηλεία ενός ατόμου με προβλήματα ψυχικής υγείας ή η δικαστική επιμέλεια, κλπ. Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας: Φροντίδα vs. έλεγχος  Κατ’ αυτή την έννοια ο έλεγχος μπορεί να ειδωθεί ως αναπόσπαστο μέρος της φροντίδας.  Κάποιες φορές ωστόσο, καταντά να αποτελεί τον κυρίαρχο στόχο, γεγονός που σημαίνει ότι υπάρχει ελάχιστος χώρος για φροντίδα, ενώ η δράση του ΚΛ μπορεί να γίνει καταπιεστική.  Π.χ. στην περίπτωση ενός ατόμου που αντιμετωπίζει προβλήματα ψυχικής υγείας, η υπερβολική έμφαση του ΚΛ στο ζήτημα της «αστυνόμευσης» του ατόμου, εγκυμονεί τον κίνδυνο να παραβλέπει το ζήτημα της κάλυψης των αναγκών του (που ενδεχομένως να οδηγήσει σε μεγαλύτερη ανάγκη για ‘αστυνόμευση’ στο άμεσο μέλλον).  Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας: Φροντίδα vs. έλεγχος  Κατά συνέπεια η ισορροπία μεταξύ φροντίδας και ελέγχου είναι πολύ σημαντική, αν και κάποιες φορές δύσκολο να επιτευχθεί.  Παραβλέποντας τον (αναγκαίο) έλεγχο ενδεχομένως γινόμαστε αναποτελεσματικοί. Π.χ. αφήνοντας τα ευάλωτα άτομα απροστάτευτα  Από την άλλη, παραμελώντας την φροντίδα ενδεχομένως όχι μόνο γινόμαστε αναποτελεσματικοί, αλλά εν δυνάμει καταπιεστικοί. Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας: Φροντίδα vs. έλεγχος  Αυτό που πρέπει να αναγνωρίσουμε είναι ότι οι ΚΛ είναι σε μια θέση ισχύος (απέναντι στους εξυπηρετούμενους).  Η δύναμη αυτή μπορεί να αξιοποιηθεί είτε με ένα θετικό κ δημιουργικό τρόπο για να βοηθήσει τους ανθρώπους να αποκτήσουν μεγαλύτερο έλεγχο της ζωής τους (διαδικασία ενδυνάμωσης) είτε αντίθετα μπορεί να χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά και καταπιεστικά συμβάλλοντας στην αναπαραγωγή των υφιστάμενων ανισοτήτων και αδυναμιών. Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας: Μεταξύ ατόμου και κοινωνίας  Αντίστοιχα με τα διλλήματα που αντιμετωπίζουν οι ΚΛ μεταξύ φροντίδας και ελέγχου μπορούμε να δούμε και στο πεδίο μεταξύ των αναγκών του ατόμου από τη μια πλευρά και τις ανάγκες της κοινωνίας από την άλλη.  Η (πιθανή) ένταση μεταξύ των δύο αυτών δυνάμεων ενδεχομένως εξισορροπείτε όταν υποθέσει κανείς ότι οι ανάγκες και των δύο δεν βρίσκονται σε αντιπαράθεση:  Σε αυτό το πλαίσιο η αποκατάσταση της λειτουργικότητα του εξυπηρετούμενου σε ένα «φυσιολογικό επίπεδο», φαίνεται να ικανοποιεί και τις δύο πλευρές. → Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας: Μεταξύ ατόμου και κοινωνίας  Κάποιες άλλες φορές ωστόσο οι ΚΛ αμφισβητούν αυτή την υποτιθέμενη ‘αρμονία’ συμφερόντων μεταξύ ατόμου και κοινωνίας και επιχειρούν να αναπροσαρμόσουν το ρόλο τους ως υπερασπιστές (συνήγοροι) των εξυπηρετουμένων.  Σε άλλες πάλι οι ΚΛ ενεργούν ως ‘ειδικοί’ - εκπρόσωποι της κοινωνίας, οι οποίοι γνωρίζουν καλύτερα τις ανάγκες των εξυπηρετουμένων από ότι οι ίδιοι και παραβλέπουν τη γνώση των ίδιων των άμεσα ενδιαφερομένων για τις ανάγκες τους.  Τι είναι η Κοινωνική Εργασία; Διαφορές με άλλα επαγγέλματα φροντίδας: Μεταξύ ατόμου και κοινωνίας  Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι ΚΛ βρίσκονται σε αυτή τη θέση. Στην πραγματικότητα η ΚΕ τοποθετείτε μεταξύ των προσωπικών προβλημάτων και των δημόσιων ζητημάτων. Το οποίο σημαίνει ότι πολλά από τα προβλήματα που βιώνουν τα άτομα συνδέονται με τα ευρύτερα κοινωνικά προβλήματα. Τέτοια ζητήματα είναι:  Η φτώχεια  Ο ρατσισμός και άλλες μορφές κοιν αποκλεισμού  Ανισότητες στην εκπαίδευση, στην φροντίδα υγείας, κλπ.  Εγκληματικότητα