ZBIORCZY RAPORT Z BADAŃ Zasoby i potrzeby w zakresie programowym wymian młodzieży.pdf - operator

Please enable JavaScript to view the full PDF

Stowarzyszenie Aktywnych Animatorów Kultury ZBIORCZY RAPORT Z BADAŃ „Zasoby i potrzeby w zakresie programowym wymian młodzieży” Lublin, grudzień 2021 1 Strona Spis treści WSTĘP ............................................................................... 3 CZĘŚĆ I Doświadczenia z dotychczasowych wymian młodzieży ........ 8 1.Informacje o wymianach, w których uczestniczyli badani lub które organizowali. ...................................................................................................... 8 2.Motywacje młodzieży do udziału w wymianach ............................................ 17 3.Oczekiwania i potrzeby młodzieży wobec programów wymian ..................... 23 4.Zalety i wady programów wymian................................................................. 27 5.Wpływ udziału w wymianach na nabycie przez ich uczestników wiedzy i umiejętności..................................................................................................... 37 6.Wpływ uczestników wymian na kształt ich programu. .................................. 39 Część II – Programy przyszłych wymian młodzieży .............. 42 1.Zainteresowanie młodzieży udziałem w wymianach ..................................... 42 2. Najbardziej interesujące tematy dla młodzieży podczas wymian. ................ 46 3.Najbardziej interesujące dla młodzieży miejsca oraz osoby podczas wymian 54 4.Najbardziej atrakcyjne dla młodzieży metody i narzędzia stosowane podczas wymian ............................................................................................................ 59 5.Jaką wiedzę i umiejętności młodzież chciałaby najbardziej zdobyć lub rozwinąć podczas wymian ................................................................................ 63 6.Rozwój kompetencji społecznych młodzieży podczas wymian ...................... 67 7.Sposoby zapewnienia utrzymywania przez młodzież kontaktów ze sobą po zakończeniu wymian oraz integracji młodzieży podczas wymian ..................... 71 8. Charakterystyka dobrego trenera angażowanego podczas wymian ........... 76 9.Dodatkowe informacje zgłoszone przez badaną młodzież ............................. 78 2 Strona Zakończenie ..................................................................................................... 79 WSTĘP Niniejszy raport powstał w ramach projektu „Międzynarodowy Dom Spotkań w Nasutowie” realizowanego przez Europejski Dom Spotkań-Fundacja Nowy Staw. Projekt jest współfinasowany ze środków Narodowego Instytutu Wolności-Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Celem badania jest poznanie opinii młodzieży, która wcześniej uczestniczyła w wymianie międzynarodowej, organizatorów wymian oraz edukatorów/trenerów dotyczących programów tych wymian. Wyniki badań zostaną wykorzystane przy tworzeniu programów wymiany międzynarodowej młodzieży w ramach projektu (programy: Historia, Kultura i tradycja, Dialog międzykulturowy, Różnorodność kulturowa). W ramach badań w projekcie zastosowano następujące metody badawcze: • CAWI – badania internetowe, • IDI – Indywidualne wywiady pogłębione, • FGI – Zogniskowane wywiady grupowe. Badaniami w projekcie objęto trzy grupy badawcze: 1) Młodzież polska i zagraniczna, 2) Organizatorzy wymian - pracownicy reprezentujący podmioty działające w obszarze wymiany młodzieży (polscy i zagraniczni), 3) Trenerzy i edukatorzy (polscy i zagraniczni) prowadzący zajęcia w ramach wymian międzynarodowych. Przedmiotem badań są wszelkie działania realizowane podczas wymian międzynarodowych. Respondenci w trzech grup badawczych podzielili się swoimi doświadczeniami na temat dotychczasowych wymian ale również zgłosili wskazówki przydatne do organizowania w przyszłości wymian międzynarodowych. 3 Strona Badania miały charakter ogólnopolski oraz europejski. W badaniach internetowych oraz indywidualnych wywiadach pogłębionych respondentami były osoby z terenu całej Europy. W ramach badań powstały następujące cztery raporty badawcze: • z badań CAWI (wspomagany komputerowo wywiad przy pomocy strony www), • z badań IDI (Indywidualnych Wywiadów Pogłębionych), • z badań FGI (Zogniskowanych Wywiadów Grupowych), • Raport zbiorczy. Niniejszy raport to raport zbiorczy. Poniżej scharakteryzowano dobór próby z poszczególnych trzech badań: a) Badania FGI (Zogniskowane Wywiady Grupowe) W ramach badań focusowych odbyły się trzy wywiady trzech grup badawczych: • młodzież uczestnicząca w wymianach, • organizatorzy wymian międzynarodowych, • trenerzy/edukatorzy prowadzący zajęcia z młodzieżą podczas wymian. Badaniami focusowymi objęci zostali wyłącznie Polacy. Grupa młodzieży objęta została wywiadem bezpośrednim, natomiast dwie pozostałe grupy uczestniczyły w wywiadach on-line zorganizowanych poprzez platformę ZOOM. Wywiady zostały zapisane elektronicznie i następnie powstały z nich transkrypcje. Badania odbyły się w listopadzie 2021 r. 4 Strona Struktura badanych objętych FGI kształtuje się w sposób następujący: Grupa Liczba Kobiety Mężczyźni badawcza ogółem Młodzież 9 5 4 Organizatorzy 8 4 4 Trenerzy 8 6 2 Razem 25 15 10 Zatem badaniami FGI łącznie objęto 25 osób, w tym 15 kobiet i 10 mężczyzn. Poniżej lista krajów gdzie odbywały się wymiany uczestników badań FGI: Grupa badawcza Młodzież Trenerzy Organizatorzy Kraje Portugalia Grecja, Hiszpania, Portugalia, Czechy, Finlandia, Polska, Gruzja, Turcja, Polska Włochy, Ukraina b) Badania IDI (Indywidualne Wywiady Pogłębione) Przeprowadzono 15 wywiadów z respondentami wchodzącymi w skład trzech grup badawczych: • młodzież uczestnicząca w wymianach (5 wywiadów), • organizatorzy wymian międzynarodowych (5 wywiadów), • trenerzy/edukatorzy prowadzący zajęcia z młodzieżą podczas wymian (5 wywiadów). Indywidualnymi Wywiadami Pogłębionymi (IDI) objęci zostali zarówno Polacy, jak i przedstawiciele innych narodowości. Część wywiadów miała charakter wywiadu 5 Strona bezpośredniego, natomiast część odbyła się on-line poprzez platformę ZOOM lub telefonicznie. Wszystkie wywiady zostały zapisane elektronicznie i następnie powstały z nich transkrypcje. Badania odbyły się w listopadzie i w grudniu 2021 r. Struktura płci badanych objętych IDI kształtuje się w sposób następujący: Grupa Liczba Kobiety Mężczyźni badawcza ogółem Młodzież 5 4 1 Organizatorzy 5 3 2 Trenerzy 5 3 2 Razem 15 10 5 Struktura narodowości badanych objętych IDI kształtuje się w sposób następujący: Grupa Liczba Polacy Inne badawcza ogółem kraje Młodzież 5 2 3 Organizatorzy 5 3 2 Trenerzy 5 3 2 Razem 15 8 7 Zatem badaniami IDI łącznie objęto 15 osób, w tym 10 kobiet i 5 mężczyzn. W badaniach uczestniczyło 8 Polaków oraz 7 osób reprezentujących inne narodowości. Kraje, z których pochodzą respondenci reprezentujący inne narodowości to: Ukraina, Białoruś, Gruzja, Niemcy, Litwa i Węgry. 6 Strona Poniżej lista krajów, gdzie odbywały się wymiany uczestników badań IDI: Grupa badawcza Młodzież Trenerzy Organizatorzy Kraje Polska, Polska, Polska, Ukraina, Gruzja, Litwa, Białoruś, Niemcy Węgry Gruzja c) Badania CAWI (wspomagane komputerowo wywiady przy pomocy strony www) Badania CAWI, podczas których wykorzystano ankietę internetową, zostały przeprowadzone wśród młodzieży, która uczestniczyła w wymianach międzynarodowych. Łącznie odpowiedzi udzieliły 122 osoby, w tym 44 Polaków i 78 osób spoza Polski. Kobiety stanowiły 59,8% ogółu respondentów. Poniżej lista krajów, z których pochodzą respondenci: Kraje Albania, Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Estonia, Etiopia, Grecja, Gruzja, Hiszpania, Izrael, Kanada, Kosowo, Litwa, Łotwa, Mołdawia, Niemcy, Nigeria, Pakistan, Polska, Portugalia, Rumunia, Rosja, Słowacja, Słowenia, Sri Lanka, Turcja, Węgry, Włochy, Ukraina 7 Strona CZĘŚĆ I Doświadczenia z dotychczasowych wymian młodzieży W tej części raportu zostanie zaprezentowana zbiorcza analiza wypowiedzi uczestników badań empirycznych na temat ich doświadczeń z dotychczasowych wymian międzynarodowych. W związku z tym zostaną omówione wypowiedzi respondentów na temat wymian, w których brali udział lub je organizowali. Następnie zostaną przedstawione opinie respondentów na temat tego, co skłania młodzież do udziału w wymianach międzynarodowych, jakie są ich motywatory, jakie mają potrzeby i oczekiwania w stosunku do nich. Uczestnicy badań wypowiedzieli się również na temat zalet i wad programów merytorycznych realizowanych podczas wymian. Na zakończenie w tej części raportu zostaną przedstawione opinie respondentów na temat wpływu udziału w wymianach na zmianę postrzegania przez ich uczestników innych kultur oraz ich historii, a także na skuteczność procesu nabywania wiedzy i umiejętności. 1.Informacje o wymianach, w których uczestniczyli badani lub które organizowali. Informacje o wymianach, w których uczestniczyli badani lub je organizowali, zostaną zaprezentowane w oparciu o wyniki wszystkich trzech przeprowadzonych badań empirycznych. Uczestnicy badań scharakteryzowali wymiany międzynarodowe, podając ich czas trwania, miejsce, uczestników oraz program merytoryczny. a. Zogniskowane wywiady grupowe Młodzież: Objęta badaniem fokusowym młodzież wypowiedziała się na temat wymiany, która odbyła się w Portugalii i trwała łącznie 2 tygodnie. Polegała głównie na poznaniu rożnego rodzaju miejsc pracy: w restauracjach, hotelach, szkołach. Program zakładał 8 Strona również poznanie kultury portugalskiej. W ramach programu kulturalnego młodzież zwiedzała miasto. Trenerzy, edukatorzy: Objęty badaniem empirycznym zbiór trenerów/edukatorów wskazał kilkanaście wymian międzynarodowych, podczas których realizowali oni zajęcia: 1. Wymiana międzynarodowa opierająca się na nauce tańców narodowych, integracji, nauce o kulturze. W wymianie uczestniczyła młodzież z 8 krajów. Wymiana odbywała się w Polsce, w Nasutowie (koło Lublina). Uczestnicy z każdego kraju uczyli pozostałych swojego tańca narodowego. Program również obejmował warsztaty opierające się na pracy w grupach. Tematy, jakie były poruszane podczas wymiany, to: dlaczego kultura jest ważna, jakie są elementy kultury, tradycja, stroje narodowe. Program zakładał również zwiedzanie miasta Lublin. Bardzo ważnym elementem wymiany były wieczory międzynarodowe. 2. Wymiana międzynarodowa, której celem było podnoszenie kompetencji uniwersalnych i profesjonalnych organizacji, które na co dzień pracują z dziećmi i młodzieżą do 25 roku życia. Wymiana odbywała się w Grecji i polegała na realizacji wizyt studyjnych w różnych instytucjach związanych z pracą terapeutyczną, opiekuńczą, wychowawczą, rehabilitacyjną. Każdy z uczestników miał swój program i skupiał się na innych aspektach funkcjonowania danej instytucji. Podczas wizyty był realizowany program kulturowy, którego celem głównie było zapoznanie uczestników z kulturą starożytnej Grecji. 3. Wymiana, podczas której młodzież odbywała praktyki w zakładach pracy w Portugalii, ale także zapoznawała się z kulturą portugalską. Praktyki pozwalały na zdobycie umiejętności w takich zawodach jak: mechanik 9 Strona samochodowy, fryzjer, kosmetyczka, pracownik poligrafii, informatyk, pracownik restauracji, cukierni. Dodatkowo w programie były również zajęcia integracyjne, w tym psychologiczne oraz coachingowe. Te ostatnie były szczególnie istotne, ponieważ jak wypowiedziała się jedna z respondentek: występowały takie problemy jak umiejętność bycia ze sobą, umiejętność bycia Polaków za granicą, pogodzenia się z ich mentalnością, ze zrozumieniem niektórych zagadnień, więc takie zajęcia prowadziliśmy. 4. Wymiana międzynarodowa, podczas której młodzież ze szkoły wiejskiej z Polski odbywała zajęcia w szkole w Portugali. Program wymiany obejmował oprócz zajęć w szkole również tańce integracyjne zarówno polskie, jak i portugalskie, zwiedzanie okolicy, gry i zabawy integracyjne. Młodzież polska przed wylotem do Portugalii uczestniczyła w zajęciach przygotowawczych do wyjazdu. 5. Wymiana w Finlandii dotycząca aktywnej partycypacji młodzieży z mniejszymi szansami. W tej wymianie brała udział młodzież z Polski, Niemiec, Turcji, Finlandii. Wymiana trwała 10 dni. Każdy dzień wymiany rozpoczynał się od zajęć integracyjnych, podczas których uczestnicy dzielili się swoimi obawami i oczekiwaniami wobec projektu. Realizowane zajęcia skupiały się na takich obszarach jak: pedagogika, przyroda, sport, relaksacja. Program również obejmował wieczory narodowe organizowane przez poszczególne grupy. Każdy dzień kończył się ewaluacją w grupach narodowych. Program zakładał również czas wolny, który zdaniem respondenta stanowił ważną część wymiany. 6. Wymiana, w której młodzież polska odbywała zajęcia w szkole portugalskiej. Młodzież polska spotykała się ze swoimi rówieśnikami z Portugali, nie tylko w szkole, ale również poza nią. Wspólnie tańczyli, zwiedzali, integrowali się. 10 Wymiana trwała 7 dni. Strona 7. Wymiana międzynarodowa w Gruzji, w której brała udział młodzież z polskich liceów. Oprócz zajęć w szkole gruzińskiej młodzież uczestniczyła w licznych spotkaniach np. z władzami miasta Gori. Dodatkowo były organizowane wyjazdy mające na celu zwiedzanie miasta. Ważnym elementem wymiany były zajęcia integracyjne, podczas których młodzież uczyła się między innymi tańca gruzińskiego. Następna młodzież z Gruzji przyjechała do Polski. Program realizowany w Polsce był podobny do tego, który był realizowany wcześniej w Gruzji. Zakładał zajęcia w szkole, program kulturalny (zwiedzanie Warszawy), zajęcia integracyjne. Organizatorzy: 1. Wymiana „Wspólna przyszłość, wspólna przeszłość”, finansowana ze środków Polsko-Litewskiego Funduszu Wymiany Młodzieży, trwająca 5 dni. Tematem przewodnim wymiany była Unia Lubelska. 2. Wymiana polsko – litewska dla 30 osób. Wymiana była realizowana przez dwie sesje spotkań, każda trwała tydzień. Celem projektu było wzmocnienie integracji międzynarodowej poprzez realizację etiudy teatralnej. Z związku z tym pierwsza część spotkania polegała na tym, że młode osoby zbierały wspólne inspiracje na taką etiudę, a w części warsztatowej spotkań, pod okiem trenera techniki aktorskiej, wzmacniały swoje umiejętności związane z ćwiczeniami zwiększającymi świadomość ciała i operowanie głosem. W kolejnym terminie uczniowie wyćwiczyli tę etiudę i przygotowywali się do spektaklu otwartego, który został wystawiony w lokalnym domu kultury. 3. Wymiana “Sztuka porozumienia-porozumienie przez sztukę” organizowana w ramach Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży. W wymianie uczestniczyła 11 młodzież ze szkoły średniej, po około 20 osób z Polski i z Niemiec. Tematy Strona przewodnie wymiany były związane z przełamywaniem stereotypów dotyczących pochodzenia uczestników z różnych kultur, z różnych państw. W ramach wymiany były realizowane warsztaty plastyczne, zawody sportowe. 4. Wymiana międzynarodowa „Inkubator Współpracy Polsko-Czeskiej”. Projekt był przeznaczony dla młodzieży w wieku 18-35 lat, trwał 5 miesięcy, a sama wymiana 5 dni. Projekt był realizowany w ramach Forum Ekonomicznego Młodych Liderów. Głównym celem projektu było spotkanie się młodych ludzi w Polsce, networking, debatowanie, dyskutowanie z decydentami, a także ze swoimi rówieśnikami z różnych kręgów (np. różnych środowisk społecznych, organizacji pozarządowych, z lokalnymi liderami, przedstawicielami mediów). 5. Wyjazdy mobilnościowe, realizowane w ramach programu Erasmus+ i ze środków finansowanych z Funduszu Power. Wymiany zazwyczaj dotyczyły studentów bądź pracowników. W przypadku pracowników trwały od 5 do 7 dni cyklu szkoleniowego, natomiast w przypadku studentów były to wymiany dłuższe. Wymiany służyły wzmacnianiu kompetencji pracowniczych, głównie wzmacnianiu kompetencji dydaktycznych, umiejętności pracy ze studentami, zapoznawanie się z nowymi programami nauczania. 6. Wymiany realizowane w ramach Funduszu Polsko-Niemieckiego, Funduszu Polsko-Litewskiego i programu „Młodzież w działaniu”. Wymiany dotyczące kwalifikacji medialnych młodzieży, mające na celu rozwój umiejętności medialnych takich jak wideo, fotografia, dziennikarstwo. 7. Wymiana realizowana w ramach projektu Erasmus+, skierowana do uczniów szkół podstawowych. Głównym celem było poznanie szkół w innych krajach oraz ich kultur. 12 8. Wymiany realizowane w ramach programu Erasmus+, bilateralne wymiany Strona pomiędzy Ukrainą i Polską, Polską i Litwą, Polską i Niemcami. Programy opierające się na metodach edukacji pozaformalnej, wykorzystując w tym celu różnego rodzaju gry, zajęcia integracyjne. b. Indywidualne wywiady pogłębione Młodzież: Reprezentanci młodzieży wypowiadającej się w indywidualnych wywiadach pogłębionych wskazują różne rodzaje, miejsca i zakresy tematyczne wymian, w których brali udział: 1. Wymiana, która odbywała się w Estonii, trwała 10 dni. Program merytoryczny wymiany obejmował zagadnienia dotyczące tego, jak młodzi liderzy stają się liderami Unii Europejskiej, a młodzi pracownicy stają się młodymi liderami. Głównym tematem wymiany była praca z młodzieżą oraz polityka młodzieżowa. 2. Wymiana odbywająca się w Polsce, w Nasutowie (koło Lublina), trwająca 5 dni. Wymiana poruszała zagadnienia nadużywania przemocy wśród młodzieży. 3. Wymiana odbywająca się w Turcji, trwająca około 2 miesięcy. Wymiana była skoncentrowana na temacie środowiska. Poza tym była poruszana również kwestia rolnictwa. 4. Wymiana w Estonii, trwająca tydzień. Elementami wymiany międzynarodowej były: wieczory kulturalne, sportowe zajęcia, zwiedzanie miasta, spotkania integracyjne, podczas których uczestnicy próbowali tradycyjnych potraw. Trenerzy, edukatorzy: Trenerzy i edukatorzy byli zaangażowani jako prowadzący zajęcia w wiele wymian międzynarodowych obejmujących różnorodną tematykę. Najczęstsze tematy 13 przewodnie wymian, w których brali udział, dotyczyły takich zagadnień jak: Strona przywództwo i odnoszenie sukcesu, przyszłość młodych ludzi na rynku pracy, dziedzictwo kulturowe, ekologia, nowoczesne technologie, stereotypy. Organizatorzy: Respondenci wchodzący w skład grupy organizatorów organizowali następujące wymiany: 1. Wymiana odbywająca się w Turcji. Organizacją uczestniczącą był partner rumuński, a organizacją przyjmującą Centrum Wsparcia Talentów z Turcji. Głównym tematem wymiany było kodowanie i robotyka. W wymianie uczestniczyło 10 uczniów z każdej placówki i dwóch nauczycieli. 2. Kolejny respondent miał doświadczenie w organizacji około 7 wymian, trwających średnio około 6–9 dni. Wymiany, które organizował, powstały głównie przy udziale młodzieży, bazowały na ich potrzebach i ich zainteresowaniach. Wymiany były nastawione na rozwój umiejętności kreatywnych, były związane z fotografią, z robieniem filmów oraz kompetencjami cyfrowymi, np. komunikacja w mediach społecznościowych, cyberbezpieczeństwo. 3. Inna respondentka organizowała wymiany o tematyce historycznej, o wartościach, o powrocie do swoich korzeni. 4. Kolejny respondent organizował wymiany w House of Education, domu szkoleniowym w Nasutowie, trwały one średnio 7-9 dni. Wymiany te były głównie związane z tematyką przedsiębiorczości, cyberbezpieczeństwa, fotografii. 5. Ostatni przedstawiciel tej grupy respondentów organizował dziesiątki projektów, głównie z programu Erasmus+. Jeden z programów skupiał się na jakości tańca i 14 zagadnieniach związanych z równością płciową. Strona c. Badania internetowe W badaniach internetowych brała udział wyłącznie młodzież. Badaniami ankietowymi łącznie objęto 122 osoby, w tym 73 kobiety. Ankietowana młodzież została poproszona o wskazanie, w jakiego rodzaju wymianach międzynarodowych brała udział, w ilu łącznie wymianach uczestniczyła i w jakich krajach odbywała się wymiana. Rozkład odpowiedzi prezentują poniższe wykresy. Wykres nr 1 Jaki charakter miały wymiany, w których brałeś/aś udział? 18% edukacyjny językowy 35% 4% turystyczno-krajoznawczy 6% zawodowy humanitarny 16% sportowo-rekreacyjny 9% społeczno-polityczny 12% Z wykresu wynika, że przeważająca część młodzieży brała udział w wymianach o charakterze edukacyjnym – 35%, następnie edukacyjnym – 18%, zawodowym – 16%, turystyczno-krajoznawczym- 12%. Poniżej 10% respondentów wybierało wymiany o charakterze językowym – 9%, humanitarnym – 6%, oraz sportowo- rekreacyjnym – 4%. 15 Strona Wykres nr 2 W ilu wymianach międzynarodowych uczestniczyłeś? 35% udział w 1 wymianie 37% udział w 2 wymianach udział w 3 wymianach udział w 4 wymianach udział w powyżej 5 wymianach 10% 9% 9% Ankietowana młodzież najczęściej uczestniczyła w powyżej 5 wymianach międzynarodowych – 37%, w 1 wymianie uczestniczyło 35% badanych, w 2 wymianach – 10%, zaś w 3 i 4 wymianach – po 9% ankietowanych. Odpowiedzi na pytanie o kraj wymiany, w której uczestniczyli respondenci wskazują, że młodzież wyjeżdżała do bardzo różnych miejsc. Wśród najczęściej wybieranych krajów znalazły się: Grecja, Polska - po 14 wskazań, Portugalia – 11 wskazań, Węgry – 9 wskazań. Wśród krajów, które zostały wskazane przynajmniej przez 5 badanych osób znalazły się także: Ukraina, Azerbejdżan, Rumunia i Gruzja. Z powyższej analizy wynika, że uczestnicy badań uczestniczyli w bardzo różnorodnych wymianach międzynarodowych, skierowanych do różnych grup uczestników, zarówno pod względem ich wieku, kraju pochodzenia, miejsca odbywania wymian, jak i programu merytorycznego. W oparciu o własne doświadczenia wynikające z udziału w tych wymianach, respondenci następnie wypowiedzieli się na temat motywacji młodych ludzi do udziału w wymianach. 16 Strona 2.Motywacje młodzieży do udziału w wymianach Respondenci wchodzący w skład wszystkich trzech grup badawczych zostali zapytani o to, co ich zdaniem, motywuje młodzież do udziału w wymianach międzynarodowych. Tematyka ta była przedmiotem badania zarówno ilościowego, jak i jakościowego, co pozwoliło na wzbogacenie zakresie zbieranych informacji, a także na ich wzajemną weryfikację. W pierwszej kolejności przedstawiono wypowiedzi młodzieży. Zostały wzięte pod uwagę odpowiedzi młodzieży udzielone zarówno podczas wywiadów indywidualnych, jak i grupowych oraz badań internetowych. Badana młodzież decydując się na udział w wymianach, w wywiadach indywidualnych i grupowych najczęściej stwierdzała, że kierowała się następującymi motywacjami: a. Zainteresowanie programem merytorycznym wymiany. b. Chęć zobaczenia innego kraju. c. Integracja z ludźmi z całego świata. d. Zwiększenie umiejętności językowych. e. Chęć spróbowania czegoś nowego. f. Chęć zdobycia doświadczenia zawodowego. g. Chęć nabycia kwalifikacji i umiejętności potwierdzonych certyfikatami. h. Poznania historii i kultury kraju wymiany i. Spędzenie miłego czasu. j. Nawiązanie nowych znajomości. k. Chęć poznania osób ze świata polityki, nauki i biznesu. 17 Strona Przykładowe wypowiedzi respondentów udzielone podczas wywiadów indywidualnych i grupowych: (…) poznanie kultury innej niż w Polsce, Portugalia jest całkiem inna niż Polska: kultura, smaki. No i też podszkolenie tego języka angielskiego. Wiadomo, w szkole się mówi, ale jak się go używa na co dzień, to jest całkiem inaczej. Spędzenie miłego czasu, zrobienie czegoś nowego, “oderwanie się” od domu, poznawanie świata, zwiedzanie, nawiązanie i podtrzymanie nowych znajomości Przede wszystkim ciekawość i chęć poznawania nowych ludzi. Jak ktoś weźmie udział w jednej wymianie, to od razu ma ochotę pojechać na kolejną. Wymiany są uzależniające. W mojej ocenie to są takie troszkę pobudki turystyczne, nie ma co tego ukrywać, że młodzież chce zobaczyć różne miejsca na świecie, zobaczyć jak żyją ludzie w innych krajach i porównać to sobie ze swoim środowiskiem, zobaczyć coś nowego, nabyć trochę wiedzy o innych krajach. Myślę, że ta motywacja turystyczna jest istotna. Taka wymiana jest świetną szkołą języka, głównie angielskiego, jeśli mamy taką wielostronną wymianę. Z jednej strony zauważyłam, że wiele osób się tego bardzo boi, że nie będzie się potrafiło porozumiewać, a drugiej, na końcu doceniają na sesjach ewaluacyjnych to, że te kilka dni wymiany sprawiło, że otworzyli się i nabyli większej chęci do uczenia się, czy w ogóle podszlifowali ten język. Rozkład wypowiedzi respondentów w badaniu CAWI na omawianą kwestię przestawia poniższy wykres: 18 Strona Wykres nr 3 Motywacje młodzieży do udziału w wymianach międzynarodowych Chęć poznania osób Inne Zainteresowanie ze świata polityki, 2% tematyką wymiany nauki i biznesu 13% 8% Chęć ciekawego spędzenia czasu 11% Chęć nawiązania nowych znajomości z osobami różnych narodowości Chęć nabycia 16% kwalifikacji i umiejętności potwierdzonych certyfikatami 12% Chęć poznania Chęć historii i kultury nabycia/rozwinięcia kraju wymiany umiejętności Chęć zwiedzenia 12% językowych innego kraju 13% 13% Badani trenerzy i edukatorzy wypowiadający się w wywiadach indywidualnych i grupowych wskazywali na następujące motywacje, którymi – ich zdaniem – kieruje się młodzież aplikująca do udziału w wymianach międzynarodowych: a. Chęć zdobywania wiedzy, zarówno teoretycznej jak i praktycznej. b. Zwiększenie możliwości zatrudnienia. c. Poznanie ludzi z innych krajów. d. Możliwość wyjazdu zagranicę. e. Zwiększenie kompetencji społecznych. f. Poznawanie innych kultur. 19 Strona Wypowiedzi respondentów zarówno z badań indywidualnych jak i grupowych: Na pewno chęć poznania innej kultury, świata. Dla młodzieży, takiej małej na pewno lot samolotem to już jest wielkie przeżycie, więc to już jest warte wzięcia udziału. Na pewno po powrocie jest motywacja do nauki języka, zawsze twierdzą, że to nie jest to, to się im w życiu nie przyda. No ciekawość przede wszystkim, chęć przeżycia przygody, przełamywanie tych barier, szczególnie w przypadku młodzieży z mniejszych szkół. Na początku są speszeni, ale z czasem się otwierają. Na pewno przygoda, bo było wiele osób takich, które pierwszy raz leciały samolotem, pierwszy raz były za granicą, było to dla nich przeżycie. Na początku każdy miał obawy, ale potem każdy jest zadowolony. Myślę, że najbardziej młodzież motywuje otrzymanie doświadczenia. Również możliwość poznania ludzi z różnych krajów i bezpośredni kontaktu z nimi. Możliwość wyjazdu za granicę. Tematyka jest rzeczą, mam wrażenie, wtórną, natomiast sama możliwość wyjazdu, zobaczenia, zapoznania się z innymi ludźmi - to jest coś, co bardzo mocno motywuje. Na pewno walory krajoznawcze, w sensie chęć poznania innej kultury, innej historii, innych zabytków, innych ludzi. Myślę, że też czasem względy językowe, w sensie to, żeby faktycznie w praktyce sprawdzić swoje umiejętności komunikacyjne. Zdaniem przedstawicieli organizacji odpowiedzialnych za wymiany międzynarodowe wypowiadających się w wywiadach jakościowych, 20 młodzież uczestniczy w wymianach ze względu na: Strona a. Możliwość wyjazdu za granicę. b. Poznanie kultury innego kraju. c. Poznanie innych ludzi. d. Oderwanie od codziennych problemów. e. Nauka wielu nowych rzeczy. f. Zabawę. g. Wymianę doświadczeń. h. Nabycie nowych umiejętności zawodowych. i. Doskonalenie umiejętności językowych Przykładowe wypowiedzi respondentów: W mojej ocenie to są takie troszkę pobudki turystyczne, nie ma co tego ukrywać, że młodzież chce zobaczyć różne miejsca na świecie, zobaczyć jak żyją ludzie w innych krajach i porównać to sobie ze swoim środowiskiem, zobaczyć coś nowego, nabyć trochę wiedzy o innych krajach. Myślę, że ta motywacja turystyczna jest istotna. Na pewno chęć poznania rówieśników, poznanie ich punktu widzenia. Trzeba też podkreślić to, że młodzież z terenów wiejskich, akurat taka młodzież brała udział u nas w tym projekcie, pewnie nie zawsze ma okazję, ma trochę mniej takich okazji do tego, aby wziąć udział w takim projekcie międzynarodowym, więc była to dla nich fajna okazja, żeby poznać tych rówieśników z kraju zagranicznego. Ja bym to podzieliła na takie trzy kategorie: chęć poznania innych osób, młodzież słyszy o tym, jak wyglądają te wymiany, kogo można poznać, jak można miło spędzić czas, więc na podstawie tej poczty pantoflowej oni chcą uczestniczyć i są zmotywowani, żeby przeżyć to samo doświadczenie, co osoby, które przekazują im informacje. Taka wymiana jest świetną szkołą języka, głównie angielskiego, jeśli mamy taką wielostronną wymianę. Z jednej strony zauważyłam, że wiele osób się tego bardzo 21 boi, że nie będzie się potrafiło porozumiewać, a drugiej, na końcu doceniają na Strona sesjach ewaluacyjnych to, że te kilka dni wymiany sprawiło, że otworzyli się i nabyli większej chęci do uczenia się, czy w ogóle podszlifowali ten język. Moim zdaniem najbardziej do udziału w wymianach międzynarodowych motywują młodzież wyjazdy za granicę. W sensie młodzi ludzie z mojego doświadczenia najchętniej po prostu chcą wyjechać gdzieś. Do nowego miejsca poznać nowy kraj, poznać kulturę poznać innych ludzi z danego kraju. Przede wszystkim chęć podróżowania, poznawania nowych ludzi, nowych informacji, nowych perspektyw. Zazwyczaj ludzie są ciekawi tego, dlatego chcą w nich uczestniczyć. Jeśli chodzi o ostatnią wymianę to wiem, że uczestnicy z Ukrainy bardzo chcieli podróżować, poznawać nowych ludzi. Na ich przykładzie widzimy to. Kolejnym plusem jest możliwość oderwania się od swoich problemów, od tego co się dzieje w naszym kraju, czy po prostu od obowiązków życia codziennego. Przede wszystkim ciekawość i chęć poznawania nowych ludzi. Jak ktoś weźmie udział w jednej wymianie, to od razu ma ochotę pojechać na kolejną. Wymiany są uzależniające. Podsumowując wyniki badań można stwierdzić, że opinie trzech grup badawczych dotyczących motywatorów młodzieży do udział w wymianach, w większości się pokrywają. Grupa młodzieży dodatkowo wymienia takie motywatory jak chęć spróbowania czegoś nowego, chęć nabycia kwalifikacji i umiejętności potwierdzonych certyfikatami, nawiązanie nowych znajomości, chęć poznania osób ze świata polityki, nauki i biznesu. Powyższe motywatory nie zostały wskazane przez pozostałe grupy badawcze. 22 Strona 3.Oczekiwania i potrzeby młodzieży wobec programów wymian Wszystkie trzy grupy respondentów objęte badaniami empirycznymi zostały zapytane o to, jakie oczekiwania i potrzeby młodzieży zostały spełnione podczas wymian, w jakich respondenci brali udział lub które organizowali. Poniżej zaprezentowano wypowiedzi z podziałem na poszczególne grupy badawcze w oparciu o indywidualne wywiady pogłębione oraz zogniskowane wywiady grupowe. Młodzież: 1) Oczekiwania związane z jasnym programem merytorycznym 2) Ciekawe metody i narzędzia stosowane podczas wymiany np. gry, zabawy, storytelling, gamification, ice breakery. 3) Dobra atmosfera podczas wymiany, różnorodne zadania i aktywności. 4) Otwartość innych uczestników wymiany. Poniżej wypowiedzi respondentów: Chyba wszystko zostało spełnione. Też nie miałem za dużo tych oczekiwań, bo to była moja pierwsza wymiana. Miałem wszystko, co było mi potrzebne, wszystko co chciałem zobaczyć - zobaczyłem i dużo się nauczyłem. Jadąc tam, chcieliśmy poznać kulturę Portugalczyków, Portugalii, mogliśmy się przyjrzeć temu, jak funkcjonują Portugalczycy, a funkcjonują zupełnie inaczej niż my. Polacy żyją w takim stresie, pośpiechu, a tam mają luz. Nie przejmują się tym, że coś nie wyjdzie. U nas jest taka mentalność, że trzeba się spinać, stres, a tam jest całkiem inaczej. Trenerzy i edukatorzy: Zdaniem objętych badaniem trenerów realizowane przez nich programy wymian 23 międzynarodowych spełniły większość oczekiwań młodzieży i odpowiadały na Strona zgłaszane przez nich potrzeby. Trenerzy/edukatorzy dodatkowo wskazują na następujące potrzeby i oczekiwania, które nie zostały spełnione: 1. Przygotowanie uczestników do wyjazdu zagranicznego. 2. Spotkanie ludzi, integracja. 3. Kontynuacja działań po zakończeniu wymiany. 4. Uwzględnienie w programie więcej czasu wolnego. 5. Przygotowanie językowe. 6. Bezpośredni kontakt z przedstawicielami organizacji przyjmującej. Poniżej wypowiedzi respondentów, które ilustrują powyższe stwierdzenia: Wydaje się, że wszystko, czego młodzież oczekiwała, zostało spełnione. Wieczorami pytaliśmy co było dobrze, co nie było. Byli zadowoleni z siebie, bo okazało się, że jak się przełamią, to mogą rozmawiać po angielsku, chociaż wcześniej wydawało im się, że nie potrafią. Plan był wypełniony i tak naprawdę dzieci są zadowolone z tego wyjazdu. W sumie my też, aczkolwiek faktycznie to był okres pandemiczny, więc nie wszystko można było zrobić. Też nieskromnie przyznam, że nie widzę takich elementów, których zabrakło w programie, ale też myślę, że to dlatego, że robiliśmy codziennie podsumowania i ewaluacje. Jeżeli coś nie spełniało do końca oczekiwań lub oczekiwania były inne, to staraliśmy się modyfikować program. Mam takie wrażenie, że na początku były wyrażane obawy i oczekiwania względem projektu, i mogę powiedzieć, że byliśmy pozytywnie zaskoczeni tym, jak młodzież była zadowolona z tych wszystkich elementów. 24 Strona Organizatorzy: Organizatorzy, podobnie jak trenerzy, uważają, że wymiany spełniły oczekiwania i zaspokoiły potrzeby uczestników. Wypowiedzi respondentów: Zazwyczaj brakowało troszeczkę czasu. Oczekiwania osób, które nigdy nie były na wymianie były taką niepewnością, a później dużą satysfakcją i zaskoczeniem, że nie potrzeba wcale tak dużo, by w konstruktywny sposób spędzić czas, a później wykorzystać to w przyszłości. Jeśli chodzi o oczekiwania młodzieży, jakie realizowaliśmy w trakcie trwania programu, badaliśmy to ankietami ewaluacyjnymi. Zawsze znalazły się jakieś osoby, które były niezadowolone z części programu, czy to jakiś wątek poruszany na wielu płaszczyznach, wielu aktywnościach, czy to za dużo czegoś, np. jeśli chodzi o temat polityki, religijności, tego było za dużo w niektórych przypadkach. Jeśli chodzi o oczekiwania i potrzeby no to były takie podstawowe potrzeby i oczekiwania związane z samym faktem mobilności, z samym faktem wyjazdu zagranicznego. W naszym przypadku były to osoby, które w większości po raz pierwszy wyjeżdżały za granicę, więc potrzeby odnosiły się zarówno do zapewnienia wsparcia indywidualnego polegającego na zakwaterowaniu, wyżywieniu, transporcie zorganizowanym tych osób do miejsca realizacji mobilności, zapewnieniu odpowiedniej opieki na miejscu, osoby, która będzie komunikować się z uczestnikami w języku obcym. Natomiast też oczekiwania i potrzeby wiązały się z odpowiedniej jakości programem merytorycznym, programem, który będzie w stanie zainteresować tę młodzież, z którego młodzież będzie w stanie wynieść coś wartościowego dla siebie 25 Strona Z wypowiedzi poszczególnych grup respondentów wynika, że oczekiwania i potrzeby młodzieży w stosunku do wymian zostały w większości spełnione. Kluczem do tego jest m.in. codzienna ewaluacja, poprzez którą bieżące potrzeby i oczekiwania młodzieży są uwzględniane. 26 Strona 4.Zalety i wady programów wymian W tym bloku tematycznym zostaną omówione wypowiedzi respondentów na temat zalet i wad programów realizowanych podczas wymian międzynarodowych. Wypowiedzi 3 grup respondentów na temat zalet zostały zaprezentowane w formie tabelarycznej, uwzględniając wyniki z badań CAWI, IDI oraz FGI, przy czym kolejność wymienianych spraw jest przypadkowa. Tabela nr 1 Zalety programów międzynarodowych w opinii respondentów Młodzież Trenerzy i Organizatorzy edukatorzy 1. Poznanie nowych 1. Integracja 1. Dostosowanie ludzi. uczestników. programu do 2. Poznanie kultury 2. Włączenie w potrzeb i oczekiwań innych krajów. program uczestników. 3. Budowanie relacji. merytoryczny 2. Interaktywne 4. Wysoki poziom jej uczestników. warsztaty. edukacyjny. 3. Organizowanie 3. Nauka języka 5. Ciekawy program wymiany przez angielskiego. merytoryczny. doświadczoną 4. Gry integracyjne, ice 6. Dobrze instytucję. breakery. przeprowadzona 4. Jasne 5. Poznanie kultury integracja sformułowanie innego kraju. uczestników. zasad wymiany 6. Różnorodność 7. Organizacja 5. Namacalny programu wieczorów efekt nauki: 7. Nauka pracy w kulturowych. występ, zespole 27 8. Wymiana nagranie 8. Wzrost umiejętności Strona doświadczeń. 6. Uwzględnienie miękkich 9. Międzykulturowość. w programie 9. Metodologia, 10. Dobrze warsztatów opierająca się na zorganizowany czas kulinarnych, edukacji 11. Otwartość ze strony tanecznych pozaformalnej organizatorów kraju 7. Możliwość nauki 10. Możliwość poznania przyjmującego. języka obcego innych kultur 12. Poprawa 11. Wykwalifikowani umiejętności trenerzy językowych. 13. Rozwój zawodowy. Dodatkowo młodzież uczestnicząca w badaniach internetowych, została poproszona o wyrażenie opinii na temat zajęć, w których uczestniczyli podczas realizowanych wymian. W tym celu respondentom zostało zadane pytanie: Które zajęcia podczas wymian były dla Ciebie najważniejsze i zapamiętałeś je w sposób szczególny? Ankietowani wskazali na różnorodne zajęcia. Poniżej znajdują się odpowiedzi wraz z liczbą wskazań: a. Zajęcia integracyjne- 28 wskazań. b. Wycieczka- 13 wskazań. c. Wieczory międzykulturowe – 8 wskazań. d. Wykład z kultury-5 wskazań e. Zajęcia specjalizacyjne np. z psychologii, biznesu, z narzędzi online, dotyczące protokołu dyplomatycznego - 5 wskazań. f. Zajęcia z kompetencji miękkich- 4 wskazania. g. Nauka języków obcych - 4 wskazania. 28 h. Spotkania z ciekawymi ludźmi- 3 wskazania. Strona i. Zajęcia sportowe- 3 wskazania j. Wykłady specjalistyczne np. z analizy danych, o gospodarce morskiej - 2 wskazania. k. Udział w wydarzeniach kulturalnych- 2 wskazania. l. Networking – 2 wskazania. m. Ewaluacja i dyskusja na temat przyszłej współpracy- - 1 wskazanie. n. Spotkania z praktykami- 1 wskazanie. o. Zajęcia praktyczne -1 wskazanie. p. Warsztaty kulinarne- 1 wskazanie. q. Tworzenie własnej strony na Facebooku- 1 wskazanie. r. Zajęcia związane z rozwojem zawodowym w języku angielskim- 1 wskazanie. s. Happeningi- 1 wskazanie. t. Poznanie metod nauczania i rozwoju- 1 wskazanie. u. Wymiana doświadczeń- 1 wskazanie. v. Konkursy – 1 wskazanie. Młodzież wskazała na bardzo różnorodne zajęcia, natomiast w pierwszej czołówce znajdują się te, które są związane z integracją i spędzaniem czasu wolnego tzn.: zajęcia integracyjne, wycieczki i wieczory międzykulturowe. Wady wymian międzynarodowych w opinii respondentów można podzielić na 3 grupy: a. wady o charakterze merytorycznym:  nieprawidłowo przeprowadzona ewaluacja,  niewłaściwie dobrana grupa osób uczestniczących w wymianie,  wysoki poziom skomplikowania projektu,  trudności w zaangażowaniu młodzieży w działania,  niewłaściwy wybór kraju pobytu, nieuwzględnianie w programie specyfiki 29 danej kultury, tworzenie programów bez udziału młodzieży, realizacja Strona wymiany wyłącznie w oparciu o prezentacje multimedialne. b. wady o charakterze systemowym:  niski budżet na realizację zadań,  niedostosowanie programu ERASMUS do rzeczywistych potrzeb młodzieży,  niewłaściwe akcje promocyjne ze strony grantodawców. d. wady o charakterze organizacyjnym:  napięty program,  zbyt krótki czas trwania wymiany,  nieodpowiednie warunki mieszkaniowe,  chaos w harmonogramie,  niewykwalifikowany personel koordynujący wymianę Dodatkowo młodzieży uczestniczącej w badaniach internetowych zostało zadane pytanie dotyczące wyłącznie wad o charakterze organizacyjnym. Zaledwie 20,5 % respondentów stwierdziło, że podczas wymian występowały tego rodzaju wady: a. złe warunki mieszkaniowe, złe odżywianie – 5 wskazań, b. biurokracja np. brak współpracy między stroną wysyłającą a organizacją przyjmującą, słaba komunikacja ze strony biura współpracy międzynarodowej na uczelni macierzystej, późna informacja odnośnie zakwalifikowania się do udziału w projekcie, przedłużanie zwrotów za koszty dojazdu - 4 wskazania, c. brak reagowania ze strony organizatorów na potrzeby i problemy uczestników- 3 wskazania, d. chaos w harmonogramie- 3 wskazania e. brak dobrej organizacji czasu- 2 wskazania, f. mało czasu na zwiedzanie- 1 wskazanie, g. brak ewaluacji po projekcie- 1 wskazanie. 30 Strona Młodzież uczestnicząca w badaniach internetowych wypowiedziała się również na temat braków w wymianach międzynarodowych. Pytanie miało charakter otwarty. Poniżej zestawienie wypowiedzi respondentów: a. niczego nie brakowało – 19 wskazań, b. więcej czasu wolnego - 12 wskazań, c. spotkań po zakończeniu wymiany - 6 wskazań, d. więcej lub brak wycieczek - 5 wskazań, e. styczności z językiem ojczystym kraju wymiany- 3 wskazania, f. więcej zajęć integracyjnych - 2 wskazania, g. wiedzy praktycznej - 1 wskazanie , h. dążenia do rozbicia „narodowych klik”, które często mają miejsce w spotkaniach ludzi z wielu krajów na raz-1 wskazanie, i. pomocy przy znalezieniu mieszkania- 1 wskazanie, j. wspólnych wieczorów/imprez--1 wskazanie, k. większej pomocy ze strony uczelni przyjmującej na początku wymiany-1 wskazanie, l. certyfikatów-1 wskazanie, m. networkingu-1 wskazanie, n. wsparcia finansowego – 1 wskazanie, o. wykwalifikowanej kadry – 1 wskazanie. Najwięcej badanych wskazało, że niczego im nie brakowało. Jeśli już wskazywali jakieś braki, to najczęściej były to: spędzanie czasu wolnego, spotkania po zakończeniu wymiany czy organizacja wycieczek. Analizując wypowiedzi respondentów zebrane za pomocą różnych metod badawczych i wśród różnych kategorii osób uczestniczących w wymianach można stwierdzić, że największymi zaletami wymian międzynarodowych jest ich 31 różnorodność programowa, wysoki poziom edukacyjny, poznanie kultury innego Strona kraju, ciekawy program merytoryczny, uwzględnianie w programie różnego rodzaju warsztatów, takich jak kulinarne czy taneczne. Wartość programów wzmacniają dobrze przeprowadzone warsztaty integrujące uczestników. Zdaniem respondentów dobra wymiana międzynarodowa, to taka, która integruje zespół, pozwala na kształtowanie takich umiejętności społecznych jak np. praca w zespole. Zdaniem badanych ważne jest również, żeby podczas wymian międzynarodowych był dobrze zorganizowany czas. W planowaniu programu merytorycznego warto wziąć pod uwagę zajęcia integracyjne, wycieczki, wieczory międzykulturowe, ponieważ dla młodzieży są one najciekawsze i najbardziej atrakcyjne. Warto również zapewnić uczestnikom więcej czasu wolnego, zaplanować spotkania ewaluacyjne po zakończeniu udziału w wymianach. Jeśli chodzi o kwestie organizacyjne warto zapewnić w miarę możliwości dobre warunki pobytowe: mieszkanie, żywność, zaplanować dobrze harmonogram działań oraz reagować na bieżące potrzeby uczestników wymian i podchodzić do nich w mniej biurokratyczny sposób. Wpływ udziału w wymianach na postrzeganie przez ich uczestników innych kultur oraz ich historii Objęta badaniami empirycznym młodzież zgodnie przyznaje, że ich udział w wymianach wpłynął na ich postrzeganie innej kultury i jej historii. Respondenci uważają, że udział w wymianach zmienia sposób myślenia o innych kulturach, nastawienie do nich, poza tym pobudza ciekawość do odkrywania innych kultur, angażowanie się w ich problemy. Dzięki wymianom młodzież uczy się zachowania w środowisku międzynarodowym, poznaje zwyczaje i obyczaje w innych kulturach, staje się bardziej otwarta i jednocześnie zdaje sobie sprawę jak wiele jest stereotypów dotyczących innych kultur. 32 Strona Przykładowe wypowiedzi respondentów uczestniczących zarówno w wywiadach indywidualnych jak i grupowych: Są też bardzo zżyci, dużo czasu spędzają z rodzinami. U nas np. rodziny chodzą do restauracji “od święta”, a tam robią to na co dzień. Fajne jest to, że w trakcie pracy jest ta godzinna przerwa na obiad. To są bardzo otwarci ludzie, zawsze chcieli jakiś kontakt z nami “łapać”. Były dwa typy kultur, byli ludzie z Kaukazu, a z drugiej strony np. z Portugalii, Hiszpanii, Włoch i wiedzieliśmy, że między nimi jest ogromna przepaść, wiedzieliśmy że czasem takie style komunikacyjne nie idą w dobrym kierunku, ponieważ np. dla ludzi z Portugalii powiedzenie “no” ma zupełnie inny wydźwięk niż dla ludzi z regionu kaukaskiego. Dlatego czasem wynikały z tego takie trudne sytuacje, była to więc dla mnie doskonała szansa, aby zobaczyć jak ważna jest taka komunikacja międzykulturowa. Jeśli masz motywację, możesz dostrzec te różnice komunikacyjne i nauczyć się wielu nowych rzeczy. Z wypowiedzi trenerów i edukatorów wynika, że udział w wymianach międzynarodowych wpływa na:  poznawanie różnych kultur,  otwartość na inne kultury i historię,  poszerzenie horyzontów,  rozwój współpracy międzynarodowej,  uczenie się odpowiedzialności,  pozbywanie się uprzedzeń,  budowanie relacji. Część trenerów uważa, że wpływ udziału w wymianach międzynarodowych na 33 zmianę postrzegania przez ich uczestników historii jest bardzo istotny. Dotyczy to Strona głównie wymian, w której uczestnikami jest starsza młodzież. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku uczniów szkół podstawowych, którzy zwykle nie są zainteresowani historią danego kraju. Wypowiedź respondentki: Bo jeśli chodzi o dorosłą młodzież, to jest dużo łatwiej, natomiast też widać było na przykładzie naszych uczestników, że oni, choć na początku nie za bardzo się tym interesowali, to później już będąc na miejscu i bezpośrednio obcując z kulturą, można było zauważyć, że podnosił się poziom ciekawości i rosła też integracja. W naszym projekcie mieliśmy też okazję zobaczyć, jak wygląda teatr antyczny z bliska. Więc to myślę, że bardzo, bardzo podnosi świadomość kulturową. To daje też możliwość rozwoju swojej ekspresji kulturalnej, często po powrocie, czy nawet podczas pobytu, więc myślę, że najważniejsza rzecz, to żeby dać taki dobry impuls do zaszczepienia ciekawości, do tego, żeby dany uczestnik poczuł, że coś jest fajnego w tej historii, tej kulturze, żeby chciał ją poznać. Może to też sprawdzi się u uczniów. Pojawia się też wypowiedź, że udział w wymianach jednocześnie uświadamia jego uczestnikom, jak mało wiedzą o swojej kulturze: Uważam, że właśnie bardzo się interesują tymi kulturami i zwróciłam uwagę na taką rzecz, nawet młodzież mi to powiedziała, w momencie, kiedy oni nam mówią o swoich kulturach, o swojej tradycji i historii, to my bardzo słuchamy, bo nas to strasznie interesuje i zdaliśmy sobie sprawę, że my tak naprawdę nie znamy swojej historii dobrze, bo jakoś tak w ogóle się tym nie interesowaliśmy. Dopiero teraz po poznaniu się, poznaniu elementów historii danego państwa, w którym jesteśmy, zdajemy sobie sprawę, że niewiele wiemy o sobie, od tego momentu chcemy się więcej dowiedzieć. 34 Strona Z kolei młodsza grupa uczestników, zdaniem respondentów, nie jest zainteresowana tak bardzo historią kraju, w którym przebywa, ale przede wszystkim jego współczesnym życiem, modą, kulturą, kulinariami, przyrodą. Wypowiedzi respondentów: Dzieci nie do końca są aż tak zainteresowane historią kraju, mi się wydaje, że są bardziej wzrokowcami i bardziej postrzegają otaczające ich tam piękno. Co prawda to, co powiedziała Edyta, że słuchanie, np. przewodnicy, którzy potrafili się wypowiedzieć na ten temat. I kiedy naprawdę zapytają się Polaka, co można powiedzieć o Polsce, to mało kto potrafi opowiedzieć tak jak oni potrafią opowiadać o historii swojego kraju. Wydaje mi się jednak, że sama młodzież raczej na pewno coś poznała, coś wyniosła z tego, aczkolwiek nie wiem, czy aż tak bardzo oni się posługują i są zainteresowani słowami przewodników. Natomiast no tak, nasza młodzież była trochę bardziej zainteresowana tamtym życiem, tej młodzieży, z którą się spotkali. Nie wypytywali aż tak bardzo o te rzeczy historyczne, natomiast skupiali się na tym co jest tu i teraz, dookoła. Z kolei według organizatorów uczestniczących w badaniach empirycznych udział młodzieży w wymianach międzynarodowych wpływa na:  łamanie stereotypów, zwłaszcza dotyczy to krajów wschodnich,  poszerzenie horyzontów,  poznawanie międzykulturowości,  uświadomienie sobie, jak wiele młodzież z różnych krajów łączy, a nie dzieli,  rozwój współpracy międzynarodowej,  otwartość na inne kultury i historię. 35 Strona Reasumując: wpływ udziału w wymianach międzynarodowych na postrzeganie przez jej uczestników kultury jest poważny i wielowymiarowy. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku kwestii historii, ponieważ zwłaszcza młodsi uczestnicy wymian są zdecydowanie bardziej zainteresowani współczesną kulturą i aktualnym życiem w danym kraju. 36 Strona 5.Wpływ udziału w wymianach na nabycie przez ich uczestników wiedzy i umiejętności. Dwie grupy badanych poproszono o wskazanie czego młodzież nauczyła się podczas wymian: młodzież i organizatorów. Wymienili oni wiele umiejętności, których młodzież nabyła podczas wymian. Można je pogrupować w następujący sposób: Umiejętności lingwistyczne • znajomość języka angielskiego, Kompetencje społeczne • umiejętność wypowiadania się publicznie, w tym konstruktywnego wypowiadania swoich poglądów, przeprowadzania i udzielania wywiadów, • nabycie większej śmiałości, otwartość, • umiejętności organizacyjne, zaradność, • umiejętność pracy w grupie, • umiejętność tolerancji na różnorodność, • umiejętność rozmowy z lokalnymi mieszkańcami, których się nie zna, • decyzyjność, • umiejętność rozwiązywania problemów, • kreatywność, • umiejętności liderskie, Wiedza • wiedza o innych kulturach, zwyczajach, historii, • wiedza o gospodarce, • ustawianie płatnych promocji w mediach społecznościowych, 37 • umiejętności związane z obsługą kamery, montaż wideo, fotografia, pisanie Strona tekstów dziennikarskich, • umiejętności związane z aktorstwem (organizowanie ćwiczeń zwiększających świadomość ciała, operowania głosem). Umiejętności sportowe • jazda na hulajnodze, • pływanie kajakiem, • bachiata. Ważną kompetencją, którą badana młodzież mogła nabywać to otwartość na inne kultury, rozwijana w wyniku obserwacji podczas wymiany społeczeństwa portugalskiego, ich kultura pracy, pozytywne nastawienie do ludzi, do otoczenia. Młodzież podkreślała, że fascynację „otwartością” wykorzystuje w swoich codziennych relacjach zawodowych, szkolnych i prywatnych. Podsumowując: młodzież podczas wymian podniosła swoje kompetencje językowe, poznała historię krajów wymiany, nabrała większej pewności siebie, zwiększyła swoje umiejętności autoprezentacji. Ponadto część młodzieży nauczyła się obsługi kamery, montażu wideo, umiejętności aktorskich. 38 Strona 6.Wpływ uczestników wymian na kształt ich programu. Badaną młodzież zapytano o to, czy miała wpływ ma kształt programu wymian i w jakim zakresie. Młodzież objęta badaniem stwierdziła, że miała możliwość decydowania o swoim czasie wolnym: o kwestiach organizacyjnych wycieczek, wyborze określonych dni i godzin. Część badanej młodzieży wskazuje na możliwość drobnych zmian organizacyjnych w trakcie trwania wymiany polegających na dostosowaniu zajęć do potrzeb uczestników: Mieliśmy dzień wolny i szansę stworzyć takie sesje, w zakresie jakich mieliśmy umiejętności, co było dla nas najbardziej interesujące. Dlatego uważam, że zmiana całego programu treningowego to bardzo dobry pomysł, dzięki temu możesz stworzyć swoje sesje, swoje tematy. O wpływ młodzieży na kształt programu wymian oraz o zakres tego wpływu zapytano również organizatorów wymian. Większość badanych organizatorów wymian twierdzi, że na etapie pisania projektu dotyczącego wymiany młodzieży muszą już wskazać konkretne zapisy i konkretny plan merytoryczny wymiany. Stąd młodzież w trakcie wymiany może decydować jedynie o drobniejszych zagadnieniach takich jak: • kształt części integracyjnych, • tematyka poruszana podczas warsztatów, • wybór tematyki swojego filmu, zdjęć, artykułu, • wybór techniki własnej pracy plastycznej. 39 Strona Jednak część objętych badaniem organizatorów wymian wskazuje na możliwość decydowania młodzieży o ich programie merytorycznym. Poniżej zaprezentowano wypowiedź wskazującą na możliwość tego wpływu: Zazwyczaj jest tak, że wspólnie ustalamy temat, jakieś główne cele dla wymiany oraz to co w trakcie takiego tygodnia powinno się zadziać. W sensie do czego dążymy. Co chcemy osiągnąć, co ich będzie interesowało. W większej mierze to wiadomo bierze w tym udział grupa Polska do czego później w trakcie weryfikujemy również po stronach partnerskich. Tak to właściwie wygląda u nas. Mam poczucie, że jest to nieznacząca rzecz w organizacjach. Jest to nadal daleka od idealnej wizji grantodawców i strasznie mnie to irytuje. Cieszę się, że mogę o tym powiedzieć, bo założenia wymiany młodzieży powinny być pisane przez młodzież. Również trenerom zadano pytanie o to czy młodzież miała wpływ na program wymian, w których uczestniczyli oni w charakterze trenerów. Doświadczenia tutaj były różne: część trenerów mówiła o wpływie młodzieży na program, część o częściowym tylko decydowaniu o kształcie programu. Przykład wypowiedzi trenera potwierdzającej wpływ młodzieży: W naszym projekcie program mobilności ustalany był przez doradcę zawodowego, który spotykał się lub uczestnikami, więc badał ich potrzeby na bieżąco i na podstawie tego był opracowany program. Później był ono również potwierdzamy z partnerem zagranicznym, więc uczestnicy pośrednio mieli wpływ na realizację programu, ale podczas już samego projektu często zdarzało się tak, że był ten program zmieniany i uczestnicy byli o tym na bieżąco informowani. Pierwsza wersja programu była ustalana po diagnozie potrzeb uczestników. Natomiast część trenerów objętych badaniem wskazujących na konieczność wcześniejszego ustalenia programu wymiany bez udziału młodzieży w jego planowaniu, wskazywała na możliwość drobnych modyfikacji na wnioski młodzieży 40 podczas trwania wymiany: Strona