http://rcin.org.pl S I M O N I S S T A R O V O I S C I F' P O L O N I A O ' i turne denna recoffntta et aueta.. ^ : -DAXTIS E R StmpuSns Cteryu Tiriten. S.X M JiiíLopcLe » MDCLII À Cum Srt-tLgw S.X.Jt. http://rcin.org.pl http://rcin.org.pl J ¡LLVSTRISSIMO DOMINO, D n . A C H A T I O D E P R Z Y L E K P R Z T - L E C R I C A S T E L - L A N O O Ś W I E C I - M E N S I I N P I O T R - K O W I C E E T Z E to B R i c E, D o m i - n o & Haeredi, D o m i - n o a c P a t r o n o O b f e t y a n - d i f f i m o . O L O N I J E faciem a nemine mitgis expteffamgu- pbicé , quam et Simone S taro- yol f ció , con flans invaluit jam peritiorum , quotquot funt, fen- tent ta. Quumigiturinie jit fa- Hum , i>.t expetatur e)us virili- bellm bic indies magis,tum a pa- in* civifas, tum prttersa paf- u J i [»» p http://rcin.org.pl 4 fim ab exterls; meum e f l , Arbi- trär , ut alias gratificari femper omnibus pro virili, fic exple- tum ire nunc iflbxc if forum de- ßderk. Tu vero & Senator in- 1 gens es ejufdem Rfgni amplisfi- mi, & fay ore mnltiplice ac gra- tia me totum fecifti tuum. Cui- nam ergo, nifi tibi, off eram id o- pufculnm,in obfervantit debits gratiqjanimi tefferam faltem ali- qua!Accipere,quicquid ejus efl, fereno •vultu,mihjqi forro patro- einari, ne dedignerü,cernuus ob- fecro. Sic tternkm tibi contra be- ne faxit Mumen.Dabam Dttn- tifci 7 Ianuarij 1 0 5 2 . llluftriifims: Dn.Suae d e v o - tiffimus cliens GEOROIUS FORSTERUS, S . R . M . Bibliopola. http://rcin.org.pl 5 S I M Ó N I s S T A R O - v o l s c I POLONIA, Sive ftatus H E G N I ? O L O - N l JE defcriptio. O l o n i a , anti- quisSaimatiaEu- ropaea difta > uti nunc a fapicntiC. fimoRegei Sigifmundo III, modei'atur. o£lo in univer- íum provincias fub uno íce- ptro continct: moribus, le- A 5 gibus, http://rcin.org.pl 6 Polonh. gibus j l i n g u a , e * parte diC- feientes : vivendi veto ge- nio , libertatis praerogativa, capeffendotumque in R e - pub. honorum aptitudine , omnes ex a q u o paves, 8c jutibus necellitudinum inter fe invicemadflriftas.Hoc eft, Foloniam utramque , L i t - vaniam, RuiTiam , Pruiliam, M a f o v i a m , Samogitiam > Fomeraniam 5c L i v o n i a m . D e q u i b u s fingulis, quam- vis & figillatim 8c in com- m u n i , plurimiviri pruden- tes tum noftrates , tum cxtranei, fcripferint quia tamen aifidua eft hatum fub- Iunatium rerum mutatio , 8c potentifllmorum quorumvis imperiorum fatalis q u s d a m ha/C http://rcin.org.pl SMomsStaxnolfcI 7 haec conditio , ut fingulis fere faeculis ac setatibus acci- piant novas inclinationes , aut incrementa : I d e o > q u a - lem nunc patria noftra forti- atur ftatum ; qualefve fer- v e n t f L b c o r o n a m aggvegati p o p u l i , mores & confuetu- dines ínter fe j quas vires 5 quas o p e s ; quod r é g i m e n ; quam religionem; quos de- nique vicinos habeant , & quam potentes: lioc fpecia- lilibello p e r ñ r i í l a , pofteris traderc c o n f t i t u i , uteandi- dus l e f t o r , confervatam h a ñ e n u s , prout á maioribus noüris accepimusj imo au- J ^ a m , S a r m a t i a m noftram vi- d e n s , n'óri' prudentiaealicui humana: ( u t a ; 5 ° Í ¡ t m o a t r " A 4 ni http://rcin.org.pl S Tolonii. ni politici) aut potentia:atn- pliffimi Regni,hoc a f l c r i b a t , fed d i v i n ® prorfus benigni- t a t i , qua: veros fui cultores, quamvis in faucibus imma- nilltmorum hoftium pofitos, incólumes pro fua miferi- cordia fervat ; & à primo gentis authore L e c h o , in hodiernum , Jiberos atque florentes >•nec ullius unquam j u g o p r e f l o s , circumvicinis c t i a m p o p u l i s , fœderum le- ges praïfcribere finit. SITVS T O L O K t r f . * D E g n u m P o l o n i a : , cum •^•adjacentibus fibi provin- c e s , extenditur i n l o n g u m , à triceftuio octavo gradu, quin- http://rcin.org.pl Simonis Stirtooljcl. 9 quinquagefimum quartum« ab occafii a f t i v o verfus o r - tum hibernum , amplius quam per ducenta quadra- ginta milliaria Germanica. In latum verö ä montibus Carpatiis 5 ufque ad m a r c Baltheum feu Venedicum , per ducenta plus minus milli- aria. A b occafu cingitut Marchia Brandeburgenu, & Fomerania ulteriore. A fep- tentrionemari Venedico & •Sarmatico , cujus adverfa littGrs Gotthi atque Suedi te- ncnt. A b ortu M o f c o v i a , & c a m p e f t r i j S<-)-tharum f b - litudiniö «s: A plaga d e m u m Aufti- -'li > Valachia , U n * garia , atque Sileiia. R e g i o tota fete plana & aprica e i l , A 5 niil http://rcin.org.pl i o TaknU. nifi qua adfines Ungar!a:ac- c e d i t , montana Sc fylveftris. Q u o longius autem indc recedit , eo lenius dcclivis eft , magifque culta , & me- liore glcba. N i d quod in meditulüo minotis Poloniae C a l v u s mons fupereminet,in quo monaftcrium eft S . C r u - cis nomine > lignoqae , in quo Salvator n o f t « pepen- d i t , celebre: reliqui colles fere in toto Rep^io funt po- tius quam montes. Sylvc- i h i s fane fuit fuDiriöfibus temporibiis p ' t r a q u e omni« Folonia , ntr. .m^do "Litua- nia : fed nunc ubiqtu» dili- genter excolitur, frugnm ie- guminumque f e r a x , & pra- tis abundans. E t quamvis codi http://rcin.org.pl Simonis Siarovolftl 11 codi intemperie nimium la- borat , pomaria nihilomi- nus non infrequentia & f r u - ftuofapailim habet: in q u i - bus pirorum , malorum , prunorum , perficorum , ce- raforum , & nucum bonitas & varietas certat cum U n - garicis & Italicis. Sunt & vi- tes pluribus in locis , qua- rum uvae efui quidem non infuaves f u n t , praefertim fi a f t a s & autumnus temperi- em fuam fervent: fed vinurn inde exprt'flum acerbius, ubi dcfaccatum eft. Ñeque neg&C folum Polonicum caftaneas, mora, cotonía, ficu.s, a m y g - dalas, crocum, arilam, pepo- nes, melopepones, herbas & flores omnis geneiis, & alias h ö r - http://rcin.org.pl 12 VolonU. hortenfes Italia: delicias, palatinaiiumque lenocinia. N e c raetalla foifiliaq'ue dé- f u n t , ut fuis locis d i c e t u r , p l u m b i , f c r r i , a : r i s , c u p r i , argenti & auti. A v i u m q u o - que & altilium , magnam habet copiam : itemque ju- mentorum omnis generis, 8c feraium j cervorum vide- licet, a p r o r u m , urforum, lu- p o r u m , fciurorum , dorca- rum , leporum , onagro- rum , bifontium , capra- rum , urorum , panthera-. r "Jrn , mardurum , vulpium, r o f o m a c o r u m , lutrium 8c caftorum. Similiter pifci- um diverforum , quotquot nominaripoffunt : nam flu- y i i s , lacubus , pifcinis at- que http://rcin.org.pl Simonis SiaroMolfcI. i j que flagnis fupra m o d u m abundat. Inter fluvios ta- rnen prxcipui funt V i f t u l a , Donajecius > S a n u s , V i e - per , V a r t a , Noteflius, D u - na , Nemenus , N efter, P r u - t u s , Bugus , B o h u s , P r i - petius , Narva , D r e v a n - cia , Berefina , Boiifthenes, omnes fere navigabiles. Sed íigiliatim quamhbet provin- ciam cum fuis qualitatibus videamus. M / / - • http://rcin.org.pl 14 Poloni*- MAJOR POLO- HI A. ' I 'Ota in univerfum P c Ionia, cxtenditur in lon- gum per nonaginta milliaria Germanica, incipiens à Mar- chia Brandenburgenfi ab oc- cidente , ufque ad Vislocam finvium ; qui è Carpatiis raontibus profluens , R u f - iiam à Polonia d i f t e r m i n a t , & quatuor à R e f o v i a millia- ribusSanoillabitur. Latitu- dinem vero habet 5 o mil]_ à prœdiftis montibus Carpa- tiis , ufque ad oppidum Par- coviam, in confinibus Litua- n i e pofitum. Dividiturque in Majorem & M i n o r e m . Ma- http://rcin.org.pl Simonis Starovolfcl. 15 Major verfus occafum e f t , tota fere pianą & fluviis irri- gua ; nifi q u o d Cujaviae nonnulla pats cliyofa e f t , collibusque moilitet & ad fertilitatem commode diftin- fta. H a b e t a meridie Silefi- am , Marchiam ab occafu & Pomeraniam ultetiorem : Pruffia: partem & Mafoviam a feptentrione, a quibus V i - ftula difterminatur: a b o r t u v e t o Minorem Poloniam , v a r i i s , iifque ignotis termi- nis divifam > fed quos inter Pilcza fluvius praeterlabitur. T o t a autem ha;c M a j o r i s P o - Joniae amplitudo , in o f t o iatrapias dividitur: in Pala- tinatum videlicet Pofnani- enfem ( cui & Wfchouienfe tcrri- http://rcin.org.pl 16 'Polonici. territorium adjungitur ) C a - liffienfcm , Lancicienfem > Breftenfem , Junouladisla- vienfcm ( & hae d u x fatra- pice vulgô C u j a v i a dicuntur) Siradienfem , i l a u e n f e m , & terram Vielunenfem.Pro- v i n c i a metropolis P O S N A - K I A e f t , ad fluvium Var- t a m , longitudinis gradu 59, latitud. 5 z fita, à q u a & d i - firi&us nomen habet , pri- reumque fibi locum inter f à - trapias vendicat. U i b s q u i - dem ipfa parva e f t , fed pul- chra fatis,& commerciisem- porioque Germanorum ex- culta , fuburbia ampliiïîma habet: u b i & templum C a - thedrale, cum C o l l e g i o C ą - n o n i c o m m , & aula Epifco- p i , http://rcin.org.pl Simonis StiWolfcl. 1 7 p i , intet paludes fitum e f t , vulgö Valifoviam dicunt, qua: inftar oppidi locum mu- nitioni aptiifimum habet. J o - annes Lubranfcius, E p i f c o - p u s l o c i , memoria omnium feculorum & laude vir digni- flimus, publicum ibi G y m - nafium > patrum memoria, e r e x i t , Cracovieniisque A - cademiae (quas femper habi- ta eft domicilium omnis f a - pientiq? , & in qua ipfe q u o - que omni meliori doftrina - perpolitus I . V . lauream pro- meruerat) Profefforibus cu- xandum reliquit.Quod dein- ceps Adamus Conarius,ejus f u c e f l o r , auguftioriftruftu- ra exornavit , Comes verb R o f « f e v i u s majoribus fti- B pen- http://rcin.org.pl i S Polonia. p e n d i i s a u x i t . U n d e . q u a m - vis C l e r i c i S o c . J E S U , in urbe ipfa habeant f u u m C o l - l e g i u m , in q u o ftudiofam inventutem e r u d i u n t , floret nihilominus in f u b u t b a n o L u b r a n f c i a n u m A t h e n œ u m , certatim e o nobilitate c o n - currente , o b Mathematicas d i f c i p l i n a s , 5c J u r i s p n l e - ô i o n e s . Florent Sc in M o n a - fteriis fludia R e l i g i o f o r u m ; f e d prascipuè apud D o m i n i - canos Codales T h e o l o g i a , m a g n o auditorum c o n c u r f u , viget : pietas aequè apud o m - nes. Septem inde milliaribus G n e f n a d i f t a t , cujus A r c h i e - pifeopus Ecclefiaî Polonicse P r i m a s e i l , Se R e g n i totius Primus Princeps : o l i m q u e udbs http://rcin.org.pl