ISSUE NO O1 3 JUNI 2021 MELISSA DE BRUIN MARK BENNEN IRIS LEIDELMEIJER tuintje.boompje.beestje VOORWOORD Het is weer de tijd van het jaar, de winter van 2021 is ten einde en de lente is aangebroken. De vogeltjes beginnen al terug te komen en je wordt mogelijk al wakker met hun mooie gezang op de achtergrond. De koeien en schapen mogen de stallen weer uit en genieten van het groene gras en het komende zonnetje. En binnenkort zullen de bomen groener worden en gaan veel planten weer bloeien. Vandaar dat dit het thema is van dit eerste magazine. Dit magazine is een product dat we gemaakt hebben voor het programma Futureproof. Futureproof is een programma waar je werkt aan je sociale ondernemerschap met een oog op de toekomst. Wij als studenten van het MBO Life Sciences hebben deelgenomen aan Futureproof, waar we voor sociale ondernemerschap een eigen magazine hebben opgesteld. In dit magazine wordt ingegaan op het probleem natuurversnippering door verstedelijking. Ook gaan we in het magazine meer in op wat jijzelf kunt doen tegen het afnemen van biodiversiteit en diersoorten. Met dit magazine hopen we het probleem duidelijk te maken en meer bekend te maken en zelf misschien aanzetten tot het ondernemen van actie. Verstedelijking Hooikoorts Lentedieren Mooie plantjes, mooie insecten Wormen Planten tegen insecten Subsidie van groene daken Een groen dakterras of balkon Do It Yourself-page Before and After Inhoudsopgave. 1 2 6 8 10 11 13 16 18 24 In Nederland hebben we momenteel maar één stad met meer dan een miljoen inwoners, maar is al wel het land binnen Europa dat het dichtstbevolkt is. Daarom worden deze miljoenensteden ook voor ons land realiteit. De gevolgen voor het milieu zijn enorm. Men ziet veel verkeer, asfalt, uitstoot van fijnstof, en relatief weinig groen. 1 Steden zijn al sinds de oudheid belangrijk voor de mensheid. Een intensief bewoond gebied heeft veel voordelen. Meer variatie, werkgelegenheid, culturen en andere mogelijkheden. Verstedelijking is het uitbreiden van een stad. Maar verstedelijking gebeurt natuurlijk niet in één stad; dit gebeurt in elk bewoond gebied omdat er steeds meer mensen bij blijven komen. Over de gehele wereld ontstonden steden met soms tientallen miljoenen inwoners. Het leven in de stad vergde andere omgangsvormen dan dat in dorpen en die hadden daarmee grote invloed op alle facetten van het dagelijks leven. Natuurgebieden worden van elkaar afgesneden door bebouwing waardoor populaties geen genen meer kunnen uitwisselen en vatbaarder worden. Maar door uw tuin zo groen en diervriendelijk mogelijk te maken draagt u al bij aan het Nederlands ecosysteem. Vogel- en egelhuisjes, insectenhotels, hogere of natuurlijke schuttingen waar dieren onderdoor of langs kunnen lopen maar het allerbelangrijkste zijn natuurlijk planten. Deze dragen bij aan het afbreken van CO2 en het maken van O2, produceren voeding en bieden rustplaatsen aan voor dieren. Maar ook u heeft mogelijk profijt aan de schaduw, de geur en de stressbestrijdende effecten. Hooikoorts is een allergische reactie van de luchtwegen die wordt veroorzaakt door het inademen van stuifmeel(pollen). Het is een reactie van het immuunsysteem. Dit stuifmeel wordt geproduceerd door bomen, grassen en kruiden/onkruiden die hun eigen soort willen bestuiven. Dit stuifmeel wordt door de wind meegenomen de lucht in met de hoop dat het op een stamper van dezelfde soort boom, gras, kruid of onkruid beland. Wanneer zijn er welke pollen? Medicijnen en homeopathische middelen tegen hooikoorts Wat is hooikoorts? Wat is hooikoorts? 2 Bomen, grassen, kruiden en onkruiden De els is een bomensoort die al vroeg in het jaar bloeit. Elzen zijn te herkennen aan de zwarte schors die eruitziet alsof hij gescheurd is. Aan de takken van de els hangen katjes die het stuifmeel produceren. Mensen die allergische zijn voor het stuifmeel van de elzen hebben er rond maart veel last van. Net als de els produceert ook de hazelaar rond maart pollen. De mannelijke hazelaar heeft katjes die stuifmeel produceren dat door de wind wordt meegenomen. Je vindt de hazelaar met name in loofbossen en aan bosranden. Het stuifmeel van de hazelaar en els is matig allergeen. Hazelaar Els Wanneer zijn welke pollen? Bomen De berk is te herkennen aan zijn witte stam en aan de katjes van ongeveer 5 centimeter lang. De berk groeit voornamelijk op zandgronden en wordt ook veel geplant in parken, tuinen en straten. Het stuifmeel van de berk is in de maanden april en mei veel aanwezig en is sterk allergeen. Allergenen zijn eiwitten die allergische reacties kunnen opwekken. Veel mensen hebben er erg last van. Berk Er zijn zo’n 140 verschillende soorten grassen in Nederland, waarvan ongeveer 29 soorten stuifmeel produceren die hooikoorts veroorzaakt. Sommige van deze grassen bloeien al rond begin mei en andere grassen pas laat in juli. Grassen zijn één van de belangrijkste veroorzakers van hooikoorts, omdat ze op heel veel plekken in Nederland aanwezig zijn. Een paar van die grassen zijn grote vossenstaart, gewoon reukgras, rogge, straatgras, kweek en maïs. Grote vossenstaart, gewoon reukgras, rogge en straatgras hebben pollen die zeer sterk allergeen zijn en dus veel allergische klachten veroorzaken. De grassoorten kweek en maïs zijn sterk allergeen, en veroorzaken dus ook veel allergische klachten. Bijvoet is net als de berk en de grassen één van de belangrijkste veroorzakers van hooikoorts. De bijvoet is een kruid dat een meter hoog kan worden en is te herkennen aan de rijke vertakkingen en de kleine gele bloemen. De bijvoet bloeit tussen juli en september en is sterk allergeen. Mensen kunnen van dit kruid sterke hooikoortsklachten krijgen. Kruid/onkruid Grassen 4 Grote Vossenstaart Bijvoet Om je allergische reacties te verminderen is het handig de pollen niet op te zoeken, door bijvoorbeeld op het strand te gaan wandelen omdat er minder pollen aan zee zijn. Of probeer zo min mogelijk in de natuur te zijn. En als je toch naar buiten gaat draag dan een zonnebril. Hierdoor komen je ogen minder in aanraking met fel licht, pollen en stuifmeel. Je hebt dan minder last van tranende ogen. Daarnaast kun je ook je huis aanpassen om het de pollen moeilijker te maken je huis binnen te komen. Dit kun je bijvoorbeeld doen door horren voor ramen en deuren te plaatsen, maar het beste zou zijn je ramen en deuren zo veel mogelijk dicht te houden. Ook kun je proberen de luchtvochtigheid in huis tussen de 40 en 60 procent te houden, hierdoor blijft je neusslijmvlies vochtig en heb je minder last van de allergische reacties. Ook kun je een aantal stappen ondernemen rondom je kleding, door die bijvoorbeeld niet in je slaapkamer uit te trekken. De pollen die op je kleding zaten, komen dan niet in de lucht in je slaapkamer. Als je je kleding hebt gewassen, hang die dan niet buiten te drogen, dan kunnen er ook weer pollen op komen. Hang de kleding binnen op, daarmee verklein je de kans dat er pollen op je kleding blijven plakken. Wat kun je nog meer doen tegen allergische reacties Voor medicijnen tegen heftige hooikoortsklachten kun je het beste je huisarts benaderen. Die in staat een goed medicijn voor te schrijven dat past bij jouw klachten. Daarnaast kun je bij de drogist producten halen die hooikoortsklachten verminderen. Deze producten kun je in verschillende vormen vinden, zoals tablet of neusspray. Ook kun je homeopathische producten nemen die helpen tegen hooikoorts. Homeopathie is een vorm van alternatieve geneeskunde waarbij wordt uitgegaan van het zelfherstellende vermogen van de mens. Homeopathische producten bestaan uit natuurlijke stoffen. Medicijnen en homeopathische middelen tegen hooikoorts 5 De lente is een belangrijk seizoen voor de natuur. Het betekent het einde van het moeilijkste seizoen van het jaar de winter, en dat daarmee zonnig weer op komst is. Door de toename van het licht, maken planten en bomen nieuwe scheuten en bladeren. Dit zorgt ervoor dat vogels terugkeren van hun "zonvakantie" om vervolgens hier in Nederland weer voluit te foerageren, te nestelen en te broeden. Ook andere dieren komen weer te voorschijn vanwege het lekkere weer en een grote voedselaanbod. Kom verder lezen over de dieren in de lente! Jonge dieren De lente is bekend vanwege de jonge dieren. Het eerste dier waar veel mensen aan denken bij het woord lente, is natuurlijk het lammetje. Voornamelijk in maart en april zie je pasgeboren lammetjes in de wei. Tijdens de lammetjesmaanden zijn het hoogtijdagen in de schapenstal. Soms slapen schapenhouders zelfs bij hun schapen, zodat ze zeker op tijd zijn wanneer ze moeten ingrijpen bij de bevalling. Na twee tot drie dagen veilig bij hun moeder, mogen de lammetjes al de weide in. 6 In de lente keren veel vogelsoorten terug naar Nederland. De terugkerende vogels worden ook wel trekvogels genoemd. De vogelsoorten die Nederland als broedplaats hebben, komen terug van hun wintervakantie in Afrika of Zuid-Europa. Er vertrekken ook vogels uit Nederland, die waren hier juist op vakantie en gaan terug naar bijvoorbeeld de Scandinavische landen om daar te broeden. Een mooi voorbeeld van een vogelsoort die we hier in de komende tijd zien terugkeren is de boerenzwaluw. De vogel is hoogstwaarschijnlijk bekend voor diegenen die op het platteland wonen of zijn opgegroeid. Boerenzwaluwen bouwen vaak nesten in stallen en schuren en komen hier terug voor de vele insecten die zij zomers kunnen vangen. Een aantal andere terugkerende vogels zijn onder andere: nachtegaal, blauwborst en tjiftjaf. Terugkerende vogels De winterrust is voor veel dieren een manier om de winter te overleven. Zoogdieren en reptielen kunnen (meestal) niet vliegen, maar ook voor deze dieren is er minder voedsel en het weer te koud om in te leven. Een bekende vorm van winterrust is de winterslaap. De winterslaap is een staat van voortdurende hypothermie (lage lichaamstemperatuur). Dat kunnen dieren de gehele winter volhouden, tot zelfs wel acht maanden lang. Op deze manier verbruikt een dier minder energie en hij hoeft die ook niet te verbruiken voor bijvoorbeeld het zoeken naar voedsel. Een aantal dieren in een diepe winterslaap zijn vleermuizen en egels maar ook slangen en amfibieën. Andere dieren gaan niet in winterslaap maar in winterrust. Die vertragen hun hartslag en houden een constantere lichaamstemperatuur aan. Voorbeelden van winterrustdieren zijn beren, dassen en eekhoorns. 7 Einde winterrust Ben jij zo iemand die graag de tuin bewondert, de kleurrijke planten, het vrolijke gezoem van bijen of het gefladder van vlinders? Hieronder lees je alles over welke bloemen je kunt planten om de beestjes aan te trekken. Óók als je geen tuin hebt! Het is niet alleen een mooi gezicht, maar het helpt de diertjes ook. Lavendel is een welbekende, prachtige zomerbloeier die ook nog eens een heerlijke geur afgeeft. In de zomer zul je genoeg hommels zien die komen genieten van de nectar. Lavendel 8 Deze plant is een favoriet van veel mensen! De vlinderstruik draagt niet voor niets deze naam. De geur is heel kenmerkend en trekt veel vlinders aan. Je hebt grote vlinderstruiken (die dus ook echt grote struiken worden) en de laatste jaren ook een laagblijvende variant. Vlinderstruik Brandnetel Mocht u geen kleine kinderen hebben die spelen en rondrennen in de tuin, laat dan brandnetels groeien. Lieveheersbeestjes zijn er namelijk gek op! Al is de brandnetel misschien niet een erg mooie plant, met de lieveheersbeestjes die er een hapje van komen eten, is het zeker een mooi gezicht. 9 Wormen zijn een groep dieren met meer dan 25.000 soorten. Wormen komen over de hele wereld en in de meest uiteenlopende omgevingen voor. Sommige soorten leven op het land of in zoet water, maar de meeste wormen leven in zee. Wij gaan het nu voornamelijk hebben over wormen op het land of beter gezegd in het land; de bodem zoals hierboven afgebeeld. U heeft er vast één gevonden maar weet u wat die worm nou precies doet in de bodem van de tuin? Wormen dragen bij aan het creëren van een goede bodemstructuur. Een goede bodemstructuur is van groot belang bij vollegrondteelten. Wanneer de bodem goede fysische eigenschappen heeft, dan is deze namelijk meer geschikt voor plantgroei. Zo is het belangrijk dat wortels voldoende ruimte hebben en genoeg water en zuurstof kunnen opnemen. Heeft de grond een goede verhouding tussen grote en kleine poriën en is de binding tussen de deeltjes goed, dan spreek je van een goede bodemstructuur. Om de bodemstructuur te verbeteren, kan je er dus voor kiezen om wormen aan de bodem toe te voegen. Bijna altijd wordt een mix van verschillende wormen toegepast, omdat de functies van de verschillende wormen elkaar versterken. Een mix van 75% Megrowwormen en 25% dauwwormen kan bijna in iedere situatie worden toegepast. Bij sterk verdichte bodems kan het helpen een groter percentage dauwwormen aan de mix toe te voegen. Deze pendelaars dringen tot diep in het grondwater door. 10 Het wordt weer warmer weer en je weet wat dat betekent: ramen open om ’s nachts de koele lucht binnen te krijgen of overdag dat lekkere frisse briesje. Maar wat we ook allemaal herkennen is dat dan ons huis vol zit met vliegjes en onze zespotige vriendjes waar niemand op zit te wachten. In plaats van achter ze aan te gaan met vliegenmeppers of papieren doekjes is er nu ook een lekker ruikende, groene oplossing, namelijk plantjes waardoor deze diertjes jouw huis graag overslaan. Planten tegen insecten Munt Er zijn verschillende soorten munt. Wat je favoriet ook is, het laat niet alleen je huis lekker ruiken maar voorkomt ook dat spinnen zich gaan nestelen in jouw huis. En nog een pluspunt is dat je er natuurlijk heerlijke thee van kunt zetten! 11 Laurier De bladeren van de laurierplant geven een subtiele geur af waar muggen en vliegen een hekel aan hebben. Ook motten, kakkerlakken, oorwormen en muizen schrik je ermee af! Nou is het lastig om aan deze plant te komen, maar de gedroogde variant die iedereen wel in zijn keuken heeft liggen werkt net zo goed! 12 Knoflook Veel mensen houden van knoflook. Het is dan ook een leuk idee om die zelf te verbouwen in je achtertuin. Ook hebben kevers en muggen er een hekel aan! De vegetatie neemt het water op; De vegetatie zorgt ervoor dat de hitte (van de zon) meer wordt opgenomen; De vegetatie zorgt voor meer biodiversiteit rondom je huis. Er zijn regelingen die je kunnen helpen bij het vergroenen van je tuin of huis. De gemeente Súdwest-Fryslân heeft een subsidie voor ‘groene daken’. Subsidies zijn financiële middelen die worden versterkt door een bestuursorgaan om bepaalde activiteiten te ontwikkelen. Deze activiteiten kunnen zowel in het voordeel zijn voor het bestuursorgaan als voor de personen die gebruik willen maken van de subsidie. In dit artikel gaan we verder in op de subsidie van ‘groene daken’. Als je rondom je huis meer wilt vergroenen is het ook een optie om je dak te vergroenen. Het idee van een groen dak is dat je een laag vegetatie op je (platte)dak hebt. Die vegetatielaag heeft een aantal voordelen, namelijk: Dit zijn allemaal goede redenen om te kiezen voor een groen dak. Echter, er moet er nog heel wat gebeuren. De plantjes kunnen niet zomaar op je dak geplant worden. Eerst moet er een wortelwerende laag op je dak komen zodat je dak niet wordt beschadigd. Ook moet er een drainagelaag in komen te liggen. De drainagelaag zorgt voor een gelijkmatige afvoer van het water dat niet opgehouden of gebruikt wordt. Daarnaast zorgt de drainagelaag er ook voor dat er lucht bij de wortels kan komen. Ook heb je een substraatlaag nodig, dat is een arme voedingsbodem van korrels. Dit is geschikt voor sedum/plantjes en minder geschikt voor onkruid, zodat de mooie plantjes blijven groeien en het onkruid zo min mogelijk boven komt. Subsidie van groene daken 13 Sedum (vetplantjes) vraagt om een substraatlaag van 4 centimeter. Wildflowers (mix van sedums en wilde bloemen) heeft een substraatlaag van 8 centimeter nodig. Kruiden hebben een substraatlaag nodig vanaf 11 tot 15 centimeter. Weidebloemen (mix met kruiden en grassen) hebben een substraatlaag nodig van 17 centimeter. Grassen vragen om een voedingsbodem van 19 centimeter tot 32 centimeter. Voordat je dit alles op je dak legt, moet je wel weten of je dak het kan houden. Het beste kun je daarvoor een bedrijf inhuren dat verstand heeft van dit soort zaken. Deze specialisten weten wat ze moeten berekenen aan het gewicht dat op het dak komt te liggen en hoe ze het dak kunnen verstevigen. Het gewicht dat op het dak komt te liggen hangt af van de soort vegetatie en de bijbehorende substraatlaag: Voor elk jaar wordt er een vast budget vastgesteld waaruit je subsidie kunt krijgen. Voor het jaar 2021 is het budget 50.000 euro. Hierbij geldt dat als de gemeente je aanvraag als eerste krijgt, je aanvraag ook als eerst wordt behandeld. Er zit wel een limiet op het bedrag dat je als subsidie kunt ontvangen. Het bedrag is 5.000 euro per eigenaar per jaar. De hoogte wordt bepaald op basis van de ontvangen begroting en is maximaal 50% van de subsidiabele kosten. Vegetatielagen Budget 14 Kosten voor het maken van een ontwerp; Kosten van een bouwkundig expert; Aanlegkosten, inclusief de huurkosten van een lift; Kosten voor het verstevigen van het dak of daken, voor zover noodzakelijk voor de aanleg van het groene dak. (De noodzaak moet worden aangetoond door een bouwkundig expert). Kosten voor de beplanting en opbouw van een groen dak, inclusief beschermfolie en substraat; De materiaal- en uitvoeringskosten. Omzetbelasting die kan worden verrekend; Kosten voor een bouw- en/of monumentenvergunning; Kosten voor het onderhoud van het groene dak. Er is een aantal voorwaarden waaraan je moet voldoen om in aanmerking te komen voor de subsidie voor groene daken. Eén van die voorwaarden is dat het ontwerp, de plaatsing en het onderhoud deugdelijk en zorgvuldig moet worden uitgevoerd. Onder de voorwaarden vallen ook de kosten die subsidiabel zijn. Daaronder vallen: Degenen die gebruik willen maken van de subsidie kunnen maar 1 keer per jaar subsidie ontvangen. De werkzaamheden moeten binnen 6 maanden na datum van subsidieverlening zijn begonnen. Je krijgt alleen subsidie over de zaken die vallen onder de voorwaarden. Er zijn ook zaken die niet vallen onder de voorwaarden, namelijk: Voorwaarden 15 Er is veel mogelijk. Kleine klimplanten kunnen vanuit een pot op een balkon groeien. Dit geldt voor klimrozen maar ook voor erwten en bessen. Klimplanten kunnen ook op een balkon voor schaduw zorgen. Door je muren of balkonhekken met een druivenstruik, klimop te laten begroeien, creëer je een groene omgeving waar dieren zich kunnen voeden met nectar of kunnen schuilen. Klimplanten 16 Een andere mogelijkheid is om het groen te stapelen, bijvoorbeeld door potten aan een verticaal pallet of een rek te hangen. Je hebt ook stapelbare bakken. En er zijn veel verschillende bakken verkrijgbaar die je aan je balkonreling kunt bevestigen of kunt ophangen. Planten ophangen Groentetuin op je balkon Zoals je ongetwijfeld weet, zijn bijen en andere insecten onmisbaar voor de bestuiving van planten. Ook de groenteplanten op je balkon zoals tomaten, paprika of courgette, moeten door bijen bestoven worden om vruchten te kunnen ontwikkelen. Met een bijenvriendelijk balkon ondersteun je dus niet enkel de natuur, maar ook je eigen oogst. 17