Division of Mollusks Sectional Library METHODUS Nova & facilis TESTACEA MARINA in fuas debitas Claffes, genera, & fpecies diftribuendi. x CAR OLI NICOLAI LANGH Lucernenf. Helvet. Phil. & Med.. Acad,Cef, Leopoldino-Carolin.Societ.R eg.Pru(Tice&Phyf.Crit. Rep nec non Reip. Lucernenf. Senatoris. METHODS »npz,,, Nova & facilis . T edaneyj libre, "STACEA LARIN P Pleraque, qua huc ufque nobis nota funt, - án fuas debitas: & diftinGtas Clafles, genera, & fpecies diftribuendi, nominibufque fuis propriis ftructurze potiflimum accommodatis nuncupand:; APPRIME "NECESSARIA ET UTILIS OMNIBUS IIS, -Qui eorum cognitionem ex fundamento fcire cupiunt, & fibi ex illis mufeunm regulare erigete tehtarit 5 BEC 1 "Namiine&non folüm reperient: "NOTAS CHARACTERIST ICAS CUJUSCUNQUESeAPAGEQAD ET GENERIS ti ih pi in'ipfisLibri Titulis quam diligentiffime expreffas Las fd etiam nominá przcipnorum Authorunrj qur illa Ge, s Rute paginarum & Tabulafum, in P ad expofita & delineata Occurrunt, /— TA UT E PRESENTI METHODO, Lich ob defectum Occafionis Tabulis zeneis prorfus deftitutà facile cujufque teftacei defcriptio & efiges inveniri potlint, Modo B. L. ad hoc neceffariis libris inftru&us (it: Multüm infüber conducet AD LAPIDES FIGURATOS MARINA REPR/ESENTANTES RITE DISTINGUENDOS, ad quem finem precipue contexta cít, LUCERN/JE .MDCC XXI. Sumptibus Authoris, Typis Henrici Rennvvardi Wyíling. SUPERIORUM PERMISSU. » MAT? ast ur x ws prot (T bd8 io M Quim magnificata funt opera tua Domine! omnia in Sapientiá fecifti: impleta eft terra poffeffio- ne tuà. Hoc mare magnum , & ípatiofum manibus: illicreptilia, quorum non eft nume- rus. Animalia pufilla cum magnis: illic nayes pertranfibunt. P/2/. 103. v. 24. 25. 26. 59€ toíe arof unb beriid) fenb Deine SBerdf! Ou baft alles tueiflid) aemacdbt: bie Grben ift mif beinen Giütteren erfüllt. &8 iftaud) bif arofie 9er /ba fid) tocit auBftred'et mit (einen 9Itz ten : barin fepnb (chfoimmenbe S bier / Deren Fn 3abl ift. — Die Fleíne S bier mit ben grofz (en? bafelbft fabren bie Cif binburd), 7. e» brim continuam, feliciter tamen divino auxilio fuperatam languidum —: NISÍ ABIPSO D PRAFATIO IS4GOGICA RJ MIT HODIUM Novam & facilem TESTACEA MARINA ' án fuas Claffes, genera, & fpecies diftribuendi. | vie Occafio presentis Opa[culi. EGIMUS, AMICE LECTOR, in Plutarco lib. $, 55P* Le- cap. 8. Scipionem & Laclium unum virtute belli , alterum &- Pireiti eloquentià & confilio olim apud Romanos preeflantiffi. «pre con- e) mum , ambos veró ar&iffimá amicitià coniunctos fzepius * Vind Cajeue x Laurenti conchulas & calculos le&itaffe, ut nimirum fuum pem —— à feris & gravibus negotiis defatigatum animum hác innocenti & jucundà contemplatione aliquá ex parte obledarent & füblevarent , quod exemplum poflea plures alii genere & doctrinà illuftres Viri eun- dem ob finem non fine fenfibili emolumento imitati funt, ita ut tan- dem vetus illud adagium exortum fuerit: conchas legere, id eft , fefe oble&are & recreare &c. S'urtmeilen; &dbimpffen. patfer le temps. di. vertirfi. Tantorum virorum przeclaro exemplo invitatus & du&us mihi Q»ed exem- quoque propofui, meum poft tam diuturnam & periculofiffimam fe- do. r jin E ga j f s fio bujus e- ftatum valetudinarium hác fuavi meditatione tranfigere, ficque mihi Pei. 1 : (0) magis E H ER * cwn Hc — PRJEFATIO ISAGOGICA. magis acceptum & jucundum reddere; viribus enim totaliter fra&us & exhauftus ad alia tam mentis quàm corporis exercitia non eram di- fpofitus, quàm quae eodem tempore fuaviter occupare & fimul deleg- tare , mitigare ac reílaurare poflent. Praeter enarratum meum ftatum valetudinarium mihi infüper ad fi- mile dele&amentum inchoandum non minorem prabuit anfam haud exigua mea marina fupellex , quam jam à pluribus annis in fcriniis fed negligenter tantüm & fine ordine difpofitam confervavi, eo nimirum animo, ut illam dáto opportuno tempore & occaíione femperque defi- derato à magis neceffariis occupationibus otio in methodicam quandam feriem collocarem & dirigerem ,optime animadvertens, fimile confi- lium, fi debite ad füuum finem. perduceretur, haud leve ftudio natu- rali praefertim veró Lapideo Lapides Figuratos marina repraefentantes refpicienti adjumentum allaturum. fore , quod etiam mihi in hoc in- Ejnis. cepto exercitio unicus & praecipuus fuit finis & jam ante quatuordecim annos in praefatione Hiftorie meze Lapidum Figuratorum Hlvetie ejufque vicinize diligenter inculcavi & ad opus tam neceffarium feduló perficiendum Philophyficos quofcunque, potiilimüm vero illos , qui ciz- ca maria degunt, invitavi & exhortatus fum, licet non cum illo de- fiderabili fucceífu, quem mihi (latim promiferam. Aaberis(e — Meam vero fupelle&ilem marinam majori ex parte 1ipfemet collegi, ellexlige. dum circa maria degerem , nobiliorem tamen ejufdem portiouem mi- ^ — hi tranfmiferunt e pracipuis duobus Europae noftrae Emporiis nimi- rum Venetiis &Amftelodamo Illuítris & magnificus Dominus PETRUS VALKENIER olim Prapotentum Belgii Ordinum ad Refpublicas Helve- ticas Ablegatus extraordinarius, &, dum viveret ,Fautor ftudiorum , eo- rumque promotor femper eximius, nec non Nobiliffimus & Clariíli- mus Dominus Joannes Hieronimus Zannichelli praeftantiffimus apud Venetos Philofophus & Pharmacopaeus , Amicus meus integerrimus ; quorum amborum virorum innumeras gratias & favores in me colla- tos hic reticere non parvum foret ingratitudinis piaculum ; quaenam autem & qualia curiofa naturalia à Benevolis iftis Fautoribus non mi- nüs quàm ab aliis pluribus amicis receperim, magis diftincté & majori cum gratiarum. actione propalabo in enumeratione rerum naturalium in mufeolo meo contentarum, quod annuente DIVINO NUMINE brevi iere defcribam , & hoc opufculum tanquám parvus prodromus prac- cedit. Teflacerme —Rem itaque, licét illam valde arduam, admodum amplam & ab(truàm difficul- Secunda oc- «afi. PRJÉFATIO ISAGOGICA. — IH difficultatibusque innumeris plenam ftatim in principio agnoverim, ta- copiis e» men tanquam. ftudio naturali apprime neceilariam & utilem aggredi co- 4s ordo natus fum , & ad tale opuículum, quod pra: manibus jacet, Colo ad- peg pu juvante durante meo flatu. valetudinario perduxi, fi illud non. omni- 2,5 Nie bus numeris abfolutum deprehendatur ,vel non debito ordine pertrac- r«/e ; tatum judicetur, parcatur, quao, Valetudinario ,condonentur erro- res viro mente & coipore adhuc imbecilli.& infuper longinguo à ma- ri, confequenter exigua vel nullà quafi occailione materiam tam va- ftam cognofcendi , multo minus debité explanandi futfulto. —Hic igi- tur unice bonus refpiciatur Animus , finceraque & conítans ac quafi1n- nata ftudii naturalis promovendi cupido, indeque qualifcunque deriva- tus labor, quem, uti fpero, Benevolus Le&or aequis falutare oculis, bonique confulere minime dedignabitur. $. II. Pifces teflacei quid [mt , (j' quomodo generentur. LIN!V ERSI&X pene innumerabiles immenfi maris incola. com- p;7, 4, muni & proprio nomine Pifces vocantur , fine dubio à verbo grae- isa vocentur €o Pio, Bibo, quód fint animalia aquatilia femper bibentia feu in aquis *e4»e decentia; Hi vel funt fanguine praedii & piíces proprie dicti, vel ían- siii guine defüituti. —De primis hic nullus fiet fermo , fecundi veró iterum dividuntur in molles, cruftaceos, teílaceos, infecta & zoophita, inter quos nobis folummodo felegimus teftaceos in debitum fuum ordinem redigendos , utpote qui reliquos omnes fanguine deftitutos pifces ru- mero, elegantia & varietate colorum, mirabilique fuà. ftructurà lorgé fuperant & antecellunt. Pifces teftacei autem funt illi, qui conftanter in mari degunt , & vel Pifees teff«- totaliter vel faltem majori ex parte teílà duriore obte&i & inclufi (unt. ** 24 f^" Plerique ( paucitfimis exceptis , qui à Plotio aliifque Zoographis vivi- pari deprehenfi funt) obíervantur Ovipari, hoc tamen diícrimine, Plerig; funt quód aliqui fint divifi fexüs, quorum ova à femine maículino foecun- Ovigari- dari debent, alii veró naturam obtineant quaíi androgynam pifcium inflar, qui ova fua emittunt jam germine & teftulis donata, at aíper- fione liquoris cujufdam la&ei, quae genitura feu lac marium à Lafte- Io vocatur, denuó fzecundanda, Tefítacea pleraque ex ovulis nafci confirmatur à pluribus Authoribus , Gesta. qui hàc de re icripferunt, —Willis in uo Tra&l, de Animá Brut. cap. 4. in * "^^ P X ACCHTA- IV ^» PRIJÉFATIO ISAGOGICA. rium. in a. accuvetifintá offrem anatonriá afferit :teftas in. oftreis ab ovo. conatas. effe qualibus, s primó molles, prout mole accrefcunt , fenfim indurari , idem fentit cum. Clarilfimis. Virts Aldrovando , Stenone , Gefnero , Hardero , Raio , Loe- vvenboech, diligentil]imus nature Ru[pater D. Martinus Liflerus, & poft hunc pulcherrimá experientià illud evincit Reverendiffimus , & Wuftrif- D. An- tonius. Felix Abbas Marfilius poflea Epifcopus Perupianus digniffTmus in [uà de ovis: cocblearum | Epiflolà. ad Marcellum Malpighium Medicum Bononienfem , ad cu- jus rei majorem confirmationem alia quamplurima experimenta addidit jam faepius laudatus Leevvenboech. Nullus igitur inficias ibit, teftacea more plerorumque viventium ex ovulis nafci fuá aurá feminali , germine & fucco nutritio inftruis , ita ut. in iisanimalculum integrum uná cum teftà jam contineatur. Ovatefae- —Ovaautemteftaceorum tam terreftrium quàm utriusqueaquae id eft, Ape fluviatilis & marinze in fummá quantitate & valde minuta deponuntur ;. fuia. quan. (à Ut quoad parvitatem molis & ingentem faetuum copiam nec femini-- tizase, bus infectorum nec plantarum cedant. Sempertamen ràcematim emit.- Semper 74* tuntur, & vel aliquo infenfibili glutine inter fe. coherent , vel aliquá vot inibi geniturà vifcosà albicante. geniturae fpermatis ranarum. haud ditfimili, Ceclearsm. quod 6 fequentibus obfervationibus clariffimorum Philofophorum.hác: terrefiris* in re valde exercitatorum luculenter manife(latur. ip "i Prima eft Lifieri de Cocbl. in geuere pag. 107. Illis vero(.cochleis terre- ftibus) ova fphaeriga funt , quibus fc. mollis & membranea teíta five: cortex elt. Terreftrium cochlearum ova feré racematim inter fe cohaerent imper- Fluviatilis.. ceptibili quodam glutine, at fluviatilium ova quádam geniturà limpidà Cochles foli- nltar ranarum fpermatis implicantur. Hác etiam maturefcunt , donec hu Mie ad formam fingulae fpeciei propriam & perfectam pervenerint ; ipsáà Íc. fuoi , n ea- geniturà adhuc integrà & non refolutà , & paulum inferius. pag. 109. rum GX. nam & valde amplae funt quzedam ex Africá ,. quee folitanze vocantur ;. - persis ita ut earum calices quadrantes octogi nta capere poffint ;.& ficin aliis re-- gionibus ezedem inter fe collatae & minores funt & majores. à Hae.in fzeturà pariunt innumerabilia , earum femen minutum & teft: molli , diuturnitate obdurefcit.. Ex Varro ,de re rac. lib. 3. ) Item pag. 132. Sub initium Maji ad radices lapathi paululum fub ter- rà eorum ova velut in maffanr conglomerata invenimus, his autem co- lor pallide caeruleus, fingula ad magnitudinem piperis grani fphaerica cor- tice molli conte&a. —Et pag. 138. de cachl. fiiv. item vere coeunt, quod: ipli fxpius vidimus. Majo ineunte in quibufdam pifcinis ; ubi hae coch- leac PRJEÉFATIO ISAGOGICA. V lez: abundarunt, & paucee aliae repertae funt , harum femen genitale ma- gná copiá obfervavimus. Herbis autem quibuslibet aquaticis adhaere- Dvd t bat, eratque hujufmodi : longitudinem unius unciz , aut duarumaliquan- 4 ca» » do , craffitudinem peunze anferinze majufculae implebat ; teresadmodum ; arietis, utràque extremitate paulo tenuius , & obtufum ; inflar. cryftalli pel- eferipiio. lucidum; ta&u fatis firmum ; fi illud luci oculisque interponas, innume- rze exiguze cicatriculee figurá ovali tibi fient manifeflee ; ordinatim difpo- fitze ; quibus omnibusjuxta cicatriculze limbum fingula fua punctula fla- vicantia. Etpag. 140. Medio Majo harum fperma diligenter obfervavi; erat autem craffum, pauló longius fupra unciam dimidiam ; inflar cryflal- li pellucidum. — In cujus medio (adhuc enim non refolvebatur ) inerant plurimae exiguae cochlezead magnitudinem feminum papaveris;ipsá ta« men teftze figurà maxime notabiles, & facilé cognofcibiles. Iu autlario pag. 43. Ex afperitate veró teflze exigua proles extrinfecus adhzerens, fatis confpicua fuit, at in dies illa fzetura aucta eft, ut poft menfem tubercula inftar finapis féeminum quodammodo vif funt; jam- que microfcopio modice virtutis infpecta , inftar cujufdam favaginis mi- hi apparebant : Et in exercit. anat. 3. Conchyl. Bivalv. pag. 9. Ovarium Mufcnli Lati autem ( de mufculo lato maximo &c. loquitur ) quod pedi carinato fubef. ?2ximi ova- fe cujufdam burfe diximus, in faminis flavefcebat , à quo incifürà T aperto, exiit liquor tenuis innumeris ovulis farinaceis & albicantibus refertus, microfcopio certe vifibilibus ; imo veró nudis oculis attento. | & pag. feq. de ovis autem hzec praeterea ad eam partem mufculi, quá re- g, ,, T fpirat, nempe ab ipfo cardine ad imam marginem plurimaova fphzerica cortici duriufculo adhaerere; fed multo luto aliisque fordibus interfperfa. Iu difféctione mufculi anguftioris fequentia obfervavit. pag. 14. Me- Mauftati n: dio autem Julio menfe ab his mufculis e fluvio recenter expifcatis, in g»/Leris ova fi&ilibus; ubi eos biduo fervaveram , faeturam forte emiffam vidi : nempe farinaceam & albitfimam quandam materiam fruítulatim inter fe. & levi- ter tantüm cohzerentem. Ab unoautem mufculo tanta erat copia, ut facilé totum ejus latus tegeret ; 1pfà vero farina tante erat fübtilitatis , ut nudis oculis vel. confpicillis vulgaribus nihil omninó: difcernere potui ; cüm vero illam microfcopio mediz virtutis objeciffem , planevifaeft ovorum exiguorum fphaericorum eleganscongeries. — Haec tamen potiüsabortio, quàm fzeturze niaturá & fpontanea ejectio exiftimanda eft. Prztter proprias obfervationes indefeffus in rebus naturalibus fcru- RN tandis Author aliorum etiam adducit , & primam quidem ex Hilloriá Éeura Ciel. R, S. Adugl. atglice editá pag. 307. menfe Majo facturam ejiciunt o- X fiea Vi PRIEFATIO ISAGOGICA. €pift — flrea, id quod a notis piícatoribus € patt vocatur. Id aurem figurá lenticulari eft, at ipíis lenüiculis paulo majus. Saxis vero veteribus- Glutj. ^— que oflreorum teitis rebusque fimilibus, quae omnia Glutd) vocantur; per maris fundum difperfis adhaeret. Non fine ratione conjiciunt , recenter edita ova intra 24. horas te- ftis contegi. LI Meníe Majo legibus maritimis pifcatoribus permiffum eft, omnigena oflrea, cujufcunque ea magnitudinis fint, expifcari. — Quibus captis fzeturam à re, cui adhaeret , leniter cultello feparant; eàáre mari rurfus commifsà , ut loci fzecunditas inpofterum praefervetur; nifi ubi adeo recenter edita fit proles , ut tutó dividi non poffit , quo ca- fu iis conceflum eft, lapidem aut teftam &c. auferre, cui adh«ret fetura: cum füper unicam teftam viginti tenella oftreafepiusnumerentug, ——.— Poft menfem vero Majum id auferre , quod &lutd) vocatur, furtum eft ; nec nifi ea oftrea, quae juftae magnitudinis funt , impune capere licet, Üfrearum Hanc vero prolem aliaque oftrea ad quofdam maris finus devehunt; lechi,cfira- ubi ea alveis quibufdam maritimis demittuot ; quos lectos five ftrata vo- d cant: ibi adolefcunt , & pinguefcunt ; duobus certe aut tribus annis mi- nutiífima proles ad juftam magnitudinem perveniunt. | Porro recenfet pulcherrimas obfervationes ex obfer. microfc. part. 3. octtlatil]imi Leevvenboekii defumptas. ^ Ac, ut verbo. dicam , multe ex his partibus quoad £guram cum mytulis fuis conveniebant ,nec tan- Myislorum. tiim mihi perfuafi mytulorum haecefle ova, fed& vidi , cüm tenaces illas e»a, membranas infringerem. — Varia quidem ovaextra membranas fuas ja- centia figurá fuá cum mytulis convenientia. Cüm vero ejufmodi my- tulum nondum formatum fepararem , mihi perfuafi me vaía aut nere vos videre. OvsPyrslo- Vidi quoque varia ovorum putamina five membranas vacuas, quas rum infa- poftea obíervavi , vel potius mihi perfuafi, effe ova intzecunda. Et pauló DU: inferius: haec ova majora non erant vulgari glareze granulo. tems praeterea attendi ad numerum ovorum , quibus mytulorum teftze funt obíitz; & ex rudi calculo cenfui multos mytulos bis mille& amplius ovis effe onuftos. Afirearum Et pag. $66. 120. ut arbitror, longitudinem pollicis lati aequare pot- 172900. fe. ta 1728000. oftrearum aequat tantum globum, cujus axis polli- po ns cem atum aequat. Quatuor adhuc fervaveram poítero die aperienda, iasi «quan;, Inter. quae unum erat , in quo tantus erat exiguorum oftreorum nume- rus , ut alia longé fuperaret: atque ego horum numerum rudi galcu- lo ad buc] PRZJEFATIO ISAGOGICA, VII lo ad tria quidem aut quatuor millia fupputarem. .Ex hucufque adductis obfervationibus facile colligitur innumera te- 0v«teflaces. flaceorum ovorum copia, eorumque minutiilima parvitas ; ob quam ?'*7 Jepar- etiam farinacea vocantur , & levi negotio , nifi fuo glutine vel alià genitu- Libia rà vifcosà faxis, teflis arenis , aut limo firmiter adhaereant, ab aquá ramere?fa- hinc inde transferri poffunt, vel etiam unà cum vaporibus aqueis tam A hinc fubterraneis, quàm 1is, qui à mari in atmofpharam noftram attollun- 77;hou. tur , elevari, & mediantibus illis, vel ipíis ventis intima terrae penetra- lia pervadere & illaefa quidem, non fecus ac à pifcatoribus falva hinc inde tranfportantur. $. III. pifcium teflaceorum nutritio & accretio quomodo &jin quà materià potil]omiam fiat. ACOBUS GRANDIUS in [uá dodi. Epiflolà de veritate diluvii univerfalis Qj Tefacea Icflaceorumyque procul a mari reperiuntur, generatione pag. 66. allerit : teltacea plantarum omnia plantarum more creícere , caputque infrà habere , ventrem fuprà , ein dtr quia cibum de imo capiunt, caufamque addit , cur citius moriantur in íi; aquá dulci , quàm in aere, nimirum tenuitatem aquae non fufficientis entum ef eorum refpirationi , & falfam lympham, quà diutius confervantur, in Dympha (aifa aere attenuantis "atque falinum fpiritum , quo ellychnium vite alitur; ebibentis. Que eadem caufaeft, quód in Poato , cujus orz crebris Hu- minum oftiis alluuntur, non funt teftacea , nifi quibufdam in locis pau- ca; ob id etiam in Venetis zeítuariis obfervatur , te(lacea interire, quando immodicis pluviis paluftris (alfedo diluitur. Praecipuum igitur pifcium intra teftacea contentorum nutrimentum erit lympha feu liquor falfus. Porróé füpradictis jam patet, ovateftaceorum terreftrrium in maffam r,g4:,, i5, conglomerata fub terrà ad radices plantarum faepius inveniri, luviatilium t4 errem, veró aut marinorum modo in te(lis ipfis conchyliorum obfervari, & ple- a3 pn rumque multo luto aliisque fordibus caenofis aut arenofis interfperfa ,1;,, e» /axa modo (àxis veteribusrebusque fimilibus per fundum maris difperíis ad- germinam. ha'rere , adeoque etiam utplurimüm intra terram, aut in limo, ceno, arenofis ,faxis, aliisque teftis hujufmodi quisquiliis afperíis germinare , quod praeter authoritatem | Zfriflozels lib. s. Hill. au. cap. 15. afferentis, univerfim omnia teítacea fponte naturz in limo diveríà pro differentià limi oriuntur , nam in cgnofo oftrez ; in arenofis conchae, pluribus aliis VI ^. PRAEFATIO ISAGOGICA aliis experimentis confirmari poteft, quorum Migua tcantüm à Celebrio- ribus Authoribus allata fubjungam. ObMewaioR, Primo quidem ILzffrif. Duus Zintonius Felix: Abbas Maoyfi liusin. cit. Epifi. Mavfilii.Ab- de ovis. cochlearum deícribens locum , in quo inventa funt, hac habet: dE Effodebantur. bulbuli florum in hortulo nunc ufui fimplicium 4 à me de- tereflrium, tinato.. Dum terra removebatur , faepius accidit, ut aliquot ovorum acervi reperirentur , quz primó non cognofcebam,nam licet multa pate- rent, quód nondum perfectionem effent adepta , albumen merum emitte- bant, nec poteram in illis reperire principium aliquod animalculi. Taa- dem veró fa&um eft, ut prope lapides cujufdam horrei fefe eorumdem ovorum tantus eum proderet , ut impletà manu facile mihi fueritob- fervare quadam eorum fractioni proxima, alia ad dimidiam fui partem, alia omni ex parte jam fracta;atque ex illis cochleolas exeuntes. Hzec invenimus die 1o. Julii. Bucina cre, —Dein Martin. Lijierus jam [apius laudatus in cit. "Track. pag. 158. ob- in fopalis. fervavit, Buccina marina Junio ineunte poft aeftus recellum in ficco fcopu- egeta lo tempore matutino coire, & pleraque conchylia marina in Ícopulis Fal. teflis ad marisinveniri. Ets Exercit. Zinat. zertià pag. Y6.. Exeunte vero Augu- baremia, fto ova aliquot fub cardine ad 1mam tefte marginem adherentia videre licuit,duriufculo cortice & albicante ;multis etiam fordibus in eà tantum Are parte tefte cumulaté adcretis. | Hae vero fordes faeturae causá adcretae mi- rie 2:2, hin memoriam revocant illud ziriftolelis de l'iumá Hifi. $. cap. 19. Scilicet eas locis arenofis caenofisque erectas ex byflo naíci. Ita forte commodi- tas fordium ad byffum colle&arum pro materiá fztura generandze malé reputata eft :qua vulgi obfervatio Philofopho de pinnarum fpontaneo quodam ortu impofuitle videtur. Sicut & Oppiano in. Halieutico ita. ca- nenti: Qui.non concumbunt , nec fztus nexibus edunt , Per fe nafcuntur, faedo velut oítrea caeno. Sed ceenum illud , in quo nafcuntur oftrea , plenum e(t humore genitali. Jacobus. Grandius l. c. idem afferit , dari nimirum. quaídam terras, in "quibus teftacea mirà faecunditate multiplicantur, & infigni magnitudine Chals. fisa augentur, ut in mari rubrojimo obftupui, cüm in canali Veneti hujus arma- Iymp^á co xgentarii obfervaviripis, quae corruerant , novo muro refe&is, innume- ad opi ros pectiaes,minutiífimos turbines , mytulos, verticilla , conchas , coch- flaceis pre- leasque fpatio unius anui nata bios: Quae obíervatio conje&uram bes. faciebat,fortaffe chalcem falsà ymphá commiftam aptum hujufmodi ani- snalibus prebere nutrimentum ,eorumque femen promovere. Imo refert Bonanni PRJEFATIO ISAGOGICA. ix Bonanni nelle obfer. delle cbiocciole part. Y. pag. 43. & Muf. Kirch. Dag. 410. que gene- ex rifl. lib. 3. de peu. an. cap. x1. In ionnulio finu maris paludofo ma- '4*/onem o- nam oftreorum copiam crevifle primum poft aquarum exficcationem i dx"ap vel fubíidentiam ,quarum prezefentia eorum generationem impediebat. (4s; Quod adhuc magis mirandum eft , teftacea non folüm intra terram ,r,g,1, js. limum, arenas germinant & crefcunt, fed quoque intra ipfa faxa eorum «ra ipfa faxa generatio perficitur , prout jam notum eft de Pholadibus & Daáilis Ta- DAR ua rentinis, qui in faxis germinant, & é minimo femine in fatis magnam ac" molem accreícunt. Hoc ipfum legitur in Bonanno l. c. fcribente, fe Gepius inaliquo ma- — efe gno lapide é profunditfimo maris loco extra&o ,& poftea rupto vidi(- Bename. fe minutiffima teftacea diveríze fpeciei , przefertim veró mytulos ne vix quidem formatos & tam parvos, ut non nifi ope microfcopii obfer- vari poflent , in internis lapidum cavitatibus hzerentes, qui earum pa- rietibus fubtili lamento nerveo ex ipfo pifciculo intra conchulam de- litefcente prodeunte alligat! erant, & ex 11s non aliter ac fructus ex ar- bore pendebant, hoc ipfum intra faxa maris Tarentini frequenter ob- fervavit, hoc folüm difcrimine, quód in his tantummodo conchylia bivalvia continerentur. Idem ipíemet vidi Venetiis in lapidibus du- r, ipf A4u- fiflimis mytulis & mufculis quafi omnimode repletis. shore. Hujufmodi minimas cochleolas perfecte jam formatas intra ipfas are- r; inter aye. nulas in magná quantitate etiam deprehendi ait. DR Defcriptis locis nativis, in quibusteftacea plerumque naturaliter ger- minare folent, fuccedit explicandus modus eorumdem germinationis & accretionis feu nutritionis, Cum veró fuperius jam de generatione pif- cium teílaceorum abundé tractatum fit, hic. tantüm de accretione & nutritione teítlarum fermo erit. Mart. Lift. in difJecf. Mac. ng. fup. jam citat. pap. 16. putat, tetam Tete. smu[- muí(culi ex vitali contenti pifcis fucco accrefcere & nutriri , fubftantiam- «verum? vi- que fuam lapideam inde acquirere; ejus verba funt haec: —Ex internà Hipfa uh i autem teftarum parte membranam aliquam tenuiffimam feparavi ex ar- e» f;5/fanii- gento pulchre cerulefcentem , id eft, ejuídem cum ipfis colorismican- e» 4£apide& ts; neque tamen iis, quae fubfuerant , nudatis defuit fuus elegans nitor M M prifünus. Unde conjicere licet, materiam lapideam five teftaceam fea »sem- plurimis membranis lamellatim difpofitis includi, perinde ut in mar- rani Jamet- garitis, fed in his orbiculatim una alteri circuminjicitur, in illis veró ^4". dipt- eaedem membranze ex plano fibi invicem fuperextenduntur. Ipfaautem pug WS materia lapidea. membranis ifliufmodi illita, ac obdurata, à fucco ani- (o) malis x PRIEFATIO ISAGOGICA 3nalis vitali decedit, unde & nitorem fuum elegantem , (ive micationem illam pulcherrimam ex albido czeruleam , quam tantopere in margaritis miramur, acquirit. Cüm in plerifque conchyliis illum fuccum ita ex aquà & per fe & ex cocüone colorari folere ,faepius diximus in fuperio- ribus exercitationibus. i Huic opinioni affentitur Z/onius ab Heide à praedico Aut. pap. 32. adduélus :'Yeftas autem increfcere; inquit Zmfouius ab Heide, vero (i- mile eft , quatenus inferiori earum fuperficiei lamellae ex humoreab ani- Tefle à filia mali exudanti agglutinentur , fiquidem teftze & lamellis compofitae con- obliquis con. fpiciuntur. Praeíertim ubi vacuae in litore aliquamdiu aeri expofitae flant. fuere. —Porró teftze é filis obliquis conítare apparent. Et ipíe Seno im [uo tradatm de [olidis im [olidis comprebenfis. — Primó. T ad Teftas , puta oftrei , ex toto poffe refolvi in exiguas teftas: illas au- fripi, tem teftulas in fibras: iftas fibras duorum effe generum à fe invicem differentes & colore & fubítantiá & loco. Secundó. In exiguis teftulis fuperficiem infmam & fuperiorem ni- hil aliud effe nifi extremas partes fibrarum :at teítularum limbi fiveam- bits fuperficies conftat lateribus fibrarum earundem teítularum. 'Tertió. In ipsà veró teftulà ejus interior fuperficies eadem eít cum interiore füperficie maximae five integrae tefle: fed exterior fuperficies conftat ex exteriore fuperficie minutae cujusque teftulae ,& fuperficie omnium limborum intermediarum teftlarum. —Ita Szeno. n De modo veró formationis teftarum haec, quae fequuntur , demon- cdi $ie-flrari poffe ait Sene. —Scilicet: nonem, Primó. Fibrarum, é quibus conftituuntur quzeque teftulae ,mate- riam effe animalium fudori in illo fimilem , quód fit humor excretus ex exteriore animalis fuperficie. Figura fibva- Secundó. Fibrarum figuram poffe produci duobus modis ; vel in rum unde ipfisanimalis porulis, per quos excernuntur , vel dum füperficies ani- productit alis aucti major fit fuperficie jam concretas teftube , fic ab eà recedens partim in fibras humorem glutinofum trahit, qui inter ambas fuperfi- cies continetur (ut fieri folet vifcofis humoribus )partim incrementum ei dat, novum humorem excernendo , maxime (i illud perpendatur , nullam aliam materíam penetrare pofle inter illas duas fuperficies. Unde fbra- — Tertió. Fibrarum difcrimen à porulorum differentià , qui inanimalis vum. diferi- (aperficie inveniuntur, dependetà materi diversá,quae per eofdem poros men. pr** excernitur. Nam id genusanimalium fuperficiei duplex materia ineft ; dat. 1 5 : ^ 3 : quarum una durior, altera mollior ; ambae veró fibrofae. —Hllarum inve- ftigatio PR/IEFATIO ISAGOGICA. XI ftigatio accurata plurimüm confert ad ofteologiam explicandam. Quartó. Quaslibet minutitfimas teftulas ( exceptis folis exterioribus) 45, au. products fuifle inter exteriorem teflam , & ipfum animalis corpus , & per malis e? ma- confequens figuras fuas nonà fe ipfis , fed à loco habuiffe , unde evenit, "A in te- motum animalis & materie copiam,non raró aliquam in oftreis figurae ER pul varietatem efficere folere. sermánanb, De maximé veró externá teftulá dubitari poteft, an ambiens fluidum aéris exteriorem ejus fuperficiem tetigerit ; an veró aliquà membranu- là tecta fuerit ? Equidem hoc pofterius tantüm verum effe credo , quód omnium aliarum teftularum fibras, quo tempore concreverint , ab am- biente fluido non tactas fuiffe videtur: quód in hirfutis chamis diis ali- quod tanquam corium extrinfecus fuperinjicitur. Sed quaeritur de re feré infenfili & dici poteft , fibras primae teftulae tantüm induratas fuiffe, dum p; tefle adhuc in ovo latuit. Conftat enim experientiá oftrea , aliaque teflata jam i» ove animalia ex ovis nafci , & nonà putridá materiá. Hactenus S/eno. indwraint. Quem autem meritó excipit & firmat Lewvvenboechins part. Y. Concham. megarum id eít teftam , ait, oftreorum animadverti non nifi ex putaminibus in fe formario fe- magná multitudine cumulatis confiflere ; quorum ultimum concretum ecd ras maximum eft : ita ut concha oftrei magnitudine non capiat incrementum, ,,,. dcs quin intra concham oftrei totum de novo fiat putamen,omnia reliqua pu- tamina magnitudine fuperans. An fingulis noviluniis oftreum , craffi- tieunius putaminis ,accrefceret nempe propter celerem accretionem ,& brevem vitam ? Hiecautem putamina, prout perfpicere potui ,conflarent ex fiftulis /4ccreiío gu- admodum per fe mixtis ;quód quodlibet horum putaminum ad magni. teminum er tudinem juftam perveniret ex protrufione five propulfione parvorum 5 M rio fubfufcorum putaminum ex globulis compofitorum , atque extrinfecus magná multitudine in plano conchze Jacentium : unde accretio ; ipfarum quoque fiftularum origo. Tandem Clariffiems Lifferus pzo. 121. prudentiffimé concludit : Equi- Tefarum dem iis viris libenter accedo de teftulis & fibris fitulofis teftulas con(ti- formano fe- tuentibus: fed de materià, é quibusfiant teftulae, earumque fibris hoe rm. Lee reo. Hanc veró effe ipfiffimum fuccum vitalem in fibras, tanquam in Mareria. fi- totidem vafíà excretoria expulfum , ibidemque ob moram , cüm jam ex- /rarwm. eff tra curriculü iftius fucci circulati fit , paulatim induratü, verifimile eft.Ete- Eier 2 nim fuccus vitalis fectione miffus , leviterque co&us in grumum quendam exsravafasue coalefcit, ipfas teftas fplendore opalino five fübceerulefcente pulchre re- 74 fewfm ferentem ;prout fuprà expofitum eíl. Privatim autem materia, quce "4r. X eum *XII PRIEFATIO ISAGOGICA eum promptius accrefcere facit in teftam firmiorem , vel faxi cujufdant semulam eftalter quidam. fuccus lapideus vitali permiftus, quo aquae tan dulces quàm marinze naturaliter ac neceflarió ob vegetationem ac facilem folutionem lapidis calcis, fane omnium longé copiofiffimi metalli, ime. Fibre €^. butze fint. lpío autem fibrae teftulaeque ex iis compaginatze , ac fiquae menbr4'£. yyembranze fuerint inveftientes ,hae in ipfo animalis. cujufque ortu for- a mate funt, & quoad numerum, & quoad formam: neque enim in his je formaig non. magis quàm in nobis cafus, aut. nefcio quae vis plaftica aliquid. di- funt. fponit. Igitur fi qui errores fuerint in. aliquibus individuis , has prae- ternaturaliter iis contigiffe exiftimandum eft. Teítas namque non aliter crefcere quàm reliquas plantas ( lithodendra di&as )ipfe innuit Zfri/loziles tom. 4. mar. pag. $62. 4. 23. 'Yeílacea ita fe Planse [45i habent ad aquam , ficut plantae ad terram , ideoque plantae poflunt voca- seflace& **"- pj.teftacea terreílria , teftacea poffunt vocari plantee aquatiles , aut r^VT in etiam cornua. in capitibus beftiarum obvia. valde probabile eft, etei.im t aqnaiiles, cum: horum feminibus feu radicibus femina teftaceorum eandem feré ftru&uram habent , ab. ilis autem. quoad. nutrinonem & accretionenx minimé differunt. Siquidem germen feu radix v. g. cornuum tauri conftruitur à multis & diverfis qua(i coriis feu cruftis, quae funt totidem diverfi annuli con-- centrici ,quorum quilibet tanquam proprium íemen fuam cruíftam feu. corium germinat velut quoddam plicatile folium , quod tractu cemporis: Tejaes in cornu accrefcit. — Hinc videntur cornicula fuis quafi thecis infita, & pi ce EE quibus, exíiccato fcilicet cornu, faciliter educuntur. Haud ditfimili s»nubur a- inodo fufpicor effe conflitutum ovulum feu femen teftaceorum nimirum. »iraliwm. praeter pifciculum in fe continere plures teítulas fibi invigem füperindu-- &as , quarum qualibet praecipuum nutrimentum ab ipío mari , vel àma- terià in ipfo contentá , cui. fcilicet femina tef'aceorum iuhserent ,fuppe- ditatum imbibit, ac fecundum accretionem & exigentiam ipfius animalis germinat & expanditur, donec omnes teftulag unà cum animali fuam ac- quifiverint perfectionem. Ceralliaqw- —Eodem modo cum lithodendris quoque conveniunt, non aliter enim W Liécipeà corallia in fundo maris e femine liquori la&teo glutinofo, qualem ficus ef- ean. fundere folet,analogo in fruticem lapideum ramuículis fuisdonatum pro-- Teflaeea |germinant , & quemadmodum hac frutici foliolis, fozibus deftituto com- Veicuoc m parari. poffunt , ita. teftacea noftra quoad ftru&turam: fuam certis agarici. vids. 4" fpeciebus ad radices & truncos arborum efflorefcentibus non, inepté affi- milantur, qui non. minus ac teftaceae pluribus putaminibus , & quorum. fuperius munus eft inferiore, conítruuntur. : Se