O wolność wyznawania religii we współczesnym świecie Przeciwdziałanie przyczynom dyskryminacji i pomoc prześladowanym na przykładzie chrześcijan INSTYTUTU WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI Mowa nienawiści, stereotypy i uprzedzenia wobec chrześcijan prezentowane w memach publikowanych na wybranych stronach internetowych Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości Co-financed from the means of the Justice Fund administered by the Minister of Justice Spis treści Wstęp / 3 I. Memy zawarte w grupie facebookowej „Kościół i kłamstwo” / 5 II. Memy zawarte na stronie: „TAK dla chemicznej kastracji duchownych w Polsce” / 97 III. Memy zawarte na stronie „Kościół katolicki – jego koniec jest bliski” / 106 Podział memów / 115 Zakończenie / 117 Bibliografia / 118 Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości Wstęp Rozwój portali społecznościowych takich jak np. Facebook (dalej FB) pozwolił na spopularyzowa- nie memów, które z dnia na dzień coraz bardziej stały się szeroko rozumianym środkiem przekazu pożądanych treści. Mem pierwotnie wrzucony do sieci, jeśli zyska odpowiednią popularność może pozostać w niej na bardzo długi czas, a uzależnione jest to głównie od wzajemnego przekazywania go pomiędzy serwerami, tzw. „polubień”, czy udostępnień1. Współcześnie brakuje jednej wiążącej definicji tego czym jest mem. Ów termin stworzony został przez brytyjskiego biologa ewolucyjnego Richarda Dawkinsa i w uproszczeniu rozumiany jest jako jednostka transmisji w kulturze (kulturowy odpowiednik genu)2. I mimo, iż termin ten w głównej mierze należy do memetyki, a więc teorii zajmującej się procesem ewolucji kulturowej, to jest on nie- zwykle żywy w cyberprzestrzeni3. Mem internetowy staje się przekaźnikiem teorii memetycznych na grunt przestrzeni wirtualnej najczęściej pod postacią graficzną4, chociaż nie tylko, gdyż memy mogą stanowić także swoistą kompozycję złożoną tak ze znaków wizualnych, jak i werbalnych5. Obecne w wirtualnym świecie memy są dobrym przykładem gatunku, którego powiązanie z innymi tekstami kultury widoczne są gołym okiem, scalają bowiem w sobie elementy graficzne i tekstowe przejawiające się w rysunkach, zdjęciach, produkcjach, komentarzach, cytatach etc. Związki wystę- pujące z memach internetowych nie skupiają się jednak wyłącznie na budowie, ale wynikają z także z genezy gatunku. Pierwotnych korzeni memów można doszukiwać się w barokowych emblematach, satyrycznych grafikach, kolażach, dadaizmie czy też szeroko pojmowanej sztuce pop-artu. Przywołana inklinacja do baroku przejawia się głównie w świadomej grze z odbiorcą, pozwalającą na różnorodne odczytanie sensu, zmuszająca niejako do podążania labiryntem odkrywania ukrytego sensu i rozpoznania dzieł wpisujących się we współczesny kanon kultury. Z całą pewnością memy wymagają, by ich odbiorca cechował się swoistą wiedzą, orientował się co obecnie stanowi „żywy” temat w kulturze i społeczeń- stwie, był pomysłowy i potrafił odkryć ukryty na pierwszy rzut oka koncept6. [1] Por. K. Piskorz, Internet nie śpi, internet reaguje. Memy internetowe jako forma komentarza do bieżących wydarzeń społecznych i politycznych , w: Zeszyty Prasoznawcze t. 58 (223) 3, s. 651. [2] Por. tamże. [3] Por. M. Zaremba, Memy internetowe (2010–2011) , w: Media i społeczeństwo: medioznawstwo, komunikologia, semiologia, socjo- logia memów, media a pedagogika, nr. 2 (2012), s. 61. [4] Por. K. Piskorz, Internet nie śpi... , art. cyt., s. 651. [5] Por. J. Iwanicki, Memy internetowe w kulturze popularnej. Charakterystyka zjawiska , w: Humaniora. Czasopismo Internetowe nr 1 (2018) 21, s.67. [6] Por. I. Burkacka, Intertekstualność współczesnej komunikacji. Memy a teksty kultury . Poznańskie Spotkania Językoznawcze Poznań Linguistic Forum 32 (2016) s. 76. 4 | M OWA N I E N AW I Ś C I , ST E R E OT Y P Y I U P R Z E D Z E N I A W O B E C C H R Z E Ś C I J A N ... WspóŚ n a n s o w a n o z e Łrodk ó w Fundu s z u Spra w i e d l i w o Łci, k t ó r e g o d y s p o n e n t e m j e s t Minis t e r Spra w i e d l i w o Łci Celem niniejszego raportu jest zaprezentowanie przejawiających się w internecie, za pomocą memów, przejawów mowy nienawiści, stereotypów i uprzedzeń względem chrześcijan – tak duchow- nych jak i świeckich oraz wobec Kościoła jako instytucji. Materiał na potrzeby sporządzenia raportu zaczerpnięty został z portalu społecznościowego Face- book 7 i występujących w nim stron oraz „grup społecznościowych”. Aby mem mógł „zaistnieć” w sieci (w tym także na FB), koniecznym jest zdobycie popularności. Tę można zyskać tam, gdzie udziela się duża część ludzi. Grupy oraz strony wykorzystane w raporcie cieszą się następującą popularnością: • Grupa: „Kościół i kłamstwo” – 804 członków (stan na: 05.06.2019 r.) • Strona: „TAK dla chemicznej kastracji duchownych w Polsce” – 8,7 tys. polubień (stan na: 12.09.2019 r.) • Strona: „Kościół katolicki – jego koniec jest bliski” – 7,1 tys. polubień (stan na: 12.09.2019 r.). Zbieranie materiału załączonego w raporcie odbywało się w terminach: 03.05.2019 r., 05.05.2019 r., 07.05.2019 r., oraz 03.06.2019 r. Biorąc pod uwagę fakt, iż w powyższych grupach i stronach umieszczona jest bardzo duża liczba memów, raport na swoje potrzeby prezentuje wyłącznie te wybrane z nich, odzwierciedlające w sposób oczywisty przejawy chrystianofobii. [7] W raporcie prezentowany także za pomocą skrótu: FB I . M E M Y Z AWA R T E W G R U P I E FAC E B O O KOW E J „ KO Ś C I Ó Ł I K Ł A M ST W O ” | 5 WspóŚ n a n s o w a n o z e Łrodk ó w Fundu s z u Spra w i e d l i w o Łci, k t ó r e g o d y s p o n e n t e m j e s t Minis t e r Spra w i e d l i w o Łci I. Memy zawarte w grupie facebookowej „Kościół i kłamstwo” l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi 1 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=845445189164571&- set=gm.692627371160296&type=3&theater Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 2 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2007847615990770&- set=a.803233506452193&type=3&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 3 https://www.facebook.com/821215178269811/ photos/a.821222281602434/956384001419594/ ?type=3&theater&ifg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 6 | M OWA N I E N AW I Ś C I , ST E R E OT Y P Y I U P R Z E D Z E N I A W O B E C C H R Z E Ś C I J A N ... WspóŚ n a n s o w a n o z e Łrodk ó w Fundu s z u Spra w i e d l i w o Łci, k t ó r e g o d y s p o n e n t e m j e s t Minis t e r Spra w i e d l i w o Łci l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi 4 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=131828617990019&- set=gm.2299036180418998&type=3&the- ater&ifg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 5 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=600111817163412&- set=gm.2299191663736783&type=3&the- ater&ifg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. I . M E M Y Z AWA R T E W G R U P I E FAC E B O O KOW E J „ KO Ś C I Ó Ł I K Ł A M ST W O ” | 7 WspóŚ n a n s o w a n o z e Łrodk ó w Fundu s z u Spra w i e d l i w o Łci, k t ó r e g o d y s p o n e n t e m j e s t Minis t e r Spra w i e d l i w o Łci l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi 6 https://www.facebook.com/KlubSmolenski2/ photos/a.1706864909543665/23479163787718 45/?type=3&theater&ifg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 7 https://www.facebook.com/AteizmtoPrzy- szlosc/photos/a.666046453582219/1117079385 145588/?type=3&theater&ifg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 8 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2227734630651069&- set=gm.2298729667116316&type=3&the- ater&ifg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 8 | M OWA N I E N AW I Ś C I , ST E R E OT Y P Y I U P R Z E D Z E N I A W O B E C C H R Z E Ś C I J A N ... WspóŚ n a n s o w a n o z e Łrodk ó w Fundu s z u Spra w i e d l i w o Łci, k t ó r e g o d y s p o n e n t e m j e s t Minis t e r Spra w i e d l i w o Łci l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi 9 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2412302865498124&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 10 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2167249596697221&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. I . M E M Y Z AWA R T E W G R U P I E FAC E B O O KOW E J „ KO Ś C I Ó Ł I K Ł A M ST W O ” | 9 WspóŚ n a n s o w a n o z e Łrodk ó w Fundu s z u Spra w i e d l i w o Łci, k t ó r e g o d y s p o n e n t e m j e s t Minis t e r Spra w i e d l i w o Łci l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi 11 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2265153883744518&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 12 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2265173170409256&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 10 | M OWA N I E N AW I Ś C I , ST E R E OT Y P Y I U P R Z E D Z E N I A W O B E C C H R Z E Ś C I J A N ... WspóŚ n a n s o w a n o z e Łrodk ó w Fundu s z u Spra w i e d l i w o Łci, k t ó r e g o d y s p o n e n t e m j e s t Minis t e r Spra w i e d l i w o Łci l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi 13 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=10214100041871378&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 14 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2265530120373561&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 15 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=354802762051107&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. I . M E M Y Z AWA R T E W G R U P I E FAC E B O O KOW E J „ KO Ś C I Ó Ł I K Ł A M ST W O ” | 1 1 WspóŚ n a n s o w a n o z e Łrodk ó w Fundu s z u Spra w i e d l i w o Łci, k t ó r e g o d y s p o n e n t e m j e s t Minis t e r Spra w i e d l i w o Łci l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi 16 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2410195512548212&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 17 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=599664117208182&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 18 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=427606551399254&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 12 | M OWA N I E N AW I Ś C I , ST E R E OT Y P Y I U P R Z E D Z E N I A W O B E C C H R Z E Ś C I J A N ... WspóŚ n a n s o w a n o z e Łrodk ó w Fundu s z u Spra w i e d l i w o Łci, k t ó r e g o d y s p o n e n t e m j e s t Minis t e r Spra w i e d l i w o Łci l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi 19 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2112171368899866&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 20 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2228543763903489&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 21 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2112972668819736&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. I . M E M Y Z AWA R T E W G R U P I E FAC E B O O KOW E J „ KO Ś C I Ó Ł I K Ł A M ST W O ” | 13 WspóŚ n a n s o w a n o z e Łrodk ó w Fundu s z u Spra w i e d l i w o Łci, k t ó r e g o d y s p o n e n t e m j e s t Minis t e r Spra w i e d l i w o Łci l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi 22 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=428046381355271&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 23 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2154777031258391&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 14 | M OWA N I E N AW I Ś C I , ST E R E OT Y P Y I U P R Z E D Z E N I A W O B E C C H R Z E Ś C I J A N ... WspóŚ n a n s o w a n o z e Łrodk ó w Fundu s z u Spra w i e d l i w o Łci, k t ó r e g o d y s p o n e n t e m j e s t Minis t e r Spra w i e d l i w o Łci l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi 24 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2448469735187750&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 25 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2375280776090640&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 26 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=607412103073421&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. I . M E M Y Z AWA R T E W G R U P I E FAC E B O O KOW E J „ KO Ś C I Ó Ł I K Ł A M ST W O ” | 15 WspóŚ n a n s o w a n o z e Łrodk ó w Fundu s z u Spra w i e d l i w o Łci, k t ó r e g o d y s p o n e n t e m j e s t Minis t e r Spra w i e d l i w o Łci l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi 27 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=426458464847396&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 28 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=1276081049227292&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 29 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2267004046691677&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 16 | M OWA N I E N AW I Ś C I , ST E R E OT Y P Y I U P R Z E D Z E N I A W O B E C C H R Z E Ś C I J A N ... WspóŚ n a n s o w a n o z e Łrodk ó w Fundu s z u Spra w i e d l i w o Łci, k t ó r e g o d y s p o n e n t e m j e s t Minis t e r Spra w i e d l i w o Łci l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi 30 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2617246965016927&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 31 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2429826140370580&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 32 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=288046702133684&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. I . M E M Y Z AWA R T E W G R U P I E FAC E B O O KOW E J „ KO Ś C I Ó Ł I K Ł A M ST W O ” | 17 WspóŚ n a n s o w a n o z e Łrodk ó w Fundu s z u Spra w i e d l i w o Łci, k t ó r e g o d y s p o n e n t e m j e s t Minis t e r Spra w i e d l i w o Łci l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi 33 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=288037775467910&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 34 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=10205772965479864&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 35 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=1317080088446705&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 18 | M OWA N I E N AW I Ś C I , ST E R E OT Y P Y I U P R Z E D Z E N I A W O B E C C H R Z E Ś C I J A N ... WspóŚ n a n s o w a n o z e Łrodk ó w Fundu s z u Spra w i e d l i w o Łci, k t ó r e g o d y s p o n e n t e m j e s t Minis t e r Spra w i e d l i w o Łci l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi 36 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2005001363140398&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 37 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=598198914021369&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 38 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=364760057476307&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. I . M E M Y Z AWA R T E W G R U P I E FAC E B O O KOW E J „ KO Ś C I Ó Ł I K Ł A M ST W O ” | 19 WspóŚ n a n s o w a n o z e Łrodk ó w Fundu s z u Spra w i e d l i w o Łci, k t ó r e g o d y s p o n e n t e m j e s t Minis t e r Spra w i e d l i w o Łci l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi 39 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2304103389865132&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 40 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=139765140495257&- set=p.139765140495257&type=3&theater Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. (komentarz do powyższego- mema) 41 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=2185302664852028&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 20 | M OWA N I E N AW I Ś C I , ST E R E OT Y P Y I U P R Z E D Z E N I A W O B E C C H R Z E Ś C I J A N ... WspóŚ n a n s o w a n o z e Łrodk ó w Fundu s z u Spra w i e d l i w o Łci, k t ó r e g o d y s p o n e n t e m j e s t Minis t e r Spra w i e d l i w o Łci l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi 42 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=135456007531297&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r. 43 https://www.facebook.com/pho- to.php?FBid=775508862849444&- set=g.2060405140948771&type=1&theater&i- fg=1 Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”, w dn. 03.05.19 r.