Rights for this book: Public domain in the USA. This edition is published by Project Gutenberg. Originally issued by Project Gutenberg on 2021-02-01. To support the work of Project Gutenberg, visit their Donation Page. This free ebook has been produced by GITenberg, a program of the Free Ebook Foundation. If you have corrections or improvements to make to this ebook, or you want to use the source files for this ebook, visit the book's github repository. You can support the work of the Free Ebook Foundation at their Contributors Page. The Project Gutenberg eBook of Dat Nie Testament vun unsen Herrn un Heiland Jesus Christus, by Johannes Bugenhagen This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook. Title: Dat Nie Testament vun unsen Herrn un Heiland Jesus Christus na de plattdütsche Oeversettung vun Dr. Johann Bugenhagen Author: Johannes Bugenhagen Editor: Johannes Paulsen Release Date: February 01, 2021 [eBook #64440] Language: Low German Character set encoding: UTF-8 Produced by: Heiko Evermann, A special thanks goes to all those who taught tesseract to read fraktur, and the Online Distributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net (This book was produced from scanned images of public domain material from the Google Books project.) *** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK DAT NIE TESTAMENT VUN UNSEN HERRN UN HEILAND JESUS CHRISTUS *** Dat Nie Testament Dat Nie Testament vun unsen HErrn un HEiland JEsus Christus na de plattdütsche Oewersettung vun Dr. Johann Bugenhagen Kropp. Kropp. Verlag vun de Bokhandlung »Eben-Ezer.« 1885. BREMER Bokdruckerie »Eben-Ezer.« Vörred to de eerste Utgav vun de Evangelien. Veele plattdütsche Lüd hebbt blot en hochdütsch Christendom, un holt sik den GOtt, de blot hochdütsch to se sprickt, un to den se man hochdütsch spreken künnt, sowiet vunt Lief, as dat Plattdütsche vun dat Hochdütsche af is. Daher gift dat so veele Christen, de blot en Sünndags-Christendom kennt. GOtt bewahr uns darvör in Gnaden un help, dat dat Christendom den Husrock bi uns antreckt un för Plattdütsche ok plattdütsch ward. Darto much düsse plattdütsche Bibel helpen, de malins en tru Helper vun unsen Doktor Luther hett maken laten. Dar in dree Hunnert Jahrn ok de plattdütsche Sprak sik ännert hett, so hef ik düt un dat ännern mußt. Wer awer keen Plattdütsch mag, de bedenk, dat bet vör twee Hunnert Jahrn in unse Land in de Kark plattdütsch predigt, sungen, bedt is, dat wi en plattdütsche Bibel, en plattdütsch Gesangbok, en plattdütschen Katechissen harrn, un de slechtsten Tieden weern dat grade nich. GOtt gev se uns wedder. Mit dat Evangelium gev ik den eersten Deel vun de Bibel rut. Ik öwergev düsse Öwersettung de Lesers, weke weet, wat de plattdütsche Sprak för en Bedüdung för unse Volk hett. So GOtt mi dat Leven un Sin Gnad gift, schüllt de öwrigen Böker vun de hillige Schrift folgen. Ik will eerst mal hörn, wat de Lüd, de de Sak verstaht, an de Öwersettung nich gefalln deiht, damit ik mit den guden Rath, den se mi geven ward, wieder arbeiden kann. GOtt de HErr awer segen dat Wark, dat dardörch Sin hillige Nam ünner de Plattdütschen verherrlicht ward! De Herutgever. Min leeve Leser! Dörch GOtt’s Gnad is dat plattdütsche nie Testament un de Psalmen na de Öwersettung vun Dr. Johann Bugenhagen nu fardig warn, un dat grad in dat Jahr, da wi GOtt darvör danken doht, dat düsse true Mann vör veer Hunnert Jahrn to Welt kamen is. De HErr ward nu de Gnad ok geven, dat Sin hillige Wort in de plattdütsche Sprak de plattdütschen Christen wedder wat nutzen deiht, damit se uns’ HErrgotts Wort richtig verstahn lehrt. Ik höp, se ward dat denn ok richtig to Harten nehmen, denn to de Tied, as dat Evangelium in uns’ Modersprak predigt war, harr dat Christendom doch en anner Utsehn, as hüt to Dags. Do wulln de Lüd ok so leven, as se lehrt warn. Nu awer wüllt se so lehrt to Dags. Do wulln de Lüd ok so leven, as se lehrt warn. Nu awer wüllt se so lehrt warrn, as se leven muchen. De Plattdütschen sünd awer ümmer Lüd west, de wenig snackt, awer veel dahn hebbt, de nich för de Fedder, awer fört Handanleggen weern. Se sünd ümmer Lüd wesen, de langsam wat faten dän, harrn se dat awer eenmal fat, so heeln se dat ok fast un stunn darvör in up Leven un Dod. Ik höp, dat plattdütsche Christendom schall dat ok noch wedder bewiesen, un wenn dat darhen kummt, denn schüllt ji mal sehn, denn hett dat Art mit dat Christendom. Un dat wull ik so geern beleven, dat wi hier in Norden, in plattdütschen Landen, son Christendom wedder kreegen, daran man sin hartlich Freud hebben kann, so dat man dat garnich begriepen kunn, wa dat Minschen geven mag, de keen ordentlige Christen wesen wüllt. Un dat höp ik heel seker, dat de plattdütsche Bibel darto wedder helpen ward, dat GOtts Wort vun veele Lüd wedder beter verstahn ward. Wenn man’t eerst richtig versteiht, denn mutt man dat wol leef hebben, dat is gar to söt darto. Un wenn man’t leef hett, denn will man ok darna leven, denn dat is gar to leevlich un bringt den rechten Freden. Nu hollt man mi frielich vör, dat veele Plattdütsche gar keen Plattdütsch lesen künnt. Dat makt nicks, denn lehrt se dat. Mi is’t ganz leef, wenn se de plattdütsche Bibel ümmer heel langsam lesen mütt, denn öwer dat Hochdütsche hüppt se so weg un seht blot de Bokstaven, nich awer wat se bedüdt; un de Bibel will doch geern recht mit Bedacht les’t warrn, wenn een se recht geneten will, so as man en Leevesbreef lesen deiht, wo man bi jede Wort recht still hollt un sik dat int Hart drückt. Un wenn du nu de plattdütsche Bibel mit de hochdütsche vergliekst, denn schast mal sehn, je mehr du di in de Bibel rin lesen deihst un rin studeerst, je söter smeckt se, un desto beter genütt man se, denn de Köst baben up is ümmer wat hart bi dat Brod, un nich för jedereen sin Mundwark. Nu, wenn du de hillige Schrift so recht mit Bedacht lesen un geneten deihst, denn glöv ik, gifst du mi recht, wenn ik segg: De Hochdütschen hebbt veel vör uns vörut, awer so eernst, as de Plattdütschen snacken künnt, künnt se’t nich, un so hartlich eerst recht nich, un GOtts Wort geiht in de plattdütsche Sprak doch eerst recht int Hart. Min leeve Leser, licht is mi dat nich warn, den olen Johann Bugenhagen oder Dr. Pommer, as Luther em nennt hett, in dat Plattdütsch, wat wi nu spreken doht, reden to laten, un ik dank unsen HErrgott ganz besonners, dat He mi den Mann to Help schickt hett, de wiet un breet de plattdütsche Sprak wedder to Ehrn brocht hett, un de mi ok toeerst in min Jungsjahrn de plattdütsche Sprak wedder hett leef gewinn lehrt; ik meen den Professor Dr. Klaus Groth in Kiel, mit den sin Help de Sak so geraden is, as se dörch GOtts Gnad warn is. sin Help de Sak so geraden is, as se dörch GOtts Gnad warn is. He hett mit groten Fliet un mit hartliche Leev to sin plattdütschen Landslüd, de ganze Arbeit ut den Grunn dörchsehn un gehörig afsliept, as dat son Mann versteiht, de in de Sak to Hus is. He hett mi mit Rath un Daht holpen, darum will ik den Mann hier an düsse Stell den hartlichsten Dank utspreken, denn den hett he verdeent. He hett all vör veele Jahrn upmarksam darup makt, dat wi en plattdütsche Bibel hebben mussen un hett mi dardörch den eersten Anstot to de Arbeit geven; un he freut sik nu ganz königlich, dat he in sin oln Dag’ dat noch sehn dörft, wat he siet veele Jahrn sik wünscht hett. Un mit em freut sik de truen Lüd, de mi beden hebbt, de Bibel in de plattdütsche Sprak wedder rut to geven för de plattdütschen Landslüd, denn ut mi sülbn harr ik dat wol doch nich anfungen. Wenn de Leser nu marken deiht, dat wi uns ümmer bemöht hebbt, de Sak beter to maken, so ward he sik nich wunnern, wenn he süht, dat wi nich ümmer, as de Gelehrten dat nennt, konsequent verfahrn sünd, un vör desülve Sak nich ümmer desülvigen Wör’ brukt hebbt. Wi höpt, dar ward uns nu veele mit ehrn Rath helpen, bi en nie Utgav de Sak noch beter to maken. Nu reis’ denn in GOtts Nam! GOtts Wort hett GOtts Segen, un wat vun Em kummt, dat schall wol gut dohn. Darum segg ik: Plattdütsch nie Testament, in GOtts Nam herut! Un wenn GOtt will, reis’t dat ole Testament mal na. GOtt help in Gnaden, dat Sin Wort uns ümmer söter ward, damit wi dat flietig les’t un noch flietiger darna doht, denn ward dat anners bi uns utsehn, as dat nu utsüht. Kropp, den 24. August 1885, in dat Jahr, do wi dat 400jährige Jubiläum ton Andenken an Dr. Johann Bugenhagen sin Geburtsdag fiern dän. Johannes Paulsen. De hilligen Böker vun dat Nie Testament. Seite. 1. Evangelium St. Matthäi 1 2. Evangelium St. Marci 57 3. Evangelium St. Lucä 91 4. Evangelium St. Johannis 152 5. De Apostelgeschicht vun den hilligen Lukas schreben 197 6. De Epistel St. Pauli an de Römer 255 7. De 1. Epistel St. Pauli an de Corinther 280 8. De 2. Epistel St. Pauli an de Corinther 304 9. De Epistel St. Pauli an de Galater 319 10. De Epistel St. Pauli an de Epheser 327 11. De Epistel St. Pauli an de Philipper 336 12. De Epistel St. Pauli an de Kolosser 341 13. De 1. Epistel St. Pauli an de Thessalonicher 347 14. De 2. Epistel St. Pauli an de Thessalonicher 352 15. De 1. Epistel St. Pauli an Timotheus 354 16. De 2. Epistel St. Pauli an Timotheus 361 17. De Epistel St. Pauli an Titus 366 18. De Epistel St. Pauli an Philemon 368 19. De 1. Epistel St. Petri 370 20. De 2. Epistel St. Petri 376 21. De 1. Epistel St. Johannis 380 22. De 2. Epistel St. Johannis 386 23. De 3. Epistel St. Johannis 387 24. De Epistel an de Ebräers 388 25. De Epistel St. Jakobi 406 26. De Epistel St. Judä 412 27. De Apenbarung vun St. Johannis, de Theolog 27. De Apenbarung vun St. Johannis, de Theolog 413 Evangelium St. Matthäi. Dat 1. Kapitel. 1. Düt is dat Bok vun de Geburt JEsu Christi, de dar is en Söhn Davids, en Söhn vun Abraham. Luk. 1, 32. 3, 23. Röm. 1, 3. 2. Abraham tügete Isaak. Isaak tügete Jakob. Jakob tügete Juda un sin Bröder. 3. Juda tügete Pharez un Sara vun de Thamar. Pharez tügete Hezron. Hezron tügete Ram. 4. Ram tügete Aminadab. Aminadab tügete Nahasson. Nahasson tügete Salma. 5. Salma tügete Boas vun de Rahab. Boas tügete Obed vun de Ruth. Obed tügete Jesse. 6. Jesse tügete den König David. De König David tügete Salomo vun Uria sin Fru. 7. Salomo tügete Roboam. Roboam tügete Abia. Abia tügete Assa. 8. Assa tügete Josaphat. Josaphat tügete Joram. Joram tügete Osia. 9. Osia tügete Jotham. Jotham tügete Achas. Achas tügete Ezechia. 10. Ezechia tügete Manasse. Manasse tügete Amon. Amon tügete Josia. 11. Josia tügete Jechonia un sin Bröder, um de Tied vun de babylonische Gefangenschaft. 12. Na de babylonische Gefangenschaft tügete Jechonia Sealthiel. Sealthiel tügete Zorobabel. 13. Zorobabel tügete Abiud. Abiud tügete Eliachim. Eliachim tügete Asor. 14. Asor tügete Zadok. Zadok tügete Achin. Achin tügete Eliud. 15. Eliud tügete Eleasar. Eleasar tügete Matthan. Matthan tügete Jakob. 16. Jakob tügete Joseph, den Mann vun Maria, vun de is gebarn JEsus, de dar heet Christus. 17. Alle Generatschonen vun Abraham bet to David sünd veertein, vun David bet to de babylonische Gefangenschaft sünd veertein, vun de babylonische Gefangenschaft bet to Christus sünd wedder veertein Generatschonen. 18. Dat gung awer mit de Geburt Christi so to: Maria, Sin Moder, weer mit Joseph verspraken. Ehr he se nu na sin Hus hal, begeev sik dat, dat se swanger war vun den hilligen GEist. Luk. 1, 27. 2, 5. 19. Awer Joseph, ehr Mann, weer fromm un wull se nich in en slechten Rop bringen; dach, se awer heemlich to verlaten. 4. Mos. 5, 15. 20. As he nu noch so bi sik denken dä, süh, do erschien em en Engel vun den HErrn in den Drom, un sä: Joseph, du Söhn Davids, wes’ nich bang, Maria, din Fru, to di to nehmen, denn wat in ehr empfangen is, is vun den hilligen GEist. Luk. 1, 35. 21. Un se ward en Söhn to Welt bringen, den schast du JEsus heeten, denn He ward Sin Volk selig maken vun ehr Sünn. Luk. 1, 31. 2, 21. Apost. 4, 12. 10, 43. 22. Dat is awer geschehn, darmit erfüllt war, wat de HErr dörch den Propheten seggt hett, de dar sprickt: 23. Süh, en Jungfer ward swanger warrn un en Söhn to Welt bringen, un se ward Sin Nam Emanuel heeten, dat heet up dütsch: GOtt mit uns. Jes. 7, 14. 24. As nu Joseph upwaken dä, dä he, wat den HErrn Sin Engel em befahln harr, un nehm sin Fru to sik. 25. Awer se leven nich as Mann un Fru tosamen, bet dat se ehrn eersten Söhn to Welt brocht harr, un he nenn Sin Nam JEsus. Luk. 2, 7. Dat 2. Kapitel. 1. Do JEsus gebarn weer to Bethlehem in dat jüdische Land, to König Herodes sin Tied, süh, do keemen de Wiesen ut dat Morgenland na Jerusalem un sä’n: Luk. 2, 4. 6. 7. 2. Wo is de Juden ehr niegeborne König? Wi hebbt Sin Steern sehn in dat Morgenland un sünd kamen um Em antobeden. 4. Mos. 24, 17. Jes. 60, 3. 3. As dat de König Herodes hörn dä, verfehr he sik un mit em heel Jerusalem. 4. Un he leet tosamenkamen alle Hohenpresters un Schriftgelehrten mank dat Volk un forsch vun se, wo Christus schull gebarn warrn. 5. Un se sä’n em: To Bethlehem in dat jüdische Land, denn so steiht dar schreven dörch den Prophet: Mich. 5, 1. Joh. 7, 42. 6. Un du Bethlehem in dat jüdische Land, du büst lang nich de lüttste vun de jüdischen Städte, denn ut di schall kamen de Herzog, De öwer Min Volk Israel en HErr wesen schall. 7. Do leet Herodes heemlich de Wiesen to sik kamen un forsch mit Fliet vun se, wann se den Steern sehn harrn. 8. Denn wies he se na Bethlehem un sä: Treckt hen un forscht flietig na dat Kind, un wenn ji dat findt, so seggt mi dat wedder, dat ik ok kam un dat anbeden doh. 9. As se nu den König hört harrn, trocken se hen, un süh, de Steern, den se in dat Morgenland sehn harrn, gung vör se hen, bet dat he keem un stillstunn öwer den Ort, wo dat Kind weer. 10. As se nu den Steern seegen, warn se hochvergnögt; 11. Un gungen in dat Hus un funn dat Kind mit Maria, Sin Moder, un fulln dal un beden dat an, un dän ehr Schätze up, schenkten Em Gold, Wiehrok un Myrrhen. Ps. 72, 10. 15. Jes. 60, 6. 12. Un GOtt befohl se in en Drom, dat se nich wedder schulln na Herodes gahn, un se trocken up en annern Weg in ehr Land. 13. As se awer wegtrocken weern, erschien de Engel vun den HErrn den Joseph in en Drom un sä: Stah up un nimm dat Kind un Sin Moder to di un flüch na Egyptenland, un bliev dar bet Ik di dat segg, denn Herodes söcht dat Kind, un will dat umbringen laten. 14. Un he stunn up un nehm dat Kind un Sin Moder to sik bi de Nacht un reis’ 14. Un he stunn up un nehm dat Kind un Sin Moder to sik bi de Nacht un reis’ heemlich af na Egyptenland. 15. Un he blev dar bet na Herodes sin Dod, up dat erfüllt war, wat de HErr dörch den Prophet seggt hett, de dar sprickt: Ut Egypten hef ik Min Söhn ropen. Hos. 11, 1. 16. Do Herodes nu seeg, dat he vun de Wiesen bedragen weer, war he heel wütig un schick ut, un leet alle Kinner in Bethlehem, un an ehr ganzen Grenzen, dodmaken, de tweejährig un darunner weern, na de Tied, de he mit Fliet vun de Wiesen erfahrn harr. 17. Do is geschehn, wat seggt is vun den Prophet Jeremias, wenn he sprickt: Jer. 31, 15. 18. Up de Bargen hett man en Geschrigg hört, veel Klagen, Weenen un Hulen. Rahel ween öwer ehr Kinner un wull sik nich trösten laten, wiel se nich mehr leven. 19. Do awer Herodes dod weer, süh, do erschien de Engel vun den HErrn Joseph in en Drom in Egyptenland un sprok: 20. Stah up un nimm dat Kind un Sin Moder to di un gah hen na dat Land Israel, denn de sünd dod, de dat Kind an dat Leven wulln. 21. Un he stunn up un nehm dat Kind un Sin Moder to sik un keem in dat Land Israel. 22. Do he awer hörn dä, dat Archelaus König in dat jüdische Land weer an de Stä vun sin Vader Herodes, war he bang, darhen to gahn, un in en Drom kreeg he Befehl vun GOtt un trock na Galiläa. 23. Un dar gung he, um in en Stadt to wahn, de Nazareth heet, darmit erfüllt war, wat seggt is dörch den Prophet: He schall Nazarener heeten. Luk. 1, 26. Jes. 11, 1. 53, 2. 3. Dat 3. Kapitel. 1. To de Tied keem Johannes de Döper un predig in de Wüstenie vun dat jüdische Land, Mark. 1, 4. Luk. 3, 3. 2. Un sä: Doht Buße, dat Himmelriek is neeg herbi kamen. 3. Un he is de, vun den de Prophet Jesaias seggt hett, un spraken: Dar is en Prediger sin Stimm in de Wüstenie: Makt den HErrn den Weg torecht, un makt Sin Stieg eben. Jes. 40, 3. Mark. 1, 3. Luk. 3, 4. Joh. 1, 24. 4. Awer he, Johannes, harr en Kleed vun Kameelshaar un en leddern Gürdel um sin Lenden. Sin Spies weer Heuschrecken un wille Honnig. 2. Kön. 1, 8. Mark. 1, 6. 5. Do gung to em rut de Stadt Jerusalem un dat ganze jüdische Land un alle Länner an den Jordan. 6. Un leeten sik vun em döpen in den Jordan un bekenn ehr Sünn. 7. As he nu veele Pharisäer un Sadducäer to sin Döp kamen seeg, sprok he to se: Ji Adderngeslecht, wer hett ju denn wiest, dat ji den tokünftigen Torn entlopen ward? Luk. 3, 7. 8. Seht to, doht rechtschapen Frücht vun de Buß. Luk. 3, 8. 9. Denkt man jo nich, dat ji bi ju seggen wüllt: Wi hebbt Abraham ton Vader. Ik segg ju, GOtt kann Abraham ut düsse Steen Kinner upwecken. Luk. 3, 8. 10. De Axt is de Böm all an de Woddel leggt. Darum, weke Bom keen gude Frucht bringt, de ward afhaut un in dat Füer smeeten. Kap. 7, 16. Luk. 3, 9. Joh. 15, 2. 6. 11. Ik döp ju mit Water to Buße, De awer na mi kummt, is starker as ik, Den ik ok nich würdig bün, Sin Schoh to drägen. De ward ju mit den hilligen GEist un mit Füer döpen. Mark. 1, 8. Joh. 1, 26. Apost. 1, 5. 12. Un He hett Sin Wörpschüffel in Sin Hand, He ward Sin Döschdeel fegen un den Weeten in de Schün sammeln, awer dat Kaff ward He upbrenn mit ewig Füer. 13. Um düsse Tied keem JEsus ut Galiläa an den Jordan to Johannes, up dat He Sik vun em döpen leet. 14. Awer Johannes wehr Em af un sprok: Ik hef wull nödig, dat ik vun Di döft warr, un Du kummst to mi? warr, un Du kummst to mi? 15. Awer JEsus antwort un sprok to em: Lat dat nu man so wesen, för uns schickt sik dat, alle Gerechtigkeit to erfülln. Do geev he dat to. 16. Un as JEsus nu döft weer, steeg He bald ut dat Water rut, un süh, de Himmel dä sik up öwer Em. Un Johannes seeg GOtt Sin GEist, as en Duv, rünner fahrn un öwer Em kamen. 17. Un süh, en Stimm vun den Himmel sprok: Düt is Min leeve Söhn, an Den Ik en Wolgefalln hef. Dat 4. Kapitel. 1. Do war JEsus vun den GEist in de Wüstenie föhrt, up dat He vun den Düvel versöcht war. Mark. 1, 12. Luk. 4, 1. 5. Mos. 8, 3. 2. Un as He veertig Dag’ un veertig Nächt fastet harr, hunger Em. 2. Mos. 34, 28. 3. Un de Versöker trä to Em un sprok: Büst Du GOtt Sin Söhn, so sprick, dat düsse Steen Brod warrn. 1. Thess. 3, 5. Matth. 3, 17. 4. Un He antwort un sprok: Dar steiht schreven: De Minsch levt nich alleen vun Brod, sonnern vun jede Wort, dat ut GOtt Sin Mund geiht. 5. Mos. 8, 3. 5. Do föhr Em de Düvel mit sik in de hillige Stadt un stell Em up de Zinn vun den Tempel, 6. Un sprok to Em: Büst Du GOtt Sin Söhn, so lat Di dar rünner, denn dar steiht schreven: He ward Sin Engeln öwer di Befehl dohn, un se ward di up de Hann drägen, up dat du din Föt nich an en Steen stöttst. Ps. 91, 11. 7. Do sprok JEsus to em: Wedderum steiht schreven: Du schast Gott, din HErrn, nich versöken. 5. Mos. 6, 16. Luk. 4, 12. 8. Wedderum föhr Em de Düvel mit sik up en heel hogen Barg un wies’ Em alle Rieke up de Welt un ehr Herrlichkeit. 9. Un sprok to Em: Dat will ik Di alltosam geven, so Du dalfalln un mi anbeden deihst. Luk. 4, 6. 7. 10. Do sprok JEsus to em: Pack di vun Mi weg, Satan, denn dar steiht schreven: Du schast GOtt, Din HErrn, anbeden un Em alleen deenen. 5. Mos. 6, 13. Luk. 4, 8. 11. Do verleet Em de Düvel. Un süh, do keemen de Engel to Em un deenten Em. Ebr. 1, 14. 12. Do nu JEsus hör, dat Johannes öwerantwort weer, trock He in dat galiläische Land, Luk. 4, 14. 13. Un verleet de Stadt Nazareth un wahn to Capernaum, dat dar liggt an de See, an de Grenzen vun Zabulon un Nephthalim; Mark. 1, 21. Luk. 4, 31. 14. Up dat erfüllt war, wat dar seggt is vun den Prophet Jesaias, de dar sprickt: Jes. 9, 1. 15. Dat Land Zabulon un dat Land Nephthalim an den Seeweg, up gündsiet vun den Jordan, un dat heidnische Galiläa, 16. Dat Volk, dat in de Düsternis sitt, hett en grot Licht sehn, un de dar sitt an den Ort vun den Dod sin Schatten, de is en Licht upgahn. 17. Vun de Tied an fung JEsus an to predigen un to seggen: Doht Buße, dat Himmelriek is neeg herbikamen. Mark. 1, 14. 15. Luk. 4, 15. 18. As nu JEsus an dat galiläische Meer gung, seeg He twee Bröder, Simon, de dar heet Petrus, un Andreas, sin Broder, de smeeten ehr Netten in de See, denn se weern Fischers. Mark. 1, 16. 19. Luk. 5, 2. 19. Un He sprok to se: Folgt Mi na, Ik will ju to Minschenfischers maken. Mark. 1, 17. 20. Sogliek verleeten se ehr Netten un folgten Em na. Jer. 16. Ezech. 47. 21. Un do He vun dar wieder gung, seeg He twee anner Bröder, Jakobus, den Söhn vun Zebedäus, un Johannes, sin Broder, in en Schip mit ehrn Vader Zebedäus, dat se ehr Netten flicken dän, un He reep se. 22. Un sogliek verleeten se dat Schip un ehrn Vader un folgten Em na. 23. Un JEsus gung umher in dat ganze jüdische Land, lehrte in ehr Scholen un predig dat Evangelium vun dat Riek un heel allerlei Süken un Krankheit unner dat Volk. Luk. 4, 15. 31. 24. Un dat Gerücht vun Em drung dörch dat ganze syrische Land. Un se brochten to Em allerlie Kranke mit mancherlie Süken un Qualn behaft, de Beseetnen, de Maandsüchtigen un de Gichtigen. Un He mak se all gesund. Mark. 6, 55. 25. Un veel Volk folg Em na vun Galiläa, vun de tein Städte, vun Jerusalem, ut dat jüdische Land un vun gündsiet vun den Jordan. Luk. 6, 17. Dat 5. Kapitel. 1. Do He awer dat Volk seeg, gung He up en Barg un sett sik, un Sin Jünger treden to Em. 2. Un He dä Sin Mund up, lehr se un sprok: Luk. 6, 20. 3. Selig sünd de, de dar geistlich arm sünd, denn dat Himmelriek is ehr. Jes. 57, 15. 4. Selig sünd de, de dar Leed drägt, denn de schüllt tröst warrn. Ps. 126, 5. Jes. 61, 2. Luk. 6, 21. 5. Selig sünd de Sachtmödigen, denn se ward dat Eerdriek besitten. Ps. 25, 13. 37, 11. Jes. 60, 21. 6. Selig sünd, de dar hungert un döstet na de Gerechtigkeit, denn se schüllt satt warrn. Luk. 6, 21. 7. Selig sünd de Barmhartigen, denn se schüllt Barmhartigkeit kriegen. Spr. 21, 21. Jak. 2, 13. 8. Selig sünd, de rein vun Harten sünd, denn se schüllt GOtt sehn. Ps. 51, 12. 1. Joh. 3, 2. 3. 9. Selig sünd de Fredenstifters, denn se schüllt GOtt Sin Kinner heeten. Ebr. 12, 14. Jak. 3, 18. 10. Selig sünd de, de um de Gerechtigkeit willn verfolgt ward, denn dat Himmelriek is ehr. 1. Pet. 3, 14. 11. Selig sünd ji, wenn ju de Minschen um Minetwilln smäht un verfolgt un redt allerlie Öwles wedder ju, so se dat leegt. Luk. 6, 22. 1. Pet. 4, 14. 12. West fröhlich un hebbt guden Moth, dat schall ju in den Himmel wol belohnt warrn. Denn so hebbt se verfolgt de Propheten, de vör ju west sünd. Jak. 5, 10. 13. Ji sünd dat Solt vun de Eer. Wenn nu dat Solt dumm ward, womit schall man denn solten? Dat is to Nicks mehr nütz, as dat man dat rutschüdd un lett dat vun de Lüd wegperrn. Mark. 9, 50. Luk. 14, 34. 14. Ji sünd dat Licht vun de Welt. De Stadt, de up en Barg liggt, kann nich verborgen wesen. 15. Man stickt ok nich en Licht an un sett dat unner den Schepel, sonnern up en Lüchter, so lücht dat denn alle, de in dat Hus sünd. Mark. 4, 21. 16. Also lat ju Licht lüchten vör de Lüd, dat se ju guden Warke sehn un ju Vader in den Himmel priesen doht. 1. Pet. 2, 12. 17. Ji schüllt nich meenen, dat Ik kamen bün, dat Gesetz oder de Propheten uptolösen. Ik bün nich kamen, uptolösen, sonnern to erfülln. Matth. 3, 15. Röm. 3, 31. 18. Denn Ik segg ju wahrlich: bet dat Himmel un Eer vergaht, schall nich de lüttste Bokstav noch en Tüttel vun dat Gesetz vergahn, bet dat dat all geschehn is. Luk. 16, 17. 21, 33. 19. Wer nu een vun düsse lütten Gebote uplöst un lehrt de Lüd so, de schall de Lüttste heeten in dat Himmelriek. Wer dat awer deiht un lehrt, de schall grot heeten in dat Himmelriek. Jak. 2, 10. 20. Denn Ik segg ju: Dat wes’ denn, dat ju Gerechtigkeit beter is as de Schriftgelehrten un Pharisäers ehr, so schüllt ji nich in dat Himmelriek kamen. 21. Ji hebbt hört, dat to de Oln seggt is: Du schast Nüms dod maken, denn wer Een dod makt, de schall dat Gericht schüllig wesen. 2. Mos. 20, 13. 3. Mos. 24, 17. 22. Ik awer segg ju: Wer mit sin Broder strieden deiht, de is dat Gericht schüllig. Wer awer to sin Broder seggt: Racha, de is to dat höllische Füer schüllig. 1. Joh. 3, 15. 2. Mos. 18, 21. 23. Darum, wenn du din Gav up den Altar opfern deihst un warrst denn daran denken, dat din Broder wat gegen di hett, Mark. 11, 25. 24. So lat dar vör den Altar din Gav un gah eerst hen un verdräg di mit din Broder, un kumm denn un opfer din Gav. 25. Wes’ bald fredsam gegen din Wedderpart, so lang du noch mit em up den Weg büst, up dat di de Weddersaker nich den Richter öwergeven deiht, un de Richter öwergift di den Deener, un du warrst in dat Stockhus smeeten. Matth. 6, 24. 18, 35. Luk. 12, 58. 26. Ik segg di: Wahrlich, du warrst dar nich rut kamen, bet du den letzten Pennig betahlt hest. Matth. 18, 34. 27. Ji hebbt hört, dat to de Oln seggt is: Du schast nich ehebreken. 2. Mos. 20, 14. 3. Mos. 20, 10. 28. Ik awer segg ju: Wer en Fru ansüht, se to begehrn, de hett all mit ehr de Ehe braken in sin Hart. 29. Argert di awer din rechte Oog, so riet dat ut un smiet dat vun di. Dat is di beter, dat vun din Lidmaten een verdarvt un nich de ganze Lief in de Höll smeeten ward. Matth. 18, 9. Mark. 9, 47. 30. Argert di din rechte Hand, so hau se af un smiet se vun di. Dat is beter, dat vun din Lidmaten een verdarvt un nich din ganze Lief in de Höll smeeten ward. 31. Dar is ok seggt: Wer sik vun sin Fru scheedt, de schall ehr geven en Scheedebref. Matth. 19, 7. 5. Mos. 24, 1. Mark. 10, 4. Luk. 16, 18. 1. Cor. 7, 10. 32. Ik awer segg ju: Wer sik vun sin Fru scheeden deiht (dat wes’ denn um Ehebruch), de makt, dat se de Ehe brickt; un wer en scheeden Fru friet, de brickt de Ehe. 33. Ji hebbt wieder hört, dat to de Oln seggt is: Du schast keen falschen Eed dohn un schast GOtt din Eed holn. 2. Mos. 20, 7. 34. Ik awer segg ju, dat ji keenenfalls swörn schüllt, weder bi den Himmel, denn de is GOtt Sin Stohl; Matth. 23, 22. Jes. 66, 1. Apost. 7, 49. 35. Noch bi de Eer, denn de is Sin Fotschemel, noch bi Jerusalem, denn se is en groten König sin Stadt. 36. Ok schast du nich bi din Kopp swörn, denn du kannst nich en eenzig Haar witt oder swart maken. 37. Ju Red schall wesen: Ja, ja, nee, nee. Wat daröwer is, dat is vun Öwel. 2. Cor. 1, 17. Jak. 5, 12. 38. Ji hebbt hört, dat dar seggt is: Oog um Oog, Tän um Tän. 2. Mos. 21, 23. 24. 3. Mos. 24, 19. 20. 39. Ik awer segg ju: Ji schüllt dat Öwel nich wedderstreven, sonnern wenn di Jemand en Slag gift up de rechte Back, denn hol de anner ok hen. 40. Un wenn Jemand mit di strieden will un din Rock nehmen, den lat ok din Mantel. Luk. 6, 29. 1. Cor. 6, 7. 41. Un wenn di Jemand nödigt een Mil, so gah twee mit em. 42. Gif den, de di beden deiht, un wenn di nich vun den, de vun di afborgen will. Luk. 6, 30. 33. 5. Mos. 15, 7. 43. Ji hebbt hört, dat dar seggt is: Du schast din Nächsten leeven un din Fiend hassen. 3. Mos. 19, 18. 44. Ik awer segg ju: Leevt ju Fiende, segent, de ju flucht, doht wol de, de ju haßt. Bedt för de, de ju beleidigt un verfolgt. Luk. 23, 34. Apost. 7, 59. 45. Up dat ji Kinner sünd vun ju Vader in den Himmel. Denn He lett Sin Sünn upgahn öwer de Bösen un de Guden un lett regen öwer de Gerechten un de Ungerechten. 46. Denn, wenn ji de leef hebbt, so ju leef hebbt, wat ward ji för Lohn hebben? Doht dat de Töllners nich ok? Luk. 6, 32. 47. Un wenn ji blot to ju Bröders fründlich doht, wat doht ji dar Besonneres mit? Doht de Töllners nich ok so?