LEIJENAAR Het wapen van de familie Leijenaar. In het voorwoord noemde ik de Amerikaan Edward John Leijenaar. Hij liet begin jaren zeventig onderzoek doen naar zijn Nederlandse familienaam. Daarbij kwam aan het licht er een familiewapen was. Het staat geregistreerd bij het Centraal Bureau voor Genealogie in Den Haag en dus is het echt. Denk nou niet dat we van adel zijn. Een wapen werd vroeger vaak gevoerd door welvarende boerenfamilies. Vandaag de dag kan je ze nog zien. Meestal staan ze aan de oprit van de boerderij. Maar toch is het leuk onderdeel van onze familiegeschiedenis. Vroeger werd de familienaam gespeld als ‘Leyenaar’ en vanaf het einde van de negentiende eeuw als ‘Leijenaar’. Om het simpel te houden heb ik consequent ‘Leijenaar’ gebruikt. De eerste Leijenaar die ik kon vin- moet terug naar het oude (l’ancien (1) Jan Gijsberts Leijenaar den is Jan Gijsberts en zijn vrouw régime). Er werden toen spotpren- Gedoopt te IJlst op 14 februari 1717, meester kuiper, overleden op 3 december 1775. Hij was getrouwd met Jetske Ykes (Ages?). Dat is alles wat ten gemaakt met de titel ‘het volk (1) Aaltje Jans, (2) Jetske Ykes (Ages?). ik weet. hongert, maar het congres danst’. Veel meer weet ik van hun zoon Ieke In Nederland werd het huis van Kinderen: (Ykke) Jans. Hij leefde in een roeri- Oranje door een driemanschap weer Hantje Jans, ±1740-1820 ge tijd. In 1789 brak in Frankrijk de aan de macht gebracht. Volgens de Ieke (Ykke), geboren rond 1748 (zie 2) Franse Revolutie uit en in 1792 geschiedenisboekjes stond de bevol- werden de Franse koning Lodewijk king van Scheveningen juichend op (2) Ieke (Ykke) Jans Leijenaar en koningin Marie Antoinette in het het strand toen de zoon van Willem Slager, geboren te Workum rond 1748, overleden te Workum op 30 september 1810. Hij trouwt op 10 augustus openbaar met de guillotine ont- V (dus Willem VI) daar vanuit 1783 te Workum met Tjiets (Tjtietske) Jans Klapper, geboren rond 1750, overleden te Sneek op 17 maart 1808, hoofd. Er ging een schok door de Engeland arriveerde. In werkelijk- dochter van Jan Tjerks en Aukjen Luitjens. Ze trouwen in de Doopsgezinde kerk aldaar en de vader van de bruid, wereld. Het onthoofden van staats- heid werden de mensen door mili- Jan Klapper, is getuige. hoofden kwam regelmatig voor tairen uit hun huizen gehaald en Uit het huwelijksregister van de Doopsgezinde kerk: Ykke Jans en Tjiets Jans beijde van Workum zijn na drie vooraf- maar dat gebeurde ‘in de familie’. onder dwang naar het strand gaande proclamatiën over onze stadskerk op dato alhier in in de huwelijkse staat bevestigd. Maar dit werd door ‘het volk’ gestuurd. gedaan en het volk had tot dan toe Het Wener congres besloot dat er Kinderen: niet veel te zeggen gehad. Wel was Lodewijk (Louis) Napoleon, een sterke staat ten noorden van Jan Geboren eind 1785 te Workum, overleden op 22 juni 1845. Hij is getrouwd op 27 april 1814 met er de filosofische denkrichting ‘de broer van Napoleon Bonaparte, Frankrijk moest komen. De Hinke Annes Faber, geboren omstreeks 1776, overleden op 13 februari 1845, dochter van Anne Johannes Faber en Verlichting’ waarin werd aange- de eerste koning van Nederland Habsburgse Nederlanden (het late- Tjamken Douwes. Hij was toen 29 jaar oud en zijn vrouw 37. Hij diende bij de Marine voor ene Jurjen Johannes drongen op meer democratie, maar re Begië) werden bij Nederland Hermanides. De Fransen hadden de dienstplicht ingevoerd, maar niet iedereen was nodig. In iedere gemeente werd daar kon de gewone, arme man geen paradijs op aarde voor de men- gevoegd en Willem VI werd als een soort loterij gehouden. Als je nummer viel was je de klos. Bij Jurjen Johannes was dat nummer 28,2. alleen maar van dromen. In sen, maar men voelde dat er recht koning Willem I ingehuldigd. Het Hij had welgestelde ouders en die betaalden een voor die tijd aanzienlijk bedrag aan iemand die vrijgeloot was, in Frankrijk gingen de guillotine’s werd gedaan. Toen de Fransen land kreeg twee hoofdsteden, dit geval Jan Leijenaar (dat werd een vervanger of remplaçant genoemd). Hij diende op het marineschip La Trave overuren draaien. Het drieman- Nederland binnenvielen was er Amsterdam en Brussel waar hij elk dat in 1813 door de Britten werd geënterd en in beslag genomen. Hij was krijgsgevangen. Dat heeft niet lang schap dat het voor het zeggen had, bijna geen tegenstand. Dat al is illu- half jaar resideerde. geduurd, want in oktober 1813 was de slag bij Leipzig en is meteen daarna weer vrijgelaten. Hij had de twij- Danton, Marat en Robespierre stratief voor de gemoedstoestand Napoleon Bonaparte gooide roet in felachtige eer (vermoedelijke door zijn militaire ervaring) als infanterist te worden opgeroepen en vocht mee in de ondergingen hetzelfde lot, behalve van de Nederlanders in die tijd. De het eten: in 1815 landde hij met slag bij Waterloo in 1815 (zie hieronder). Marat die door zijn dienstmeisje impopulaire stadhouder Willem V een bataljon in Zuid-Frankrijk. De Jetske Geboren rond 1787 te Workum, overleden op 18 januari 1866 te Sneek. Ze op 14 december 1805 te Sneek Charlotte Corday in het bad met vluchtte al snel naar Engeland. troepen die opdracht hadden hem in ondertrouw gegaan en getrouwd op 9 januari met Pieter Sipkes Seevensma, bakker, geboren rond 1777, overleden messteken vermoord werd. Ze nam Alleen in de Achterhoek werd door te arresteren liepen massaal naar te Sneek op 18 december 1851, zoon van Sipke Pytters Seevensma en Jetle Oeges. wraak voor haar broer die onder de de Fransen een freule gefullisiseerd hem over. Uiteindelijk was hij weer Aukje Geboren rond 1790, overleden op 21 november 1854 te Sneek. Ze is getrouwd op 9 mei 1813 te Sneek met guillotine stierf. die na vele waarschuwingen haar terug in Parijs en binnen de korste met Sjoerd Oeges Zeyl, overleden op 21 november 1854. Uit die choas kwam een kleine provocerend gedrag met de dood keren had hij weer een groot leger Iebbeltje Geboren op 3 januari 1792 te Workum. Corsicaanse artilleriegeneraal boven- moest bekopen. op de been. De Britse generaal Age Geboren op 9 september 1793 te Workum (zie 3) drijven: Napoleon Bonaparte. Hij In die tijd kreeg Nederland zijn eer- Wellington die met succes de was geliefd bij zijn manschappen. ste koning: Lodewijk (Louis) Fransen in Spanje en Portugal had Hij at en dronk wat zij aten en Napoleon. Hij was de broer van bevochten ging met een expeditie- modder smoorden. De infanterie opdracht van de Franse regering ter bescherming tegen de cavalerie. dronken, hij sliep waar zij sliepen. Napoleon Bonaparte. Hij meende leger naar Zuid-Nederland en de werd daarop door de Britten neer- handelde. Met geweervuur en bajonetten ver- Hij vocht onconventioneel voor die het goed met Nederland. Op fone- Pruisen marcheerden onder gene- gemaaid. De Franse maarschalk Na zijn overlijden zijn er van zijn dedigden ze zich dan redelijk goed. tijd maar vroeg geen onmogelijke tische wijze leerde hij Nederlands: raal Blücher in de dezelfde richting. Michel Ney probeerde met een haar lokjes geknipt. Daarin zijn spo- Zo niet de Nederlanders. De kroon- dingen van zijn mensen. Hij werd ‘dou vel ansi ni om; doe wel en zie De oude vos Napoleon besefte dat onverantwoorde cavalerieaanval ren van gif gevonden. prins liet ze, onder protest van zijn de nieuwe leider van Frankrijk. Hij niet om’. Hij won steeds meer aan hij snel moest handelen. Hij wilde waarin hij zelf voorop ging, een In de slag van Waterloo vochten eigen officieren, in lijn opstellen en versloeg vernietigend Pruisen, het populariteit. eerst de Britten verslaan en daarna doorbraak te forceren, maar ook dat ook Nederlanders mee. Eén van hen zouden een makkelijke prooi zijn militair machtigste land van Napoleon maakte de grote fout de Pruisen. Het was 17 juni 1815. mislukte. Uiteindelijk arriveerden was Jan Leijenaar. Veel Neder- voor de Franse cavalerie. Een Britse Europa, hij versloeg de Oosten- Rusland aan te vallen. In een bloedi- Toen begonnen de weergoden de Pruisen onder Blücher op het landers hadden deel uitgemaakt van hoge officier greep in en een bloed- rijkers toen hij ver in de minderheid ge slag bij het riviertje de Borodino Napoleon dwars te zitten. In de slagveld en de Fransen begonnen het Franse leger en waren oorlogs- bad onder de Nederlanders werd was in een briljante manouvre. versloeg hij de Russen. Hij ging naar nacht viel de regen met bakken uit zich terug te trekken. moe. Zij werden opgeroepen te voorkomen. De kroonprins kreeg de De Europese koningshuizen begon- Moskou en wachtte op de capitula- de hemel. Zijn plan was op de 18e Dit keer nam men geen risico meer vechten tegen hun oude leider bijnaam ‘Silly Billy’. nen het in hun broek te doen. Hun tie van de de tjsaar. Die had een al vroeg aan te vallen met een inlei- met Napoleon. Hij werd verbannen Napoleon en daar hadden ze geen Misschien wel dankzij deze Britse tronen begonnen te wankelen. In gigantisch groot land en had zijn dend bombardement van de artille- naar een onherbergzaam eilandje zin in. officier heeft Jan Leijenaar het onze geschiedenisboekjes zijn wij hoofdstad niet nodig: hij wachtte rie. Maar de kanonnen konden niet voor de westkust van Afrika: Sint Jan Leijenaar moest vechten bij een overleefd. vals voorgelicht: Napoleon werd in op de Russische winter. Toen die in stelling gebracht worden in de Helena. Hij werd vergezeld door kruispunt van wegen: Quatre Bras. De kroonprins trouwde met de Europa door de gewone man als een kwam moest Napoleon de terug- vette modder. Hetzelfde gebeurde enkele vertrouwelingen en bewaakt De Nederlandse bataljons onder zuster van de tsaar van Rusland bevrijder gezien. tocht gaan maken. Dat brak de rug- met de infanteristen die bijna tot door een klein Brits garnizoen dat commando van de kroonprins, de Anna Palowna en werd ingehuldigd Hij voerde de burgerlijke stand in, gengraat van zijn leger. Bij Leipzig hun knieën wegzakten. Hij moest zich ook verbannen voelde. In 1821 latere koning Willem II, moesten als koning Willem II. Maar een het decimale stelsel, het kadaster, werd hij in 1813 verslagen. Hij uren wachten. De Britten konden is Napoleon daar op 52-jarige leef- dat samen met enkele Britse batal- kwelgeest uit het verleden bleef de leerplicht, het recht op een werd verbannen naar het eilandje hun verdediging steeds beter voor- tijd overleden, officieel aan kanker, jons verdedigen. De Britten keken hem achtervolgen: Lodewijk Napo- advocaat, huizen kregen een huis- Elba in de Middellandse Zee. bereiden. maar de laatste tijd komen er steeds vol afschuw naar de Nederlandse leon. Regelmatig bezocht hij Den nummer (de bekendste is nummer In Wenen werd een congres gehou- De Franse artillerie opende het meer aanwijzingen dat hij langzaam taktiek. In die tijd was het gebruike- Haag en als hij met zijn koets door 4711 in Keulen waar een parfum- den onder leiding van graaf Von vuur, maar de explosies hadden is vergiftigd door één van zijn lijk dat de infanterie zich in ringen de stad reed werd hij door de bevol- firma was) enz. Natuurlijk kwam er Metternich. Het motto was: alles veel minder effect omdat ze in de Franse vertrouwelingen die in opstelden; de zgn. carré’s. Dat was king nog steeds toegejuicht. 2 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 3 Trouwakte van Jan Leijenaar en Hinke Annes Faber. Het was in de Franse tijd: Friesland was een departement en de burgermeester was een ‘maire’ 4 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 5 Uit het register der vroedvrouwen sten juni 1796 blijkens doopextract geen familie bij aanwezig. (3) Age Ykes Leijenaar uit Workum: afgegeven door de Grietman van 12 September 1793 is door mij Doniawerstal den vijentwintigsten Bij de huwelijksdocumenten is een Beurtschipper/slager/turfmeter, geboren te Workum op 9 september 1793, overleden te Sneek op 4 juli 1860. Hij Hykke Jans verlost Tjiets Jans huis- Februarij van het loopende jaar en verklaring van de gouverneur van trouwt op 7 april 1822 in het stadhuis te Sneek om elf uur ’s morgens met Sjoukje Gijberts van der Weide, dienst- frou van Ieke Jans woonend te den tweeden van den vorigen maand de provincie Friesland dat verklaart bode, geboren te Langweer op 1 juni 1796, dochter van Gijsbert van de Weide (vedlwachter) en Aaltje Saagmans. Workum en haar van een levendig door de regtbank van Sneek gelegali- dat de bruidegom aan zijn verplich- Kinderen: kind zijnde een soon welke genaamd seerd. meerderjarig dogter van van tingen van de Nationale Militie Yke Postbode, geboren te Langweer op 29 juli 1823 (zie 4). is Age. Behorende ouders tot de Gijsbert van de Weide, dienaar der heeft voldaan. Aaltje Geboren te Sneek op 24 september 1824. Publieke Griffenmende Kerk. Politie een Aaltje Saagmans, echtelie- Pasfoto’s waren er toen nog niet, Gijsbert Geboren te Sneek op 4 oktober 1826, getrouwd op 13 mei 1855 met Vroukjen Dijksma. (Bedoeld werd de Doopgsgezinde den woonagtig te te Langweer, welke er werd een persoonsbeschrijving Tytje Geboren te Sneek op 23 december 1828, overleden te Utingeradeel op 7 juli 1916, getrouwd op 18 mei kerk). hun ouderlijke goedkeuring hebben gegeven. Lengte: 1 el, 9 voet; 1851 met Willem Smits. Of de vroedvrouw heeft zich ver- gegeven middel een acte geparafeerd gezicht: vol; voorhoofd: breed; Jetske Geboren te Sneek op 22 september 1830, overleden op 10 maart 1834. gist, of Age, maar als de datum door de Heer Jacobus Jongbloed, ogen: blauw; neus: stomp; mond: Aukje Geboren te Sneek op 11 april 1833, overleden op 5 mei 1834. klopt heeft Age zijn verjaardag Notaris in het kantoor Lemmer. groot; kin: rond; haar: donkerbruin; Jan Veldwachter, geboren te Sneek op 25 oktober 1834, overleden op 2 mei 1871 te Elden (Elst) bij Arnhem, altijd drie dagen te vroeg gevierd. Getuigen bij het huwelijk waren: wenkbrauwen: diep. trouwt op 12 oktober 1860 aldaar met Hendrina Mulder, geboren rond 1842, overleden op 1 juni 1873 te Almelo, Hermanius van de Velde, dochter van Laurentius Mulder, schoenmaker, en Maria Groen. Huwelijksakte: (stadsbode, 77 jaar) Af en toe ben ik hem later in de tijd Ruurd Geboren te Sneek op 24 september 1836, overleden in 1838. Age Ykes Leijenaar, oud 28 jaren, Anne Arontius, tegengekomen en had hij het Hans Geboren te Sneek op 5 oktober 1838, overleden op 1 februari 1911 te Deil, getrouwd met Jaantje Lorijn. schipper, woonagtig te Sneek en gebo- (stadsomroeper, 55 jaar) beroep van slager (dat van zij vader) ren te Workum den negenden Sep- Govert Vink, en turfmeter (die moest de hoeveel- tember 1793 blijkbaar uit eene acte (marktmeester, 45 jaar) heid verkochte turf opmeten en van bekendheid opgemaakt voor den Jan de Jong, daar moest belasting over betaald Heer Vrederegter van het Kanton (agent van politie, 37 jaar) worden: hij zal daardoor niet popu- Hindeloopen den vijfden der vorigen lair zijn geweest). Een combinatie maand, geregistreerd den zesden en Blijkbaar waren de ouders van de van schipper, slager en turfmeter is door de regtbank alhier gehonolo- bruid het niet eens met het huwe- wel heel bijzonder. Een verklaring gueerd den vijfentwintigsten dierzelf- lijk. Er was een notariële akte waar- is misschien dat zijn oudste kind den maand, meerderjarig zoon van in de ouders toestemming gaven. (Age) onderweg op het schip te Yke Jans Leijenaar en S(T)iets Jans Langweer ligt niet zover van Sneek Langweer is geboren, (of bij zijn Klapper indertijd echtelieden. vandaan en als je dochter gaat trou- schoonouders) maar alle anderen in wen wil je er toch bij zijn. Het blijkt Sneek. Ik vermoed dat zijn vrouw Sjoukje Gijsbert van de Weide, oud ook uit de huwelijksgetuigen: alle- geen zin had in het varen en dat hij 25 jaren, dienstmaagd, woonagtig te maal personen in dienst van de daarom slager en turfmeter is Sneek en geboren te Langweer de eer- gemeente Sneek. Blijkbaar was er geworden. NB Zoals u verder in dit boekje zult zien komen er opmerkelijk veel veldwachters voor in de familie Leijenaar. Ik denk dat het begonnen is met de schoonvader van Age Ykes die vermoedelijk zijn kleinzoon Jan tot dit (slecht betaalde beroep) geïnspireerd heeft. Geboorteakte van mijn voorvader Yke Leijenaar 6 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 7 Trouwakte van Ages Ykes Leijenaar en Sjoukje Gijberts van der Weide 8 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 9 (4) Yke Ages Leijenaar Postbode, later veldwachter, geboren te Langweer op 29 juli 1823, overleden op 15 september 1898 te Muiden, getrouwd op 12 mei 1850 met Sjoukje Wagenmakers, geboren te Sneek op 9 augustus 1824, overleden te Muiden op 13 september 1858 dochter van Cornelis Sytses Wagenmakers en Geertje Wybrens Nauta. Kinderen: Sjoukje Geboren te Sneek op 31 oktober 1850. Age Geboren te Sneek op 9 januari 1853, veldwachter, (zie 5). Cornelis Sigarenmaker, geboren te Muiden in 1855, getrouwd te Assen op 25 november 1894 met Annigje Schut, geboren in 1864, dochter van Hendrik Schut en Jantje Piel. Geertje Geboren te Muiden in 1858, getrouwd op 28 oktober 1892 met Cornelis Verschoor, zoon van Willem Verschoor en Geertrui de Jong. Op 16 januari 1859 hertrouwt hij met Wilhelmina Versteeg, dienstbode, geboren te Huizen rond 1830, dochter van Jan Versteeg, werkman, en Magdalena Boor. Kinderen: Magdalena Geboren rond 1860, getrouwd op 26 augustus 1880 met Leendert Schulp, scheepsbouwer, geboren rond 1857, zoon van Leendert Schulp, scheepsbouwer en Neeltje Bregman. Jannetje Geboren rond 1862 te Muiden, getrouwd op 24 juli 1887 met Wijcher Anthonie Pleijter, geboren rond 1865 te Nieuwendam, zoon van Wijcher Pleijter, werkman, en Antoinetta Pieternella Correlje. Yke Geboren rond 1866 te Muiden, overleden te Groningen op 4 november 1941, getrouwd op 22 april 1904 met Femmigje Gort, geboren rond 1862 te Zwartsluis, dochter van Egbert Gort en Renje Elbers. Gijsbert Huisschilder, geboren rond 1867 te Muiden, getrouwd op 7 december 1888 met Guurtje van Walen, geboren rond 1866, dochter van Willem van Walen en Francina Gijsberta Visser. Elisabeth Wilhelmina Geboren rond 1872, getrouwd op 4 juni 1897 met Geert Teunis Bosma, sigarenmaker, geboren rond 1875, zoon van Koop Hendriks Bosma, tuinman, en Willemien Lunshof. Geboorteakte van mijn overgrootvader Age Leijenaar 10 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 11 punt. De rivieren de Maas en de (5) Age (Ykes) Leijenaar Waal komen hier samen en vormen een grote rivier de Merwede die Veldwachter, later beroepsmilitair, geboren te Sneek op 9 januari 1853, overleden te Utrecht op 18 februari 1938, richting Rotterdam stroomt. Er was getrouwd op 6 september 1879 met Willemina Straver, geboren te Emmikhoven op 15 juni 1854 om daar een groot fort de deel uitmaak- 9 uur ’s avonds, overleden te Jutfaas op 31 december 1909, dochter van Nicolaas Straver, scheepsbouwer en te van de Hollandse Waterlinie. Dingena de Vette. Dat was een militaire verdedigings- Hij hertrouwt op 4 augustus 1910 met Johanna Maria Zuithoff, geboren te Utrecht in 1860, overleden te Jutphaas linie die zich uitstrekt van de voor- op 5 augustus 1925, dochter van Gerhardus Sebastiaan Zuithoff en Wilhelmina Elisabeth de Nigteren. malige Zuiderzee bij Muiden tot Hij hertrouwt op 17 maart 1926 met Betje Goverdina Buizert, geboren op 23 april 1872, overleden te Zeist op aan de Biesbosch. De Linie lag als 12 september 1939, dochter van Cornelis Buizert en Merrigje Brugman. Ze gaf op 24 augustus 1901 te Meerkerk als een beschermende krans van forten ongehuwde moeder het leven aan een zoon: Diederik Buizert, overleden op 13 oktober 1901. Op 13 juni 1911 rondom de steden van Holland.. trouwt zij te Meerkerk met Sietze Oosterbaan (45), geboren te Gorredijk, overleden op 28 juni 1917 te Lexmond, Het verdedigingswapen van de zoon van Harm Lodewijk Oosterbaan en Tjiske Gerbens Blauw (wat had ze een tragisch leven). Hollandse Waterlinie was het water. Dat was te danken aan een Kinderen (allen uit het eerste huwelijk): ingenieus waterhuishoudkundig Sjoukje (Sjouwke) Geboren te Heukelum op 18 april 1879, overleden op 31 maart 1950 te Soekaboemi systeem van sluizen, inundatiekana- (Nederlands Indië), ze trouwt op 8 augustus 1902 met Johan Jacobus Kimmel, geboren te Middelburg rond 1877, len en bestaande waterwegen en overleden te Arnhem op 3 november 1960, zoon van Marinus Jacobus Kimmel, timmerman en Catharina Age Leijenaar Willemina Straver -keringen. Een klein laagje water, Geertruida Tromp. Ze vertrekken op 2 juni 1904 naar Nederlands Indië. Later meer over hen. gemiddeld maar 40 cm diep, was al Cornelus Antonie Geboren te Rotterdam op 24 maart 1881, overleden te Ede op 20 januari 1942, getrouwd te Nu ga ik de levenswandel van mijn tje, Bastiaantje Age, dat vlak voor genoeg om het land verraderlijk en Utrecht op 31 augustus 1904 met Maria Aletta Cabo, geboren te Utrecht op 10 mei 1886, dochter van Joannes overgrootvader beschrijven. In de zijn geboorte overleden is. Mischien moeilijk begaanbaar te maken voor Cabo en Hendrika van Maarseveen. Later meer over hen. familie Leijenaar is zijn reputatie heeft zijn moeder uit verdriet hem mensen, voertuigen of paarden, Jacomina Dingena Lydia Geboren te Zuidland op 30 januari 1883, getrouwd op 4 juli 1902 te Brummen met niet al te best. Ik schrijf op wat ik die namen gegeven. Ik heb er geen vooral in een tijd dat er nog geen Jan Christiaan Plante, geboren te Brummen rond 1878, zoon van Maarten Plante en Alberdina Plasman. Ik kan me weet. Het is gebeurd in lang vervlo- andere verklaring voor. Op 26 vliegtuigen waren. nog herinneren dat ze eind jaren vijftig in Arnhem woonden in een souterrain van een herenhuis. Achter het huis gen tijden en elk verhaal heeft twee december 1889 wordt er een doch- Tegelijkertijd was het te ondiep om was een grote tuin en ze hadden een dochter die op klompen liep, die ze op z’n Arnhems ‘klumpkes’ noemde. kanten, maar ik wil een poging ter in Gorkum geboren en is Age per boot te bevaren. Totaal kon de Nicolaas Bastiaan Arie Geboren te Zuidland op 1 september 1884, getrouwd te Renkum op 1 december 1910 met wagen. Het oordeel is aan de lezer. Leijenaar van beroep veranderd: hij Waterlinie binnen een kleine drie Cornelia Jongboer, geboren te Oosterbeek, dochter van Cornelis Martinus Jongboer en Gerritje Heilbron (Hillebron). Zijn naam schrijf ik voor de laatste is beroepsmilitair. Hij had de func- weken onder water worden gezet. Hij is bekend onder de naam ‘ome Nico’, en het zwarte schaap van de familie. Hij had een klein aannemersbedrijfje en keer volgens de Friese traditie met tie van oppasser. Hij hield de ver- Dit noemt men innundatie. Op ging in de oorlogsjaren voor de Duitsers werken. Daar had je een zgn. ‘Ariër-verklaring’ voor nodig; je moest bewijzen de toevoeging Ykes. Misschien blijven van enkele officieren zwakke punten werd de natuurlijke dat je voorouders tot drie generaties terug ‘raszuiver’ waren. Die papieren heb ik thuis. Hij ging versterkingen en bun- heeft hij het nog gebruikt, maar schoon, deed hun was en onder- verdedigingslinie aangevuld met kers bouwen in het voormalige Oost-Pruisen (thans Polen) . Toen het Russische leger eind 1944 daar oprukte moest hij daarna niemand meer. hield hun wapens maar moest voor- onder meer forten, kazematten en hals over kop vluchten. Hij zag kans per schip naar noord-Duitsland te gaan, achtervolgd door Russische marinesche- Het veldwachteren zat de familie al discreet zijn. De verhouding met (groeps)schuilplaatsen. Daarnaast pen. Na de oorlog heeft hij een korte straf uitgezeten en is nog een keer bij mijn opa op visite geweest. Hij heeft ruzie blijkbaar in het bloed. Net als zijn zijn schoonfamilie moet verbeterd bestond de Linie uit vijf vesting- met hem gemaakt en ome Nico zei: ‘Maar Sjaan, ik ben bijna in de Oostzee verzopen!’ Waarop mijn opa zei: ‘Was je vader Yke en twee ooms werd Age zijn omdat het gezin weer vlak in de steden Muiden, Weesp, Naarden, maar verzopen!’. Daarna schijnt er geen contact meer te zijn geweest. ook veldwachter. Hij werkte het in buurt ging wonen. Jutphaas, Gorkum en Wou- Bastiaantje Age Geboren te Zuidland op 20 september 1885, overleden op 7 augustus 1886. de omgeving van Gorkum. Daar Gorkum ligt op een strategisch drichem. Bastiaantje (Hij is later geregistreerd als Age Bastiaan, vermoedelijk heeft hij dat zelf gedaan, denkend dat dit z’n heeft hij zijn toekomstige vrouw echte naam was), geboren te Zuidland op 13 september 1886 (zie 6). Willemina Straver ontmoet. Ze was Dingena Lydia Geboren te Gorkum op 26 december 1889, overleden te Utrecht op 21 juni 1931, getrouwd op de dochter van een scheepsbouwer. 21 september 1910 te Utrecht met Albertus Pieter ten Dam, timmerman, geboren 26 januari 1881, overleden te Ze raakte in verwachting maar haar Utrecht op 7 februari 1962, zoon van Albertus Gerardus ten Dam en Cornelia Wilhelmina Rijksen. Zij erkennen ouders wilden niet dat ze met hem een zoon Johan geboren te Utrecht op 27 december 1908. trouwde en stelden hun dochter Yke Geboren te Gorkum op 21 maart 1892, getrouwd op 11 november 1921 met Maria Hubertina Hanssen, voor als ongehuwde moeder thuis geboren te Ubach Over Worms op 4 januari 1895, overleden te Utrecht op 9 augustus 1935, dochter van Hubert te blijven. Het kind, een dochter, is Casper Joseph Hanssen en Gertrud Lamsoor. geboren op 18 april 1879 te Gijsbertus Jan (later meer over hem). Geboren te Gorkum op 28 augustus 1894, overleden te Utrecht in 1952, Heukelum en werd vernoemd naar getrouwd te Utrecht op 4 juli 1917 met Dina Haseleger, geboren te Utrecht op 25 september 1894, overleden te de moeder van Age: Sjoukje, roep- Utrecht op 10 december 1918, dochter van Hendrik Haseleger en Teuntje Asmus. Hij trouwde (of had een realtie) naam Sjouwke. Dat heeft Wille- als KNIL-militair met een inlandse vrouw op Java en had daar in ieder geval een zoon. Op 16 september 1925 her- mina waarschijnlijk gedaan om aan trouwt hij te Utrecht met Helena Takken, geboren in 1899, dochter van Gerrit Takken en Cornelia van den Berg. te geven wie de vader was. Pas op 6 Age Geboren te Gorkum op 26 augustus 1896 overleden te Utrecht op 6 maart 1972. In de familie bekend als september 1879 zijn ze toch ‘ome Arie’. Blijkbaar wilde hij niet naar zijn vader vernoemd worden en ging door het leven als Arie. Hij was getrouwd. Meteen daarna zijn ze getrouwd met Wilhelmina (tante Mien) de Lang, dochter van Jan Willem de Lang en Mijntje Veerman. Mijntje was naar Rotterdam vertrokken en later de zuster van Clazina Veerman, mijn oma. Op de familie Veerman kom ik nog uitgebreid terug. Ome Arie en naar het dorpje Zuidland op tante Mien woonden in Utrecht aan de Otterstraat. Ome Arie werkte bij de houthandel Jongeneel. Pas sinds kort Voorne-Putten. Daar zijn vier kin- weet ik dat zij in de oorlog in hun kleine huisje in de Otterstraat in Utrecht een Joods gezin hebben verborgen. deren geboren, als laatste mijn opa Geertje Geboren te Gorkum op 26 maart 1900. Ze leek precies op mijn opa. Ze was getrouwd met Jan Dirk met de naam Bastiaantje. Ik heb Haseleger, geboren op 14 maart 1890, een broer van Dina Haseleger. Ik kende hem onder de naam ‘Ome Jan nooit anders geweten dat hij Haseleger’. Ze woonden in Haarlem en hadden één zoon. Die is plotseling jong overleden en had ook één zoon. Hij Bastiaan Age heette (hijzelf waar- Fort Vuren, zoals het er nu uitziet, aan de Merwede bij Gorkum, studeerde in Ede aan de wegbouwschool en is bij een verkeersongeluk (± 1980) op weg naar huis verongelukt. Kort schijnlijk ook). Hij had een broer- waar Age Leijenaar jarenlang als beroepsmilitair gediend heeft daarna zijn zijn opa en oma, ik denk van verdriet, kort na elkaar overleden. 12 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 13 alleen gewoond en werkte hij als nachtportier. In die periode is hij een keer naar Ede gegaan met de mededeling dat hij besloten had bij zijn kinderen te gaan wonen. Mijn opa en zijn broer Cornelus hadden daar helemaal geen zin in. Op een dag kregen alle kinderen een dagvaarding van de rechtbank in de brievenbus. In die tijd was er nog geen AOW en hadden de kin- deren een ‘onderhoudsplicht’. Mijn opa en zijn broer moesten naar de rechtbank in Arnhem. Daar werd hun inkomen vastgesteld. Mijn opa verdiende niet veel, maar toch moest hij een paar gulden per week afstaan aan zijn vader wat in die tijd een behoorlijke hap uit het huis- houdboekje was. Mijn opa had een goed contact met zijn broers Gijsbert en Yke. Gijsbert Het fort bij Jutphaas waar mijn overgrootvader Age Leijenaar tot aan zijn was een grote en sterke man. In pensionering als oppasser heeft gediend 1938 kwamen er berichten dat dat opa Leijenaar hard achteruit ging. Ik kan me nog herinneren dat mijn Marine en streek zelf het handgeld De drie broers besloten hem te opa grapjes maakte over het zwem- op. bezoeken. men van mijn broer en ik in het Mijn opa diende op het wachtschip Ze belden aan. De voordeur was ENKA-zwembad: ‘Ik werd gewoon Willemsoord en in die tijd moet hij voorzien van een klein luikje. Betje van de brug in Gorkum afgeflik- een meisje hebben ontmoet. De ini- Buizert, deed het luikje open en kerd, en heb zo zwemmen geleerd.’ tialen van haar werden op zijn arm snauwde: ‘Leijenaar slaapt’, waarop In Gorkum kreeg hij zijn roepnaam. getatoueërd. Tot aan zijn dood Gijsbert haar bij de keel greep en Het werd van Bastiaan naar Besjaan heeft hij nooit willen zeggen wie haar dwong de deur open te doen. en tenslotte Sjaan. In de familie was dat was. Opa Leijenaar was er slecht aan toe hij bekend onder de naam ‘ome Eind 1909 moet mijn opa bericht en begon te huilen toen hij zijn drie Sjaan’. hebben gekregen dat zijn moeder zoons zag. Hij heeft nog enkele Van de broers en zusters van mijn ernstig ziek was. Hij kreeg geen toe- uren met zijn zoons gesproken. opa heb ik er maar twee echt stemming haar te bezoeken en is Een paar dagen later is hij overle- gekend: zijn broer Arie en zijn jong- gedeserteerd. Of hij op tijd geko- den. Een jaar later overleed Betje ste zuster Geertje. Ze hadden het- men is weet ik niet, maar op oude- Buizert te Zeist. Waarom zij zo rea- zelfde beeld van hun vader: hij had jaarsdag 1909 is ze aan de Hoog- geerde weet ik niet, wel dat zij een het hoog in de bol en dacht dat hij ravenseweg te Jutfaas overleden. tragisch leven heeft gehad. als militair heel wat was. Normaal was hij afgezwaaid als Vermoedelijk werd hij in het begin matroos der eerste klasse, maar toen Het leven van mijn overgrootvader door zijn schoonouders financieel als matroos der derde klasse. Age Leijenaar wil ik hiermee beslui- ondersteund, maar dat moet een Een paar jaar daarna is Age Leije- ten. Nogmaals: ik heb opgeschreven keer zijn opgehouden en hij pres- naar vermoedelijk gepensioneerd wat ik weet en zoals elk mens moet teerde het zijn eigen zoon, mijn Toen zijn tweede vrouw in 1925 hij ook zijn goede kanten hebben opa, Bastiaan te laten tekenen bij de overleed heeft hij enkele jaren gekend. Het getuigschrift van de Marine waarin mijn opa het nooit verder heeft gebracht als matroos der derde klasse. Dat kwam door zijn desertie omdat hij zijn ernstig zieke moeder wilde bezoeken 14 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 15 Ik kan mij als oud-dienstplichtig pâtissier van Maison Kuyl en Kimmel op 30 juni 1984 te militair niet aan de indruk onttrek- Versteeg. Bennekom. Van het fameuse ken dat hij bij defensie een Huize Schuttevaer te Soekaboemi restaurant was na de oorlog niet beschermheer moet hebben gehad. werd in 1880 gesticht door J.C. veel meer over: de Japanners had- Maar wie ben ik. Schuttevaer. Soekaboemi is een den het leeggeplunderd en uitge- Op 8 augustus 1902 (dus meer dan kleine stad op Java vlakbij woond. Er is nog geprobeerd het twee jaar na de geboorte) vond te Bandoeng. Het ligt hoog in de ber- restaurant weer op te starten, maar Gorkum het huwelijk plaats en gen en heeft daardoor een mild kli- een groot succes is het niet meer erkende hij het vaderschap van zijn maat. Het kan er in de nachten zelfs geworden. Sjoukje Kimmel- dochter. In ieder geval vertrekt het koud zijn. Het restaurant serveerde Leijenaar werd ernstig ziek: ze had jonge gezin Kimmel op 2 juni 1904 dan ook ‘Hollandse kost’ zoals boe- kanker. Ze heeft de laatste dagen naar Nederlands Indië. renkool, sperziebonen etc. Zelfs van haar leven bij haar dochter in De eerste tijd hebben ze in nieuwe haring was in het seizoen te Soekaboemi doorgebracht en is Soerabaja gewoond, want daar krijgen. Het was bij de Indische daar op 31 maart 1950 overleden. werd in 1902 hun tweede kind Nederlanders daarom erg populair. Na de oorlog brak de Indonesische geboren: Arie. Vermoedelijk was Op 1 maart 1921 verkocht hij de onafhankelijksoorlog uit. Nederland zijn doopnaam Age, maar waar- zaak aan Hendricus Hermanus kon niet accepteren dat de eeuwen- schijnlijk had ook Sjoukje onplezie- Hofstee. Behalve het Nederlandse oude kolonie zelfstandig zou wor- rige herinneringen aan haar vader. eten leverde huize Schuttevaer den. Er werden veel troepen Feestje van de zusterschool te Soekaboemi rond 1932. Op 14 juni 1905 werd een zoon fameus marsepein en banketgebak, gestuurd en er werd een koloniale Tweede staande van rechts Toosje Hofstee Marinus geboren die in datzelfde maar ook kwaliteitssigaren en -siga- oorlog gevoerd onder de naam jaar overleed. Ze hadden nog een retten. Het was een trekpleister tot ‘politionele acties’. Het bracht Johan Jacobus Kimmel rond 1898 in dochter Wilhelmina (1911-2006) in de verre omgeving. Nederland aan de rand van de zijn veldwachtersuniform en een zoon Marinus (1914-1990). Catharina Kimmel-Leijenaar en financiële afgrond. In 1949 tekende Uiteindelijk (vermoedelijk na de Hendricus Hermanus Hofstee kre- koningin Juliana onder grote inter- De oudste zuster van mijn opa, pensionering van Johan Kimmel, gen een dochter Catharina Sjoukje nationale druk de soevereiniteits- Sjoukje (Sjouwke), werd rond okto- tropenjaren telden dubbel) is het (Toosje) geboren op 28 maart 1922 overdracht en daarmee was ber 1999 zwanger en beviel op 7 gezin naar Bandoeng verhuisd. te Soekaboemi en een zoon Johan Indonesië een onafhankelijk land juni 1900 van een dochter die ze Op 30 april 1909 werd prinses Gerardus geboren 24 augustus geworden. In de familie gaat het Catharina Geertruida Wilhelmina Juliana in het paleis Noordeinde te 1924 overleden te Santpoort op 4 verhaal dat H.H. Hofstee het noemde. Dat was geen toeval: de Den Haag geboren. Ook in november 1994. restaurant had overgedaan aan een moeder van de vader heette Nederlands Indië was het feest. In 1942 werd Nederlands Indië Chinese bedrijfsleider die jarenlang Catharina Geertruida en haar moe- Sergeant-majoor Kimmel had de door de Japanners veroverd en nog trouw geld heeft overgemaakt. der Wilhelmina (Willemina). Met eer de commandant van de vele kwam de families Hofstee en Johan Jacobus Kimmel woonde in de vader werd Johan Jacobus saluutschoten te mogen zijn Kimmel in de beruchte Jappen- de buurt van Arnhem in een voor Kimmel bedoeld, veldwachter te In Bandoeng moet ‘Toosje’ Kimmel kampen terecht. die tijd exclusief pension voor men- Gorkum. Dat kan ook geen toeval Hendricus Hermanus Hofstee heb- Als door een wonder hebben de sen uit het voormalige Nederlands zijn geweest: vermoedelijk waren ben ontmoet en is met hem beide families de kampen overleefd. Indië. Ik ben daar samen met mijn Age Leijenaar en Johan Kimmel getrouwd rond 1921. Die was daar H.H. Hofstee is op 6 januari 1958 moeder en oma zo rond 1959 op collega’s of ex-collega’s, maar ik jarenlang beroemd chef kok en te Hilversum overleden en Toosje bezoek geweest en op die dag ben ik Presentatie van de cullinaire hoogstandjes in marsepein van H.H. Hofstee denk dat ze elkaar hebben gekend. voor de eerste keer in een restaurant op de jaarbeurs van Bandoeng rond 1923 Johan Kimmel werd net als zijn a.s. geweest. De biefstuk was heerlijk!. schoonvader beroepsmilitair, ik Hij is op 3 november 1960 te denk op zijn advies. Hij doorliep Arnhem overleden. Zijn dochter een ongelooflijk snelle carrière. Op Toosje heeft nog in Ede gewoond 9 maart 1900 werd hij van korpo- op de seniorenflat ‘Weerdestein’ in raal bevorderd tot sergeant van de Ede waar mijn oma Clasina vestingartillerie. Leijenaar-Veerman ook woonde. Op 18 mei 1902 werd hij sergeant Mijn moeder en mijn oma bezoch- vuurmaker in de 6e compagnie. ten haar daar regelmatig. Ik ben Op 27 juli 1902 is hij in onder- daar een paar keer geweest en het trouw gegaan met toestemming van interieur ademde het oude zijn compagniescommandant. De- Nederlands Indië uit. In die tijd fensie deed in die tijd nogal moeilijk (rond 1975) wist ik nog niet veel op dat gebied en dat kan verklaren van mijn familiegeschiedenis: dat dat het zo lang duurde totdat hij kwam pas later. Had ik toen maar zijn dochtertje erkende. Op 21 april vragen gesteld, dan had ik nu veel 1904 wordt hij bevorderd tot ser- meer geweten. Toch ben ik dank geant-majoor vuurmaker bij de verschuldigd aan famililieleden en artillerie en overgeplaatst naar anderen via het internet die mij Nederlands Indië. Voorwaar een Catharina Kimmel-Leijenaar en haar man Hendricus Hermanus Hofstee rond over deze Indisiche familietak zover Johan Jocobes Kimmel en Sjouwke (Sjoukje) Leijenaar bij hun huis opmerkelijke loopbaan! 1923 met hun dochter Toosje. Rechtsboven het reclamebord ‘Huize Schuttevaer’ hebben gebracht. in Bandoeng in de dertiger jaren van de vorige eeuw 16 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 17 van het griepvirus is ontstaan. Het overleed aan de Spaanse griep. eerste gedocumenteerde geval is dat Ik weet dat Gijsbert Leijenaar ziels- van soldaat Albert Mitchell, die veel van zijn vrouw Dina gehouden zich op 11 maart 1918 ziek meldde heeft. Het was een grote sterke en in Fort Riley in de staat Kansas in de vrolijke man, maar na de dood van Verenigde Staten. De ziekte ver- van Dina was hij ontroostbaar en spreidde zich met grote snelheid depressief. Hij raakte aan de drank over de wereld. Vanuit de en op een dag was hij zo dronken Verenigde Staten naar het Oosten dat hij in een gracht in Utrecht viel en vandaar uit weer terug naar het en door omstanders tenauwernood Westelijk halfrond. De Eerste kon worden gered. Vermoedelijk is Wereldoorlog was nog aan de gang dat de reden geweest dat hij dienst en door de censuur kwamen er wei- heeft genomen bij het KNIL nig berichten naar buiten over de (Koninklijk Nederlandsch Indisch ziekte. Alleen in Spanje, dat niet Leger). aan de oorlog deelnam, werd in de Hij is daar wel of niet getrouwd met pers veel aandacht besteed aan de een inlandse vrouw (zie foto) maar epidemie. De ziekte werd daarom had bij haar in ieder geval een zoon de Spaanse griep genoemd, hoewel die ook de roepnaam Gijs had. Zijn het niets met Spanje te maken had. vrouw en zoon heeft hij onderge- De griep begon met hoge koorts, bracht bij zijn nichtje Toosje hoesten, spier- en keelpijn. Gevolgd Hofstee-Kimmel. Het kan ook zijn door extreme moeheid en flauwtes. dat de inlandse vrouw niet met hem Men verloor zoveel energie dat men naar Nederland wilde. Uit familie- niet meer kon eten en drinken. De verhalen weet ik dat in ieder geval ademhaling werd steeds moeilijker, de zoon daar opgegroeid is. De gevolgd door de dood. Er kwamen moeder zal vermoedelijk in het veel nepmedicijnen op de markt. restaurant hebben gewerkt. De Een effectief medicijn was er niet. zoon zag er voor een ‘Indo’ nogal Naar schatting hebben meer dan donker uit en zijn oerhollandse een half miljard mensen de ziekte naam Gijs maakte dat tot een rede- opgelopen. In India alleen al stier- lijke attractie volgens Sjouwke ven 10 miljoen mensen aan de Kimmel-Leijenaar. griep. In totaal stierven er tussen de Na zijn contractperiode is hij op 16 20 en 40 miljoen mensen aan. september 1925 te Utrecht Bij een ‘normale’ griep worden getrouwd met Helena Takken, Gijsbert Jan Leijenaar met zijn inlandse vrouw traditioneel gekleed in vooral ouderen en anderen met een maar ik weet dat hij nooit meer de sarong (jurk) en kebaja (bloes) lage weerstand getroffen. Zo niet bij oude is geworden en een somber de Spaanse griep: het waren vooral karakter had. Een affiche uit 1938 om recruten voor het KNIL te werven. De salarissen Boven ziet u een familiefoto, achter- gaan deelnemen aan de Eerste de mensen in de leeftijdsgroep van waren voor die tijd erg hoog (een huis vrij op naam kocht je voor 2000 gulden) op staat geschreven Gijsbert. Hij is Wereldoorlog werden gevaccineerd 20 tot 40 jaar die overleden. In het gemaakt rond 1921. Het is Gijsbert tegen te veel ziektes in één keer. voorjaar van 1919 was de ziekte uit- Jan Leijenaar, de broer van mijn opa. Men denkt dat daarbij de mutatie gewoed. Eén op de 250 Nederlanders In het familieoverzicht staat dat hij op 4 juli 1917 trouwde met Dina Haseleger. Zij stierf op 10 december 1918 op 24-jarige leeftijd aan de ‘Spaanse griep’. Het is vermoedelijk de ergste vorm van griep die de mensheid tot nu toe gekend heeft. In de zomer van 1918 stierven in Nederland de eerste mensen aan de Onderluitenant Leijenaar geeft Spaanse griep. In andere landen instructie aan een artilleriepeloton in waren reeds duizenden mensen aan 1947 te Semarang. Ik weet niet zeker deze virusziekte overleden. Waar of hij de zoon van Gijsbert Jan de ziekte precies is begonnen is niet Leijenaar is. Maar de naam, duidelijk. Er is een theorie dat het het uiterlijk en de leeftijd kloppen een gemuteerd varkensgriepvirus is allemaal. Zijn vader was militair en afkomstig van Chinese spoorweg- zijn oom (Johan Kimmel) ook. arbeiders die in Amerika werkten. Ik plaats deze afbeelding onder Een andere theorie is dat de voorbehoud, maar denk dat Amerikaanse militairen die zouden het klopt 18 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 19 een kaashandel te beginnen. Hij HENDRIK VEERMAN ontmoette zijn toekomstige vrouw Anthonia Wilhelmina van Schoone- Kaashandelaar, geboren in 1855, overleden op 1 september 1909, zoon van Jan Veerman en Klaasje Schaap. veld. In de familie Veerman gaat Hij is op 8 mei 1878 getrouwd met Anthonia Wilhelmina van Schooneveld, geboren op 2 februari 1855, overleden een hardnekkig gerucht dat zij een op 14 november 1938, dochter van Anthonie van Schooneveld en Wilhelmina de Zwart. geadopteerd weeskind uit Den Haag was. Ze gebruikte bijvoor- Kinderen: beeld het voor die tijd bekakte Clasina Anthonia Geboren te Utrecht rond 1878, overleden op 14 juli 1879. woord ‘sjamberloek’, wat sjieke kle- Clasina Anthonia Geboren te Utrecht rond 1881, overleden op 28 november 1881. ding betekent en ik ga ‘couchéz’, Antonie Hendrik Geboren te Utrecht rond 1882, getrouwd op 14 mei 1902 met Aaltje Marree, geboren rond wat slapen betekent. Van een ande- 1878, dochter van Adrianus Marinus Marree en Gerritje Buitenhuis. re bron weet ik dat ze bij haar tante Hendrik Alexander Geboren te Utrecht rond 1883, getrouwd op 1 februari 1905 met Johanna van den Brink, in Den Haag woonde. Ze is geboren geboren rond 1884, dochter van Anthonie van den Brink en Margaretha Wilhelmina Beem. in 1855 in een ‘normale’ lijn voor Mijntje Geboren te Utrecht rond 1884, getrouwd met Thomas Josephus de Lang, geboren rond 1882, zoon van die tijd. Zo’n elke twee jaar werd er Jan Willem de Lang en Johanna Elisabeth Broekman. een kind geboren en ze past daar Johannes Wilhelmus Geboren te Utrecht rond 1886, getrouwd met Gerarda Grim, geboren rond 1886, dochter precies in. Bovendien is ze ver- van Gerrit Grim en Catharina Hendrika Maria Haasbroek. noemd naar haar beide ouders. Een Gerrit Lambertus Geboren te Utrecht op 1 juli 1887, overleden op 13 maart 1965, getrouwd op 29 juni 1910 met andere optie is het vroege overlij- Johanna Francina Jacoba van der Linden, geboren 31 januari 1887, overleden op 23 novemne 1951, dochter van Hendrik Veerman Anthonia Wilhelmina den van haar moeder. Zij is op Jacobus Adrianus van der Linden en Dirkje Vermeulen. van Schooneveld 9 april 1870 op de leeftijd van 44 Wilhelmus Hendrikus Geboren te Utrecht 14 december 1890, overleden te Utrecht op 17 januari 1890. jaar overleden en liet, behalve haar Wilhelmus Geboren te IJsselstein in 1891, overleden op 28 juli 1892. Ik ben nu aangekomen bij het vol- familie beter bekend als ‘opoe man, zes kinderen na. ‘Opoe’ Clasina Geboren te Utrecht 7 juni 1892 te Utrecht (volgt 5). gende intermezzo van mijn familie- Veerman’), de ouders van mijn oma Veerman was toen vijftien en ze Wilhelmus Johannes Geboren te Utrecht rond 1898, getrouwd op 8 december 1921 met Peternella van Os, geschiedenis. Bij de naam Koers heb Clasina Veerman. had jongere broertjes en zusjes. Wat geboren rond 1895, dochter van Cornelis van Os en Teuntje van den Akker. ik een een kleine omweg gemaakt Hendrik Veerman was een diepge- haar vader voor de kost deed weet Christoffel (Stoffel) Geboren te Utrecht rond 1899, getrouwd op 6 mei 1925 met Maria Alberta Wilson, geboren en nu ga ik hetzelfde doen met de lovig mens. Hij kwam uit het vis- ik niet, maar wel dat hij redelijk rond 1898, dochter van Dirk Adrianus Wilson en Cato Vermeulen. de naam Veerman. sersdorp Huizen aan de toenmalige welvarend was. Ik denk dat hij Hierboven ziet u de gezichten van Zuiderzee en ging in zijn jonge enkele kinderen heeft ‘uitbesteed’. Hendrik Veerman en Anthonia jaren vis venten in Utrecht. De con- Wilhelmina van Schooneveld (in de currentie was groot en hij besloot Ze is met Hendrik Veerman ge- De Utrechtse Stadskapel midden jaren zestig van de vorige eeuw. Ze presenteren hier hun nieuwe uniformen. Links ‘opoe Veerman’, de spil van de familie, midden jaren dertig van de vorige eeuw op visite bij ‘grote Anna’, rechts Mijn vader had gehoord dat de ENKA-harmonie nieuwe kreeg en de oude werden geschonken aan de stadskapel. 20 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 21 inneren dat die in de 60er jaren nog bestond. Wat maakt de familie Veerman zo bijzonder? Dat was hun muzika- liteit en die was onovertroffen. En het waren niet een paar kinderen, maar bijna allemaal. Ze hadden maar één woord nodig en maakten er een liedje op. Als er iets belang- rijks gebeurde maakten ze op een populaire mars of operettemelodie een aangepaste tekst. Ik weet dat één van hen bij de Nederlandse Spoorwegen werkte en dirigent van een koor was. Toen de personeelsaf- deling daar achter kwam werd hij voor de keus gesteld: stoppen of ontslag. Hij koos voor de muziek en werd een gewaardeerd dirigent van Ze hadden een televisieoptreden in de jaren zestig, foto direct van de beeldbuis veel koren en orkesten. Een gedurf- de stap als je getrouwd en vader van trouwd en de kaashandel maakte hij antwoordde: ‘Vandaag nog ga ik kinderen bent. het mogelijk hun gezin naar de nor- naar Gods volmaakte wereld’. En zo Van wie hadden ze dat? Vermoe- men van die tijd een goed bestaan is het op 1september 1909 gebeurd. delijk van hun moeder: ze was een te geven. In die tijd waren er voor de gewone vrolijk mens met veel humor en Maar Hendrik Veerman werd ern- man geen sociale voorzieningen, overal wist ze een liedje van te stig ziek: hij kreeg maagkanker. Hij maar Hendrik Veerman had gouden maken. Ze was ook nooit thuis: ze werd maar 53 jaar oud. Opoe tientjes gespaard, zodat zijn vrouw had vrienden, vriendinnen en ken- Veerman waakte bij hem. Op een de eerste jaren door kon komen. nissen die ze bezocht. Hoewel haar bepaald moment vroeg hij haar hoe Eén van zijn zonen heeft de kaas- kinderen haar onderhielden had ze laat het was. Ze noemde het uur en handel voortgezet en ik kan me her- tot op hoge leeftijd nog werkhuisjes Links Jan Veerman, de stamvader van de Utrechtse Stadskapel met rechts zijn zoon Jan en een mij onbekende dame, samen het ‘All-in-All Trio’ vormend 22 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 23 waar ze extra geld verdiende. Ze den het liefste met het ‘eigen’. Jan heftige familieruzies en uiteindelijk was een legendarisch figuur in Veerman had een werkplaatsje ging het niet door. Utrecht. waar duizenden onderdelen van En er was de legendarische ‘tante blaasinstrumenten waren en bijna Mijntje’ (later meer over haar) die à De Utrechtse Stadskapel werd altijd zag hij kans het vakkundig te la minute een liedje of rijmpje kon opgericht. Ze waren eigen onderne- repareren. Dat werd dan gevierd maken. Eens liep er iemand die mer en werden financieel niet met een borrel. mank was tegenover haar huis en ze ondersteund. Natuurlijk bestond de Aan de overkant van zijn huis had zei meteen: kapel niet alleen uit Veermannen, hij een magazijn. Het lag vol met Alle huizen zijn van mij maar de ruggengraat wel. Ze speel- instrumenten voor harmonie- en aan díe kant, aan díe kant den op bijzondere gelegenheden en fanfarekorpsen. De trommel die ik waren het huisorkest van de draag op de voorpagina kwam daar- Of wat een Veerman in de oorlogs- Utrechtse voetbalvereniging DOS vandaan. jaren schreef over Adolf Hitler: als die thuisspeelde in het oude sta- (Hitler was een amateurschilder) dion Galgenwaard (na een fusie met De stadskapel kon worden onder- O, kleine schildersjongen de club Elinkwijk nu FC Utrecht). verdeeld in kleinere orkesten. Ze wat ben je toch begonnen De oprichter van het geheel was Jan speelden in de stad en verdienden want met al je mitrailleurs en bommen Veerman, zoon van Johannes Wil- zo bij. Jan Veerman had met zijn kan je in Engeland helmus Veerman, hij heeft sinds zoon Jan en een mij onbekende lekker toch niet kommen zijn trouwen aan de Kraanstraat in vrouw het ‘All-in-All trio’ dat werd Of op een bekende mars: Utrecht gewoond. Hij had een ingezet op feesten. bruiloften en En in zo’n omnibus te rijden tweelingbroer Job. Op de pui van partijen. De stadskapel heeft zelfs van de Neude naar het abbortair het huis is een tegel ingemetseld een televisieoptreden gehad. te hobbelen over de Utrechtse keien met het wapen van de Utrechtse De jongere broer van mijn oma ging voor vijtien centen Stadskapel. Vaak ben ik met mijn door het leven als ‘ome Stoffel’. Hij hos je lekker doormekaar moeder en oma bij hem en zijn was nogal stram van lijf en leden en vrouw Riek op visite geweest. Hij had de bijnaam ‘de stijfsel’. Hij Ik loop nu een beetje vooruit in de had een handel in muziekinstrume- werkte als straatmuzikant en had geschiedenis, maar er was een per- ten en repareerde ze ook. Het geen pensioen opgebouwd. Toen de soneelsfeestje van de ENKA in het gebeurde regelmatig dat midden in AOW werd ingevoerd had hij het theater ‘De Reehorst’ in Ede. De de nacht een lid van een orkest aan- idee om te gaan scheiden; als je drummer van het orkest was plotse- belde met het verzoek een instru- gescheiden was kreeg je meer als je ling ziek geworden en mijn oma ment te repareren. Ze hadden wel alleen woonde en zijn bedoeling Clasina heeft de hele avond zijn een reserveinstrument, maar speel- was samen te blijven. Het leidde tot plaats succesvol ingenomen. 24 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 25 (6) Bastiaan Age Leijenaar Machinebankwerker, geboren te Zuidland op 13 september 1886, overleden te Bennekom op 1 december 1958, zoon van Age (Ykes) Leijenaar en Willemina Straver. Hij trouwt op 21 juni 1916 met Clasina Veerman, administratief medewerkster bij het Utrechtsch Nieuwsblad, geboren op 7 juni 1892, overleden te Ede op 14 februari 1977, dochter van Hendrik Veerman en Anthonia Wilhelmina van Schooneveld. Kinderen: Hendrik Geboren te Zaandam op 15 februari 1917, overleden op 20 april 1917. Wilhelmina Geboren te Amsterdam op 9 april 1918, overleden te Bennekom op 13 mei 1997 (zie het deel De Heij). Hendrik Geboren te Utrecht op 9 mei 1921, overleden te Zwolle op 27 augustus 2005 (zie 7). Age Bastiaan Geboren te Ede op 1 oktober 1925. Hij trouwt op 25 oktober 1950 met Johanna Frieda Jansen, geboren te Renkum op 5 april 1925, overleden te Apeldoorn op 6 april 2001, dochter van Johan Frederik Jansen en Frederika Berendina Haverkamp. Bastiaan Age Leijenaar (± 1914) Clasina Veerman (± 1914) Woningen aan de Jassykoffstraat Wat mijn opa na zijn diensttijd bij kreeg. Hij is geboren op 15 februari Amsterdam naar de Kattenburger- de Marine tot aan zijn trouwen 1917. In de nacht van 19 op dwarsstraat verhuisd. Ze woonden heeft gedaan weet ik niet. Hij 20 april huilde hij even en toen op de derde etage. Mijn oma wilde schijnt metaalbewerker te zijn werd het stil. Mijn grootouders niet meer wonen in het huis waar geweest. Hij woonde toen bij zijn dachten dat hij weer sliep en schon- haar kind gestorven was. Ik weet vader aan de Hoogravenseweg te ker geen aandacht aan. ’s dat de oudste zuster van mijn opa Utrecht en daar moet hij zijn toe- Morgens haalde mijn oma hem Sjouwke Leijenaar en haar man komstige vrouw Clasina Veerman uit de wieg. Hij was overleden en Johan Kimmel toen een korte perio- hebben ontmoet. Ze werkte bij het aan één kant blauw. Mijn opa, de in Nederland zijn geweest. maar vooral mijn oma zijn die Utrechtsch Nieuwsblad, eerst in de Waarom weet ik niet, maar wel dat schok nooit meer te boven drukkerij en binderij, later op de gekomen. Samen met de ze mooie meubels hadden en die bij administratie. Ze was erg blij toen kerkhofbeheerder hebben mijn hun vertrek naar Nederlands Indië ik op een drukkerij als zetter ging opa en zijn broer Gijsbert het cadeau hebben gedaan. werken: ‘typografen zijn heren’ zei kind begraven. Mijn oma was Op 9 april 1918 werd er een doch- ze. Ik laat het oordeel gaarne aan de overspan- nen en kon het niet tertje geboren. Mijn opa kwam lezer over. aan. Ze heeft een tijdje bij haar thuis van zijn werk en de buurvrou- Op 21 juni 1916 zijn ze getrouwd familie in Utrecht gewoond. Na wen stonden hem op te wachten en en in Zaandam gaan wonen. Ze korte tijd zijn ze naar Klassefoto van Clasina Veerman, boven, zesde van links rond 1902 woonden in een buurt met Russische straatnamen. Rond 1680 heeft tsaar Peter de Grote in Zaan- dam daar gewoond met een grote staf om zich heen om de Nederlandse scheepsbouw te leren. Mijn grootouders woonden toen in de Jassykoffstraat (hij was een Russisch letterkundige in de 19e eeuw). Mijn opa ging werken bij de ‘Artil- lerie-inrichtingen Hembrug’ in Am- sterdam. Vermoedelijk werkte zijn broer Gijsbert daar al. Het was midden in de Eerste Wereldoorlog en honderdduizenden Nederlandse mannen waren gemobiliseerd. Het leger had veel wapens en munitie nodig en het merendeel werd daar geproduceerd. Ze kregen hun eerste kind, een Clasina Veerman (tweede van links en rechts van haar haar vriendin zoontje, dat de naam Hendrik Trui van Basten) in de binderij van het Utrechtsch Nieuwsblad rond 1906 Het getuigschrift van Clasina Veerman van de openbare school in Utrecht 26 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 27 de Russische revolutie. De wens van de Duitsers kwam uit en Rusland sloot in 1917 het Poolse garnizoensstadje Brest Litowsk een wapenstilstand. De Duitsers waren verlost van hun tweefrontenoorlog en begonnen eind 1917 hun troepen van het oostfront naar Frankrijk te verplaat- sen. In datzelfde jaar waren de Verenigde Staten in de oorlog betrokken geraakt omdat Duitse duikboten Amerikaanse schepen gingen aanvallen. Toen het passa- giersschip ‘Lucitania’ werd getorpe- deerd werd de oorlog verklaard. Honderdduizenden Amerikaanse militairen werd naar Europa ver- scheept: Duitsland en Oostenrijk konden de oorlog niet meer win- nen. Het Nederlandse M95-geweer dat in vele variaties bij de Hembrug werd Verkiezingsaffiche uit 1918 van de geproduceerd. Het zou tot in de dertiger jaren worden gebruikt SDAP De Spaanse griep is onze familie niet voorbijgegaan. Gijsbert Leije- soldatenraden’ (sowjets) opgericht. naar trouwde op 4 juli 1917 met De keizer was naar Nederland Dina Haseleger en anderhalf jaar gevlucht en er was een gezags- later stierf ze eraan. Hij stond vacuüm. Duitsland moest giganti- bekend als een vrolijk en altijd opti- sche herstelbetalingen doen aan mistisch mens maar dit kon hij niet Engeland en Frankrijk en daardoor verwerken en raakte aan de drank. ontstond een enorme inflatie. Op een dag was hij zo dronken dat Spaargelden en pensioenen verdwe- hij in een Amsterdamse gracht viel. nen als sneeuw voor de zon. Uit dit Mijn moeder Wilhelmina Leijenaar in Amsterdam rond 1920 Op het nippertje is hij gered. moeras ontstond een monster die de Daarna ging het wat beter; hij is volgende wereldoorlog zou veroor- riepen: ‘Leijenaar, je hebt een doch- schap in Zwitserland woonden, in hertrouwd, maar de rest van zijn zaken: de Oostenrijker Adolf ter!’ Haar naam werd Wilhelmina, het geheim weer naar Rusland leven had hij een somber karakter. Schicklgruber, beter bekend onder roepnaam Mina of Mien, mijn moe- gebracht in de hoop het moreel te De humor was verdwenen. de naam Hitler. Hij diende als kor- der. verzwakken. Er kwam er één Toen de Eerste Wereldoorlog was poraal aan het westelijk front. Zijn Voor de geboorte had mijn oma op bovendrijven: Vladimir Oeljanov, afgelopen ontstond er in Duitsland commandant omschreef hem als het Waterlooplein een mooie ge- beter bekend onder zijn pseudo- een burgeroorlog. Er werden naar een ‘gevaarlijke neuroot’ die vooral bruikte Duitse hangklok gezien. niem Lenin. Hij werd de leider van Russisch voorbeeld ‘arbeiders- en niet bevorderd mocht worden. De Die wilde ze graag hebben. Meteen geschiedenis heeft hem gelijk gege- na de geboorte is mijn opa daar ven. gaan kijken en de klok was er nog. Hij heeft hem gekocht en is al die Ook in Nederland werd het eind jaren in de familie gebleven. Nu 1918 onrustig. Aan alles was er een hangt hij bij mij in de woonkamer. gebrek en de prijzen stegen. In Het was het laatste jaar van de Harskamp kwam duizenden militai- Eerste Wereldoorlog. Tientallen ren in opstand die naar huis wilden miljoenen burgers en militairen nu de oorlog was afgelopen. In de waren al omgekomen of verminkt Tweede Kamer hield de leider van in een oorlog waarvan de historici de SDAP (de latere PVDA), Pieter nog steeds niet begrijpen waarom Jelles Troelstra, een vlammende hij uitgebroken was. Het resultaat toespraak: de revolutie in Rusland was dat keizer Wilhelm van en Duitsland zou niet stoppen bij Duitsland naar Nederland vluchtte, grens van Nederland. Overal in het het Oostenrijkse keizerrijk uiteen- land braken stakingen uit. Koningin viel en tsaar Nicolaas van Rusland Wilhelmina zag haar positie in werd afgezet en uiteindelijk met gevaar komen en hield, samen met zijn hele gezin werd vermoord. De haar man prins Hendrik en haar Duitsers hadden in 1916 enkele dochter prinses Juliana, een rondrit Rechts de etagewoningen aan de Kattenburgerkruisstraat. Russische agitatoren, die in balling- Op 14 juli 1918 is mijn moeder in de Nieuwe Kerk te Amsterdam gedoopt door Den Haag eindigend op het Op nummer 16III is mijn moeder op 9 april 1918 geboren 28 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 29 Malieveld, waar ze werden toege- klein aannemersbedrijf in de buurt juichd. Of het echt geholpen heeft van Arnhem en had voor zijn broer weet ik niet, maar in ons land werd daar werk geregeld. Dat was hij ook het langzamerhand rustiger. wel moreel verplicht, want zijn Maar voor mijn opa en zijn broer broer was getrouwd met Maria Gijsbert was het te laat. Omdat de Aletta Cabo, die van Nico in ver- oorlog was afgelopen en er veel wachting was, maar hij weigerde minder vraag naar wapens en muni- met haar te trouwen. Cornelus tie was, dreigden er ontslagen. Dat, heeft de familie-eer hooggehouden in combinatie met de grote sociale en is met haar getrouwd (zie hun onrust in die tijd, mondde uit in familiebeschrijving verderop). grote stakingen. Ook bij de Hem- Daar werd het basisproduct latex, brug. Werkwilligen zoals mijn opa het was het witte sap uit de tropi- werden ‘snorders’ genoemd en sche latexboom, verwerkt tot rub- waren hun leven niet zeker en daar- ber. Het sap kwam voornamelijk uit om durfden ze niet naar hun werk Nederlands Indië en Brazilië. De te gaan. In de stad liepen knok- fabriek bouwde, net als de ENKA, ploegen en riepen: ‘zijn hier nog huizen voor haar personeel. Het snorders?’ Uiteindelijk werd hij was van origine een Britse firma en Schoolfoto van mijn moeder rond 1928. Ze staat op de tweede rij, tweede toch als staker aangemerkt en ont- de huizen werden in die stijl van rechts. Midden achter het raam, met een strenge blik, het legendarische slagen. gebouwd. Ze hadden rieten daken hoofd van de openbare school, ‘meester Hoek’. Wat nu? Er moest brood op de en Britse architectuur. Het werd plank komen en het gezin verhuisde een eigen dorp onder de naam Wal, die later een oud ijzerhandel nichtjes van ome Kees en tante nar Utrecht. Ze kregen een huis aan Heveadorp, dat nu nog bestaat. zouden beginnen (zie de geschiede- Marie. Vooral met Riek en Bep trok de Saturnusstraat in in zgn. ‘Plane- Vele van die huizen staan er nog en nis van de ENKA). Moeder van de ze veel op, ze gingen samen naar tenbuurt’ in de buurt van het tegen- het is de moeite waard als je in de Wal slachtte zelf haar kippen en school en hielden lange fietstoch- woordige stadion van FC Utrecht. buurt bent er een omweg voor te had voor mijn oma een krachtige ten. Op school was er een jongen Ik weet dat mijn opa daar als ‘los maken. bouillon gekookt om na de beval- die zich ‘Tattapoettenanna‘ noem- werkman’ gewerkt heeft; dat bete- ling aan te sterken. Mijn oma heeft de, naar één of ander stripverhaal kende dat hij af en toe werk had. Voor zover ik weet was Cornelus het met smaak opgegeten en nooit en zichzelf heel sterk vond. Riek Het zal geen vetpot zijn geweest. gereedschapmaker en hij kon zich geweten dat het kippesoep was. Leijenaar was een halve jongen en Linksboven een foto van mijn moe- behoorlijk verbeteren als hij ging heeft hem in elkaar geslagen. der en haar broer Henk (matrozen- werken bij de ENKA in Ede. Hij Ze kreeg regelmatig bezoek van kleding was in die tijd in de mode, heeft het gedaan en ging met zijn haar zuster Mijntje uit Utrecht. Aan de kop van de Parkweg is een maar had hij toen al zeemansaspira- gezin in één van de ENKA- Haar man was treinmachinist en huis (nu textielhuis Nowé) waar Mijn moeder en haar broer Hendrik (Henk) in Utrecht rond 1922 ties?). huizen aan de Parkweg wonen. Hij daarom kon ze gratis reizen. Ze had een gezin woonde met alleen doch- wist in welke situatie zijn broer in de gewoonte een paar keer per jaar ters (een stuk of vijf). De vader was Ze hebben hun leven lang een Utrecht verkeerde en hij vond werk te verhuizen; er was in die tijd veel mager en kaal en droeg een uilen- ‘broer-zus’ verhouding gehad, net voor hem en de brief werd ver- aanbod van huurhuizen en je kon bril. Het toilet van het huis was als mijn vader met zijn oudste stuurd. eisen stellen. Een leeg huis werd achter en alleen te bereiken via een zuster Gré. Mijn moeder zag ome netjes geschilderd en behangen. Als kleine houten loopbrug. Ook toen Henk altijd als haar kleine broertje. Mijn oma was een stadsmens, ze haar man langere tijd wegging (hij werden er fietsen gestolen en zijn In die tijd moesten bij mijn moeder had wilde niet naar ‘dat dorp’ ver- reed door heel Europa) vroeg hij dochters hadden de hinderlijke ge- de amandelen geknipt worden en huizen maar er was geen keus. Het elke keer: ‘Mijntje, wonen we hier woonte hun fietsen op de loopbrug dat gebeurde niet zachtzinnig. Ze gezin verhuisde naar Ede en kreeg straks nog?’. Maar als ze naar Ede te plaatsen. Op en nacht moest hij werd vastgebonden in een stoel en een woning aan de Nijverheidslaan. kwam was het feest. Ome Henk verschrikkelijk nodig piesen, maar na afloop kreeg ze watten in haar Mijn opa ging werken in de energie- stond op het perron te dansen en de fietsen stonden in de weg. Hij mond tegen het bloeden. Een paar centrale van de fabriek. Zijn werk riep: ‘tante Mijntje, tante Mijntje!’ heeft ze allemaal naar beneden weken later moest ze terugkomen betond voornamelijk uit het in Ze tilde hem op en zei op z’n gegooid. Hij droeg een wit nacht- voor controle. Ome Henk herkende ploegendienst kolen kruien en dat Utrechts: ‘kom hier, lekker jochie’. hemd en sinds die tijd had hij in de verpleegster, rende naar haar heeft hij tot aan zijn pensioen Toen ze op een keer naar Ede kwam Ede de bijnaam Ghandi, naar de toe, schopte tegen haar schenen en gedaan. Het is een wonder dat hij maakte het spoorwegpersoneel sek- geweldloze politicus Mahadma riep ‘rot zuster, rot zuster’. nog 72 jaar oud mocht worden. sistische opmerkingen naar haar. Ze Ghandi in het toenmalige Brits- Op 1 oktober 1925 werd nog een was niet op haar mondje gevallen en Indië. Langzamerhand komen onze fami- kind geboren: Age Bastiaan. Mijn antwoordde: ‘houden jullie je bek lielijnen nu samen. Er kwam een opa wilde hem niet naar zijn vader maar, bij het spoor deugt geen één Ook voor mijn moeder kwam het brief uit Ede. Hij was van mijn vernoemen, maar mijn oma stond kerel: ik kan het weten want die van moment dat ze bij de ENKA moest opa’s oudere broer Cornelus. Hij erop: het was nu eenmaal familie- mij werkt er ook’. gaan werken. Ze had lange haren in werkte eerst bij de rubberfabriek traditie. vlechten en die moesten afgeknipt ‘Hevea’ bij Oosterbeek. Zijn broer Net als mijn moeder at mijn oma Mijn moeder was in haar kinder- worden omdat het gevaar bestond De huizen aan de Saturnusstraat te Utrecht waar mijn ome Henk Nico (het zwarte schaap, zie de geen kip. Vlakbij, in het Korte jaren bijna nooit thuis: ze had geen dat ze in de machines terechtkwa- op 9 mei 1921 is geboren familiebeschrijving) had toen al een Laantje, woonde de familie Van de zusjes en vlakbij woonden haar men. Mijn opa was trots op die 30 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 31 begrip geworden. iets verkeerds hebben gedaan en hij Door schade en schande is de verhuisde naar een collega van mijn Bovenbuurtweg onstaan: links opa in Veenendaal. Mijn ooms ervan hielde je het redelijk droog, waren het daarmee niet eens en gin- rechts was je bij overstromingen gen op de fiets naar Veenendaal. Ze verzekerd van een nat huis. Delen zagen Bullie achter een hekje lopen van de weg bestaan nog, maar het en floten naar hem. Hij nam een grootste deel is door nieuwbouw aanloop, sprong over het hekje en verdwenen. werd onder een jas verstopt. Vlakbij Daar hebben mijn moeder en haar huis werd hij losgelaten; officieel twee broers een deel van hun jeugd was hij uit Veenendaal terugge- doorgebracht. Nogmaals: het was lopen en dat werd geloofd. boerenland met af en toe een woon- Mijn moeder had ooit mooie ele- huis. Het huis had een grote gante dameslaarsjes gekocht. Na moestuin waar mijn opa aardappe- een paar keer dragen vond Bullie len en groenten verbouwde, maar het nodig ze aan te vreten. Mijn ook tabak voor eigen gebruik om moeder wilde ze eerst maar weg- kosten te besparen. Als de bladeren doen, maar de Brabantse schoenma- volwassen waren moest je de nerf ker Keesje van Gool aan de Parkweg met een scheermesje doorsnijden heeft ze vakkundig gerepareerd. en dan laten drogen. Die tabak was in principe niet te roken, maar De jongens gingen naar de gemengd met een ‘normaal’ merk ambachtschool in Wageningen. Zo scheen het te verdragen te zijn. ver was dat niet op de fiets, maar Voor de oorlog was dat ‘tabak van tussen Ede en Wageningen reed een Lub’, erna ‘Javaanse Jongens’. tram met de bijnaam ‘Bello’ via Bennekom. In Wageningen kon je En zo denderde Bello op en neer tussen Ede en Wageningen. De jeugd op de Er kwam daar een nieuw gezinslid: overstappen richting Utrecht of fiets liet zich aan het laatste rijtuig vaak meetrekken. het hondje Bullie. Waar hij vandaan Arnhem. Bello reed niet supersnel, Let ook op de gigantische rookpluim: over CO2-vervuiling gesproken! kwam weet ik niet, maar het was maar toch was het een levensge- een klein straathondje. Hij mocht vaarlijke sport om je op de fiets van In die tijd werd in Ede het nu zo officieel geopend werd. Mijn vader niet in huis maar had zijn domicili Wageningen naar Ede te laten trek- beroemde ‘Openluchttheater’ aan- verbood mij daar na toe te gaan, dat Uit de jaren dertig en de oorlogsjaren zijn weinig foto’s beschikbaar, maar dit in de schuur en moet een gelukkige ken. Mijn ooms hebben het regel- gelegd. Dat is gebeurd in het kader beschouwde als een plaats van sla- is een hele mooie van het huis aan de Bovenbuurtweg. tijd hebben gehad in het boeren- matig gedaan, vooral de jongste, van de toenmalige ‘werkverschaf- vernij. Links mijn opa, dan mijn oma en mijn moeder rond 1938 land. In de beginperiode moet hij Age. fing’. Werklozen werden verplicht om ‘nuttig werk te verrichten’. De broers Henk en Age haalden vlechten. Bij de Marine had hij in Utrecht te grabbel gooien als ze Mijn opa had voor zijn jongens alles Daar is op zich niets op tegen, maar hun diploma aan de ambachtschool enthousiast vloeken geleerd en dat ‘dat messie niet met rust liet’. Na over. Hij wilde ze een beter leven in veel gevallen leidde het tot wille- in Wageningen. Henk ging bij zijn deed hij toen hij zijn dochter met die ontmoeting werd Sientje veel geven dan hij had gehad. Hij werkte keur en vernedering. Bovenop de vader in de centrale van de ENKA korte haren zag, waarop mijn oma milder, ze werd zelfs bijna een veel over en regelmatig deed hij het Paasberg in Ede was een zandafgra- werken en Age bij garage Van de hem verweet dat hij alleen belang- tweede moeder voor de meisjes. smerigste werk dat er was: het ving. De werklozen moesten die Weerd in Bennekom, waar hij auto- stelling had voor ‘die afgoden’ (ze Mijn moeder had heel goede eind- schoonmaken van de rookkanalen met de schop verder uitgraven en monteur werd (het bedrijf bestaat bedoelde haar zoons Henk en Age). cijfers op de lagere school en kreeg bij de schoorstenen. Hij was ook betonnen tribunes bouwen. Het nu nog, het staat achter de drukkerij Maar in die tijd mochten meisjes een administratieve functie. Ze een fervent tuinier. Hij verbouwde resultaat was en is prachtig: een waar nu werk). Hij stond bekend als niet verder leren, want die gingen werkte zich langzaam omhoog. groenten en aardappelen. Nog theater naar Grieks voorbeeld in een eersteklas monteur die bijna toch wel trouwen. De vlechten Daar hoorde ze dat er een prachtig steeds gebruik ik zijn zinken gieter, de openlucht met een unieke elke defecte auto weer aan de praat werden verpakt en zijn nog jaren- vrijstaand huurhuis op de Boven- die moet nu zo’n 80 jaar oud zijn. akoestiek. Maar de opzichters tij- kreeg. Daar ontmoette hij zijn toe- lang bewaard gebleven. buurtweg vrij kwam met een grote dens de bouw waren slavendrijvers: komstige vrouw Frieda Jansen. Het Mijn moeder kon niet tegen de tuin. De huur viel mee en dus werd De jaren dertig waren ook de tijd als er even niets te doen was dwon- autovak werd zijn levensroeping. doordringende stank die in de er verhuisd. Erg lang hebben ze er van de diepe economische crisis gen ze de arbeiders tot zinloos fabriek hing en lustte haar pakje niet gewoond, maar in de familie is waarin de wereld verkeerde na de werk. Ze zorgden ervoor dat er Na een tip van de chef van mijn opa brood niet. Bovendien was er een het huis aan de Bovenbuurtweg een grote beurscrach in 1929 in hopen zand waren en dwongen de ging Henk solliciteren bij de strenge opzichteres uit Utrecht met Amerika. Je was was blij als je werk mensen die met kruiwagens naar Holland-Amerika Lijn. Er was een de naam Sientje. Ze behandelde de had en iedere cent moest worden een willekeurige andere plaats te nieuw passagiersschip, genaamd de meisjes slecht. De familie Veerman omgedraaid om rond te komen. kruien. Als de heide in bloei staat, is Nieuw Amsterdam, te water gela- kreeg er lucht van. Ze ontdekten Hoe mijn grootouders het hebben er eind augustus in Ede de ten en hij werd als leerling machi- dat ze in Utrecht op de markt een gedaan weet ik niet, maar ze zijn Heideweek die op de zaterdag nist aangenomen. Over hem straks handel in sinaasappelen had gehad die tijd wonderwel doorgekomen. ervoor in het Openluchttheather meer. en haar reputatie was niet al te best. En dus kwam tante Mijntje weer met de trein naar Ede. Ze wachtte Sientje op en dreigde haar reputatie 32 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 33 dochtertje Nan aan leukemie op 2 CORNELUS ANTHONIE LEIJENAAR mei 1945 (vlak voor de bevrijding en ze is met oranje linten in het Gereedschapmaker, geboren te Rotterdam op 24 maart 1881, overleden op 20 januari 1942. Hij is op 31 augustus haar begraven), haar dochter Riek 1904 getrouwd met Maria Aletta Cabo, geboren op 10 mei 1886, overleden midden jaren zestig te Ede, dochter aan kanker in de 60er jaren (bij de van Joannes Cabo en Hendrika van Maarsseveen. begrafenis in Arnhem zei haar Kinderen: zuster Bep dat zij de volgende was Joannes Hendrikus (Jo) Geboren te Utrecht op 30 december 1904. en zo is het gebeurd). Age Geboren te Utrecht op 23 september 1906. Tante Marie vroeg aan mijn oma: Maria Aletta Sjoukje (Marie) Geboren te Utrecht op 8 juli 1908. ‘Sina, ben ik zo oud geworden om Wilhelmina (Wil) Geboren te Utrecht op 17 september 1910, overleden te Wageningen rond 1985. Getrouwd mijn eigen kinderen te begraven?’ op 7 oktober 1939 met Wilhelmus Holleman, geboren te Wageningen op 28 mei 1906, overlden te Wageningen Cornelus was het laatste kind dat rond 1985, zoon van Wilhelmus Holleman en Geurtje van Kooten. aan de Zandlaan nog thuiswoonde Cornelia Anthonia (Cor) Geboren te Utrecht op 23 augustus 1912. bij zijn moeder. Hij trouwde met Sjoukje (Sjouk) Geboren te Utrecht op 30 maart 1914. Graddie (haar achternaam weet ik Hendrika Johanna (Riek) Geboren te Utrecht op 1 december 1916. niet) en al snel werd er een zoontje Elizabeth (Bep) Geboren te Heveadorp op 23 januari 1918. geboren. Ook hij werkte bij de Jacomina Geertje (Geertje) Geboren te Heveadorp op 5 december 1920 en was getrouwd met Max Eterman (hij ENKA, maar vond een andere baan is rond 1983 bij een verkeersongeval om het leven gekomen). Maria Aletta Cabo (tante Marie) en Cornelus Anthonie Leijenaar (ome Kees) bij een metaalfabriek in Leusden. Cornelus Antonie (Kees) Geboren te Ede op 30 april 1923, overleden rond 1998 te Leusden, getrouwd met Tante Marie wilde niet meever- ‘tante Graddie’, zij is geboren in Nederlands-Indië waar haar moeder lerares op een middelbare school was. Voor de laatste keer las ik een kort aan de Zandlaan. huizen en ging inwonen bij haar Dingena Lydia (Nan) Geboren te Ede op 26 augustus 1924, overleden op 2 mei 1945. intermezzo in bij een aangetrouwde Mijn opa had de gewoonte (als ze dochter Bep in Wageningen. Toen Levensloos geboren meisje Te Ede op 4 juli 1926. familie die een belangrijke rol heeft dezelfde diensten draaiden) samen Bep was overleden kon ze het leven Levensloos geboren meisje Te Ede op 3 november 1929. gespeeld. Het gaat nu om ‘Ome met zijn broer Kees naar het werk niet meer aan; ze heeft tot haar Levensloos geboren jongetje Te Ede op 15 februari 1932. Kees en tante Marie’. Hoewel ik te lopen. De zoon Cornelus liep overlijden nog een korte periode in enkelen van hun als kind van zeer regelmatig met hen mee, tante een bejaardenhuis gewoond. nabij heb meegemaakt, kan ik nu Marie was nieuwsgierig en hoorde tot mijn spijt van de meesten niet hem uit: ‘Wat zeiden ze?’ ‘Niks, Hun dochter Riek was een wilde- zeggen met wie zij getrouwd waren alleen hoi’, was het antwoord. Mijn bras. Tante Marie had de gewoonte en wanneer zij zijn overleden. De opa was zwijgzaam, maar zijn broer ellenlange gesprekken met de buur- burgerlijke stand op het internet nog meer; hij had de bijnaam ‘de vrouw te houden en Riek moest staat dit om privacy-redenen vanaf Bok’ en sprak alleen het meest opletten als het eten kookte. Riek een bepaalde datum niet toe. noodzakelijke. Ik maak er een grap- had daar op een keer genoeg van, ze je van, maar die mannen hadden wachtte tot het ging aanbranden, Maar toch is het de moeite waard er een hard leven in de fabriek en ze ging naar haar moeder en zei een paar pagina’s aan te wijden. hadden zorgen om een gezin te ‘mamma ik ruik iets vreemds, is dat Zoals ik al eerder schreef, is het onderhouden; dan verdwijnt het wel goed?’ eerste kind uit het huwelijk niet van vrolijke snel. In de oorlogsjaren is zij koerierster Duitse monteur in dienst; het was ‘de rubberneus’. Hij was jeugd- men honderden mensen naar het de bruidegom Cornelus. De vader in het verzet geweest. Ook zij werk- een kleine man met de naam trainer bij de voetbalvereniging stadion en legden bloemen bij het was zijn broer Nico en hij wilde niet Maar zoals ik al eerder schreef, mijn te bij de ENKA en heeft een kort- Jochem. Ik heb hem een paar keer Wageningen. Hij maakte elke voet- kleine monmuntje bij de ingang. met Maria Cabo (die toen 18 was) moeder kwam er graag. Ome Kees stondige verhouding met een mon- ontmoet en mijn indruk was dat het baller tweebenig. Als je rechtsbenig Zelf hebben ze geen kinderen trouwen. Om de een of andere had zelf een grammofoon gebouwd teur uit Rotterdam gehad. Uit die een zachtaardig mens was, totdat was moest je op de training je gehad, maar hun ‘zoon’ Kees werd reden is in zijn plaats zijn broer en als er een verjaardag te vieren relatie is een kind geboren: Kees. hij op verzoek van de Duitse politie rechterschoen uitdoen en andersom commissaris van politie in Etten- Cornelus met haar getrouwd. Nico was gebeurde dat met muziek in Hij kon niet opgroeien bij zijn gearresteerd werd: het was een ook. Generaties voetballers heeft Leur. had toen al een aannemersbedrijfje het bosperceel schuin tegenover het moeder en werd ‘uitbesteed’ bij langgezochte oorlogsmisdadiger. hij opgeleid. en vermoedelijk heeft hij zijn broer huis (de situatie in nu nog practisch haar zuster Wil, die toen aan de Vooral voor Riek met haar Toen de profclub FC Wageningen Toen hij ging studeren bij de poli- betaald. Ik weet dit van mijn moe- hetzelfde). Hollandseweg in Wageningen verzetsverleden was het een grote werd opgericht werd hij de mate- tie-academie in Apeldoorn moest der en mijn oma en vermoedelijk woonde met haar man Willem schok. riaalman. In de beginperiode waste hij als zoon van Willem Holleman hebben de kinderen uit het gezin Eind 20er jaren was er een circus in Holleman. Kees groeide op, niet tante Wil de groen-witte shirtjes, en tante Wil geëcht worden en dat het nooit geweten. Toen ik vele Ede. Daar was een waarzegster en wetende wie zijn echte moeder Wil en Willem Holleman zijn na de broekjes en sokken. Als Wage- hebben ze gedaan. Kees bezocht jaren geleden met het familieonder- tante Marie liet haar toekomst voor- was. Toen de oorlog was afgelopen oorlog verhuisd naar de Oranjelaan. ningen verloren had hingen de trouw de thuiswedstrijden van FC zoek bezig was, en ik regelmatig spellen. De waarzegster wilde het kreeg Riek een relatie met een Het is een klein buurtje bovenop de rugummers door elkaar, maar had- Wageningen. Later wist hij wie zijn contact had met de zoon Cornelus, haar niet vertellen, maar tante oudere man in Schaarsbergen bij Wageningse Berg waar ook het sta- den ze gewonnen, dan hingen ze echte moeder was, maar voor hem bezwoer mijn moeder mij om daar Marie stond erop. Ze kreeg te horen Arnhem van wie ze nog enkele dion van FC Wageningen was. Het precies op volgorde. FC Wage- waren Willem en Wil zijn echte nooit over te praten. dat haar man jong zou overlijden en kinderen had. Ze wilde haar zoontje zijn houten ‘noodwoningen’ die ningen bestaat niet meer, maar de ouders. De oudste zoon waar het om gaat, dat ze meerdere kinderen zou ver- ophalen maar die was zo gewend door het Britse leger zijn gebouwd amateurs nog steeds. Al bij zijn Jo Leijenaar, was volgens zeggen liezen. Je zou er bijgelovig van wor- geraakt aan zijn oom en tante dat voor de Canadese en Britse leven werd er te zijner ere jaarlijks Ome Kees en tante Marie hebben een buitenbeentje in het gezin. Op den, maar het is allemaal uit- hij hen als zijn eigen ouders officieren. Ze staan er nu nog. het ‘Willem Holleman Jeugd- een veelbewogen leven gehad en de één of andere manier was hij gekomen. Haar drie laatste kin- beschouwde. Riek heeft maar het Willem Holleman is een legen- toernooi’ gehouden en dat gebeurt wat ik opgeschreven heb is nog anders dan de andere kinderen. deren zijn levensloos geboren, ome zo gelaten. darisch figuur in Wageningen. Hij nu nog steeds. Willem Holleman geen fractie van het geheel. Ik denk Ome Kees en tante Marie verhuis- Kees overleed in 1942 aan maag- Ze had met haar man een klein had de bijnaam ‘Busio’, naar een stierf het eerst, een paar jaar later dat een boek nog niet genoeg is. den van de Parkweg naar een huis kanker op 60-jarige leeftijd, haar carosseriebedrijfje. Ze hadden een vooroorlogs cabaretfiguur en later tante Wil. Na haar begrafenis kwa- 34 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 35 waren ze luxe uitgevoerd. De kleu- veroorzaakte, maar men vergat dat renfilm deed z’n intrede en comple- de Nederlanders eeuwenlang het- te musicals werden vertoond met zelfde hadden gedaan. Sterker nog: nu nog bekende artiesten als Ginger op dat moment woedde nog steeds Rogers en Fred Astaire. Maar ook de Atjeh(tabaks)-oorlog in Suma- prachtige speelfilms zoals ‘Gejaagd tra. Toen de Boerenoorlog in 1902 door de wind’, een familie-epos op zijn eind liep stuurde de toen net over de Amerikaanse Burgeroorlog ingehuldigde koningin Wilhelmina dat nog steeds waard is te worden het marineschip de Gelderland naar vertoond. Zuid-Afrika om president Paul In het deel De Heij vroeg ik het al: Kruger te evacueren. Veel straten zijn wij in deze tijd gelukkiger als zij zijn naar hem en zijn generaals ver- toen? Ik betwijfel het. noemd: de Paul Krugerstraat, de Christiaan de Wetstraat enz. Maar de Tweede Wereldoorlog begon z’n schaduwen vooruit te Maar men begon in te zien dat het werpen. Eind dertiger jaren kwa- gevaar niet uit Engeland kwam, men er steeds meer politieke en maar uit Duitsland. Het Neder- Joodse vluchtelingen uit Nazi- landse leger was onderbemand en Mijn grootouders rond 1938 Duitsland (onder hen de latere sterk verouderd; er werd gemoder- Duitse minister-president Willi niseerd maar het was te laat. De van de Reehorsterweg, vonden ze Op 10 mei 1940 vielen de Duitsers Brandt). De stemming begon om te spanningen in Europa liepen verder een nieuwe woning met (tot grote Nederland aan. Het Nederlandse slaan. In Spanje was een bloedige op en het Nederlandse leger ging vreugde van mijn opa) een enorme leger verdedigde zich, met de burgeroorlog waar de Duitse lucht- mobiliseren. moestuin. bescheiden middelen die het had, macht de fascisitische generaal dapper. De Duitsers vielen met een Franco steunde. Hun grootste ‘pres- Dat betekende dat de Hollandse Op 1 september 1939 viel Duits- luchtlandingsdivisie Den Haag en tatie’ was het bombarderen van het Waterlinie weer in gebruik werd land Polen aan en Frankrijk en omgeving aan om koningin Wilhel- Noord-Spaanse stadje Guernica genomen. Grote delen van de Engeland verklaarden Duitsland de mina en haar regering gevangen te waarbij duizenden slachtoffers vie- Gelderse Vallei werden onder oorlog. Nederland verklaarde zich nemen. Het werd een complete len. Pablo Picasso heeft er zijn water gezet om de hoofdverdedi- weer neutraal en hoopte net als de mislukking. Ze veroverden de vlieg- beroemdste schilderij aan gewijd. gingslinie bij de Grebbeberg bij vorige keer buiten schot te blijven. velden Ypenburg en Ockenburg bij Rhenen te beschermen. Voor mijn Het was een illusie. Het betekende Den Haag, maar die werden her- Het is na de oorlog weggedrukt, grootouders was het een klein wel dat mijn ome Henk lange tijd overd door veelal Nederlanderse maar de Nederlanders waren over drama: ze moesten het huis aan de niet meer thuis zou komen. Vanaf recruten. Het kostte de Duitsers het algemeen pro-Duits. Het is niet Bovenbuurtweg verlaten. Het dat moment kregen de Nederlandse honderden transportvliegtuigen, toevallig dat de Duitse keizer grondwaterpeil steeg snel en het zeeschepen de opdracht niet meer een verlies dat ze nooit meer te Wilhelm in 1918 naar Nederland huis werd zo vochtig dat er niet naar de thuishavens te varen (ik boven zijn gekomen. vluchtte. Prins Hendrik had in de meer te wonen viel. Enkele tiental- kom hier uitgebreid op terug bij Eerste Wereldoorlog de gewoonte len meters verderop, op de hoek zijn gezinsbeschrijving). De Grebbelinie werd dapper verde- regelmatig op bezoek te gaan bij Het rente(pensioenboekje) van mijn opa met zijn gebruikte adressen familieleden in België die in het Duitse leger dienden. Nederland De dertiger jaren liepen ten einde van de radio meegemaakt, de auto was strikt neutraal en dat kon als en de economie begon weer wat aan en het vliegtuig. Heel Nederland een provocatie worden opgevat. te trekken. Dat gebeurde overal in stond in die tijd op z’n kop toen het De oorzaak lag in Zuid-Afrika dat de wereld, maar in ons land later. KLM-vliegtuig ‘De Uiver’ de race van oorsprong een Nederlandse Dat haden we te danken een gere- naar Melbourne in Australië won. kolonie was. Rond 1900 woedde formeerde eigenwijze minister-pre- De radio bracht veel amusements- daar de Boerenoorlog. De Boeren sident, Colijn, die vast wilde hou- programma’s zoals ‘De bonte dins- woonden in de provincies Transvaal den aan de ‘gouden standaard’. Elke dagavondtrein’; dan waren de stra- en Oranje Vrijstaat. Toen in die gulden die in omloop was, moest ten leeg in het land. Er was het gebieden goud en diamanten gevon- door goud gedekt zijn. Toen hij ein- optreden van Willy Walden en Piet den werden kwamen er veel geluk- delijk daar vanaf stapte devalueerde Muizelaar als de ‘dames Snip en zoekers op af die ‘uitlanders’ ge- de gulden een paar procenten, er Snap’; tot in de zestiger jaren traden noemd werden. De boeren waren kwam dus meer geld in omloop dat ze op voor volle zalen met hun streng gelovig en spraken en spre- de economie weer stimuleerde. revu. In de donkerste oorlogsjaren ken een taal die sterk verwant is aan De mensen begonnen weer wat ver- zong Willy Walden het liedje van het Nederlands: het Afrikaans. De trouwen te krijgen. Maar het was de componist Jacques van Tol: ‘Als twee andere Zuid-Afrikaanse pro- ook een generatie die veel nieuwe op het Leidseplein de lichtjes weer vincies Natal en de Kaapprovincie dingen op zich zag afkomen. Ik ben eens branden gaan’. De bioscopen waren Brits-georiënteerd. Er brak nog gedeeltelijk zonder televisie waren het theater van de gewone een koloniale oorlog uit die in Mijn grootmoeder en moeder Age Leijenaar bij een technische tekenles eind dertiger jaren opgegroeid; zij hebben de komst man. Vooral in de grote steden Nederland veel verontwaardiging rond 1935 36 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 37 Op het eind van de oorlog werden uiteen: de islamieten in het noorden Ik wil hier niet de hele oorlog er Duitse soldaten bij burgers inge- stichtten de staat Pakistan. beschrijven, maar het komt erop kwartierd. Zo ook op de de Maar in de Nederland heerste de neer dat het Nederlandse leger Reehorsterweg. Het waren oudere stemming: ‘Indië verloren, alles ver- onder generaal Spoor er eigenlijk mannen die genoeg van de oorlog loren’. Ons land lag in puin, vooral alleen in slaagde in drie periodes hadden. Mijn opa was toen niet veel Noord-Limburg en Oost-Brabant Java grotendeels te heroveren. Dat ouder als zij, maar hij zag er er veel waren compleet verwoest. De ging ten koste van zware verliezen. ouder uit. Ze noemden hem ‘Vati’ haveninstallaties, de dijken en brug- Vooral de Indonesiërs (bijgenaamd (vader). Ze hebben een keer een gen, de infracstructuur, de industrie Poloppers) gebruikten regelmatig varken gejat bij een van de boeren etc., kortom het het land stond aan grote wreedheden. Gevangenen in de omgeving en het geslacht. de afgrond. En toch begonnen we werden gruwelijk verminkt voordat Mijn grootouders hebben er smake- aan een koloniale oorlog die de ver- ze gedood werden. lijk van meegegeten. zachtende naam ‘politionele acties’ kreeg. Had de Nederlandse regering De internationale druk op Neder- In augustus 1945 capituleerde onderhandeld met de Indonesiërs land nam toe om de kolonie op te Japan. In Nederlands Indië braken over een overgangsperiode dat was geven. De West-Europese landen opstanden uit en de republiek dat allemaal niet nodig geweest, het ontvingen van Amerika de zgn. Indonesië werd uitgeroepen. De had duizenden levens gescheeld en ‘Marschall-hulp’. Dat waren kredie- Mijn opa rond 1948, een moegewerkt mens, die alles voor zijn gezin gedaan heeft Nederlandse regering had dit tien- miljarden guldens. ten tegen een lage rente. Marshall Juli 1945, Age Leijenaar en tallen jaren geleden al kunnen zien Het duurde maanden voordat er op was de minister van buitenlandse Frieda Jansen in hun verkeringstijd digd; de SS-bataljons kwamen maar agent Van de Brink waarschuwde aankomen, maar in plaats van te Java een behoorlijke Nederlandse zaken en in de oorlog opperbevel- moeilijk naar voren. De Duitse mijn grootouders dat hij op het onderhandelen met de Indonesische troepenmacht was. Kleine eenhe- hebber van alle Amerikaanse strijd- In Nederlands-Indië duurde de oor- legerleiding besloot tot een terreur- punt van arrestatie stond en zich leiders als Hatta en Soekarno wer- den Britse troepen konden niet krachten. Bijna heel West-Europa log voort, kostte steeds meer en aanval: het centrum van Rotterdam rustig moest houden. Naar het den ze gedeporteerd naar een kamp voorkomen dat er moordpartijen lag in puin en men was bang dat er, meer en vooral mensenlevens. werd gebombardeerd en gedreigd schijnt heeft hij dat ook gedaan. in Nieuw Guinea. Het resultaat was onder de Nederlanders plaatsvon- net als naar de Eerste Wereldoorlog Nederland stond aan de rand van werd met Utrecht en Amsterdam Maar ook voor hem werd de grond dat vooral Soekarno na de Japanse den (de zgn. bersiap-periode). Het opstanden zouden uitbreken. Het een bankroet. De Amerikaanse hetzelfde te doen. Daarop besloot te heet onder de voeten en is hij inval met hen ging samenwerken. kwam zelfs voor dat Japanners de Sowjet-leger werd als een grote regering dreigde de Marshall-hulp de Nederlandse opperbevelhebber, mijn zijn vriendin Frieda Jansen Hoe anders hadden de Britten het kampen bleven bewaken, niet om bedreiging gezien en stond in de in te trekken. In 1949 werd door generaal Winkelman, te capitule- ondergedoken bij familie in Zeist. geregeld. In de 30er jaren erkenden ontsnappingen te voorkomen, maar toenmalige DDR aan de grens van koniging Juliana de soevereiniteits- ren. De jacht op arbeidskrachten in ze dat Brits Indië onafhankelijk zou om de Nederlanders te beschermen. West-Duitsland. Het was dus zaak overdracht in het paleis op de Dam In het De Heij-deel beschreef ik al Duitsland werd steeds intensiever worden. Aan het hoofd van de kolo- Duizenden jonge mannen werden de West-Europese economieën snel ondertekend. De Nederlandse rege- het oorlogsverloop en de avonturen en daarom keerden zij terug naar nie stond lord Louis Mountbatten, als dienstplichtigen opgeroepen en gezond te maken. West-Duitsland ring heeft een gigantische kans laten van mijn ouders in Friesland Ede en ging Age bij boeren in de een neef van de Britse koning, die verscheept, daaronder ook mijn heeft daar dankbaar gebruik van liggen: de bedrijven in Nederlands omgeving werken en ’s nachts was de onderhandelingen voerde met ome Age. Hij maakte deel uit van gemaakt. Binnen enkele jaren was Indië werden grotendeels genatio- Mijn grootouders maakten hetzelf- hij thuis. Een vrouw in de buurt van Mahatma Ghandi, de geweldloze de 7-Decemberdivisie. Het kwam hun economie de snelst groeiende naliseerd; het heeft een miljarden- de mee, de distributie werd inge- mijn oma zij eens: ‘ik weet waar dat Indische leider. De Indiërs namen erop neer dat mijn grootouders de van de wereld. Ze noemden het ‘das schuld opgeleverd. voerd, langzamerhand kwam aan jong van jou ondergedoken zit’ en deel aan de oorlog met een divisie, ene zoon terugkregen uit de oorlog Wirtschaftswunder’ (het wonder Het kwam zelfs zover dat West- alles een tekort. Achteraf weten we mijn oma antwoordde: ‘als hem wat die in Nood-Afrika dapper vocht. en de andere er weer naartoe ging. van de economie). Duitsland, de verliezer van de oor- dat de Duitse bezetting bijna vijf overkomt rijg ik jou aan het brood- Brits Indië werd in 1948 onafhanke- jaar heeft geduurd, maar hoe heft mes’. lijk onder de naam India, maar viel de bevolking dat gevoeld? In het begin dacht men dat Nederland voor altijd bij Duitsland zou horen. Toen de Duitsers in juni 1941 Rusland binnenvielen zij mijn opa: ‘nu gaan ze eraan, Napoleon is daar kapot gegaan en Hitler is de volgen- de’. Ze werden in Noord-Afrika verslagen en Italië werd aangeval- len. De landing in Normandië op 6 juni 1944 volgde en de bevrijding kwam in zicht. Ik ben nu even met zevenmijlslaar- zen door de geschiedenis gegaan, maar in Ede gebeurde ook het nodi- ge. De jongste zoon Age was nogal een wildebras. In de oorlogsjaren ging hij wel eens biljarten in De Reehorst en dan hadden de Duitsers voorrang. Dat zinde hem niet en Foto genomen rond augustus 1945 in de grote tuin aan de Reehorsterweg. wilde ze met een biljartkeu te lijf V.l.n.r.: Mijn moeder, mijn vader met op zijn schouders mijn broer Bas, Age Leijenaar als sergeant bij de Linksboven ome Age op een vrachtauto met het ETM-embleem gaan. De eerdergenoemde politie- mijn oma, mijn opa, ome Age en zijn vriendin Frieda Jansen 7 December-Divisie van de 7-Decemberdivisie 38 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 39 biljetten van een gulden en blauwe werd leeggehaald, de bedden en de niet meer en we hadden nog de illu- van tweevijftig. In die tijd hadden gordijnen werden gewassen, waar sie dat hij weer beter zou worden. de winkels geen kassa’s en bij nodig werd geschilderd en gewit, Ik wilde ook meehelpen en mijn Berends ging het papiergeld in een kortom het huis stond op z’n kop. vader leerde het me. Hij heeft ze houten lade. Daaronder lag het Maar voordat mijn moeder kon niet meer mogen roken. krantenpapier om de groenten in te beginnen in haar eigen huis moest Zijn dochter ‘Mina’ was zijn favo- pakken. Vaak was de lade zo vol dat ze eerst mijn oma helpen. Toen vele riet en zijn zoons Henk en Age zijn de biljetten op het krantenpapier jaren later de huizen aan de grote trots. Hun basisopleiding vielen. Mijn moeder waarschuwde Rozenlaan gesloopt werden ver- heeft hij met hard werken mogelijk Berends regelmatig dat hij zijn geld zuchtte mijn moeder: ‘Daar rechts gemaakt en zijn droom is uitgeko- moest ophalen, maar vaak deed hij ligt drie kubieke meter kalk van men: ze hoefden niet als hij elk dat niet. Mijn moeder nam dan mijn hand’. dubbeltje om te draaien en hebben enkele biljetten mee (wat is dief- Vol afschuw en bewondering keek het verder gebracht als hem. stal?) en kocht er lekkere worst en ik als kleine jongen naar mijn opa vlees van voor haar ouders bij slage- als hij zich stond te scheren. Hij had Mijn moeder kreeg een nieuwe rij Van Gulik op de Parkweg. een brede leren riem waarmee hij taak: ze stopte met werken bij zijn scheermes vlijmscherp maakte. Berends en ging haar moeder ver- Mijn broer en ik noemden opa Met een scheerkwast zeepte hij zijn zorgen. Bijna 20 jaar bezocht ze ‘Paki’, naar het het Friese woord gezicht in van het merk ‘De vergul- haar dagelijks, ze deden samen ‘Pake’, wat opa betekent. Hij rookte de hand’. Hij zette het mes op zijn boodschappen en maakten uitstap- zijn drie sigaren en zijn zware shag keel en begon te scheren. Het is jes (vooral naar de familie in (Javaanse Jongens) in het kleine altijd goed gegaan en hij rook naar Utrecht). schuurtje achter het huis. Binnen scheerzeep en tabak. In 1976 werd oma onrustig, ze mocht hij niet roken. wilde verhuizen want ze vond dat Mijn vader werkte in de ploegen- De laatste keer dat ik hem zag was het in huis ging stinken. Dat was dienst en mijn moeder bij de groen- op een zaterdag of zondag eind niet waar. Toch ging ze naar een tenhandel van Berends. Dan paste november 1958. Ik moest van mijn nieuwe seniorenflat aan de Weer- Trouwfoto van Age Leijenaar en Frieda Jansen Clasina Berendina (Ineke/Ine) ‘Paki’ op mijn broer en ik. Maar ook moeder wat brengen. Nog zie ik destein in Ede. Dat heeft maar kort bij ons thuis rookte hij niet binnen. hem zitten in zijn rookstoel links geduurd. log, zich economisch veel beter ont- bouwde en isoleerde met materiaal Hij werd het aan de autoschool in Als mijn vader de nachtdienst had van de kolenkachel in zijn grijze Ook daar kon ze niet aarden. Ze wikkelde dan Nederland. De Duitse van eierenhouders. Hij had als één Apeldoorn. Het gezin verhuisde sliep hij overdag. Paki zei: ‘Als ik vestje met het zakhorloge en de verhuisde naar het bejaardenhuis AOW werd jaren eerder ingevoerd van de eersten een bandrecorder, als daar naar toe en tot aan zijn pensio- binnen rook wordt hij wakker, want horlogeketting op zijn buik. Hij kon ‘De Klinkenberg’. Ze kreeg darm- dan de Nederlandse met als resul- ik me goed herinner hadden ze een nering heeft hij daar gewerkt. hij rookt ook’. Tussen de middag zijn rechterarm bijna niet meer klachten en na een kijkoperatie taat dat de bejaarden in ons land gitaar. Ome Age is zijn hele leven Ze hadden iets met Spanje. Elk jaar, maakte hij brood voor ons klaar en bewegen: hij had een beroerte bleek dat ze darmkanker had en vaak in behoeftige omstandigheden bezig geweest met de muziek. Zijn in de schoolvakantie, reden ze met sneed het altijd in kleine stukjes. gehad. Ik ging snel weer naar huis ongeneeslijk ziek was. Op 2 februa- moesten leven, vaak totaal afhanke- favorieten zijn de country muziek hun caravan in een paar dagen naar ‘Jullie eten zo gulzig dat je er in en waarschuwde mijn moeder. ri 1977 heeft ze me nog gefelici- lijk van hun kinderen. en het Nederlandstalige genre. Hij noord-Spanje en bleven daar enkele stikt’. Of: ‘Vreters worden niet Dokter Stadig in Bennekom was de teerd voor mijn verjaardag. Op 14 maakte ook cassettebandjes waar- weken. Misschien zijn een keer naar geboren maar wel gemaakt’. huisarts. Bijna niemand had toen februari heeft ze mijn vader nog Net als de Amerikaanse veteranen van ik er nu nog enkele heb. een ander land geweest, maar vol- Op Sinterklaasavond bonkte hij op telefoon, dus belde mijn moeder bij bedankt voor alles wat hij voor haar die in de jaren zestig en zeventig in Ze hebben één kind, een dochter: gens mij was het altijd Spanje. de ramen bij de buren en bij ons en Berends, waar zij werkte. Het duur- gedaan heeft. Enkele uren later is ze Vietnam hadden gevochten werden Clasina Berendina, roepnaam Ineke, gooide (niet strooide) de peper- de uren voordat Stadig arriveerde. overleden. de Nederlandse behandeld: ze keer- maar ze wil liever Ine genoemd Mijn opa en oma gingen verhuizen noten naar binnen. Mijn geloof in Mijn moeder maakte ruzie en ver- den terug van een verloren oorlog. worden. Ze hebben haar heel prak- als hun dochter Mien (ze noemden Sinterklaas heb ik verloren toen op weet hem dat de gereformeerde Hun graf en dat van mijn ouders Er werd geen aandacht aan besteed. tisch vernoemd naar allebei de haar Mina) dat deed. Toen we aan het Rozenplein twee redelijk dron- boeren in de Bennekomse Meent laat ik door een professioneel Ze moesten maar zien aan werk te grootmoeders. de Blotenberglaan woonden ver- ken Sinterklazen aan het vechten voor hem belangrijker waren. Mijn bedrijf onderhouden zo lang als ik komen, aan oorlogstrauma’s werd huisden ze naar de Kerkweg (vlak- waren om de rechten van de wijk. opa kreeg een zwaardere beroerte. leef. Ik heb het onlangs nog voor 10 geen aandacht besteed. De laatste Ik herinner me dat ze op kamers bij). Van de Blotenberglaan naar de Toen mijn moeder aan zijn bed jaar bijgekocht. Ze liggen er netjes paar jaar is er een ‘veteranendag’ in woonden aan de Paasbergerweg, Ranonkellaan: zij naar de Rozenlaan Men zegt dat je geuren en smaken kwam vroeg mijn oma: ‘wie is dat?’. bij. Als het kan ga ik elke week naar Den Haag, maar dat is voor die waar nu het wanstaltige Edese stad- (vlakbij). nooit vergeet en weet te plaatsen in Hij glimlachte en zei: ‘Mina’. Een ze toe en mijn lieve Barbara zorgt generatie mosterd naar de maaltijd. huis staat. Tante Frieda plukte daar Achteraf kan ik het wel begrijpen. de tijd. In het huis van mijn groot- paar dagen is hij nog bij kennis voor de bloemen en de planten voor mij rode bessen die aan de Op 13 september 1952 werd mijn ouders rook het altijd naar chloor geweest maar op 1 december over- zodat het er altijd fleurig uitziet. Ome Age keerde heelhuids terug en muur groeiden. opa 65 en ging met pensioen. Pas en verf. Mijn oma was heel schoon. leden. trouwde op 25 oktober 1950 met jaren later werd de AOW ingevoerd In het voorjaar had je vroeger ‘de In die periode heb ik geleerd sjek- Dat is het minste wat ze verdiend zijn vriendin Frieda Jansen. Zij was Ede breidde zich steeds verder uit en leden zij een armoedig bestaan. grote schoonmaak’; het hele huis kies te draaien. Mijn opa kon het hebben! organiste bij de Apostolische kerk naar het westen en daar aan de Het pensioen van de ENKA was en haar vader dirigent van het kerk- Goudsbloemstraat kregen ze op de nauwelijks genoeg om van rond te koor. En ook hier komt de muzika- tweede verdieping een flat toege- komen. Ik kan me herinneren dat ik liteit van de Veermannen weer naar wezen. Ome Age ging als instruc- van mijn moeder geld kreeg om op boven: mijn moeder kende ontelba- teur bij de Luchtmacht werken en het Rozenplein in de tabakswinkel re liedjes en melodieën en ome Age in de avonduren studeerde hij voor van de zusters Engel drie losse siga- is ook zeer muzikaal. Ik herinner zijn roeping: leraar in het autovak ren voor mijn opa te kopen. Er me dat hij zelf geluidsinstallaties worden. Dat heeft hij ook bereikt. waren in de vijftigeren jaren bruine 40 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 41 Zonder de directie van de HAL er (7) Hendrik Leijenaar in te kennen was de Nederlandse regering in onderhandeling met de Eerste machinist Holland Amerika Lijn. Geboren te Utrecht op 9 mei 1921, overleden te Zwolle op 27 augustus Britten over een mogelijke overna- 2006. Hij trouwt te Rotterdam met Henriëtte Herlinde Else Fintje Metzger (Jettie), geboren te Rotterdam op me van het schip door het British 28 september 1923. Ministry of Transport. De directie Kinderen: was hierover uiterst veront- Herlinde Yolande Geboren te Rotterdam op 14 april 1954. Zij is getrouwd met Antonius Johannes Maria (Anton) waardigd. van der Hijden, geboren op 14 april 1953. Toen echter de mededeling kwam Anita Yvonne Geboren te Rotterdam op 14 april 1954. Zij is getrouwd met Paulus Francois Martinus Maria dat de Nieuw Amsterdam geen (Paul) Coppes, geboren op 2 december 1950. dienst zou doen in de Rode Zee, op Desirée Monique Geboren te Medford (Oregon) op 23 februari 1960. Zij is getrouwd met Johny Johannes dat moment een van de gevaarlijk- Cornelis Rullens, geboren op 7 februari 1959. ste gebieden, was dat een kleine Roland Hendrikus Alexander Gerald Geboren te Dongen op 26 december 1965 (zie 8). geruststelling. Op 7 september werd het schip bij Robbins Dry Dock, N.Y. geïnspec- teerd. Vier dagen later viel de beslissing, het schip werd voor Een groot deel van deze beschrij- ruilden we Nieuw Amsterdam in onbepaalde tijd afgestaan aan de ving zal over de rederij Holland voor Suriname en de naam werd Britten. Ze werdt toegevoegd aan Amerika Lijn gaan. Die heeft het veranderd in New York. de zogenoemde ‘Monsters’; dit leven van ome Henk bepaald. Van De chef van de centrale van de waren schepen die door hun snel- zijn werkzame leven misschien een ENKA (zijn naam ben vergeten) heid in staat waren zonder escorte minderheid, maar voor hem volgens zorgde ervoor dat ome Henk kon grote hoeveelheden troepen te ver- mij de mooiste periode in zijn gaan solliciteren bij de HAL en hij voeren. Dit waren de Britse Queen leven. werd aangenomen als leerling Mary, Queen Elisabeth, Mauretania, machinist op de Nieuw Amsterdam. Aquitania en de Franse Île de Eind jaren 30 ging het economisch France. wat beter in Nederland. Er werd Op 1 september 1939 vielen de Er werd een begin gemaakt met het weer geïnvesteerd en in Rotterdam Duitsers Polen binnen en brak de van boord halen van alle kunst- werd op 10 april 1937 door konin- Tweede Wereldoorlog uit. Hoewel schatten, houten panelen en een gin Wilhelmina het nieuwe vlagge- Nederland neutraal was, kregen de deel van het meubilair. De rest van schip van de Holland Amerika Lijn meeste zeeschepen opdracht de de verbouwing zou plaats vinden in te water gelaten: de Nieuw Amster- Nederlandse havens te mijden. Halifax, dus voer men naar deze dam. Op 23 april 1938 werd het Ome Henk zou Nederland zes jaar Canadese haven. Daar aangekomen Herlinde Anita opgeleverd. De eerste reis was op niet meer zien. begon men met één van de vele ver- 10 mei 1938 via Boulogne en Toen de Duitsers op 10 mei 1940 bouwingen die het schip nog ten Southampton naar New York. Nederland binnenvielen was de deel zouden vallen. Om te begin- Nieuw Amsterdam in de haven van nen werd achterop het Lower-pro- Trouwfoto van ome Henk en tante Nieuw Amsterdam is de naam van Boston. Amerika was nog niet in de menadedek een 4 inch kanon Jettie. Links mijn broer Bas een kleine Nederlandse kolonie in oorlog betrokken; dat gebeurde geplaatst en ook luchtafweer- als bruidsjonker Noord-Amerika zo rond 1650. Het ruim een jaar later op 7 december geschut. Oude wapens afkomstig was gelegen aan de monding van 1941 na de Japanse aanval op Pearl uit de Eerste Wereldoorlog die niet een grote rivier en de Nederlanders Harbour. bepaald betrouwbaar waren en nog dreven er handel met de Indianen. Een Engelsman in Nederlandse dienst, Hudson, was de eerste gou- verneur en de rivier is naar hem genoemd. De eerste Nederlandse gouverneur was Peter Stuyvesant. Veel namen daar herinneren aan de Nederlandse aanwezigheid: Long Island (het lange eiland), Harlem (Haarlem), Brooklyn (Breukelen), Wall Street (Walstraat). Zelfs de naam Yankee is Nederlands. De Indianen wisten dat de meeste Nederlanders Jan of Kees heetten en verbasterden het tot Yankee en Sinterklaas werd Santa Claus. Na een door de Nederlanders gewonnen zee-oorlog van de Britten De tewaterlating van de Nieuw Amsterdam op 10 april 1937 Herlinde en Anita in Volendam 42 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 43 wordt er weer het een en ander ver- anders. Midden in de Rode Zee met het hondje Bullie alles wel goed blikken sinaasappelsap voor mij en anderd. weigerden eens enkele tientallen was. mijn broer etc. Gedurende de oorlog zullen er nog Duitsers het dek weer te verlaten In mei 1945 was de oorlog in Hij wilde er niets voor hebben. Het vele veranderingen plaats vinden, nadat ze gelucht waren. De bewa- Europa voorbij. Voor ome Henk was een onbaatzuchtig mens zonder de grootste is tijdens een dokbeurt kers waren Nepalese Gurka’s. Na nog niet. In augustus capituleerde kapsones. Hij had één klein nadeel: in San Francisco waar het schip herhaalde waarschuwingen open- Japan en was de Tweede Wereld- zijn punctualiteit. Als je een af- geschikt gemaakt word voor het den zij het vuur. Er vielen veel oorlog voorbij. spraak had om drie uur, dan was het transport van 8000 militairen. Het doden en gewonden. Een Duitse Eind september kwam er bericht drie uur! Niet vijf minuten eerder wordt al gauw bekend dat er op de generaal eiste op hoge poten dat het dat hij aan het eind van de middag en vooral niet vijf minuten later. Nieuw Amsterdam goed voor de schip moet worden stilgelegd met een vrachtauto van de Marine troepen wordt gezorgd en dat het omdat hij niet wenste dat dat de lij- zou thuiskomen. Mijn opa en oma Toen ik een jaar of twee was nam schip onder een gelukkig gesternte ken tijdens de zeemansbegrafenis waren hypernerveus: ze hadden hij mij vaak mee in het bakje voor- schijnt te varen. Het krijgt van de door de scheepsschroeven zouden hun zoon zes jaar geleden voor het op de fiets. Sommigen vroegen aan soldaten de bijnaam ‘Lucky Lady’. worden vermorzeld. De kapitein laatst gezien. Oma ging bij boer hem of ik zijn zoontje was wat mijn vroeg hem of hij wenste dat zijn Luttikhuizen nog verse karnemelk vader weer jaloers maakte. Ik kan Ome Henk was toen 19 jaar oud. mensen zouden verdrinken als een halen. Op de terugweg kwam ze de mij dat nog een beetje herinneren. Niemand wist hoe lang de oorlog Duitse torpedo tijdens de begrafe- vrachtauto tegen. Ome Henk Vooral de witbetegelde vishandel zou gaan duren en hij had regelma- nis het schip zou treffen. De gene- sprong eruit, oma viel bijna flauw van Rijsemus aan de Kamper- tig angsten en heimwee. Vooral het raal bond in. en de karnemelk stroomde over de foelielaan. Ome Henk was een fer- personeel in de machinekamer had Reehorsterweg. Het was een mooi vent haringliefhebber. Hij heeft me het moeilijk: ze werkten vele Hij vertelde ook van een optreden maar emotioneel weerzien. het haringeten geleerd en zelfs nu Ome Henk ± 1945 meters onder de waterlijn. Als er van Vera Lynn op de pier bij kan ik het nieuweharingseizoen niet Ome Henk met links op zijn revers een torpedo inslaat zijn ze kansloos. Durban. Het schip dreigde te kap- Al snel keerden de truttige afwachten. het margrietje. Prinses Margriet is in wel eens konden weigeren. Weer Maar er was een oudere machinist: seizen toen alle manschappen naar Nederlandse normen en waarden Hij had in die periode zwaar verke- de oorlog in Canada geboren en werd worden er kostbare stukken en Tinus Tussenbroek (zo ongeveer één kant gingen. Er was de geheime weer terug. Ome Henk had in zijn ring met Tonnie van der Plas. Haar het symbool van de Nederlandse andere artikelen van het schip herinner ik zijn naam). Hij had een basis op de Maledieven in de werk een enorme praktijkervaring ouders hadden een tuiniersbedrijf koopvaardij gehaald. Het schip kwam in beheer vaderlijke invloed op ome Henk en Indische Oceaan die de Duitsers en opgedaan. Maar de HAL eiste dat aan de Stationsweg. Haar broer van de Cunard White Star Line en heeft hem de eerste moeilijke perio- de Japanners nooit ontdekt hebben. hij eerst zijn theoretische opleiding Evert was een kameraad van hem. de HAL en emigreerde met zijn werd alles volgens de richtlijnen van de doorgeholpen. Port Darwin was de thuishaven van zou gaan volgen. Er volgde een Altijd heeft hij contact met hen gezin naar Amerika. Mijn ouders het Engelse Ministry of Transport de Nieuw Amsterdam in Australië. koude winter en het ouderlijk huis gehouden. namen meubilair over en een col- geïnventariseerd. De Nieuw Amsterdam werd inge- Hier werden de Australische en aan de Reehorsterweg was niet Op een reis naar Amerika ontmoet- lectie platen met klassieke muziek. Aan de buitenkant van het schip zet bij de oorlog in Noord-Afrika. Nieuw-Zeelandse troepen inge- warm te stoken; daar kon hij niet te hij zijn toekomstige vrouw: Jettie Die heb ik nog steeds in mijn bezit. vind een ware metamorfose plaats: Troepen uit Australië, Nieuw scheept. Het was ook de thuisbasis studeren. Hij ging naar mijn ouder- Metzger. Na hun huwelijk woon- Ze vestigden zich in de stad de bovenbouw wordt geelbruin Zeeland en Zuid-Afrika werd naar van de Amerikanen. Regelmatig lijk huis aan de Blotenberglaan. In den ze in een flat aan de Dortselaan Medford in Oregon. Daar is mijn geschilderd en de schoorstenen en het front vervoerd. Terug werden waren er vechtpartijen tussen de het warme keukentje heeft hij daar in Rotterdam. nicht Desirée geboren. Er bleef een masten worden zwart, net als de vaak krijgsgevangenen naar Durban Amerikanen en de Australiërs, zijn studie afgerond. Toen de tweeling Herlinde en Anita goed contact bestaan. binnenkant van alle ramen en (Zuid-Afrika) gebracht die dan later waarbij ook slachtoffers vielen. was geboren was tante Jettie vaak Elke maand schreef ik een blauw patrijspoorten. De brug wordt in het noorden van Canada de oor- De eerste jaren na de oorlog waren bij ons in de Ranonkellaan als ome luchtpostvelletje vol met mijn bele- bekleed met beton. log uitzaten. Ome Henk vertelde Er was summier contact met thuis: jaren van gebrek. Bijna alles was Henk op reis was. Opa en oma venissen: bijvoorbeeld dat mijn mij eens dat de Italiaanse gevange- via het Rode Kruis en het neutrale nog op de bon. Als hij na een reis Leijenaar vonden het prachtig zo’n broer en ik postzegels waren gaan Hierna vertrekt de Nieuw Amster- nen erg makkelijk waren; zij waren Turkije kwam er af en toe een uit Amerika terugkwam, nam hij tweeling. Opa stond bij de tweeling verzamelen. Binnen de kortste dam naar Singapore waar ze in het blij dat voor hen de oorlog afge- zwaar gecensureerd briefje. Het van alles mee: sigaretten, strop- bekend als ‘opa snor’. keren stuurde ome Henk een doos grote dok van de Britse marine lopen was. De Duitsers waren eerste wat ome Henk in de vroeg of dassen en kostuums, nylonkousen, Midden jaren 50 verliet ome Henk postzegels naar ons op. Op mijn wordt klaar gemaakt voor haar verjaardag stuurde hij altijd een nieuwe taak: troepentransport- paar dollarbiljetten op. Een collega schip. Alle luxe artikelen worden van mijn vader had een bandrecor- van boord gehaald en muurschilde- der en zo ontstond de gesproken ringen en houtsnijwerk verdwijnen brief. Enkele weken later kwam het achter houten betimmeringen. Veel retourbandje uit Amerika. meubilair, tapijten etc. worden opgeborgen in het ruim. Midden jaren 60 keerde het gezin In veel hutten worden houten kooi- terug naar Nederland. Zij vestigden en geplaatst, zodat er ±10 man kun- zich in West-Brabant, waar mijn nen slapen. Ook worden er allerlei neef Roland is geboren. Ome Henk technische veranderingen uitge- werkte daar voor enkele bedrijven. voerd. Het schip zal zo'n 6000 mili- Jammer genoeg strandde het huwe- tairen per reis vervoeren. Op 24 lijk. Tante Jettie is een stadsmens, december 1940 gaat het schip op praktisch en met veel humor. Ze is weg naar Sydney, Australië. In recht voor z’n raap en je weet pre- Sydney aangekomen worden de in cies wat je aan haar hebt. Als Singapore gedane verbouwingen iemand haar niet bevalt noemt ze niet geheel in orde bevonden en De Nieuw Amsterdam in het Panama Kanaal De Nieuw Amsterdam in haar oorlogskleuren die steevast ‘een halve zool’. 44 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 45 Ik herinner me een metershoge Epiloog (8) Roland Hendrikus Alexander Gerald Leijenaar wasdrooginstallatie die ze had gebouwd. Met een soort katrol Hiermee is mijn zoektocht in onze Geboren te Dongen op 26 december 1965. Hij is getrouwd met en gescheiden van Jacqueline van der Kloot. werd de was omhoog gehesen en in familie beëindigd en treedt er ook de volle wind was het in enkele een grote stilte in: zijn er nog fami- minuten droog. Ze hield bij huis lieleden die dit willen voortzetten? kalveren voor de slacht. Overal zag Ik hoop het van harte. ze handel in. De generatie van mijn ouders is bijna uitgestorven en die van mij We hadden ook contact met een binnen afzienbare tijd ook. kennis van haar in Rotterdam: tante Ik weet het: onze familiegeschiede- Gerda en haar herdershond Tarzan; nis is niet mooier of slechter dan die zij woonden in de Rotterdamse wijk van anderen: ‘elk huisje heeft zijn Charlois samen met haar man en kruisje’, maar elk mens heeft in zijn zijn broers die een aannemersbe- leven ook illusies, hoop, plannen en drijfje hadden. Mijn vader en ik gin- wil het beste voor zijn kinderen. Zo gen daar graag naar toe als zijn de meeste van onze voorouders Feyenoord thuis speelde. Voor de met hun leven begonnen; de één kaartjes werd gezorgd en als met meer succes dan de ander. Feyenoord eens een keer verloren had gingen de broers een uurtje part Mijn eindproduct is geen luxe druk- zitten om het te verwerken. werk, maar een printje in een ring- bandje. Toch bevat het veel Als ome Henk in Ede was ging hij geschiedenis, vreugde en tranen. altijd naar Ede-zuid, waar hij Aan toekomstige generaties wil ik opgroeide. In zijn tijd was het boe- zeggen: gooi het niet weg. Als het je renland met af en toe een paar huis- niet interesseert, bewaar het. Je kin- jes. Nu is het helemaal volgebouwd. deren willen straks misschien wel Hij liep daar rond met de handjes weten wie hun voorouders waren op de rug en had het vermogen de en hoe het hun verging. oude situatie voor de geest te halen. Hij wist precies wie waar woonde, Zowel in onze families De Heij en eventueel met de bijnamen erbij. Leijenaar is de mannelijke lijn uit- Daar had hij zijn jeugd doorge- gestorven. Dat maakt niet uit, er bracht en het bleef aan hem trek- zijn er in andere takken genoeg ken: hij moest er af en toe heen. overgebleven. Ik bewaar de rest van mijn leven goede herinneringen aan hem. Ik heb het met veel plezier geschre- ven en elke keer kwamen er herin- neringen boven waarvan ik dacht dat ik ze allang vergeten was. Ik hoop dat je het met hetzelfde plezier hebt gelezen. Tenslotte dit: in februari 1977 zei mijn oma op haar sterfbed tegen mijn moeder: ‘kind, mijn leven is als een zucht voorbijgegaan’. En zo geldt het voor iedereen. Bedenk: het laatste hemd heeft geen zak. Probeer van die zucht iets nuttigs te maken en als de pastoors en domi- nees gelijk hebben, dan kunnen we onze voorouders straks recht in de ogen kijken. Juli 2011 Met vriendelijke groeten, Cornelis (Kees) de Heij 46 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 47 Cornelis Leijenaar 11 Adrianus Marinus Marree 21 Namenindex Geertje Leijenaar Gijsbert Jan (2) Leijenaar 11, 13 18 Marshall Henriëtte Herlinde Else Fintje Metzger (Jettie) 43 39 Gijs (Gijsbert) Leijenaar 19 Jettie Metzger 45 Clasina Leijenaar-Veerman 17 Albert Mitchell 18 Aaltje Jans 3 Cornelis (Kees) de Heij 46 Magdalena Leijenaar 11 Louis Mountbatten 38 Teuntje van den Akker 21 Gerritje Heilbron (Hillebron) 13 Jannetje Leijenaar 11 Hendrina Mulder 7 Anne Arontius 6 Hendrika Johanna (Riek) Leijenaar 35 Catharina Geertruida Wilhelmina Leijenaar 16 Laurentius Mulder 7 Teuntje Asmus 13 Hendrika van Maarsseveen 35 Age (Ykes) Leijenaar 13 Napoleon Bonaparte 2 Fred Astaire 36 Jurjen Johannes Hermanides 3 Elisabeth Wilhelmina Leijenaar 11 Lodewijk Napoleon 3 Aukjen Luitjens 3 Hevea rubberfabriek 30 Gijsbertus Jan Leijenaar 13 Geertje Wybrens Nauta 11 Margaretha Wilhelmina Beem 21 Antonius Johannes Maria (Anton) van der Hijden 43 Jacomina Dingena Lydia Leijenaar 13 Michel Ney 3 Berends 41 Meester Hoek 31 Bastiaan Age Leijenaar 26-27 Nieuw Amsterdam 42 Cornelia van den Berg 13 Hendricus Hermanus Hofstee 16 Hendrik Leijennar 27 Wilhelmina Elisabeth de Nigteren 13 Tjiske Gerbens Blauw 13 Catharina Sjoukje (Toosje) Hofstee 16 Cornelia Anthonia (Cor) Leijenaar 35 Lodewijk (Louis) Napoleon 2 Blücher 3 Johan Gerardus Hofstee 16 Cornelus Antonie (Kees) Leijenaar 35 Vladimir Oeljanov 28 Magdalena Boor 11 Wilhelmus Holleman 35 Clasina Berendina Leijenaar 40 Sietze Oosterbaan 13 Geert Teunis Bosma 11 Willem Holleman 34 Clasina Berendina (Ineke/Ine) Leijenaar 40 Harm Lodewijk Oosterbaan 13 Koop Hendriks Bosma 11 Hudson 42 Levensloos geboren jongetje Leijenaar 35 Peternella van Os 21 Willi Brandt 36 Jan Tjerks 3 Desirée Monique Leijenaar 43 Cornelis van Os 21 Neeltje Bregman 11 Johanna Frieda Jansen 27 Anita Yvonne Leijenaar 43 Anna Palowna 3 Johanna van den Brink 21 Johan Frederik Jansen 27 Roland Hendrikus Alexander Gerald Leijenaar 43, 47 Peter de Grote 26 Anthonie van den Brink 21 Frieda Jansen 38-39 Roland Leijenaar 45 Pablo Picasso 36 Van de Brink 38 Jetle Oeges 3 Herlinde Yolande Leijenaar 43 Jan Christiaan Plante 13 Johanna Elisabeth Broekman 21 Jetske Ykes (Ages?) 3 Levensloos geboren meisje Leijenaar 35 Maarten Plante 13 Merrigje Brugman 13 Jan de Jong 6 Jacomina Geertje (Geertje) Leijenaar 35 Alberdina Plasman 13 Gerritje Buitenhuis 21 Geertrui de Jong 11 Elizabeth (Bep) Leijenaar 35 Wijcher Anthonie Pleijter 11 Betje Goverdina Buizert 13 Cornelia Jongboer 13 Sjoukje (Sjouk) Leijenaar 35 Wijcher Pleijter 11 Cornelis Buizert 13 Cornelis Martinus Jongboer 13 Joannes Hendrikus (Jo) Leijenaar 35 Prinses Juliana 16 Diederik Buizert 13 koniging Juliana 39 Maria Aletta Sjoukje (Marie) Leijenaar 35 Cornelia Wilhelmina Rijksen 13 Maria Aletta Cabo 13, 31, 35 Johan Jacobus Kimmel 13 Cornelus Anthonie Leijenaar 35 Robespierre 2 Maria Cabo 34 Marinus Jacobus Kimmel 13 Nico Leijenaar 30, 34 Ginger Rogers 36 Joannes Cabo 13, 35 Marinus Kimmel 16 Bep Leijenaar 31 Johny Johannes Cornelis Rullens 43 Paulus Francois Martinus Maria (Paul) Coppes 43 Johan Jacobus (2) Kimmel 17 Riek Leijenaar 31 Santa Claus 42 Antoinetta Pieternella Correlje 11 Marinus (2) Kimmel 16 Cornelus Leijenaar 30-31, 34 Klaasje Schaap 21 Albertus Pieter ten Dam 13 Johan Kimmel 26 Age Bastiaan Leijenaar 27, 31 Anthonia Wilhelmina van Schooneveld 20, 27 Johan ten Dam 13 Wilhelmina Kimmel 16 Sjouwke Leijenaar 26 Anthonie van Schooneveld 21 Albertus Gerardus ten Dam 13 Arie (Age) Kimmel 16 Hendrik Leijenaar 26-27, 43 Anthonia Wilhelmina (2) van Schooneveld 21 Vroukjen Dijksma 7 Tjiets (Tjtietske) Jans Klapper 3 Bastiaantje Age Leijenaar 13 Leendert Schulp 11 Renje Elbers 11 Jan Klapper 3 Dingena Lydia Leiejnaar 13 Annigje Schut 11 Max Eterman 35 Jacqueline van der Kloot 47 Cornelus Antonie Leijenaar 13 J.C. Schuttevaer 16 Hinke Annes Faber 3 Geurtje van Kooten 35 Nicolaas Bastiaan Arie 13 Pieter Sipkes Seevensma 3 Anne Johannes Faber 3 Paul Kruger 37 Sjoukje (Sjouwke) Leijenaar 13 Sipke Pytters Seevensma 3 Mahadma Ghandi 31 Gertrud Lamsoor 13 Aaltje Leijenaar 7 Sinterklaas 42 Mahatma Ghandi 38 Wilhelmina (tante Mien) de Lang 13 Age Ykes Leijenaar 7 Willem Smits 7 Femmigje Gort 11 Jan Willem de Lang 13 Jan Leijenaar 3, 7 Soekarno 38 Egbert Gort 11 Jan Willem de Lang 21 Ieke (Ykke) Leijenaar 3 Spoor 39 tante Graddie 35 Thomas Josephus de Lang 21 Hantje Jans leijenaar 3 Dokter Stadig 41 Gerarda Grim 21 Jan Gijsberts Leijenaar 3 Bastiaantje Leijenaar 13 Willemina Straver 13 Gerrit Grim 21 Ieke (Ykke) Jans Leijenaar 3 Dingena Lydia (Nan) Leijenaar 35 Nicolaas Straver 13 Maria Groen 7 Jetske Leijenaar 3, 7 Lenin 28 Helena Takken 13 Van Gulik 41 Aukje Leijenaar 3, 7 Johanna Francina Jacoba van der Linden 21 Gerrit Takken 13 Catharina Hendrika Maria Haasbroek 21 Age Leijenaar 3, 11, 13, 35, 37, 39 Jacobus Adrianus van der Linden 21 Tjamken Douwes 3 Maria Hubertina Hanssen 13 Iebbeltje Leijenaar 3 Jaantje Lorijn 7 Pieter Jelles Troelstra 29 Hubert Casper Joseph Hanssen 13 Yke Leijenaar 7, 11, 13 Willemien Lunshof 11 Geertruida Tromp 13 Dina Haseleger 13, 28 Tytje Leijenaar 7 Luttikhuizen 45 Tinus Tussenbroek 44 Dina (2) Haseleger 18 Gijsbert Leijenaar 7, 11 Vera Lynn 44 Mijntje Veerman 13, 21, 31 Jan Dirk Haseleger 13 Hans Leijenaar 7 Hendrika van Maarseveen 13 Clasina Anthonia Veerman 21 Hendrik Haseleger 13 Yke Ages Leijenaar 11 Marat 2 Clasina Anthonia (2) Veerman 21 Hatta 38 Ruurd Leijenaar 7 Marie Antoinette 2 Johannes Wilhelmus Veerman 21 Frederika Berendina Haverkamp 27 Sjoukje Leijenaar 11 Aaltje Marree 21 Gerrit Lambertus Veerman 21 48 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ 49 Wilhelmus Hendrikus Veerman 21 Wilhelmus Veerman 21 Clasina Veerman 21, 27 Wilhelmus Johannes Veerman 21 Christoffel (Stoffel) Veerman 21 Hendrik Alexander Veerman 21 Antonie Hendrik Veerman 21 Hendrik Veerman 2 0-21, 27 Jan Veerman 21 Hermanius van de Velde 6 Dirkje Vermeulen 21 Cato Vermeulen 21 Cornelis Verschoor 11 Willem Verschoor 11 Wilhelmina Versteeg 11 Jan Versteeg 11 Dingena de Vette 13 Govert Vink 6 Francina Gijsberta Visser 11 Cornelis Sytses Wagenmakers 11 Sjoukje Wagenmakers 11 Van de Wal 31 Guurtje van Walen 11 Willem van Walen 11 Wellington 2 Christiaan de Wet 37 koningin Wilhelmina 42 Maria Alberta Wilson 21 Dirk Adrianus Wilson 21 Sjoerd Oeges Zeyl 3 Johanna Maria Zuithoff 13 Gerhardus Sebastiaan Zuithoff 13 Wilhelmina de Zwart 21 50 FAMILIEKRONIEK VAN KEES DE HEIJ
Enter the password to open this PDF file:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-