Co belfer ma na myśli - Karol Wojdyło

Please enable JavaScript to view the full PDF

Od autora Zamieszczone tu wierszyki w prosty i atrakcyjny sposób przybliżają uczniom definicje pojęć poznawanych w szkole podstawowej. Książka skierowana jest zarówno do uczniów, jak i do nauczycieli, którym może posłużyć jako pomoc dydaktyczna, np. jako materiał porządkujący i utrwalający wiado- mości z lekcji. Mam nadzieję, że taka forma zachęci uczniów do pogłębiania wiedzy o naszym ojczystym języku. Niniejszy dokument jest zaledwie wersją roboczą, którą mam nadzieję rozwinąć na podstawie opinii nauczycieli. Karol Wojdyło KIM JEST „AUTOR”? Nie wiesz, kim jest autor? Bzdura! Łatwo mogę tego dowieść: Autor to osoba, która napisała wiersz lub powieść. Jest nim także ten, kto stworzy obraz, rzeźbę, film czy plakat. Wszyscy ludzie to autorzy, tylko twórczość różnoraka… KIM JEST „BOHATER”? Bohaterem zwiemy postać, która w książce występuje. Zapamiętaj to, by dostać w szkole szóstkę, a nie dwóję! KIM JEST „NARRATOR”? To osoba, co w powieści, mówi, jak się akcja toczy, kiedy dzieje się, gdzie mieści, pewnie nie raz Cię zaskoczy. Czasem tylko komentuje, patrząc na świat jakby z boku. Choć sam w nim nie występuje, wszystko wie i ma na oku. Możesz spotkać się z utworem, gdzie jest jednym z bohaterów. Czasem mylą go z autorem, Ty podobnych błędów nie rób! CO TO SĄ „RYMY”? Chciałbyś wiedzieć, czym są „rymy”? Pozwól więc, że wyjaśnimy: „Rym” oznacza powtórzenie części słów, mających takie samo lub podobne brzmienie. Mam przykłady różnorakie! Tak się składa, że z „kołyską” zgodnie zabrzmi słowo „blisko”. Rym utworzą takie słowa, jak: „czas – las” i „zdrowa – głowa”. Wiesz też, że do „kapelusza” pasowała będzie „grusza”. Jeszcze jedno bym tu ujął, chcę byś sobie wziął do serca to, że rymy występują zwykle aż na końcu w wersach. (Teraz, uczniu, złap ołówek, po czym w każdej z tych końcówek zaznacz słowo, a wraz z nim drugie, z którym tworzą rym!) DZIELENIE SŁÓW NA SYLABY Mało trudu trzeba, aby dzielić słowa na sylaby. Starczy tylko klasnąć w dłonie: mał-pa, pies, ży-ra-fa, ko-nie, kla-sa, na-u-czy-ciel, u-czeń, scho-dy, drzwi, po-dło-ga, klu-cze, ście-żka, au-to-stra-da, mos-tek. Prawda, że to całkiem proste? DZIELENIE SŁÓW NA LITERY Jeśli mam być z Wami szczery, nie potrzeba męczyć się tu, dzieląc wyraz na litery, oddziel znaki alfabetu, które dany wyraz tworzą. „P-s-z-c-z-ó-ł-k-a” składa się z dziewięciu, „m-u-c-h-a” zaś już tylko z pięciu. Słowo „l-ó-d” litery trzy ma, cztery ma natomiast „z-i-m-a”. „K-o-z-a” także ma ich cztery, łatwo liczy się litery! CO TO JEST „EPITET”? Są w języku słowa, które określają rzeczowniki. Możesz widzieć „czarną” chmurę, spotkać dzika, co jest „dziki”. Gdy ktoś da ci „mądre” rady, będziesz wiedzę mieć „solidną”. Strach na Ciebie padnie „blady”, gdy zobaczysz statek „widmo”. A jak skaczą w dal zające poprzez łąkę „kolorową”, powiesz o nich „kicające”. Warto dodać, że to słowo zawsze wpływa na znaczenie, uwydatnia jakąś cechę albo zdradza nastawienie, tak sympatię, jak i niechęć. Jeszcze tylko wnioski małe: Spróbuj zapamiętać, że ten wyraz, który opisałem, zwie się krótko „epitetem”. CZYM JEST „ŚWIAT PRZEDSTAWIONY”? Czytając książkę, od pierwszej strony poznajesz, czym jest „świat przedstawiony”. To nie prawdziwy świat, lecz ten, który przedstawił w tekście autor lektury. Do tego świata należą bowiem: czas akcji, miejsce, bohaterowie, przebieg wydarzeń i na dodatek prawa rządzące wspomnianym światem. W skład świata również – pamiętaj o tym – wchodzą przyroda oraz przedmioty. Natomiast to, co kształtuje świat ten oraz go spaja, zwiemy „tematem”. PODMIOT LIRYCZNY I POETA TO NIE ZAWSZE TO SAMO! Poeta utwór napisał, ale on sam nie musi mówić w nim wcale. Bo gdy na przykład czytasz w utworze: „Dziś swoim dziobem popukam w korze, po czym robaki zjem z miłą chęcią…” wiesz, że podmiotem w wierszu jest dzięcioł! JAK POPRAWNIE NAPISAĆ ZDANIE? Niech te reguły nie będą Ci obce: wielką literą zaczynaj swe zdania, a gdy je kończysz, pamiętaj o kropce lub daj wykrzyknik bądź znak zapytania! ALFABET PRZERYWANY INFORMACJAMI O SŁONIU Nasz alfabet to: A, Ą, B, C, Ć, D, E, Ę, F, G, H. A słoń ma na przykład trąbę, to swoista jego cecha. I, J, K, L, ma też ogon oraz parę wielkich uszu, Ł, M, N, Ń, słonie mogą na pustyni żyć lub w buszu. O, Ó, P, R, to największy, S, Ś, T, U, zwierz lądowy, W i Y, mierzy ze trzy metry, tak od stóp do głowy. Stroni też od mięsnych diet. To słoń właśnie! Z, Ź, Ż. Przykładowe ćwiczenia: 1. Na podstawie wierszyka sporządź definicję (np. bohatera). 2. Napisz, jaka jest różnica między (np. narratorem a autorem). 3. Podaj przykład autora i jego dzieła (np. Julian Tuwim – „Lokomotywa”, Jan Matejko – „Bitwa pod Grunwaldem”). Zadanie można wykonać w formie zabawy, w której jeden uczeń podaje nazwisko autora, a drugi – tytuł jego dzieła. 4. Podaj własne przykłady (np. rymów, epitetów). 5. Zaznacz strofkę, w której jest mowa o narratorze pierwszoosobowym i trzecio- osobowym. 6. Wymyślcie słowa, które zaczynają się na kolejne litery alfabetu. Czy na każdą literę udaje się Wam znaleźć słowo? W razie wątpliwości zajrzyjcie do słownika. Zadanie można wykonać w formie zabawy, w której jeden uczeń mówi literę, a inny podaje przykład słowa. Redakcja, opracowanie edytorskie, ilustracje itd. Karol Wojdyło © Copyright by Karol Wojdyło Gorzów Wlkp. 2021