Od autora Z ami e szczone tu wierszyki w prosty i atrakcyjny sposób przybliżają uczniom definicje pojęć poznawanych w szkole podst awowej Książ ka skierowana jest zarówn o do uczniów, jak i do na ucz ycieli, którym może posłużyć jak o pomoc dydaktyczna , np jako materiał porządkujący i utrwalający wiado - mości z le kcji. M am nadzieję, że taka forma zachęci uczniów do pogłębiania wiedzy o naszy m ojczystym języku Niniejszy dokument jest zaledwie wer sją roboczą , którą mam nadzieję rozwinąć na podstawie opinii nauczycie li. Karol Wojdyło K IM JEST „ AUTOR ”? Nie wiesz, kim jest autor? Bzdura! Łatwo mogę tego dowie ś ć: Autor to osoba, która napisała wiersz lub powieść. Jest nim także ten, kto stworzy obraz, rzeźbę, film czy plakat. Wszyscy ludzie to autorzy, tylko twórczość różnoraka... K IM JEST „ BOHATER ”? Bohaterem zwiemy postać, która w książce występuje. Zapamiętaj to, by dostać w szkole szóstkę, a nie dwóję! K IM JEST „ NARRATOR ”? To osoba, co w powieści, mówi, jak się akcja toczy, kiedy dzieje się, gdzie mieści, pewnie nie raz Cię zaskoczy. Czasem tylko komentuje, patrząc na świat jakby z boku. Choć sam w nim nie występuje, wszystko wie i ma na oku. Możesz spotkać się z utworem, gdzie jest jednym z bohaterów. Czasem mylą go z autorem , Ty podobnych błędów nie rób! C O TO SĄ „ RYMY ”? Chciałbyś wiedzieć, czym są „rymy”? Pozwól więc, że wyjaśnimy: „Rym” oznacza powtórzenie części słów, mających takie samo lub podobne brzmienie. Mam przykłady różnorakie! Tak się składa, że z „kołyską” zgodnie zabrzmi słowo „blisko”. Rym utworzą takie słowa, jak: „czas – las” i „zdrowa – głowa”. Wiesz też, że do „kapelusza” pasowała będzie „grusza”. Jeszcze jedno bym tu ujął, chcę byś sobie wziął do serca to, że rymy występują zwykle aż na końcu w wersach. (Teraz, uczniu, złap ołówek, po czym w każdej z tych końcówek zaznacz słowo, a wraz z nim drugie, z którym tworzą rym!) D ZIELENIE SŁÓW NA SYLABY Mało trudu trzeba, aby dzielić słowa na sylaby S ta rczy tylko klasnąć w dłonie: mał - pa, pies, ży - ra - fa, ko - nie, kla - sa, na - u - czy - ciel, u - czeń, scho - dy , drzw i , po - dło - ga , klu - cze, ście - żka, au - to - stra - da, mos - tek. Prawda, że to całkiem proste? D ZIELENIE SŁÓW NA LITERY Jeśli mam być z Wami szczery, nie potrzeba męczyć się tu, dzieląc wyraz na litery, oddziel znaki alfabetu, które dany wyraz tworzą. „P - s - z - c - z - ó - ł - k - a” składa się z dziewięciu, „m - u - c - h - a” zaś już tylko z pięciu. Słowo „l - ó - d” litery trzy ma, cztery ma natomiast „z - i - m - a”. „K - o - z - a” także ma ich cztery, łatwo liczy się litery! C O TO JEST „ EPITET ”? Są w języku słowa, które określają rz eczowniki. Możesz widzieć „ czarną ” chmurę, spotkać dzika, co jest „ dziki ”. Gdy ktoś da ci „ mądre ” rady, będziesz wiedzę mieć „ solidną ”. Strach na Ciebie padnie „ blady ” , gdy zobaczysz statek „ widmo ” A jak skaczą w dal zające poprzez łąkę „ kolorową ” , powi esz o nich „ kicające ”. Warto dodać, że to słowo zawsze wpływa na znaczenie, uwydatnia jakąś cechę albo zdradza nastawienie, tak sympatię, jak i niechęć. Jeszcze tylko wnioski małe: Spróbuj zapamiętać, że ten wyraz, który opisałem, zwie się krótko „epitetem” C ZYM JEST „ ŚWIAT PRZEDSTAWIONY ”? Czytając książkę, od pierwszej strony poznajesz, czym jest „świat przedstawiony”. To nie prawdziwy świat, lecz ten, który przedstawił w tekście autor lektury. Do tego świata należą bowiem: czas akc ji, miejsce, bohaterowie, przebieg wydarzeń i na dodatek prawa rządzące wspomnianym światem. W skład świata również – pamiętaj o tym – wchodzą przyroda oraz przedmioty. Natomiast to, co kształtuje świat ten oraz go spaja, zwiemy „ tematem ”. P ODMIOT LIRYCZNY I POETA TO NIE ZAWSZE TO SAMO ! Poeta utwór napisał, ale on sam nie musi mówić w nim wcale. Bo gdy na przykład czytasz w utworze: „Dziś swoim dziobem popukam w korze, po czym robaki zjem z miłą chęcią...” wiesz, że podmiotem w wierszu jest dzięcioł! J AK POPRAWNIE NAPISAĆ ZDANIE ? Niech te reguły nie będą Ci obce: wielką literą zaczynaj swe zdania, a gdy je kończysz, pamiętaj o kropce lub daj wykrzyknik bądź znak zapytania! A LFABET PRZERYWANY INFORMACJAMI O SŁONIU Nasz alfabet to: A, Ą, B, C, Ć, D, E, Ę, F, G, H. A słoń ma na przykład trąbę, to swoista jego cecha. I, J, K, L, ma też ogon oraz parę wielkich uszu, Ł, M, N, Ń, słonie mogą na pustyni żyć lub w buszu. O, Ó, P, R, to największy, S, Ś, T, U, zwierz lądowy, W i Y, mierzy ze trzy metry, tak od stóp do głowy. Stroni też od mięsnych diet. To słoń właśnie! Z, Ź, Ż. Przykładowe ćwiczenia: 1. Na podstawie wierszyka sporządź definicj ę ( np bohatera). 2. Napisz, j aka jest różnica mię dzy ( np narratorem a autorem) 3. Podaj przykład autora i jego dzieła ( np Julian Tuwim – „ Lokomotywa ” , Jan Matejko – „ Bi twa pod G runwaldem ” ) Zadanie można wykonać w formie zabawy, w której jeden uczeń podaje nazwisko autora, a drugi – tytuł jego dzieła. 4. Podaj wł asne przykłady ( np ry mów, epitetów). 5 Za z nacz strofkę, w której jest mowa o narratorze pie rwszoosobowym i trze ci o - osobowym. 6. Wymyślcie słowa, któ re zaczynają się na kolejne liter y alfabetu. Czy na każdą literę udaje się Wam znaleźć słowo ? W razie wątpliwości zajrzyjcie do słownika. Zadanie można wykonać w formie zabawy, w któ rej jeden uczeń mówi literę, a inny podaje przykład słowa. Reda kcja, opracowanie edytorskie , ilustracje itd Karol Wojdyło © Copyri ght by Karol Wo jdyło Gorzów W lkp. 202 1