posledna strona - Michael

Please enable JavaScript to view the full PDF

146. schadźowanka 21. nazymnika 2020 Jenički a kritiski organ serbskich studowacych Wobsah Zawodne słowa 3 Widźał, słyšał, kritizował 5 „Game of Church“ wjedźe so dale! 8 Zapřisahanske myty w realitnym tesće 10 To maska wo nošerju wupraji 13 Newsy ze wsy 14 Karikaturje 16 QuizSerb … nětko z duelowym modusom 17 Serbscy mužojo sej změny žadaja 18 Termometer lubosće 21 Serbske karantenowe spěwy 22 Digitalna schadźowanka – njezasłužene podhódnoćenja 24 Fabula wo zamołwitosćach lěsnych zwěrjatow 25 Nowe hudźbne wideja w syći 27 Serbski bachelor pyta žonu za žiwjenje 29 Duch małeho knjeza 30 Student a starosta 32 Korona Serbow wutupi – Nahłownik ma před tym škitać! 34 Hódančko 37 Zrodźenje serbskeho „line dance“ trěbne? 38 Wuhlad do přichoda 42 Wabjenje za serbski paninijowy album 44 Zasłuženy dowol 46 Impresum 47 Zawodne słowa Jana-Jurja Serbomichla Lubi lubowarjo Šeršenja! Ludo Serbski! „Bohu dźak, zo je tute lěto zdokonjane“, budu sebi zawěsće mnozy prajić, hdyž na sylwestrje rakety skónčnje złe duchi lěta 2020 – korona lěta – wuhnaja. Wono bě wěsće wobćežne lěto. Wobćežne za mnje, za tebje a wosebje tež za naš serbski lud. Tute móličke wirus-zwěrjatko je nam naše nałožki, naše žiwe wuznaće wěry a tu a tam tež našeho wjesołeho ducha na serbskej wsy rubiło. Schadźowanja so tak wobmjezowachu, zo so husto-hdy samo cyle wotprajichu. Wosebje za młodostnych bě to bolostne lěto. Někotři wjeselachu so na šulsko-wotchadne swjatočnosće, hotowachu so na dyrdomdej we wukraju abo sonjachu wo zeznaću wulkeje lubosće na wjesnym swjedźenju. Haj, njezwosta jim prosće ničo druhe, hač zo dale sonja. Tola wjesołu a wosebje pomocliwu mysl njedachu sebi młodostni wzać a tak zblakami za dźědow a wowki we wsy nakupowachu abo iniciatiwu při přewjedźenju nałožkow na onlinowym puću přewzachu. Samo ja móžach tak zdaloka mejemjetanju abo tež tej abo tamnej serbskej Božej mšě sćěhować. Snadź njeje so při wšěch socialnych aktiwitach našich młodostnych kóžda wěstotna regula dodźeržała a tak bě lětsa Łužica nic jutrowneho jěchanja dla, ale za to dla ekstremnje wysokich infekciskich ličbow samo na zwjazkowej runinje w medijach prezentna. To so stanje. Tola mój serbski lud njeje jenož medialnje w powěsćach prezentny, ale je tež w tutym času domahokanja tón abo tamny onlinowy poskitk wuwił abo 3 z pomocu astronawtow do nowych hudźbnych galaksijow měrił. Njech čerpamy z našeho onlinoweho bohatstwa tež potom, hdyž njejsmy wjac tak wotwisni wot njeho. Tež redakciski team wokoło Šeršenja je so lětsa za onlinowy poskitk w formje pdf-ki rozsudźił, wšako móže tak jenički a kritiski organ serbskich studowacych tež kóždeho lochce docpěć. Listowanje, abo lěpje „scrollowanje“ so tež tutón króć wudani. Byrnjež sedźachmy abo ležachmy wšitcy lětsa telko hodźinow w našich bydlenjach, kaž ženje do toho, je so tola tu abo tam zajimawostka wotměła, wo kotrejž wědźa naši studenća rozprawjeć. Lětsa mějachu wšako wosebje wjele časa sebi přinošk wumyslić a tak wočakowach nimale dataju, kotraž so njeda ani na mój ličak sćahnyć. Tola, kaž mi moje pomocliwe ruki přeradźichu, so wosebje srjedźna staroba studowacych na pisanju wobdźěliła njebě, tak zo wam ći stari zajacy a někotři nowačcy nimale sami lětuši zešiwk spisachu. Snadź čuje so jedyn abo tamny runje tróšku narěčany. Žadyn problem, klětu směš wšo zaso narunać. Za lětsa zwostanje mi jenož hišće, zo so pola wšitkich spisarjow, grafikarjow a molerjow wutrobnje podźakuju. Wam pak lube schadźowankarki a lubi schadźowankarjo přeju lětsa wosebje krutu strowotu, wjele wjesela při čitanju a zo nož by něchtó raketu do woneho korona-ducha prasnył, tak zo směće klětu zaso moje wobličo na prěnjej stronje wućišćaneho zešiwka wuhladać. Waš swěrny přećel 4 Widźał, słyšał, kritizował Widźał, słyšał, kritizował Chcemy so na zašłu schadźowanku dopominać, kotraž so wospjetnje w dźiwadle wotměwaše. Wulkej highlightaj běštej, kaž tež hižo w zašłych lětach, reja a zabawa po programje. Na parkeće njewuhladachmy jenož młodźinu, ale wšitke starobne skupiny rejowachu a spěwachu zhromadnje hač do nocy. Kapała, kotraž so tutón wječor wo hudźbu postara, bě hišće młoda skupina “Praskot”. Ju woznamjeni mnohotnosć instrumentow. Nic jenož za publikum, ně, tež za hudźbnikow samych bě to premjera před jewišćom resp. na jewišću. Hudźbnikow so woprašawši wotmołwichu namaj: ,,Smy přezměru spokojom z wječorom a publikumom. Mějachmy zaćišć, zo so naše wjeselo při hudźenju tež na rejowarjow přenjese a zo je schadźowanka tak na wotpowědne wašnje wuklinčeć móhła.” Tež z feedbacka hosći je wusłyšeć, zo bě wustup jara poradźeny. Kak je potom móžno, zo móžemy tydźeń pozdźišo w Serbskich Nowinach raznu kritiku čitać? Słyšimy ,,stajnje samsne stare wotklepanki”? Je tuta kritika scyła woprawnjena? Što su tući hosćo na wječoru schadźowanki hinak činili, zo njejsu kmani byli, zhromadnje swjećić a so ze wšěmi wjeselić? Jako čitachmoj kritiku, zetkachmoj so hišće raz ze čłonom kapały. Jeho na to narěčawši praji: ,,Smy so jara přez raznosć kritiki stróžili. Wězo njewočakowachmy, zo so naše wustupowanje wšitkim hosćom schadźowanki lubi. Tutón narok pak njemóžetej kapała kaž tež wuhotowar nihdy spjelnić. Smy w běhu jednoho měsaca dospołnje nowy repertoire nazwučowali, kotryž wotpowědowaše našemu swójskemu 5 hudźbnemu stilej. Nimo toho dyrbješe publikum k rejowanju a k wjeselu pohnuć. To je so nam po swójskim měnjenju kaž tež po chwalbach a trójnej sławje z publikuma zešlachćiło." Wězo je dospołnje legitimne so kritisce wuprajić, ale nic na njekonstruktiwne a zničace wašnje, kaž bě to w artiklu pad. Tak mjenowane ,,stare wotklepanki” njejsu hańba, ale pospyt woblubowane a wotměnjace hudźbne tworjenja Serbow a wuměłcow z cyłeho swěta hódnoćić a na swójske wašnje interpretować. Runje to so pola kóždeje kapały na hinaše wašnje stanje. Tež wonkowne wobstejnosće so w kritice njewobkedźbuja, kaž na přikład technika, kotraž je so nam ze stron dźiwadła dwaj dnjej do schadźowanki dospołnje wotprajiła. To awtor artikla wězo wědźeć njemóžeše, ale tež to njezamołwi kritiku, kotraž so scyła z organizatoriskimi wobstejnosćemi njezaběra. Njebě to prěni a posledni raz, zo so młodźi serbscy prócowarjo kritizuja. Nowy serbski projekt ,,serbska hudźba”, přez kotryž wozjewi so w poslednich měsacach mnoho nowych serbskich spěwow, smě so tež hižo z kritiku rozestajić. Tež tu pisa awtor artikla, zo je nowa serbska žołma ,,we woprawdźitosći smjerdźaty duch zašłosće”. Tu dyrbi so prašenje stajić, kotre wočakowanja kritikar na projekt ,,nowa serbska hudźba” ma? Hladajo na hudźbne tworjenje eksistuje baza hižo dawno. Cil njeje, nowy hudźbny stil wunamakać, ale so prosće z modernej hudźbu zaběrać. Talentowani serbscy młodostni chcedźa serbšćinu z načasnej hudźbu zwjazać a so wuspytać, zo by so tež na tutym polu nowa serbska hudźba wuwiła. Njeje wotmysl wšitkich za tutu hudźbu zahorić, wona pak přinošuje k dalewuwiću serbskeje kultury a hudźbnikow samych. Tuž namołwjamoj was, napisajće waše mysle k nowym a njeznatym! Ale 6 Tuž namołwjamoj was, napisajće waše mysle k nowym a njeznatym! Ale wša kritika ma być konstruktiwna a pomocliwa. Jeje zmysł njeje druhich w jich prócowanjach zranić, ale ma jich podpěrać a k dalewuwiću idejow pohnuć. Aus-flippa a Ignacius Mudrožwał 7 „Game of Church“ wjedźe so dale! ... wjedźe so dale! Kaž nam telewizijny sćelak KTV sobu zdźěli, je so nowa stafla woblubowaneje serije „Game of Church“ natočiła. Šeršeń skića wam hižo w předpolu ekskluziwny dohlad. Hnydom k informaciji: prašenje „Štó budźe prěni serbski biskop?“ so tež w mjeztym dźewjatej stafli njerozrisa. Tola dźesać nowych epizodow woblubowaneje powědki lubja znowa tójšto napjatych a monumentalnych scenow. Nowe charaktery zapřimnu do jednanja a tež woblubowane figury jednanje wopušća. Lord Buliš na přikład wopušći Winterfell, zo by so do dźiwich kónčin kralestwa Lusacios podał. Tak jězdźi z dźěćacym wozyčkom po swojim horatym kraju wokoło Wotrova, prjed hač jemu „Nócny kral“ skónčnje dźěćo njewukřćije. W dalšich kralestwach so pilnje twari. Tak da sebi Tywin Lenebaš na swojim Cesterly Rock nowu wěžu stajić a lord Sćěpan Bolton wobnowi swój palast wotnutřka. Tež stary wjerch Měrćin Stark wutwari dale swój hród we Winterfellu. Hač pak stwori sebi tež Ser Jorah Dzikiewizc Mormont w swojim eksilu na njeznatym kontinenće Litauus mały hrodźik, so njepřeradźi. Bytostne pak za tutu staflu je, zo přizemi skónčnje Clemens Targaryen na nam znatym kontinenće a zo mamy z tym nětk zaso w Lusacios praweho zmij-jěcharja, kotryž so w powětře wuznaje. Je wón snano samo faworit na 8 stólc prěnjeho serbskeho biskopa w Budyšinlanding? Abo budźe to skerje młody princ Mróz, kotryž je, swojeho bratra pytajo, so bohužel z wopačnym čołmikom do Romos podał a so nětk tamnišim studijam wěnuje? Jeho stawiznje móža přihladowarjo tež na instagramje @florian.kaplan sćěhować. Tójšto gigantiskich twarjenjow, zajimawych wosobow, epochalnych bitwow a njewočakowanych wobrotow čakaja na přihladowarjow. Tola po informacijach Šeršenja wusahuje w dźewjatej stafli wosebje intriga, kotraž jednanje masiwnje wobwliwuje. Po wjacorych naprašowanjach přeradźi nam produkciski team wokoło Davida Benioffa a D. B. Weissa, zo so orientujo na krawnym kwasu z třećeje stafle, wšitcy wjerchojo na swjedźenju schadźuja a so tam z wirusom inficěruja. Tola štó přewozmje tutón króć rólu Waldera Freya a našich rjekow tak zachribjetnje pohosći? Wotwobaraja naši wjerchojo njedźiwajcy toho zadobywanje „Nócneho krala“ do kralestwa Lusacios, zo by serbskich młodostnych firmował? A štó je scyła luby a štó zły? Kaž spisowaćel zakładneho romana Jurij R. R. Měrćin měni, je kóždy rjek swójskeje stawizny. Z tym je prašenje za dobrym a złym potajkim prašenje perspektiwy. Jeli pak chceće wotmołwy na dalše prašenja namakać, dyrbiće zaso zapiknyć, hdyž so zahraje pěseń wo lodźe a wohenju! Rhodondendon 9 Zapřisahanske myty w realitnym tesće Zapřisahanske myty w realitnym tesće Korona je jenož wunamakanka, zo by nas tajna swětowa elita ze šćěpjenjemi chipować móhła (dla toho tež słowo šchipić). Hačrunjež mjeztym wěmy, zo tute mysle wězo wěrne wumyslene łžě su, dawa tež mjez Serbami mnohich, kiž do zapřihanskich mytow wěrja. Dla toho je Šeršeń-eksperta, Chipowany Chap, ekskluziwnje za was aktualnje kursěrowace zapřihanske myty wo koronje a druhich temach přepytował. 1. Kwasny komplot Tutón mytos wuchadźa z toho, zo je so koronowa pandemija jenož inscenowała, zo bychu so serbske hosćency zawrěć móhli. Čehodla? Dokelž eksistuje w němskej telewiziji, wosebje pola sćelaka VOX, tučasnje sylny zajim za wusywanja, kotrež so z temomaj kwas a žeńtwa zaběraja. Dokelž pak nochcedźa Serbja swoje ekstrawagantne kwasy cyłemu swětej, ale jenož cyłej wosadźe pod nós dźeržeć, dyrbjachu sej korčmarjo něšto wumyslić. Za čas zawrjenja w pandemiji su wšitke hosćency z tajnymi kamerami wuhotowali. Trjebaće dopokaz? Wulki interłužiski kwas biobura Ignaca W. so w lěću hišće ze zjawnymi kamerami natočeše. Zmysł bě, kwalitu tajnych objektiwow w napřećiwku k standartowym nastrojam testować. Dale měješe wosebity kulturelny raz za marketing zamołwitych pola šćelakow wo zajimawosći ideje přeswědčić. To so tež zdokonja a w nazymje so tak mjenowana “druha žołma” inscenowaše, zo bychu w hosćencach móžnosć měli, kamery dojustěrować. Šeršeń-eksperta měni: Skerje njewěrne, ale kedźbujće radšo při 10 přichodnym wopyće nuznika w Šunowje abo Haslowje na to, nic wótře punkać abo peplować. 2. Posthumny wotstawk W Chrósćicach je so lětsa mnoho na cyrkwi a kěrchowje ponowiło, mjez druhim dósta Boži dom nowu trěčhu. Insiderojo wědźa wězo, zo bě trěčha hišće intaktna, kaž nam tež znaty třěchikryjerksi mištr ze Smječkec zdźěli. Za ponowjenje so dla toho wězo wosebje cuze firmy skazachu. Čehodla to wšo? Wšitcy wšako wědźa, zo je Serb tak wćipny, zo njemóže swojej woči wot nowostkow wotwobroćić. Mjeztym, zo wosadni potajkim kóždy króć na twar třěchi wudźěrachu, njewidźachu scyła, zo so na kěrchowje row po rowje přehrjebaše. Po najnowšich koronapostajenjach wšak dyrbjachu so krěsćanscy pohrjebani na wotstawk 1,50m přepołožić, zo njebychu so při zrowastanjenju hnydom znowa natyknyli. Druzy měnja wězo, zo bě so třěcha přetwariła, zo by so tajny škričkowar zatwarił, kiž móže mysle kemšerjow kontrolować. Tak by so móhło w přichodźe tomu zadźěwać, zo so někotři přeco hišće ”sława” město “krasnosć” modla. Dale bychu hnućeni byli prawje spěwać a nic stajnje połzynka pod abo nad pišćelemi. Šeršeń-eksperta měni: Njemóžu to posudźować, njejsym hižo w Chrósćicach z toho časa był, zo su dobrowólnych pomocnikow na třěše trjebali. Ale w Radworju so njedawno tež třěcha ponowješe... 3. MDR manipuluje připosłucharjow Tutón mytos wuchadźa wot toho, zo je so nowa platforma “Serbska hudźba wšudźe a přeco” jenož wot MDR załožiła, zo by připosłucharjow manipulowała, husćišo serbski program zapiknyć abo při rańšim 11 wysyłanju zazwonić. Tučasnje je wšako tak, zo jenož starše wowki, kiž trjebaja někoho za rozmołwu, naiwni dźěći, kiž chcedźa šokolodu chłóšćić abo potrjebni młodotsni, kiž chcedźa kartku za přichodnu fetu dobyć, do studija zwonja. Zo by so zaměr docpěł, je so rjad nowych spěwow natočił, kiž ma zhromadnu kajkosć: prěnje pismiki štučkow tworja tajne hesła, kaž na přikład “zazwoń Tomaša”, “słuchaj młodu žołmu” abo “rěč z Dianu”. Ideju k tomu su sej wot Beatlesow wothladali, kiž su na tute wašnje stajnje z fanami komunikowali. Šeršeń-eksperta měni: Čehož intelekt tole akceptuje, je šamały element, runiž šamały element njebył. 4. Causa Jens B. Hižo dlěje kursěruje tutón mytos w Serbach. Jedna wo njezjawnych činkach našich katolskich duchownych a zaběra so z prašenjom, hdźe su woni jich tajnych potomnikow schowali. Mytos wopřija tež, zo su so njemandźelske resp. njecelibaterne dźěći duchownych lěta dołho ewangelskemu fararjej Malinkej do hóstneje swójby dali abo přez njeho na dalšich ewangelskich kolegow. Dokelž bě wotwidźeć, zo budźe Malinkowy naslědnik Němc, dyrbjachu sej katolikojo alternatiwu wumyslić. Tuž přiwzachu sej konwertita, Jensa B., do swojich rynkow a slubjachu jemu za to swójsku mału wosadu. K dźěćom z wutroby dobry nowoměšnik nadawk z radosću přewza. Hišće dwěle? Jako dopokaz wotkaza so na twjerdźenje, zo namakachu so wokoło mandźelskeje Jensa B., stajnje hdyž bě samodruha, małe běłe pjerka. Tute padnychu pječa ze zawka, kiž wona w tutym času pod pulowrom nošeše, zo by samodruhosć tež realna skutkowała. 12 Šeršeń-eksperta měni: Ryzy njewěrnosć. Tež hdyž su mnozy z našich duchownych pola žónskeho splaha, dla jich doprědkarskeho zmyslenja, wosebje woblubowani, njewidźu tu žadyn indic. Wšako su w kóždej swobodnej mjeńšinje na to wusměrjeni na jich prědowanjach filować a so retorisce abo teologisce dowukmanić, to njeje scyła čas za žónske stawizny. To skerje wěrju, zo je kapłan Mróz so na tajne wukubłanje na someliera za liturgiske wino podał – ale wo tym klětu wjace. Chipowany Chap To maska wo nošerju wupraji Dunder Čertowski je štyri typy wobchada z Covid-19 na dopołdnišich kemšach wobkedźbował: Typ A: Wěri do wědomosće. Typ B: Ignoruje wědomosć. Typ C: Njezrozumi wědomosć. Typ D: Wěri do jutrowneho zajaca. Dundyr Čertowski 13 Newsy ze wsy Newsy ze wsy Njewšědna křižerska rozprawa Budyšin. Jutrownu póndźelu překwapi MDR z njewočakowanej nowosću. W mjeztym hižo tradicionelnej křižerskej rozprawje wozjewichu, zo njeje so lětsa ani jenički křižer wokoło Jutrow zranił. Zadźiwana redakcija njezamó sej tutu dźiwnu powěsć rozkłasć, wšako běchu ličby zranjenych muži w minjenych lětach poměrnje wysoke. Tež reporterojo Šeršenja zamóžachu na zakładźe naprašowanjow chorownjow w Budyšinje, Kamjencu a Wojerecach fenomen wobkrućić. Jeničce Herta-Marja Bobkec bě so při kachlach tróšku spaliła, jako mandźelskemu Jurjej wosušk zašłych hód sćopleše. Na tutym městnje přejemy Herće-Marje dobre wustrowjenje, zo nož by so pucher bórze zaso pozhubił. MDR pak wozjewješe město křižerskeje rozprawy lětsa CDku z nowej serbskej hudźbu. Rapakojo wolili Chrósćicy. Sobotu, dnja 13. smažnika, zetkachu so čłonojo Lipšćanskeho studentskeho towarstwa „Sorabija“ k nowowólbam předsydstwa. Wuwzaćnje dolećachu sej za to do Chrósćic a njepřewjedźechu wólby w domjacym hnězdźe w Lipsku. Stare předsydstwo wokoło šefiny Marje so rozžohnowaše a chcyše nawod towarstwa młodym ptačkam přepodać. Po hodźinydołhim wuradźowanju wuzwoli so Michał Donat za pilota rapakoweho procesiona. Dale sedźitaj w cockpiće Matej Mark jako Michałowy co-pilot, a financy přewozmje, mjeztym hižo zadźěłany, 14 Maximilian Zahrodnik. Ze stron Šeršenja přejemy rapakam Sorabije dale dobry lět pod nowym nawodom, wosebje w tutych wichorojtych časach. Steinmeier hru přetorhnył Radwor. Njedźelu, dnja 11.winowca, bě skónčnje tak daloko. Mały Franc Radworski smědźeše prěni króć ze swojim Radworskim towarstwom wo dypki pola f-juniorow wojować. Sylny přećiwnik TSV Wóspork/Hrodźišćo lubješe napjatu hru. Wot zakopa sem pak zamóchu ći młodźency z Radworja wotežki do rukow wzać a hru po swojich předstawach kontrolować. W 23. mjeńšinje měješe tež Franc swoju wulku šansu a wuhra samo hižo wrotarja, tak zo dyrbješe kožanu kulu jenož hišće do prózdnych wrotow sunyć. Tola što bě to? Sudnik hru njejapcy přetorhny. „Bě njemóžne dale hrać, wšako nad nami helikopter lětaše a harowaše!“, zakituje so sudnik Beno Wósporkski po hrě. A woprawdźe, na hrajnišću přizemi zwjazkowy prezident Steinmeier, zo by so dale z awtom do Smochćic podał. Byrnjež zamóžachu Radworscy hru z 1:0 dobyć, so Franc chětro hněwaše: „Tutón čert****i wuj Frank-Walter je mi moje wrota skazył! Što da sej wón mysli, štó wón je?“, skorži bječacy Franc po hrě žurnalistej do mikrofona. Rhodondendon 15 Karikaturje Karikaturje Frajdejs for 2020 Izmir André Wótry Tesak 16 QuizSerb … nětko z duelowym modusom QuizSerb … nětko z duelowym modusom Měriš so rad’ z přećelom, z dźědom, z wowku, z fararjom? Za duely horiš so? Dobywać je wjeselo? To njech pój a z nami hraj, sej wulku wědu nadźěłaj, wo Serbach a wo serbskosći – dopokaž, zo njejsy jejo. Dopokaž, zo sy ty liška mudriša hač kóžda knižka. Wot lutka hač ke Krabatej – postupować lochko njej. Tola, štóž sej prócu dawa, tomu wěčnje česć a sława. Tuž QuizSerb sej na šmóratko sćehń, a hnydom testuj so. Warnować pak dyrbimy: jutře sy ty wotwisny! Serbski Muler 17 Serbscy mužojo sej změny žadaja Serbscy mužojo sej změny žadaja Lětsa sta so jedyn z najwuznamnišich podawkow młódšich serbskich stawiznow. Wo tutym pak w zjawnosći bohužel nichtó wulce rěčał njeje. Snano so njeje wo tym dosć w nowinach pisało, snano dyrbi so najprjedy dalše wuwiće wobkedźbować, prjed hač so to hódnoći, abo snano to cyle jednorje nikoho zajimowało njeje. Na kóždy pad staj so Serbski sejmik a Domowina za blido sydnyłoj a wo zhromadnym dźěle wuradźowałoj. Wuslědk bě, štó bě to hinak wočakował, wostrózbjacy: wulke rěče wo zajimawej diskusiji a wo dobrym zakładźe za přichodne rozmołwy. Potajkim přełožene: wobě stronje matej twjerdu heju, a wobjed je wšěm zesłodźał. Što pak bychu ludźo měnili, hdyž bychu zhonili, zo so tučasnje na wutworjenju dalšeje institucije dźěła? Hišće mjenje ludźi zhoni lětsa mjenujcy wo nowej iniciatiwy „Rada serbskich muži“. Tola što je to do ideje? Štó tči za njej? A mamy ju dale wobkedźbować, abo je to hotowy humbug? Hižo jako su w lěće 1949 wustawu ZRN nadźěłali, su wědźeli, zo to bjez dobreje kapki njeńdźe. Liter piwa, poł litra wina a 12 cigaretow su tehdom na dźeń a na wobdźělnika sydali. Při wutworjenju Rady serbskich muži bě to podobnje - so wě we wjetšich dimensijach, wšako běchu tež naroki wyše. K swjatokej staj sej dwaj mužej kašćik piwa popřałoj a k tomu wo móžnosćach a problemach swójskeho splaha w Serbach filozofěrowałoj a skónčnje zwěsćiłoj: Ně, takle to dale njeńdźe. Tola na dalše pokročowanje so njejstaj móhłoj dojednać. Mark Lukaš, prěni z dweju, zastupuje měnjenje, zo měli mužojo w serbskim zjawnym 18 žiwjenju wjetšu rolu zabrać: „Bože ćěło, putnikowanja do Róžanta, čerpanje Jutrowneje wody. To su wšitko serbske nałožki, při kotryž smědźa jeničce žony a holcy čestne nadawki přewzać. Družki njesu swjatu Marku do Róžanta, a my maksimalnje ćěło k rowu. Sym za to, zo zawjedźemy runja žónskej kwoće w zawodach musku kwotu při nałožkach.“ Na prašenje, kak sej to Jutrońčku předstaji, so nastróži: „Trjechi!“ Na tamnym boku mamy cyle druhe stejišćo Lukaša Marka. Wón chce spěšne naprawy a bórze hižo płody žnjeć. „Lětsa je njezmysł, na změny w zjawnym žiwjenju twarić“, tak Mark. Za čas pandemije koncentruje so serbske žiwjenje na swójbu. „Muž sedźi ze žonu w karantenje a nima ničo prajić. Wěm tola, kak to pola nas doma je. Hdyž chcu raz něšto za nas warić, so hnydom wšitcy hórša, zo to njeje k jědźi. Hdyž pak mojej žonje zašłu njedźelu rjeknych, zo jeje juška zajimawje słodźi, to hnydom rěkaše: Hdyž ći njesłodźi, to njech war sam. Hotowy dilema!“ Lukaš Mark chce so wo to prócować, zo so muskemu splahej na tydźeń hodźina přilubi, w kotrejž je šef w domje. Je samo wo tym přeswědčeny, zo je „tak k muskej kwoće za nałožki jenož hišće mała kročel.“ Nětko chcetaj zhromadnje ze serbskimi mužemi wo tym wuradźować, kotry puć ma lěpše wuhlady. K tomu wotměwaja so sobotu za dwě njedźeli wólby do „Rady serbskich muži“. Kak maja wólby dokładnje wotběžeć, je hišće njejasne. „Pytamoj muži ze wšěch wsow serbskeho rěčneho ruma, kotrež bychu jich pincu na wonej soboće wot jědnaćich do dwěmaj jako wólbny lokal k dispoziciji stajili. To so tak a znak wšitcy tam schadźujemy“, Lukaš zdźěli. Wolić dać móže so kóždy, kiž bě znajmjeńša jónu křižer. „Nochcychmoj poprawom nikoho wuzamknyć, tola na někajki kriterij dyrbjachmoj so dojednać“, praji Mark. Lukaš hišće doda, zo 19 njemóže wšako kóždy “Jank a Frank” sobu činić, jedna so wšako wo chutnu naležnosć. Tola kotry kandidat ma lěpše šansy? Jako so pasanta na Budyskej Bohatej hasy woprašach, koho drje budźe wolić, mi jenož wotmołwješe: „Sobotu připołdnju chcedźa wolić? To pak je špatny čas, dla wobjeda a tak. To dyrbju so najprjedy moju žonu woprašeć.“ Tak zwostanje mi na kóncu jenož, Lukašec Markej a Markec Lukašej wunošne dźěło přeć. Ćichi Holanski 20 Termometer lubosće awtor teksta krupjanskej 21 Serbske karantenowe spěwy Serbske karantenowe spěwy 1. Kóžde lěto wjesele 2. Nawoženja wjesoły serbski kwas so wotměje. wróćo smě do swobody. Młoda žona wupikana Kumple hižo čakaja, jako njewjesta wšěm znata. z piwom na njo łakaja. Lětsa njesmě wudać so Pozitiwny test’wany pandemija wina jo. wróćo dyrbi pak do stwy. 3. 14 dnjow tam bědźi so, poskać ma wón na słowo. „Hdźe je moja wotměna, moja luba Hančička?“ Tute mysle trapja joh, nochce tute Hanisko. 1. Lačny muž a hłódna žona njemóžeštaj z domu won. Wón so směje, wona stona: 14 dnjow šće a što pon? 1. Nad morjom stejitej hrodaj, dwaj hrodaj wysokej, we jednym rjane je holičo, we druhim rjany je hólc. Wonaj so lubo měještaj, hromadu přińć pak njemóžeštaj. Wón da swojej lubce napisać, zo chce so šćěpić dać. 1. Heja, hólcy, pójće testować, nichtó nima dźensa zboka stać. Wšitcy so my rady testujmy, testuj, testuj, testuj, testujmy. Tesujdi, testujda 14 dnjow mam dowola. 22 1. Štó to wěri, kak to boli, hdyž wjac njewěš, kak piwo słodźi. Čućiwosć so zhubi, nikom’ so njelubi. Štó to wěri, kak to boli? Měrćin Fetztnicht 23 Digitalna schadźowanka – njezasłužene podhódnoćenja Digitalna schadźowanka – njezasłužene podhódnoćenja Lětsa wotměje so 146. schadźowanka. Abo dyrbjało so skerje rjec: ,,by so wotměła”? Nastupajo přewjedźenja schadźowanki 2020 so měnjenja serbskeho ludu pača. Mnozy Serbja nochcedźa lětušu schadźowanku jako tajku připóznać, dokelž so hłowny zmysł schadźowanki, mjenujcy ,,schadźowanje”, lětsa njespjelni. Předewšěm starša generacija so docyła z tajkej digitalnej schadźowanku spřećelić njemóže. Tola nikomu njepřisteji swójsku frustraciju na Załožbu abo organizaciski team schadźowanki wusypać. Woni podsteja prawidłam němskeho knježerstwa a dyrbjachu tak tydźenje dołho přemyslować a na koncepće dźěłać. To sčinichu drje bjez zapřijeća zastupjerjow studentow, ale to je zaso druha tema ... Na kóncu słyšu, hladajo na předstajeny koncept, jenož hóršenja a nichtó njerealizuje a sej nječesći, kelko dźěła w tym tči tajki digitalny program nastajić – za orga-team, kaž tež za studentow. Tuž město toho, zo so dale přez lětušu schadźowanku hórši, njech so radšo akceptuje, zo je so te najlěpše z toho činiło a zo budźe to zabawny wječor, kotryž móžemy sej hromadźe ze swójbu doma na konopeju lubić dać. Wšako je to přeco hišće lěpje hač docyła žadyn lětuši program. Dla prócy, schadźowanku na kóždy pad přewjesć, mam znajmjeńša tróšku nadźije, zo njeje tute lěto cyle „dorće“. Jen Dwaj Třišinski 24 Fabula wo zamołwitosćach lěsnych zwěrjatow Fabula wo zamołwitosćach lěsnych zwěrjatow Před něšto časom zeńdźechu so zastupjerjo lěsneje zwěriny při Janskej skale na wulku zhromadźiznu, zo bychu wo zamołwitosći wuradźowali. Wšitcy běchu přeprošenju sćěhowali: Zajac Kamin z kamjentneje holiny, wjelk Wukrajan ze susodneho měšaneho lěsa, bar Nat, kiž ma rewěr při wulkej rěce, kotraž z cuzeho kraja přińdźe a do wulkeho morja běži, a rapak Sor z lipy. Mudra liška Dam bě k zhromadźiznje prosyła: „Sym so nětko dołho dosć wo lěsne zwěrjata starała. Přińdźe skónčnje čas, zo chcu swójbu załožić. Tohodla poćahnu wottud přez pola směr wsy ze žołtej cyrkwju a čerwjenej kapałku. Tam maja dosć wječerje w kurjencach za mnje spřihotowane. Je trjeba, zo něchtó z was moje namrěwstwo přewza.“ Na blaku so wšitcy do bórbolenja dachu, štó by drje za to najkmańši był, tola nadawk přewzać nichtó nochcyše. Liška Dam zwěrjata změruje: „Njeje wšako trjeba, zo jedyn nad wšěmi stražuje. Njech so tola zamołwitosće rozdźěla.“ K tomu wšitcy přihłosowachu a so znowa do bórbolenja dachu, štó by drje za kotru zamołwitosć najkmańši był, tola nadawk přewzać nichtó nochcyše. Zajac Kamin skónčnje praji: „Čehodla da mam ja nadawk přewzać? Sym tak mały, zo mam před wjelkom ćěkać. To dyrbi něchtó činić, kiž nima njepřećela. Njech to wjelk čini.“ Wjelk Wukrajan pak na to rjekny: „Ja ćaham přez lěs do druhich lěsow, sym dźensa tu a jutře tam. Dyrbi to něchtó činić, kiž je stajnje tu. Njech to bar čini.“ Bar Nat pak na to rjekny: „Pytam hišće nowe přebywanišćo za přichodnu 25 zymu, zo bych tam potom mój spar dźeržał. To dyrbi něchtó činić, kiž w zymje njespi. Njech to rapak čini.“ Rapak Sor pak na to rjekny: „Wy maće prawje. Nimam njepřećela, sym stajnje tu a njespju w zymje. Tola sym hižo za ptački zamołwity. Staram so wot ranja do nocy wo to, zo wšitcy prawe spěwčki spěwaja. Nimo toho posyłam šeršenje z najnowšimi bladami do wšěch kóncow našeho lěsa. Jeli pak tohodla měniće, zo mam nadawk přewzać, da to činju.“ Tamne zwěrjata hnydom juskajo přihłosowachu. Liška Dam to wobkrući: „Tak njech je. Tola slubće mi, zo so za lěto znowa zetkaće a potom znowa wo zamołwitosćach wuradźujeće.“ Wšitcy wótře přilubichu a so na to wotsalichu, kóždy do swojeho kónca. Tola hač so na lubjenje dopomni a hač lěsna zwěrina wo zamołwitosćach znowa wuradźuje, je nětko hišće potajnstwo. Ćichi Holanski 26 Nowe hudźbne wideja w syći Nowe hudźbne wideja w syći Wšědnje „Ze swojej Harley“ (Andreas Bicking) „Z domu hić“ (Tomaš Krawža) a sej „Na na na“ (Hanka Rjelcyna) „Dowol“ (Marko Smoła) „Hišće jednu cigaretu“ (Michał Cyž) zaswěćić – to organizatorow YouTube-kanala „Serbska hudźba//Sorbian Music” po wšěm zdaću poněčim wostudźeše. Wotpowědujo aktualnym wobstejnosćam – w cyłym lěće 2020 běše we Łužicy mjenje serbskich rejow hač hewak w normalnym žnjencu - myslachu sej, zo ponjesu dušnemu publikumej swoje nowe štučki direktnje do dobreje stwy, a to w formje zjawnje přistupnych hudźbnych widejow. Wo „Młodej serbskej žołmje” rozprawjachu w lětušim pražniku Serbske Nowiny a chwalachu sej angažement serbskich hudźbnych talentow. Z organizatorom projekta Matejom Dźisławkom běše so naš zamołwity redaktor za młodu hudźbu Beno Bětnar-Běrnjacy hižo wo wjele zašo rozmołwjał a jeho ideje w lońšim wudaću Šeršenja předstajił. Ale na kotre wašnje su młodźi ludźo konkretnje našu serbsku kulturu wobohaćili? 19. pražnika tutoho lěta wuńdźe na naspomnjenym YouTube-kanalu prěni spěw skupiny Astronawt. „Dwaj Hrodaj” je nowa interpretacija ludoweho spěwa „Hołbik dwě běłej nóžce ma”. We wotpowědnym wideju je spěwar a husler Jurij Hantuš widźeć, kiž spěcha a kolesuje po Łužicy a Lipsku, myslo na swoju lubku. Tutu modernu „šnulcu” hladajo, zajuska mnohim serbskim holičam wutroba. Nažel pak předleža wotrjadej Šeršenja za „klač a trač” aktualne informacije, zo ma Hantuš woprawdźe lubku a njeje tuž hižo na wikach. Škoda! Dwě njedźeli pozdźišo hižo prezentowachu so dalši serbscy hudźbnicy na 27 YouTubje: hip-hop trójka Lil Handrij, FloJ & SMAN. „Serbja młodźi, stańće! Wuspytajće so!” a „Wuspytajće wšo!” (Lil Handrij) su jich hesła. Na tutu namołwu nawjazujo wukramosći so cyle njejapcy samo hudźbny konkurent z njepřewidnych dalin widejoweje platformy. Krazy Kocor Media dopomnichu wosebje Lil Handrija na to, zo maš w Serbach jenož jednoho MCja, mjenujcy w zawodźe artikla hižo naspomnjeneho interpreta spěwa „Hišće jednu cigaretu”. Sylny konter! Znowa jenož měsac pozdźišo wozjewi skupina Astronawt z „Měsačk//Moon” prěni spěw ze swójskim tekstom. Wosebje widejo so znowa mnohim ludźom zalubi, wšako wotměnja so sekwency tak mjenowaneho „sessionoweho nahrawanja” z rejowanskimi scenami šikwaneje holcy před wulkotnej kulisu stareho hrodu – zdźěla z trutom (Drohne) filmowane. Za to wutrutny dźak! Najsłódšu chłóšćenku pak schowa sej talentowana młodźina wokoło Mateja Dźisławka nimale hač k schadźowance. Twórba „Krabat” serbskeje hip-hop trójki je znajmjeńša wot wobrazow sem hač dotal zawěsće najlěpši serbskorěčny hudźbny widejo. „Za Krabat-widejo mějachmy hač dotal najwjetši budget”, wě Dźisławk. „Tuž chcu so na tutym městnje pola Załožby za serbski lud a projekta „So geht sächsisch” za financielnu podpěru podźakować.” Po našim wěcywustojnym měnjenju pak je tež dźěło „Młodeje serbskeje žołmy” (SN) w lěće 2020 wšeje česće hódne. Chapeau a na dalše štučki! Krystof Kral-Kritiski 28 Serbski bachelor pyta žonu za žiwjenje Serbski bachelor pyta žonu za žiwjenje Ty chceš darmotny luksusowy dowol w Karibice, maš lóšt na wulkotne partyje z mnoho ludźimi, kopicu alkoholiskich napojow a na fame we Łužicy? Potom sy tu prawje! Ja sym Edgar, 28 lět młody, a drje najznaćiši bur cyłeho Serbstwa. Wotydźenja dźěłam na polu a w chlěwje staram so wo 27 swinjećow. Po napinacym dźěle wjeselu so sobotu na gajl serbske swjedźenje z hejsowanjom, najnowšimi bladami a blešku piwa. A, kaž so słuša, steji njedźelu rano w dźewjećich katolska Boža mša na planje. Bohužel dožiwju tute jónkrótne wokomiki hač dotal sam. Ani w Šunowje, ani na Gig-festiwalu w Róžeńće njejsym wulku lubosć zeznał. Tuž pytam nětko tu, w nowym swěće medijow, kaž je mi to wowka Marja radźiła, žonu za žiwjenje! Sym zwólniwy šěroki wuběrk žonow zeznać, wšojedne kotreho pochada, hač je potomnica Zejlerja abo Kocora. Sym za wšitko wotewrjeny¹. Tež moje swinja wjesela so na něžnu holču ruku, kotraž mje při dźěle podpěra! Serbski bachelor – tebje wočakuje přenocowanje w najmjechšich poslešćach při najrjeńšich přibrjohach, tójšto action kaž tež romantiske wječory, a to wšitko sponsored by Załožba za Serbski lud. Na čo hišće čakaš? Přizjew so nětko a móžeš mje lěpje zeznać! Garantuju ći - wupłaći so! Róžowka a Fijałka ¹ Ale serbska katolska dyrbi być! 29 Duch małeho knjeza Duch małeho knjeza Běše jónu mały knjez, kotryž sedźeše w jeho ródnej wsy na najwyšim stólcu. Knjez běše dobroćiwy kadla. Wón staraše so derje wo wjesnjanow a pěstowaše mnoho stykow. Jónu wob tydźeń přeprosy knjez wšitkich wjesnjanow na zjězd do swojeho domu. Tam wjesnjenjo rady chodźachu, wšako so tam cyła wjesna zhromadnosć schadźowaše, zo bychu wot knjeza wuknyli. Wulki dom, w kotrymž mały knjez bydleše, běše woprawdźe žiwy dom. Hdyž mały knjez kaž dirigent zakiwny, započa so cyły dom hibać. Klawěr piskaše błudne melodije, stólcy čumpachu so w rytmusu a wěže spěwachu z hłubokim basom. Tež cyła wjes nošeše tutón žiwy duch w sebi a čerpaše z njeho mocy za wšědny dźeń. Přińdźe pak špatny čas. Domske krok po kroku schori a hudźba w nim skerje krokotaše, hač zo by cunje klinčała. Mały knjez běše jara angažowany, zo by žiweho ducha domskeho zdźeržał a prošeše wjesnjanow wo pjenježnu a dźěłowu podpěru. Cyła třěcha měješe so wotkryć a z nowej słomu zaso zakryć. To bě ći helske dźěło! Běše to runje čas wulkeje suchoty a wokolne pola so hižo palachu. Tež wony klawěr, kotryž přeco tak rjenje hudźeše, dyrbješe so raz wot wšeho procha wuswobodźić, zo by kaž wulizany wupadał a z nowej mocu piskać móhł. Wosebje pak so wěže na ponowjenje wjeselachu. Woni pak njemóžachu so prosće dojednać, kajka z nich by jako prěnja prawo na to měła. Po dołhim a dokładnym přepytowanju aktualneho stawa postaji mały knjez, zo je hłowna wěža cyle jednorje pře wulka a měła so tohodla jako posledna ponowić. Druha wěža běše hižo cyle cyplkojta, wšako měješe nócne ptački 30 w mozach, kotrež jej čuwy zamućichu. Tak so wězo třeća wěža jako prěnja na ponowjenje wjeseleše. Jako sebi tuž třeća wěža nowu čapku sadźi, so wjesnjenjo dźiwachu a smějachu so jej. Wěža błyšćeše so naraz cyle mjedźana. Wjesnjenjo zhubichu poněčim česćownosć před wulkim domom a wosebje před małym knjezom a so lědma hišće na zjězdach pokazachu. Mały knjez běše so tak ponowjenju swojeho twara podał, zo na wjesnjanow cyle pozaby. Samlutki w jeho domskim žiworješe, doniž samo ćežko njeschori. Žiwy duch, kotryž bě něhdy raz we wjesce knježił, njenosy zdawna nichtó wjace w swojej wutrobje a kóždy wjesnjan bu sebi samomu mały knjez w swójskim domje! Spěšny Sněhak 31 Student a starosta Student a starosta Ja mam plan, ja mam ideju. Ja wěm derje, kotre cily změju. Ow, sy pilny, wulkotnje! Powědaj, što će zabjerje? Serbsku rěč a narod hajić! A so zjawnje za njej stajić. Do cuzych krajow pućować, a so k serbstwu wuznawać! To pak rjenje, dźi, nož dźi! Swět Ći wšitko wotewri. Žane mjezy? Pak něšto mje haći? Štó mi puty napołoži? Ach mój jej, to běch wšak ja. Twój korjeń, twoja domizna. Moje přiwučenje je, swědomje dać hubjene! Što pak stara to tebje? Njemóžu postajić za sebje? Mocylko, swět je lózy, wulki a strašny. Ja pak lubju ći raj krasny. Ja mam wědu tysac lět ... Ale w’ hłowje wjac njejsy fit! Ja mam myški, do dźěła so dam. Stworju, štož pobrachuje a ruce sej womazam. Daj mje za tebje rozsudźić, do mojoh woza zapřahnyć. Za por lět wjace njebudu, moje myslički pak wěčnje zwostanu. Čeja da marioneta sym? Ze mnu sej hrajkaš, to wěsće wěm! Ach, mój hólče, poskaj raz! Lětsa njezměješ žan’ kwas! Jutry ani rjanoh konja, holcy će jenož w sonach honja. Krupku spěšnje zabyć směš. A festiwal tež, to derje wěš! Hdźe mam podpěru sej brać? Z druhimi so schadźować? Jenož jónu młody sym a ... Žiwy być chceš, to wšak wěm. Schadźowanka kaž ju znaješ? Ty sej rjane bajki baješ. Swój program sej wumysli a potom wječor předstaj mi, hdyž rjenje doma z kompeja, ći směju do twojoh online-mjezwoča! Ach, ty za mnje rozsud tworiš a mi swójski přichod moriš? Ja wjele lěpši wěm koncept ... 32 Hubu dźerž, to je perfekt! Što za tebje te prawe je, to wěm w mojej starobje. Chcu w strukturnej změny poradźeć, stare murje spowaleć. Polěpšić, hdźež my tu smy, za młody přichod Łužicy! Ty chceš wšitko naškarać? Tomu budu zadźěłać. Moje fenki maš sej brać a mi swěrnje posłuchać! Ach, mi ronja sylzy hórke, žadyn přichod tu za mnje! Njewotwisne chcych ja być, swoje sony zwoprawdźić. Dušu předach na wěčne, nětk mam helske bědźenje! Rad´ ći sony wotewzam a ći powjaz poskićam! Spěšny Sněhak 33 Korona Serbow wutupi – Nahłownik ma před tym škitać! Korona Serbow wutupi – Nahłownik ma před tym škitać! Lětsa smy přez kampanju „Serbsce? Nó klor!“ mnoho zajimawych Serbow zeznali. Tež redaktor Šeršenja Ćichi Holanski je so w tutym zwisku z wosebitym Serbom zaběrał a so z předsydu zjednoćenstwa „Ja myslu prěki!“, Dr. Michałom Wendłarjom, rozmołwjał. Ć. H.: Knježe Wendłarjo, Wy so hižo dołho z tak mjenowanymi alternatiwnymi wědomosćemi zaběraće. Kak Waše dźěło na tutym polu konkretnje wupada? M. W.: Přepytuju fakty, kotrež wědomosć wuslědźi, na prawdźepodobnosć a je po potrjebje z mojimi faktami znješkódnju. Ć. H.: A z čim so wokomiknje zaběraće? M. W.: Nó, wězo z fenomenom korony. Pytam za zakładom tutoho wirusa, zo bychmy móhli lěpje z nim wobchadźeć. Steju tež w zwisku z tamnymi mjezynarodnymi wědomostnikami, kaž z Donaldom Trumpom, kotřiž specielne naprawy přećiwo koronje wuwija a jich stejišća dosć derje wopodstatnjeja. Ć. H.: Kak Wam serbska rěč při Wašich slědźenjach pomha? M. W.: Je cyle wažne, zo sej moje wuslědki w serbšćinje napisam, zo je němski čušlak wučitać njemóže. Ć. H.: Čehodla njebychu to Němcy čitać směli? Njeńdźe tola wo tajny recept chrěna a howjazeho mjasa, abo? M. W.: Prošu žane směški, dźe tu wo chutnu naležnosć. Je cyle jasne, zo 34 dźěła tu němski stat přećiwo nam. Tak smy zwěsćili, zo je korona naprawa, přez kotruž ma so Serbstwo wutupić a tak statne fenki zalutować. Dopokazy za to su wočiwidne. Ć. H.: Kotre sće nadešoł? M. W.: Jako prěnje su so křižerske procesiony zakazali. Tak njebě trjeba, zo policija Jutrońčku puće zašlaha. Na tute wašnje lutujetaj so mzda a swjatkowny bonus zastojnikow. A to je jenož jedyn přikład. Smy runje při tym poprawny zakład pandemije wuslědźić. Ć. H.: Njedyrbiće za to w Chinje slědźić? M. W.: Tak je oficialna warianta. Sym pak sej wěsty, zo je Kulow, abo lěpje prajene Kulowska piwarnja, žórło pandemije. Smy loni w oktobrje anomaliju w recepturje zwěsćili. Podźěl wody w Kulowskim piwje bě to wo 0,72% niži hač hewak. Ale kaž so w ludźe praji: „Trinkste zweje, seichste viere.“ To bě naše zbožo. Tak njeje so wirus docyła w ćěle zasydlić móhł, ale je hnydom „přeběžał“. Jako je Němska zwěsćiła, zo to tak njefunguje, su na łódźach z wotpłunami VW Golfa inficěrowane njetopyrje do Chiny dowjezli. Simulacije su mjenujcy pokazali, zo so Serbja přez wirus ze Chiny spěšnišo natyknu hač přez wirus w Kulowskim piwje. Ć. H.: Ach, tak to je. Ale wuskutki korony na Serbow su přirunujo z tamnymi kónčinami swěta tola poměrnje snadne. Sće sej wěsty, zo je wirus stworjeny, zo by serbski lud wutupił? M. W.: Němski stat je zjawne žiwjenje zlemił. Kulturne institucije su dyrbjeli zawrěć. Němcy maja dosć přistupa k němskorěčnym kulturnym poskitkam přez socialne medije. Tak móžeš sej kóždy wječor we łožu ležo na Netflix film zapiknyć. Tola serbskorěčne filmy tam podarmo pytaš. 35 Serbske kulturne žiwjenje je na tamnym boku chětro potrjechene. Tučasnje njemóže tež nichtó do ansambla abo do dźiwadła hić. Ć. H.: Ale přežiwjenje Serbstwa njeje tola wot dźiwadła a ansambla wotwisne. M. W.: Haj, to sej tež njemyslu. Ličba wopytowarjow tak abo znak ženje pře wysoka njebě. Tukam, zo je so němski stat nastupajo wuskutkow wirusa tróšku zamylił. Přez tutón njezamóža Serbstwo wutupić. Tohodla so w medijach hižo wo wuwiću tak mjenowaneho “hojenskeho srědka” rěči. Ć. H.: To pak klinči chětro skeptiske. Měniće, zo to njeje prawy hojenski srědk? M. W.: Haj, haj, a schadźowanka wotměje so z 400 hosćimi w Krónje. Wězo to žadyn hojenski srědk njeje! To je jenož dalša zakryta naprawa němskeho stata přećiwo Serbam. Medikament snano wirus skóncuje, tola runočasnje nadběhuje bańki w mozach, kiž su za składowanje serbskich słowow zamołwite. Tak so serbska rěč wutupi. Załožba, dźiwadło a ansambl móža zawrěć a němski stat njetrjeba Serbow hižo spěchować. Ć. H.: A to móžeće dopokazać? M. W.: Ja scyła ničo dopokazać njetrjebam. Hdyž sym moje wuslědki na tajnym zetkanju Dr. Nawce předstajił a so jeho woprašał, hdźe drje so w mozach serbske słowa składuja, je mi z prawym pokazowakom srjedźa na čoło pokazał. To rěka, te městno mamy nuznje škitać. Tohodla widźu jako zmysłapołnje, zo město nahubnika nahłownik nosymy. Ć. H.: Ok, wšitko jasne. Jedyn z naju je po wšěm zdaću bjez nahłownika na hłowu padnył. Podźakuju so za přewšo zajimawu rozmołwu. Přeju wam hišće wunošne dźěło při wašim alternatiwnym slědźenju. Ćichi Holanski 36 Hódančko Hódančko Namakaj 12 serbskich hudźbnych ćělesow! l s t a i n l e s s ž k š f a s t r o n a w t h i m ž l ó s g h o l c o g k k i č e a š k i o l p ř o l w r r k o m n a ł h p h u b h p p ě t s d o r a n e y ř i č a k b r a n k a t s c h k i a j s d c t h y l s t t k a k r ć j m e j a ł o w n o i o d u n i m o c t y t j w ó s p ě w f ń Rhodondendon 37 Zrodźenje serbskeho „line dance“ trěbne? Zrodźenje serbskeho „line dance“ trěbne? Korona-pandemija je nas wšitkich kaž tež naše zjawne žiwjenje sylnje wobmjezowała. Tak ćerpi tež serbski lud, předewšem pak kulturne aktiwity. Wosebje wohroženu widźu tu našu serbsku folkloru, we wosebitym našej rejowanskej towarstwje, hladajo na kontaktowy zakaz. Dokelž: bjez kontakta žane wobmasanje – to zrozumi samo kóžde małke dźěćo. Z toho wuchadźa prašenje, kak su naši amaterscy rejowarjo Serbskeje rejowanskeje skupiny Smjerdźaca kaž tež Serbskeho folklorneho ansambla Wudwor pandemiju hač dotal přetrali a w kotrej měrje je to jich rejowanske zamóžnosće wobwliwowało. Wothladajo wot toho, zo je so pola Smjerdźečanow na folklornym festiwalu w Chrósćicach tak abo znak wěste woteběranje motiwacije zwěsćiło – tak znajmjeńša moje žórła. Hač zwisuje to z přerěznje wysokej starobu rejowarjow je druhe prašenje. Fakt pak je, zo su woni, poćahujo na pandemiju, skerje rizikowa skupina hač je to pola Wudworskich tón pad. Ale to nima nas dźensa zaběrać, tuž wróćo k temje. Potajkim: chcemy nětko bliže wobswětlić, na kajke wašnje je so trening w tutymaj skupinomaj za čas pandemije wotměł. Tak bě w prěnim lockdownje za wobej skupinje trening wupadnył. Mi je pak k wušomaj přišło, zo zwučowachu znajmjeńša někotři doma pilnje a to z pomocu nuznikoweje papjery. Wot tuteje měješe tehdy mjenujcy kóždy dosć a nadosć k dispoziciji. Dale poskići choreograf Smjerdźečanow přikładnje móžnosć k trenowanju přez zwučowanske wideja na platformje youtube. Na kotre wašnje so pak tutón poskitk aktiwnje wužiwaše, njehodźi so 38 zwěsćić. Z pokročowacym wotpinanjom hygieniskich předpisow, zamóžeštej skupinje zaso trenować a to w sportowymaj halomaj, kotrejž staještej jimaj kubłanskej instituciji Ralbicy a Chrósćicy k dispoziciji. Tak wotměwaše so zaso trening, wězo jenož pod dodźerženjom wěstotneho wotstawka wot 1,5 m. Nadźijamy pak so, zo je so tutón tež pěknje w přestawkach dodźeržał. Pola Wudworskich postaji so při treningu dodatnje konserwatiwne dźělenje po splahu. Kak by so w tutej situaciji z třećim splahom postupowało zwostanje wotewrjene. Nimo toho měło so rjec, zo je nastajenje, intimny kontakt wotměwa so jenož mjez mužom a žonu, w dźensnišim času jara zastarske a lochkomyslne. Prašenje za efektiwitu tuteje naprawy njemóžu wam wotmołwić. Ale Wudworscy su sej zawěsće něšto při tym myslili. Po tym, zo běchu so korona-předpisy tak daloko změnili, zo so kulturne přinoški a wustupy zaso dowolichu, měještej wobej skupinje móžnosć swoje kmanosće znowa dopokazać (wězo pod dodźerženjom hygieniskich konceptow). Tak mějachu Wudworscy šansu jich kmanosće na wustupje w Miłočan skale a Smjerdźečenjo w Čornym Chołmcu prezentować. Tola krótko po tym skrućichu so znowa korona-předpisy a wustupy běchu zaso priwileg zańdźenosće. Hač bě přičina jenož znowa sylne stupace infekciske ličby abo snano tež negatiwny wothłós publikuma, poćahujo so na wukon rejowarjow, steji k diskusiji. Z tym je přichod serbskeju rejowanskeju skupinow njewěsty. Wotewrjene wostanje, w kotrej měrje budźetej so na pandemiju přiměrić, zo bychu so wustupy tola dale wotměwać móhli. Na kóždy pad žada sej situacija mnoho kreatiwity. Tak přemysluje so wo tym masku direktnje do drasty 39 rejowarjow integrować. Dale rěči so wo tym kije do rejow zapřijeć, tak zo by so předpisany wotstawk dodźeržał. Tak njepřińdźe tež w porje k direktnemu fyziskemu kontaktej. Wězo zda so přesadźenje tutoho namjeta ćežko zwoprawdźić, na přikład nastupajo zběhankow – byrnjež njeby tutón problemčk Wudworski ansambl wulce tangěrował. Nimo toho by so w přichodźe na to dźiwać móhło, zo so poriki mjez přiwuznymi tworja, cyle po tradicionelnym starym pruskim wašnju. Wosebje pola Smjerdźečanow móhli so tu někotre poriki namakać. Tohorunja staji so prašenje, hač zrodźi so w zwisku z tutej problematiku folklora tak mjenowaneho „serbskeho line dance“. Potajkim wot kołoteptanja k teptanju na městnje. Za Wudworskich by to rěkało „back to the roots“. Móžnosćow je tójšto. Spušćamy so pak na našich rejowarjow a rejowarki, zo bychu so dale za serbske reje horili a z tym našu serbsku kulturu dale hajili. Kak so skupinomaj wobchad z pandemiju doskónčnje radźi móže jenož přichod pokazać. Tola wostanjemy wćipni. 40