Libri Vetvstissimi Rarissimiqve Constitvtionvm Et Statvtorvm Regni Poloniae In Bibliotheca Sva Exstantis Pressa Recensio, Qva Celeberrimo Gymnasio Thorvnensi A. (I) I)LXVIII. Instavrato A. Vero (I) I)XCIV Amplificato Memoriam Primae Instavrationis bis saecvlarem gratvlatvr [...] - Oelrichs, Johann Carl Conrad (1722-1798)

Please enable JavaScript to view the full PDF

w r ,% ' ■ . -V- -/-,. ’^ L ii} : - ^ i ,i-•«; ł ’/ "? -i:fi -, i!ü,: ÿ e ¿ V ^ iV' "Î - Í: Är, jfI - ^ ;i " ’ ....... ‘'..-'iiii- :'^l i„, lîî i .« • # '; t ś i ’» . ^ : .íp « K ^ 4 .. '^ l - r  iÿ ł\'j http://rcin.org.pl F J "ł£-..:-*.._.'...•.¡^•-*w.'i^-.h ą [tf^ i 1 1 1 ií¿ f l P H t I I f,‘w ë m ¡ •lii m 'JxSsiŁI<^.tV t '^^^^^y:m^-:‘-*a^P^TP^j p 9 P il'm ®‘1S S ^ I 1^ í í i í í T j 3 łA lS ' http://rcin.org.pl ■ . . ■ / P : -■ D. 10. CAROL. CONR. OELRICHS f« COMIT. PALAT. CAESAREI. IVR. N A T. CIVIL. ET HIST. IVR. L IT T . PROF. ORD. IN. R E G ib à ACAD. G YMNASIO. PALAEO-STIZTIN. REGllS. BONAR- ART. SOCIETATIBVS. REGiOMONTI. F R A N C ^ AD. VIADRVM GRYPHISVVALD- ET. G O TTIN G . NEC. NON. ELECTORALI. M OGVNT. ACAD SCIENTIAR. VTIL. SDCiETATIBVSQVE. DVCALI- HELMSTAD. ITEMQVE. BREMENSI TEVTONICIS. ET. LATINAE. lENENSI. ADSCRIPTI L IB R t. V E T V S T IS S IM I. R A R IS S IM IQ V E CONSTITVTIONVM. ET. STATVTORVM : REGNI. POLONIAE s BIBLIOTHECA. SVA. EXSTANTIS ' ' PRESSA. RECENSIO (^VA CELEBERRIMO GYMNASIO. T H O R V N E N S I A , cbloLxviii. IN S T A V K A T O . A« vero, c b b x c iv , AM PLFFICATO MEMORIAM. PKIMAE. INSTAVRATIONIS. BIS. SAECVLAREM GRATVLATVR E I Q \'E .P E R E N N E M .F L O R E M .E T .B L A N D A .P R A E S E N T I .R E R V M .F A C I E ÄNTIQVISS1MARVM. IPSIVS. POSSESSIONVM R E S T IT V T IO N E M R E ST IT V T A R V M Q V E . A E T E R N IT A T E M EX. ANIMO. l’ RECATVR TOTI. VERO. POLONIAE ID . MOX. E V E N IR E . Ä R D E N T E R . C V P I T (^VOD. DE. SVA. AETATE. OLIM- CECINIT. H O RATIV S lam fides, et pax, et honot\ pudorque , Prifcus et ncgleBa redire virtus Audet^ apparetque beata pleno Copia cornu. PALAEO - STETINI APVD. GEORG. MATTH. DREVENSTAEDT. c b lo C C L X V III http://rcin.org.pl „ariifimum parirer atque p retiofifîîm um ty p o g ra p h ia e, v t videtur, Cracouianae certe e il m onum enturn ü b e r, in ipfa P olonia co r u o albo rai'ior,-^) in icriptioiiis lo c o , im agin em in folii primi prim a parte habens,rudi m a n u ,lig n o exfculptam , in eaque regem coronarum ied en tem , fcep tru m q ue m anu ten en tem , adftantibus d uob u s aliis v i r i s , apertum ipfi librum ofFerentibus, in inferiori denique im aginis á n g u lo , ad latus iiniftru m , P olon iae in fig n e repraefentans: in altera v e r o ciusdem fo lii parte h anc prae ie ferens infcrip tion em : Onfiitiitiönes et fiatiita vel Sintagmata pro- vincialia incliti regni polonie per fereniffimim principem et dominum Domininn Kazimirum primitm polonie regem: viagmm ducem litjpanie: riiljie: priipe que dorHinum et heredein 2C. Edita et promiilgata ciiiiis proferto:multiplex et varia atque recóndita et altijjhna eru ditio in maximisquepads et belli negocijs exerciiatio Tmn veropro conditione et (iatu hominum vicia corripiełiti Q¿ii que terras tumultuantes et res nouas molientes: ad fi- dem et obfequium regiumfua opera rcdegit: atque paca­ tas et quietas tandem reddidit S ecu n d u m i) H a n c f o u e t íc n te n tia iT i v . c . l o , d a n . h o ffm an n vs de tjpographiis earumcjue inieüs et increment, in regno Pol. et magno ducatu Lithuan. Dant, 1 7 ./0 . p. 3. v b i fim w l s t a n i s l a i s a r n i c h , i n v e r - f i o n c P o l o n i c a p r i i l l l c g i i de lihertate fcbolaßicorum^ a b v i .a d i s l a o i a g k l l o n e a . c I d c c c c i d . i t i , t y p o - g r a p h o r u m (Cracouiae') i a m m e n t i o n e m f a c l e n t i s g r a u i s i b l o c c i f m u s l i t t e r a r i u s m é r i t o n o t a t u r . a ) Id in d e fa c ile p a t e t , q iio d in a m p lifllm a (c r ip to r u m P o lo n ia e r a r io r n m r e c e n fio n c , q u a m ^ I c n d i- dum o p u s c e llíílin ii M u ià n im P o lo n ic a r u m fta to r is , io s e p h i a l e X - w d r i i a b lo n o w s k v , S . R , /. principis^ palatini Nouogrodenfts ^ i n i c r i p t u m : Mufaeum Polonum. Leopol.tj^z. 4 . a t q u e ’n u ć ł i u s e d i- t u m Ellfingae 1766. 4. t o m u m i c i l i c e t I I . iP S ivS Dijf. hiß. criticae de origine^ cultura^ per- feüiont denique Litteraturae S U u o -Foloniae^ q u a e i b i d , e o d . i n 4 , p r o d i i t , f a c i e n s , e x h i b e t , n c m e n tio q u id e in n o ftra e c d itio n is in ie c la , neque c a , vt v id e tu r , ib l le r t iiT im o a lia s r a r io r u m Nachricht ion P o l o n i a e liî ^ r o r u m i n d a g a t o r i , c e l . 1 0 . d a n . i a n o t z k i o i a t is c o g n i t a . C o n f , e iv s d k m denen in dir Hoch ^Graeflicken ZKLVS»]Jehtn Bibiiotbfk fttb bindenden raren Fohlnijcben BiitberOf part. III, p, 109, http://rcin.org.pl S ecu n du m folium cum tertio et quarto exbibet contenta ptimi Statutormn fic con cep ta , atque typ is expreíTa, p rovt hic lineae Ce inuicem excip iu n t: Series et numerns Titulornm [cu rubrica rum ordine operis fe fequentium fequitur D e c o n ftitiitlo n ib u s c t fta tn tis - I De illo qui accuíatur de violenti» XXX D e I i m i t i b u s tc i- m in is c t G x e n i t i c b u s t a in f l u u l o r u m De illo qui accuíatur de furto - ' XXXI q u a in h e r e d ita tu m - - II De ciuibus vel mercatoribus aliqua ad prtfíam ven D e e o q i i o d q u i l i b e t n o b i l i s in c x p c d i t i o n c b e l l i c a í u b a l i dentibus - - XXXII q u o v e x illo í é lo c a r e t e n e t u r - IH De hijs qui de nobilitate inculpantur XXXIII D e i ll is q u i c o i i u i n c u n t u r i n i u d i t i o e t t c m e r a r i e d iíc e De eo qui vulnerat aliquem vitain íiiain defcndendo d u n t a b s q i i c a í l o r i s v o l ú n t a t e v e lfid e iu ír o i- ia c a u t i o n e l l l l XXXIHI D e r a p in is c t p ig n o r ib u s - - V De illo qui accuíatur de furto apium et melliiiciorum D e eo q u o d p a trc v i u e n t e f il iu s p r o p r i o í i g i l l o non xxxV v ta tu r - , - - VI De illo qui inuadit doniuni alterius manu violenta D e í c u l t c t i s t a in íi ) i r i t u a l i u m q u a m íé c u la r iu m p e r íb - XXXVl n a r iim e t ip íb r u m b e llic a e x p e d itio n e - 'V i l De hijs qui in difcordia quadam leíós íe eíTe proponunt D e c l e r i c o f iu e í á c e r d o t e q u i p o f í i d c t b o n a p a t e r n a h e Et per partein adueríam fecus affirmatur XXXVII r e d ita r ia - - V íll An teílibus in cauíis pro Juftis obici (obiict) poílit ex- D e d o m in a b u s e t v ir g in ib u s q u e c ita n t a liq u e m a u t coinmunicatio - XXXVIII c ita n t u r a b a liq u o - • IX De noininatione teftiuin - XXXIX D e p r o c u r a to r ib u s íiu e in te r lo c u t o r ib u s c a u ía r u in in De preícriptione - XXXX iu d itio - - X De illo qui tenet aliquam heredítatein in obligatione D e i u d i t i b u s (ju d ic ib u s ') c u i u s ü b e t t e r r e XI XLI D e p a ll a t in is ^ a i i d o m i r i e n f í c t c r a c o u i e n í i « X II De mullere maritata que habet hereditatem ratione D e c e le b r a tio n e iu d iii o r u i n - X lll dotis - - XLII D e iu d ic ijs p e r tr a fta n d is ( d e e flin te x tu ) X III! De vidua habente hereditatem ratione dotis XLIII Q u i s m o d u s e t o r d o f i t f e r u a i i d u s in p e r í b n i s v o c a n De illo qui in alterius hereditatem ponit íepes XLIIII d is a d iu d ic iiim - • XV De tutore orphanorum • XÍ.V Q u ib u s in lo c is d e b e n t iu d it ia c c le b r a r i XVI De venditahereditate et media íbluta XLVI Q u ib iis tn o d is m in ifte r ia le s c ita r e d e b e a n t, X V II De mutuatione tritici vel alicuius rei XLVII D e h ij s q u i i n o p i n a t e e t e x i n i p r o u i í u c i t a n t u r i n c u r i a De mcmorialis ííue patnjnthnt íblutionc XLVIII r e g is v e l a d iu d it iu m e u o c a n tu r - X V lll De fratribus in bonis paternis diuilis XLIX D e i n i a í T a v i l l a n o r u m p e r m i n i f t e r i a le s v e x a t l o n e X I X D e fu r e v tr n n i d e b e a t u r in í c q u i p « r v i c i n o s v i lla n o s D e hijs qui cum flrepitu et Ímpetu ad iudicium aut non - - L veniunt - - XX De membrorum mutilationc • LI De hijs qui conimittunt crimen aliquod autoritate et De illo qui aOcrit íe iniuíle condemnatum LII mandato íuorum fupcriorum - XXI De fratre ícniore preícripticnem negligente LUI N ullui díbet citari niíi per miniííerialem excepto vbi De fratribus vnum molendinatorem habentibus LIIH Ht pro crimine rccenti * - XXII De bonis dereli£lis poft mortem villanorum vel ci- De illo qui^extrahit ct procurât contra aliquem cita- uium - - LV tionem fine legitimo a£Íore - X X lll De eqiii accommodatione - LVI D e illis qui citantur ct funt in remotis partibus XXI! II De kemethone fiue ruílico alium occidente LVII De contumacibus per pignorationes punicndum XXV De illis qui de homicidio accuíantur LVIII D e pignoratione ct modo pignorationis XXVI De illis qui cafu moriuntur - LIX D e pena que Szyedmdtejyatb dicitur ' - XXVII De milite qui occidit militem • LX D e contumatia aftoris - X XVI 11 De illo qut occdit (occidit) matrem alicui LXÍ D e hijs qui pro hereditate aut debitis citantur XXIX De fratricidio - - LXII )C 2 De 3) Abbreuiatin-as vero íeu compendia ícribcndi hic frequentiílima, qutim dudum typi hacc exprimentes ex officinis noftris typographicis exfulent, ante üculos hicponere haud potuimus. http://rcin.org.pl De híjs qni occidutu oliquem vel inutilant LXIII De-falcaftrationc vel graminum amputatione alicuius De vagantibus hinc inde et rapiñas committcntibus prati - . C lI L X iiil De vulneratione alicuius in ludo ' CIH Devocatione mininerialium ad confpitiendum aliquos De Hdciuflbria caurione - CIIH occifos - - LXV’ De vxore poil mariti mortem - CV De îûjs qui aliornnr ièmina eoruni depaicunt peco- De donatione virginum * CVI ribus - - L X V l De violatore ñrate publice - C VII De illo qni agit contra aliquem iure tcutonico LXVII De alicuius rei inuentione • CVIIÍ De inincmis damna inferentibus in frumentis LXVIII De inculpatione xvlaJarJj per ipfîus dorainum CIX D e incendiarijs et exuiloribiis - LXiX De icultetic emptione -, CX De violenta virgin.et mii!. deflorat.(<^í<y?¿» textu )lX X De diuifione fnàa corani amicis • CXI De illis poil habcntes uis (Jus) teutiinicum cuni iitun- De furto et latricinio (latrocinio) CXII tur polonico - - LXXi De pueris legitima etate carentibus CXIII (in textn haec inicriptio ita emendata legitur : Dt De viduis et maritatis et earum preicriptione CXIUI illis qui hébtntts ius teutoniturn S>tuntur polonico) Deillis quicalumnLoie de crim inehomicidiiaccuiàntuc De illü qui citatur contra faum priuileginm LXXll cxv De villanis inuito domino alio iè fiibitientibus LXXIll De ièntentia iniqua per iudicem lata (CXFI) CXI De pueris annis diicretionis careiitibus LXXIlll De eo quod iudex non dcbet redargui in prcicntia De illo qui de furto aut alio crimine accuiàtur qui cum pallatini vel capitanci CXVII alias bone famé exiftit - LXXV De pignoribns faciendis et pecoribus pellendis CXVIII De eo qui aliena recepit fine domini volúntate LX X V l D e illo qui ièntentiam iudicis redarguit CXIX De morfii canis ex alicuius incitatione LXXVl Í De redarguçlone fubiudicis - " CXX De extinñione cándele etvulneris incuffione LXX VllI D e moneta in regn o'túrrente - CXXI De paftore ouiuni - LXXIX De eo quod milites et nobiles ad expeditionem belli- De ludo taxilioruni - LXXX cam iùnt obligati ” CXXII De kiioribus taxillorum - LXXXI De prefcriptione bereditatum CXXIII De terrigcnis ad bellum transeuntibus damna villa De tutoribus puerorum - CXXIIII nis inferentibus - LXXXII De tutoribus orphanorum • CX X V De filijs qui moriente matrepetunt a pâtre portioncm De filia viuente pâtre dotata - CXXVI niaternam aniequam iccundam vxoremducit LXXXI'I De vilationibus {^iolationibut') virginnm viduarum De profugis et furta committentibus LXXXIIII vcl maritatarum - CXXVII De vfuris iudeorum - LXXXV^ De illo qui tribus vicibus de furto fuerit conuidus D eh ijsq u i in fikiis alicnis damna faciunt LXXXVI CXXVIII D e improperationibus LXXXVII De illo qui interfecit iumentum alicuius indomitum De illis qui noéle alicuius frumenta iu campo recipi- CXXIX imt - - LXXXVII! De incidentlbüsfiluas vel^/4^/* vel alienas CXXX D e villani vulneratione • LXXXIX De iumentls indomitis paicendis fub cuitodia CXXXI D e percuifionibus militum et nobilium XC De porcis fine fcropbis et eorum pafcuis liluefti ibus De plantatione et inicrtionc pomerij XCI CXXXII De aüqua re violenter re:cpta - XCH D e illis qui porcos precio ad fîluam condncunt De cultura agri alicni XCIII CXXXIII D e receptione boum per violentiam XCIIII De treugis pacis profugo dandis cxxxnii De feno violenter recepto - X CV De kemechone a fuo domino fugiente cxxxv D e frumcntorum receptione - XCVI De mutuatione pecuniarnm per lúdeos cxxxvi D e golotii damna alicui facientibus X C V l! De iàlariis officialium in iuditio exlftentium cxxxvn De hornine paupere diuitem per violentiam citante De cauiîs cnminalibus in abfèntia aftoris CXXXVIII X C V ill De citationibus fiendis per littcras et miniiterialem D e illo qui ièntentiam caßclUni redarguit XCIX CXXXIX D e filio non emancipato - Ç De dcbiro pecuniario - CXL D e villano miliii vel nobili plagam inferendo CI De fidciuflbria cautions - CXLI De http://rcin.org.pl D c oblł}»ationibiis - C X L 1I De co qui alinucm coram iuditio rei in iuditio Vtílnc* Dc occupflto in iuclitio qut ci'imeii mandato alccrius i-aucrit - - C X L 1X fc feciíTc proponit C X L 1II Dc eo qui coram regla m ageihtc aliqucm valueraiie D c donatłonibiis - CXU IIl rii vel gladiiun cxtraxcrit - CL Dc preicriptionc pccorum vcl pecndnm CX LV De violentijs tiendis in pnbiilorwm venditionc CLI De leliila vxore poft mortem mariti CXLVI De CO quod villanus non dcbei unpignorai i pro pena De forto pifcinarum vcl lacuiun CXLVI 1 domini fui - - CLII D e famulis iii eontentione dorainum iuuantibiis Dc CO quod pater non tenctnr ferrc iniqnitatcm filii CXLVIIIi ct econuerib Num. CLlIf) P raeterea in infcriptione libri com m em orata atque iam recenfita, adie£tafunt plura alia, C a s im ir i en im co n ititu iio n es excipit Ke¿iftrum libri fecundi. De transpontione termiiTorum I Dc caufis qua» foli capitanci iudicare pcíTunt XVII In qnibus mulicr marito mortuo fucccdat II Dc notari’s terreílribns - XVIII In quibus vidua fuccederc poffit III Dc iudcis ct corum pecunie ac^omodatione XIX D c orphanis - - IIll Dc vitnperatione vnius nobilis per alium XX De pucris matre orbatis habentibus patrem V Dc vitupcrationc nobili illata a kemtthont XXI De co qui filios babucrit fupcrduxciitquc iecundam De libértate alicui ptr dominum conceíi'a XXII .................. propagaucrit vxorem ct fillas VI De ícultcto vcl k tm e th o n t a doinino fugicnte XXIII D e filiabus carcntibus fratribus germanis V ll Dc ícultcto inytlli aut rcbclli - XXIIII D e tiitoribus virginum V IIÍ De filuis ct lignis - XXV D e prcicriptionc pofrcfllonum IX V)^kemtthom(it4¡ habentibus mellifitia autapium exami D c calu iiniis in hcreditatibus failis X na in ncmoribus aiterius domini - XXVI De iimitibus ct term inis fiendis XI Dc arnopirio-ct incendio iiluarum XXVII D c venditorc hereditatis XII Dc renationibus Icporom - X X V III Dc reieruatione aftorum ieu libro terrcilri xm De vcnationibus cc'fuorum ct onagrornm XXIX De tcrminis particularibus celebrandis XlIIl De íeruis aut ancillis liberis QUiberis') XXX Dc mcmoriali alias pamyathne XV Dc fraternitatibus ciuitntum et rebus per pallfttinom De vna queftionc alias zatoba plures pcribnas attin ct capitancum ítatueudis XXXI gente XVI P o ft q u em indicem h aec leguntur-* Tndplf liber^ fecmdus Statutorum illujlrijjtmis (iüuflrijjtíiüj prin- cipis et doñitni noftri vuladiflai Regis polonie 2C. p^*' ipfum E t Barones totius regni edita Cracouie et in ivartha con prmata. Sul^ anuo domini Miüéjimo ^uadringentejimó \ mcejimo tertio F in is h uiu s libri, m o re a n tiq u o , fíe eft indicatus: Explicit liber Secimdus Jtatutorum tetrefirium )( 3 D ein cep s http://rcin.org.pl D ein cep s ftatim in d ex con ten toru m Ubri tertii Statutorum fu b ieq u itu r, nulla praemiiTa inicnptione* D e coníeruatione Jurium ipfis terrigenis largitorum I D e limitibus inter bona nobilium et regie mageftatis D e obligatione caftrorum per Rcgiam mageftatem II XX D e itipendio per regem terrigenis txoluendo III De tenutarijs bonorum regalium in obligatione XXI De capitaneis ordlnandis (ordinandis) IIII De infcriptionalibus alias napykne ( in textu Icgitiir D e dignitatibus conferendis - V napyfne) - - XXII D e iuditione (indiäione) iuditlorum capitaneorum V? Dceoquodciuitatesnonfaciantaliquas inhibitiones ad D e articiilis per capitancos iudicandis VII forum ducendum - XXIII De bnrgrabijs capitaneorum - VIII D eprofugis - - XXIIII D e miniftratione iuris in aduentu regís in qliquem De expurgatione infamie XXV locum - - . iX De expeditione bellica - XXVI Quod nemo bonis fuis priuetur nifi iure conuiftus X De iuribus terreftribus - XXVII D e terminis generalibus - XI D e vulneribus alicui illatis - XXVIII D e terminis particularibus XII De paćtionibus regalibus (»»textu; exMÜioHibus) XXIX D e dilationibus terminorum - XIII De iitteris regalibus iiidicare prohibentibus XXX D e memoriali alias pamyathne X illl De theolonatoribus - XXXI D e reieruatione aftuum fiue libri terreftris X V De lale terrigenis vendendo . XXXII D e controuerfijs rixofis vulgaritcr '«fpory X V I De vulneratione nobilis per ciuem * XXX III D e calumniatoribus - X V il De ortulano a domino recedente XXXIIII D e pignorationibus * X V ill De innouatione ct confirmatione iurium antiqnorum D e iudeis - • XIX XXXV Incipit liber tertius, flatiitorum terreßrium Njefchewi- ßum (Nyefchewienßiimj per regem polonie kazamirnm Secundum et ipßus ba rones conßrmatorum H o c lib r o , v eteru m form u la; Expliciiint flat Ufa NjyrfchewienJia fin ito, alia ie q u u n tu r, q u oru m h aec eft in fcrip tio ; '\Ncipiunt articuli in conuentione none ciuitatis \corczin fa cii et conßrmatiper ferenijjtmiim prin fipem kazimirum fecundum a barones eins V ltim u s d en iq u e torius5if^í/^oníwi libri articulus fic eft con cep tu s ß ciuitatenfes et oppidani aliquo decreto __ \et flatuto pallatini contrarios et inobedien­ tes fe exhibuerunt huiusmodi pallatiniis habebit fa- cultatem renitentem fuo flatuto et ordinacioni pnnien dnm mutilandum iuxta antiquam confuetudinem. N ih il http://rcin.org.pl N ih il enim am plins Îèquitur, qunmiiis vh im i folii prim um latus ad dim i- dium dum taxac licteras habeat et alterum totum vacet. F o rm a libri efî:, quam v u lg o dicim us, ofla u a . C o n ß a t plaguîis V II ex^ traordinaria« tarnen m agnitudinis : quorum quidem quaeuiSjin prim is quatuor foliis, p ro feruando ord in e , iignatura h od ie con fu etaj munira e it: neque v ero editoris, n ec typ ograp h iî n ec tem p oris, n ec loci, quo prodiir, vlla fa£la eft m entio. N e- q ue n o s annum ed ition is huius, extrem ae om n in o raritatis ,* accurate definiré vale- m us. O m n es tarnen habet antiquiílim orum librorum chara£łeres. Infcriptio nimi* rum libri,non in fronte, v t iam ^ p ra m on u im u s, e il p o fita ,ied in auerfa eius parte. L itterae funt incultae, G oth icis M SC tis eius te m p o r is , in q uod artis typograp h icae o rig o incidir, quam fim illim ae. Initiales lib ro ru m , tirulorum , íe¿lion u m , litterae h ic neque im p reiïa e, neque ndfcriptae, n eq u e adpi¿lae funt : quaium etiam typi in libris, ftatim p o ft typ ograp h iam inuentam , publicatis, rarilfime cernuntur. N ec y paginae 4 ) Commémorât qiiidem ceł. h o f f m a n n v s f . /. f/ fe exemplar huius libri vidiiTc, cui in fine addita fuerint verba: Finis StAtutorum ngni Poloniae emendMiffime irrtprefforum, Vcrum, quum in noftro defint exemplari, de noftra caque antiquiori omnino editione cum non loqui, iatis patct, 5) HOFFMANNVS c, formam huius libri eife, quartam adfèrit : quod vel de fuo valeblt Exemplari, vcl de noltra tantum valcret^editionc, fi extcrnam libri, quem diximus form am , iblum ipcftarc eamque, ob magnitudinem chartac, pro 4ta, ac plagulas odo folÜs conftantcs, tune pro geminis, quas typographi, quotles ex arte loquuntur, Duerncn dicunt, habere vellemus, 6) De omiflloiiis huius caufljs > prima typographiae aetate, conferendus eil s e b a s t . i a c . i v n g e n d r e s in Disquißt, in notas charaHeriflic, librar, a typographiae incunahulis ad a, MD imprefforunty p. f. 7) Huius rei cauíTa eft, quod, ante typographiae inuentionem, peculiarc genus hominum, in litteris initialibus , codicibus manu exaratis clegantiifime arddendis, poftcaqne iiv libris impreifis, fit; exornandis, cflei occupatum, diilumque inde: Illuminatores. v. c , 10 . d a v , k o e h l e r v s in der An- rceifung fur reifende Gelehrte^ p. \8, In quibus iitteris figuras iàepius vidimus repracièntatas, a4 antiquitatum, veterumque rituum intclligcntiam, multum facientes. N on hominum modo, ièd plantarum etiam , aliarumquc rerum effigies dabantur pićłae, auroque condccoratae. Quoties vero codices eiuxmodi oculis vfurpare licuit, quod in itinere noilro litrerario baud raro accidiffc;, nobis gratulamur* toties earn veterum valde admirati fnmus arten), qua tenues auri lamellas membranis ita impoiuerunt, vt vixinde ieparari qucant: fuper quas deinceps variegatis coloribus pingere confueuerunt, qnod artificiutn ccl. b v k c . g © t t h . s t r v v i v s in ASis litt, e MSCtis erut. fafc. I. p.\o, hodie inter res dcperditas, vel ficubi reftitutae, hand tamen in vulgus notas, nume- randum, rede, noftro quidem iudicio, ceniet. Inde ingens MSCtorwm, iis temporibus, pretium ! A t monachi, moniales, icribac publici, notarii olim difli, piftores, punftatores cet, ad quadra- ginta millia hom inum , qui in imperio iôlum Romano, ex librorum dcicriptionibus atque exor- nationibus viuebant, inuenta arte typographic», in extremam paupertatenf proieć\i, vel fame periiflent, nifi reliftus ipfis fuiflet a typographis labor aliquis in libris exornandr« iisquc adpin- gendis lirteris initialibus, vnde alimenta fumèrent vitae, Haec m.ixiine probabilis, nobis quidem, moris huius omittendi has litteras videtur efte ratio : quo de fàtis luculenter loquitur v. c . v v i l h . ERNEST. T E N T Z E L iv s in denen monathl. Vnierredttng. a. MDCLXXXXlI.p, Die Kubricken der Bücher^ ait, ^nd Capittelfamt denengrojfen Buthßaben rm/infapge derfelben^ find mit der Feder hinzugefchritben: ■welches altes im Anfangt der Druckerey zu gefcbehfn pfifgte, Nondum enim eo nos adduci paffi . ill mus. http://rcin.org.pl ■ p a g in a e.n n m en s difłin£lae, n ec cu fło d es, i^u reclam iinres adiunt, q uod irerum ab ar- lis initio n on m inus n egligebiítur. Charta ed ition is noiŁrae,folidłtate arque denfitate, chartae ci, quae iam faecu lo XVÍ libfis im p ïim en d is p leru m q ue ad hibebatur,m ultum ancecedir. T o tu s liber caret v ir g u lis, quae alias c o m m a ta , atque ci c er o n i vocan tu r, et praeter pun£la et cola, diftin£lionum nihil reperitur. Signa diuifionis n o n o m n in o quidem hic exfulanr, rariííim e tam en funt adie¿l:a. Litterarum com p en - diis fiue abbreuiaturis contra abundar, irem quc erratis, ac lacunis. O rth o g m p h ia den iq u e, qualis in vetuíH lIim is libris d ep reh en d itur, H a ec om nia n un c Taris produn'T, hunc librum lamT^í^í^.AT.excuíum efl!e. V e- rum paullo p ropius a d h u ced itio n is tem p us p o t e í t indicari :f i q u i d e m ílatuta haeccASt- MiRi Nyefchewkiijtą a, c I d c c c c li i i i íancita, a .c b c c c c L X X X X V i ab a l b e r t o , regej. oloniae^ eíTe c o n fir m a r a , iisque alias l e g e s ac r e g i s a l b e r t i p r a e fa t i o n e m acceílíííb, teíHs efl: ipfe fu p r a excitatus h o f f m a n n v s : quae q u i d e m in noítra defu nc e d itio n e : q u od luculen- ter declarar, eam an te a. c b c c c c L X X X x v i in v u lg u s exiiíí'e, atque fic ioannem d e l a s k o , regni Polcmcellarium,\im(\ dici pofi"e p r i m u m ftatutorum r e g n i P olon iae editorem ,^® ) q u o d et d o m e íH c i, et exteri fcr ip r o r e s , vi>o ¿iuafi ore, adhuc c o n t e n d e r u n c , ^ q uos v er o o m n es erroris iam ílii c o n u id o s eflTe, fp e m in gred im u r certiííim am » íliiTuis, vt in eoium iremus ícnrentiam, qui fibi perfuaíúm habent, typos ¡nidales, fíne capitula­ res, vt dicunt, longe poA typographiae natales, aunó d e m u m c I d c c c c l x x x x eíFe inuentos; provt V . c, FRID . CHRIST, LESSERÜ in d e r H iß . d e r B u c h d r u c k e r ey ^ p . u S . aliisque vifum fuitr qunm alia- oinnia doceat v. c. lo. d a n . s c h o k v f l i n v s in V in d ic , ty p o g ra p h , p , p . t J a U e r i o , a s c h k f f e r o , M o- g u n tia e ^ a. cbccccLvii ctiin capitalibus littens pulcheiTÎinc iculptis et coloribus varicgatis, im- pçellb, itcmquc g v i l . d v j u í í d i R a t io n a li d i u in o r . ojftcior, qilod a. cbccçcLix ex officina f a v s t i ibidem prodiir, et nd^nnulLis etiam litteras capitales, partim ru b ro , partim coeruleo colore imprcilas habet. A tque, vel toti fallimur, vel aeque facili, qu id ? quod faciliori negotio typi maiores, (q u i qiioque, licct rudes, in hoc C o n ß itu tio n u m e t S ia tu to r u m r e g n i P o lo n ia e libro oßen- duntur) quam minores potúerunt fîngi: nifi in illis tantum ornatum, quantum litterae initiales in MSCtis habcbant codicibus, primis quidem, poft inuentam typographiam, typorum artificibus oiniiino haud facilem defideraiTent, aut eas, quas paullo ante diximus cauílas, in vel plane ad aliquod tempus omittendis, vel rarilïïmefaltem adhibeiidis litteris initialibus maioribus, quidam, primos inter, rcí¡>ex¡flent typographi. Alios contra, bac aetate, loco litterae maioris initialis, minorem interim in (patio a d pingendam exornandaniqiie illam iàtis am plo, vt ita facilior reddei’etur Icćtio, poiiiiife, non minus conftat, 8) Falluntur omnino fibi perfuadentes, a primis cxoitae typographiae annis, libros exicriptos fuiiTe accuratiilime : quum ex corum inipectinne patear contrarium, Atque fic vere icripfit pktr. v iC T O K iv s leü, lih. X X r i . cap. i i . Non facile dici poffe^ quam mendofe negligent erque hbri ohm excuß fuer int, ~ s ) c. l. />. 4. 10) Edidit is ¡uíTit Ai.ïïXANDRr, regis Pol, ct cum approbationc ordinum ; Commune inclyti Poloniae regni priuilegium conßiiutionum et induituum publicitus àecretorum approh/7(orumque cet. Cracouiae eX officina 10. iiALLERi i^o6: fo l, Conf. çtiam hic v. c. 10. dan. ianotzky c. l, n) i)AV. bravnivs de fcriptorib. Pal. et Pruffiae p , i. lh'ENIVS ct strvVîvs in bibliothecis inris. ' PAŁA EO - S T E T IN I. L IT T E K I 5. LEICH IAN IS http://rcin.org.pl http://rcin.org.pl ;^í:^ff'llll^t'll lilflfftt^;"í V í4 « i^ ftÉ Í Í K |!% 4 Í ^‘| Í | ' ’'í | ^ V' ’ '" ■A ^ p l í, f ; ■ ., ■: ^ ■. U |f jí ' ‘ i > ^ J ;:^ ft S' '■? \ . ‘.f" s t í f í ’ ; i; ; 4 !,: ;.:1' l i ' ' & l | ' ' \ ^ ' ^ '"; V:,. : '■ '- http://rcin.org.pl