كرىستوفېر ئاندرېۋ ) ئهنگىلىيه ( ۋاسىلى مىتروخىن ) رۇسىيه ( КГБ مىتروخن ئارخىبى ئا ئابدۇلههق بوران تهرجىمىسى تهكلىماكان ئۇيغۇر نهشىر ياتى ئىستانبۇل ئهسلى مهنبهلىرى: 当代世界出版社 2002 北京第一版 王振西 主 译 The Mitrokhin Archive: the KGB in Europe and the West Christopher Andrew and Vasili Mitrokhin Penguin 1999 مۇندهرىجه ئ ۇيغۇرچه ت هرجىماننىڭ ئىزاھاتى 6 كىرىش س ۆز ................................ ................................ .......... 8 ئ ېنگلىزچىدىكى قىسقارتىلما س ۆزلهر ................................ .... 10 ك گ ب نى ڭ ك ېلىپ چىقىش يىلنامىسى ............................. 16 خىتايچ ه ت هرجىماندىن ................................ .......................... 17 ئاپتورنى ڭ كىرىش س ۆزى ................................ ...................... 21 بىرىنچى باب مىتروخىن ئارخىپلىرى ................................ ....................... 24 ئىككىنچى باپ ل ېنىننىڭ چ ېكاسىدىن ستالىننى ڭ ئو گ پ ئ ۇ سىغىچ ه .......... 86 ئ ۈچىنچى باپ ئالاھىد ە چو ڭ جاس ۇس ................................ ........................ 136 ت ۆرتىنچى باپ ................................ ................................ ... 171 كامبرىجنى ڭ » ب هش نوچىسى « ................................ ............ 171 ب هشىنچى باپ ................................ ................................ ... 201 ستالىننى ڭ چو ڭ ت ېررورلۇق د ەۋرى ................................ ...... 201 ئالتىنچى باپ ................................ ................................ ... 256 ئىككىنچى د ۇنيا ئ ۇرۇش م هزگىلى ................................ ........ 256 ي ه تتىنچى باپ ................................ ................................ ... 297 مانخاتتان پىلانى )ئا ق ش( ۋە ق ېتىشما ت ۇربىسى پىلانى )ئ هنگىلىيه ( ................................ ................................ ........... 297 س هككىزىنچى باپ ................................ ............................. 344 ئىككىنچى د ۇنيا ئ ۇرۇشىنىڭ غالىپلىرى .............................. 344 توقق ۇزىنچى باپ ................................ ................................ 379 ئ ۇرۇش د ەۋىدىن سوغ ۇق م ۇناسىۋەتلهر ئ ۇرۇشىغىچه ................. 379 ئونىنچى باپ ................................ ................................ .... 437 50 - يىللاردىكى شى مالى ئام ېرىكىدىكى جاس ۇسلۇق پائالىي هتلهر ................................ ................................ ............................ 437 ئون بىرىنچى باپ ................................ .............................. 470 ك ۇبا باشق ۇرۇ لىدىغان بومبا كىرىزىسى ................................ 470 ۋە ئ ۇنىڭ ئالدى ك هينىدىكى ئىستىخبارات پائالىي هتلىرى ........ 470 ئون ئىككىنچى باپ ................................ ........................... 502 »ئابىل«دىن ك ېيىنكى ئىشپي ۇن ................................ ........ 502 ئون ئ ۈچىنچى باپ ................................ ............................. 531 س ئى ئا بىل هن ك گ ب نى ڭ بىر - بىرىگ ه سى ڭىپ كىرىشى .... 531 ئون ت ۆرتىنچى باپ ................................ ............................. 576 سىياسى ساھ هدىكى ئ ۇرۇشلار ................................ .............. 576 ئون ب هشىنچى باپ ................................ ............................. 625 »پراگا باھارى«نى باست ۇرۇش ................................ ............... 625 ئون ئالتىنچى باپ ................................ ............................. 661 »ئىلغارلىق« ھ هرىكتى ................................ ...................... 661 ئون ي هتتىنچى باب ................................ ............................. 695 ك گ ب بىل هن غ هرىب ئ هللىرىنىڭ كومپارتىيىلىرى .............. 695 ئون س هككىزىنچى باب ................................ ....................... 720 ك گ ب بىل هن يا ۋروپا كومىنىزمى ................................ ....... 720 ئون توقق ۇزىنچى باب ................................ .......................... 732 ئىدىيى ۋى ئا ڭ ساھ هسىدىكى ئاغد ۇرمىچىلق پائالىي هتلىرى ..... 732 يىگىرمىنچى باپ ................................ .............................. 733 گورباچ ېۋنىڭ ساخارو ۋنى قويى ۋېتىشكه ب ۇيرۇق قىلىشى ......... 733 ئ ۇيغۇرچىغا ت هرجىمه قىلغ ۇچىنىڭ ئ ۆز ت هرجىمهھالى .............. 734 ئۇيغۇرچ ه تهرجىماننىڭ ئىزاھاتى شـۇنچه جاپالار بىلهن يىللار بويى تهرجىمه قىلىپ، قايتا سـېلىشـتۇرۇپ، تۈز ۈ ت ۈ پ ۋە راۋانلاشـتۇرپ پۈتكۈز سـهم بۇ تهرجىمه ئهسـىرىمنى كېيىن بۇ تىل ـ ۋە بۇ يېزىق بويىچه ئوقۇپ چۈشـــ ۈ ـا ئادەم تېپىلماي قالارمۇ دەپ ـانغ نهلهيدىغ بهكلا ئهنسىرەيمهن بۇ ئهسـهر ئوغۇرلاپ كېلىنگهن ك گ ب ئارخىپلىرى ئاسـاسـىدا يېزىلغان ـدارىســــىنىــڭ بىز يهرلىــك ـاي بىخهتهرلىــك ئىـ ـىمۇ، بۈگۈنكى خىتـ بولســـ مىللهتلهرگه قانداق زەربه بېرىش ۋە يوقۇتۇشـتا بىر ئهسـىر ئاۋالدىن تارتىپلا ـۆرۈپ ـۇق ك ـوچ ـى ئ ـن ـكى ـلى ـگهن ـۇپ كهل ـۇت ـول ت ـر ي ـوخشـــــاش بى ك گ ب غــا ئ ـالالايمىز، ب ئ ـا كهلگهن ـاغ ـڭ دۇني ـۋىرلهنگهن س س س رنى ـا تهســـ ـاپت ىز بۇ كىت كۈنىـدىن تـارتىـپ يىمرىلگهن كۈنىگىچه بولغـان ئـارىلىقتـا پهيـدا قىلغـان ـڭ بۈگۈنكى ـلىنىشــــلىرىنى ـدا قىلىنىشــــى ۋە ئىشـــ ـڭ پهي ـاق دېلولارنى ـاھ ن خىتـاي تـاجـاۋۇزچىلىرىنىـڭ خهلقىمىزگه يۈرگۈز ۈ ۋاتقـان نـاھهقچىلىكل ىرى، يوقۇتۇش يوللىرىن ـڭ ى نهقهدەر ـالالايمىز، بىز ـانلىقىنى كۆرۈپ ئ ـدىغ ئوخشــــاي شــۇنى ھهرگىز ئۇنۇتماســلىقىمىز كېرەككى، خىتايدا بىرمۇ خىتاي، ئۇنىڭ ـالاھىتى قانداق بول ســـ ۇ ـىدىن قهتئى شـــ ي نهزەر ۋەتىنىمىزگه تاجاۋۇز قىلىپ كهلگهن بىر تــاجــاۋۇزچى ئىكهنلىكىنى قهتئى قوبۇل قىلمىــدى، ھهتتــا بۈگۈنكى كۈندە ۋەت ـڭ يۈرگۈز ـاي تاجاۋۇزچىلىرىنى ىنىمىزدە خىت ۈ ـان زالىم ۋاتق فا شـــىســـتىك تۈزۈمىنىڭ بۇندىن بىرەر ئهســـىرگه يېقىن ۋاقىتتىن بېرى ـىياســىتى بىلهن نهقهدەر ـوۋېت كومۇنىســتلىرى يۈرگۈزگهن زوراۋانلىق سـ سـ ئوخشــــاشــــلىقىنى كۆرەلهيمىز ۋە بۈگۈنكى كۈنـدە مهيلى خىتـاي دۆلهت ـۇن يــاكى ئــال كــادىرى بولســـ ىي بىلىملىــك يــاكى ئــاددى پۇخرا خىتــاي تاجاۋۇزچىسـى بولسـۇن ۋەتىنىمىزنى بېسـىۋېلى پ بۈگۈنگىچه يۈرگۈزۈلگهن يهرلىك مىللى سـىياسـهتلىرىدىن بهكلا بوش قوي ۇ ۋەتتۇق دەپ ھهرگىز رازى ـغــان ئهمهس ـول ب ـ ـتــاي ـى خى ـۇ تــاجــاۋۇزچ ـم ـۇن ـۈگ ۋە ب لار ـگه ـقى ـۇر خهل ـغ ـۇي نىــڭ ئ ـان ئىنســـــان قېلىپىــدىن چىق ـېلىۋاتقـ ســـ ـ قـ ـاراپ بىزگه ـا قـ ان بۇ زۇلۇمغـ ھـېســـــداشــــلىـق قىـلـغــان بىـرمـۇ پـۇخـرا خىـتــاي يـوق. ســــۈيـۈنـگـۈل ـۋىرلىگىنىـدەك، تهســـ 50 - 60 - يىللاردىمۇ بولمىغـان، قېنى ئۇلارنىمۇ ئـاللا ئىنســان دەپ ياراتقانلىقى، باشــقىلار ســاڭا قانچىلىك زۇلۇم قىلغان بولســا ـىڭ ســېنىڭمۇ ئۇلارغا ئهڭ ئازىدا شــۇنچىلىك زۇلۇم قىلىشــ غا ھهققىڭ بار. شــۇنىڭ ئۈچۈن ئهل قىســاســى مىنهلههق. بىزلهرنىڭ بىرلا يولىمىز بار : يا ـىدە ـلىقىمىز كېرەككى، كهلگۈس ـۇنىمۇ ئۇنۇتماس ـتهقىللىق! ش ئۆلۈم يا مۇس ھهرقانداق بىر خىتاي تۈزۈمى يولغا قويۇل ۇ ـىدىن قهتئى نهزەر، ھاكىمىيهت ش ئۈسـتىدە تۇر ۇ دىغان خىتايلار ئهڭ ۋەھشـى خىتايلا ر بول ۇ دىغانلىقى مۇقهررەر. مىللى مهسـىلىدە دېموكراتىيه ، ئىنسـان ھهقلىرىگه ھهرگىز ئورۇن يوق. بۇ ـهن ـمىنىمىزنى تونىۋېلىشــــىمىزنىڭ ئهڭ رۇشـــ ـهر ئۆز مىللى دۈشـــ ئهســـ ـادىمىمىز ئهمهس ـڭ ئ ـا بىزنى ـايغ ئهينىكى، خىت ، زېمىنىمىز كېرەك دېگهننى ئېنىق تون ۇ ۋېلىشىمىزغا ۋاستىلىك پاكىت بولالا يدۇ. ـڭ ـدا ۋەتىنىمىزنى ـى ـارىســـ ـالىلىرى ئ ـا كهلگىچه ۋەتىنىمىز زىي ـازىرغ ھ 2 - ج ۇمهۇريىتىنىڭ توختۇتۇلىشـى دا، ـهھىرىدە ئۆتكۈزۈلگهن قىرىمنىڭ يالتا ش 3 كاتىۋاش ســۆھبىتىدە شــهرقى تۈركىســتان ھۆكۈمىتىنى تارقىتىۋېتىش قارارى ئېلىنغانىكهن دېگهن بىر ئۇقۇم ھۆكۈم سـۈرمهكته. ئهسـلىدە ئۇنداق بىـر ئىـش يـوق. ئـۇ يىـغىـن 2 - ـىــدىـن كـېـيىـن دۇنـيــا دۇنـيــا ئـۇرۇشـــ جوغراپىيىسـىنى قايتا سـىزىش مهقسـهت قىلىنغ ان بىر سـۆھبهت يىغىنى، ئۇ دەۋرلهردە شــهرقى تۈركســتان دۇنيا جامائىتى ئارىســىدا قىلچىمۇ ئورۇنغا ئىگه ئهمهس ئىدى. شــۇڭا بىزنىڭ مهســىلىمىز ئۇنداق خهلقارا ســورۇنلاردا ـىم ھـازىرقى زامـان قىلچه تىلغـان ئېلىنغـان ئهمهس، بۇ پهقهت بىر قىســـ تارىخى شـــهخىســـلىرىمىزنىڭ ياكى يېقىنقى زام ان تارىخچىلىرىمىزنىڭ ئۇرۇشــنى داۋام قىلدۇرماي توخت ۇ ت ۇ پ قويغانلىقىنىڭ گۇناھنى باشــقىلارغا ئارتىپ قويۇپ قۇتۇلۇشـىنىڭ بىر باھانىسـى خالاس. ھالبۇكى ئۇ دەۋىرلهردە دۇنيانىڭ نۇرغۇن جايلىرىدا مۇســتهقىللىق، بېســىم ۋە ئاۋارىچىلىقلاردىن قۇتۇلۇشـنى مهخسـهت قىلىپ بهكلا كۆپ ئۇر ۇشـلار بولۇپ تۇرغان ياكى قايتا ـتلارنىڭ سـىزىقىدىن چىقماي جىم باشـلىنىپ تۇرغان. بىزدەك كومىنىسـ يېتىۋالغان يېرى يوق 2019 - يىلى رامىزاننىڭ 17 . قېرىلار ساناتورىيىسى ياتىقدا. كىرىش سۆز ۋاسـىلى مىتروخىن، 1948 ~ 1984 - يىللارئارىسـىدا ئىزچىل تۈردە ك گ ب باش شــىتابىنىڭ ئارخىپ بۆل ۈ مىدە ۋەزىپه ئۆتهپ كهلگهن ســابىق ك گ ب مهســئۇل كادىرى يهنى پولكوۋنىك بۇ جهرياندا، ئۇنىڭ 30 يىل ۋاقتى ك ـلهش بىلهن ئۆتكهن بولۇپ، گ ب مۇتلهق مهخپى ئـارخىـپ بۆلۈمىـدە ئىشـــ مىتروخىن ئۇ يهردە ئهڭ مهخپى ئارخىپلارنى باشــقۇرۇشــقا مهســئۇل ئىدى ـىلى بۇ ۋاسـ ـلىگهن ئاخىرقى ئون يىلىدا ك گ ب مۇتلهق مهخپى يهردە ئىشـ ھۈججهتلىرىنى تۇيدۇرماي كۆچۈرۈپ ۋە نۇسـخا ئېلىپ ) كوپىيهلهپ ( ماڭىدۇ كـۈنــدۈزلىـرى كـۆچـۈر ۈ ۋالـغــان مهخـپىـي ھـۈجـجهتـلهرنـى يـۇشــــۇرۇنـچه ئىشـــخانىســـىدىن چىقىرىپ داچا ئۆيىنىڭ گهمىســـىدىكى پول ئاســـتىغا ـۇر يوشـــ ۇپ قويـاتتى 1992 - يىلىن ىـڭ مـارت ئېيىـدا، ئۇ بهكلا كۆپ مهخپى ـق ـتى ـگهن بــال ـگه كهل ـن ئهســــلى ـڭىــدى ـې ـلىــپ ي ـې ـغــا ئ ـنى ـې ـى ي ـلهرن ـجهت ـۈج ھ دۆلهتلىرىدىن بىرىدە تۇرۇشـلۇق ئهنگلىيه باش ئهلچىخانىسـىغا كېلىدۇ ئۇ يهردە ئهلچىخانىدىكىلهرنىڭ ئهتراپلىق ئورۇنلاشــتۇرۇشــى بىلهن دېكابىردا ئائىلىسـىنى ۋە پۈتۈن دۇنياغا تارق الغان سـوۋېت ئىتتىپاقى ئىشـپيۇنلىرىغا ـىۋەتلىـك ئوغۇرلىغـان مۇنـاســـ 6 چـامـادان مهخپى ك گ ب ھۇججهتلىرىنى ئېلىپ ئهنگلىيىگه قېچىپ بېرىۋالىدۇ ـىلى مىتروخىن ئېلىـپ چىققـان بۇ مۇتلهق مهخپى ھۈججهتلهر ۋاســـ پۈتۈن دۇنياغا يېيىلغان مىڭلىغان ســوۋېت ئىتتىپاقى جاســۇســلىرىنىڭ تهپسـىلى ما تېرىياللىرىنى ئاشـكارىلاپ بهرمهكته ئىدى بۇ جاسـۇسـلارنىڭ بهزىلىرى ھهقىقهتهنمۇ بهكلا چوڭقۇر يوشـــۇرۇنغان ئىشـــپىيونلار ئىدى ئۇ ئوغۇرلاپ قــاچۇرۇپ چىققــان بۇ ھۈججهتلهر يهنه ئۆكتهبىر ئىنقىلابىــدىن تارتىپ تا گورباچ ې ۋ دەۋرىگىچه بولغان ك گ ب نىڭ كىشـىنى چۈچۈتك ۈ دەك بىر مۇن ـلىنىش جهريانىنى پاش ـلۇق ھهرىكهتلىرىنىڭ ئىشـــ ـۇســـ چه جاســـ قىلىپ بهرمهكته ئىدى مهسـىلهن، دۆلىتىدە چېرنى شـىۋ سـكى ① نىڭ ئۆلۈم ســىررى، تروتســكى )لېنىن - ســتالىنلار بىلهن بىرلىكته س س س ر نىڭ ـېۋنىڭ ـش ـت قىلىنىش جهريانى، خرۇش ـۈيىقهس قۇرغۇچىلىرىدىن بىرى( گه س بېرىيا )سـتالىننىڭ ئاخىرقى دەۋرلىرىدە ك گ ب رەئىسـى بولغان ئاتاغلىق ســـۈيىقهســـتچى( نى ئۆلتۈرۈش تهپســـىلاتى، شـــۇنىڭدەك خروشـــوۋنىڭ ئــاغــدۇ رۇلۇش جهريــانى؛ غهرپ ته بولســـــا، ك گ ب نىــڭ غهرپلىــك مۇھىم ســـىياســـىيونلارنى قانداق قىلىپ قىلتاققا چۈشـــۈرگهنلىكى، ۋېنگىرىيه ـداق ـان ـاھىرى ھهرىكىتىنى ق ـا ب ـانلىقى، پىراگ ـتۇرغ ـاســـ ـداق ب ـان ۋەقهســــىنى ق ـىـپ كىرگهنلىكى تىنجىتقـانلىقى، ئـافغـانىســــتـانغـا نېمه ئۈچۈن بېســـ دېگهنـدەك بهكلا كۆپ ۋەق ـىرىنى ئوتتۇرغـا چىقـارمـاقتـا ئىـدى هلهرنىـڭ ســـ ئۇندىن باشـقا يهنه ك گ ب ئىشـلىگهن كىشـىنى چۈچۈتكىدەك بهكلا كۆپ ـدى ـان ئى ـارىلانغ ـىك ـاشـــ ۋەقهلهر، ھهرىكهتلىرى ئ ـڭ ـا ق ش نى ـا، ئ ـۇڭ شـــ FBI ئورگىنى بۇ ماتېرىياللارنى ” ھېچقانداق بىر مهنبهدىن قولغا چۈشــىرگىلى بـولـمــايــدىـغــان ئىـنـتــايىـن قىـمـم هتـلىــك ۋە تـولـۇق ئىســــتىـخـبــارات ماتېرىيالى “ دەپ باھالايدۇ ① چېرنىشـــىۋســـكى لېنىندىن ئاۋالقى رۇس كوممۇنىســـتى ۋە يازغۇچى بولۇپ، ئۇنىڭ » نېمه قىلىش كېرەك؟ « ناملىق رومانى بار، م. ئېنگلىزچىدىكى قىسقارتىلما سۆزلهر AFSA — Armed Forces Security [SIGINT] Agency [USA] AKEL — Cyprus Communist Party Amtorg — American-Soviet Trading Corporation, New York ASA — Army Security [SIGINT] Agency [USA] AVH — Hungarian security and intelligence agency AVO — predecessor of AVH BfV — FRG security service BND — FRG foreign intelligence agency CDU — Christian Democratic Union [FRG] Cheka — All-Russian Extraordinary Commission for Combating Counter-Revolution and Sabotage: predecessor KGB (1917-22) CIA — Central Intelligence Agency [USA] COCOM — Coordinating Committee for East- West Trade Comecon — [Soviet Bloc] Council for Mutual Economic Aid Comintern Communist International CPC — Christian Peace Conference CPC — Communist Party of Canada CPCz — Communist Party of Czechoslovakia CPGB — Communist Party of Great Britain CPSU — Communist Party of the Soviet Union CPUSA — Communist Party of the United States of America CSU — Christian Social Union [FRG: ally of CDU] DCI — Director of Central Intelligence [USA] DGS — Portuguese security service DGSE — French foreign intelligence service DIA — Defense Intelligence Agency [USA] DLB — dead letter-box DRG — Soviet sabotage and intelligence group DS — Bulgarian security and intelligence service DST — French security service F Line — “Special Actions” department in KGB residencies FAPSI — Russian (post-Soviet) SIGINT Agency FBI — Federal Bureau of Investigation [USA] FCD — First Chief [Foreign Intelligence] Directorate, KGB FCO Foreign and Commonwealth Office [UK] FRG Federal Republic of Germany GCHQ Government Communications Head-Quarters [British SIGINT Agency] GDR German Democratic Republic GPU Soviet security and intelligence service (within NKVD, 1922-3) GRU Soviet Military Intelligence GUGB Soviet security and intelligence service (within NKVD, 1943-43) Gulag Labour Camps Directorate HUMINT intelligence from human sources (espionage) HVA GDR foreign intelligence service ICBM intercontinental ballistic missile IMINT imagery intelligence INO foreign intelligence department of Cheka/GPU/OGPU/ GUGB, 1920- 1941; predecessor of INU INU — foreign intelligence directorate of NKGB/GUGB/MGB, 1941-54; predecessor of FCD IRA Irish Republican Army JIC Joint Intelligence Committee [UK] K-231 club of former political prisoners jailed under Article 231 of the Czechoslovak criminal code KAN Club of Non-Party Activists [Czechoslovakia] KGB Soviet security and intelligence service (1954- 1991) KHAD Afghan security service KI Soviet foreign intelligence agency, initially combining foreign intelligence directorates of MGB and GRU (1947-51) KKE Greek Communist Party KKE-es breakaway Eurocommunist Greek Communist Party KOR Workers Defence Committee [Poland] KPÖ Austrian Communist Party KR Line Counter-intelligence department in KGB residencies LLB live letter box MGB Soviet Ministry of State Security (1946-54) MGIMO Moscow State Institute for International Relations MI5 British security service MI6 alternative designation for SIS [UK] MOR Monarchist Association of Central Russia (“The Trust”) N Line Illegal support department in KGB residencies NATO North Atlantic Treaty Organization NKGB People’s Commisariat for State Security (Soviet security and intelligence service, 1941 and 1943- 6) NKVD People’s Commisariat for Internal Affairs (incorporated state security, 1922-3, 1934-43) NSA National Security [SIGINT] Agency [USA] NSC National Security Council [USA] NSZRiS People’s [anti-Bolshevik] Union for Defence of Country and Freedom NTS National Labour Alliance (Soviet émigré social- democratic movement) Okhrana Tsarist security service, 1881-1917 OMS Comintern International Liaison Department OSS Office of Strategic Services [USA] OT Operational Technical Support (FCD) OUN Organisation of Ukrainian Nationalists OZNA Yugoslav security and intelligence service PCF French Communist Party PCI Italian Communist Party PCP Portuguese Communist Party PFLP Popular Front for the Liberation of Palestine PIDE Portuguese Liberation Organization PLO Palestine Liberation Organization POUM Workers Unification Party (Spanish Marxist Trotskyist Party in 1930s) PR Line political intelligence department in KGB residences PSOE Spanish Socialist Party PUWP Polish United Workers [Communist] Party RCMP Royal Canadian Mounted Police ROVS [White] Russian Combined Services Union RYAN Raketno-Yadernoye Napadenie (Nuclear Missile Attack) SALT Strategic Arms Limitation Talks SAM Soviet surface-to-air missile SB Polish Security and intelligence service SCD Second Chief [Internal Security and Counter- Intelligence] Directorate, KGB SDECE French foreign intelligence service; predecessor of DGSE SDI Strategic Defense Initiative (‘Star Wars’) SED Socialist Unity [Communist] Party [GDR] SIGINT intelligence derived from interception and analysis of signals SIS Secret Intelligence Service [UK] SK Line Soviet colony department in KGB residencies SKP Communist Party of Finland SOE Special Operations Executive [UK] SPD Social Democratic Party [FRG] Spetsnaz Soviet special forces SR Socialist Revolutionary S&T scientific and technological intelligence Stapo Austrian police security service Stasi GDR Ministry of State Security Stavka Wartime Soviet GHQ/high command StB Czechoslovak security and intelligence service SVR Russian (post-Soviet) foreign intelligence service TUC Trades Union Congress [UK] UAR United Arab Republic UB Polish security and intelligence service; predecessor of SB UDBA Yugoslav security and intelligence service; successor to OZNA VPK Soviet Military Industrial Commission VVR Supreme Military Council [anti- Bolshevik Ukranian underground] WCC World Council of Churches WPC World Peace Council X Line S&T department in KGB residencies ك گ ب نىڭ كېلىپ چىقىش يىلنامىسى Cheka: 1917. 12 Incorporated into NKVD (as GPU): 1922. 02 OGPU: 1923. 07 Reincorporated in NKVD (as GUGB): 1934. 07 NKGB: 1941. 04 Reincorporated in NKVD (as GUGB): 1941. 07 NKGB: 1943. 04 MGB: 1946. 03 Foreign Intelligence: 1947. 10 Transferred to KI: 1951. 11 Combined with MVD to form enlarged MVD: 1953.03 KGB: 1954. 03 خىتايچه تهرجىماندىن بۇ كىتاپ ، ســـابىق ســـوۋېتلهر ئىتتىپاقىنىڭ بىخهتهرلىك ئورگىنى ـلهپكى يىللاردا ئۆكتهبىر ئىنقىلابىنىـڭ غـالىبىيىتىـدىن كېيىنكى دەســـ قۇرۇلغان چېكا ) ـىقتۇرۇش كومىتېتى ـىل ئىنقىلابچىلارنى بېسـ ئهكسـ ( دى ن تارتىپ ســوۋېتلهر ئىتتىپاقى يىمىرىلىشــىنىڭ ھارپىســىغىچه پائالىيهت قىلىـپ كهلگهن ك گ ب ) ـك كومىتېتى دۆلهت بىخهتهرلىـ ( نىـڭ تـارىخىي ـارات ـتىخبـ ـالىيهتلىرى، بولۇپمۇ چهتئهل ئىســـ ـائـ ـانى ۋە پـ ـات جهريـ تهرەققىيـ پائالىيهتلىرى نۇ ق ت ۇ ل ۇ ق تونۇشــتۇرۇلغان بىر ئهســهر بۇ كىتاپ نىڭ مۇنداق ئىككى ئاپتورى بار : ـىلى مىتروخىن بولۇپ، ئۇ، بىرىنچىســــى ۋاســـ 1948 - ي ىلىـدىن 1984 - يىلىغىچه بولغـان ئـارىلىقتـا ئىزچىـل تۈردە ك گ ب بـاش ـى ـلهپ كهلگهن بىرس ـىتابىدا ئىش قۇماندانلىق ش بۇ جهرياندا 30 يىلىنى ك گ ب ئارخىپ بۆلۈمىدە ئىشـــلهپ ئۆتكهزگهن بولۇپ، ئۇ يهردە ئاســـاســـلى ق ـۇرۇش ئىــدى ـى بــاشــــق ـن ـرى ـلى ـپ ـجهت ئــارخى ـۈج ـى ھ ـپ ـپىســــى ئهڭ مهخ ۋەزى مىتروخىن بۇ ۋەزىپىـدە تۇرغـان 30 يىلنىـڭ ئـاخىرقى 12 يىلىـدا ك گ ب مهخپى ھۈججهتلىرىنى ئۆزى ئۈچۈن ئوغۇرلۇقچه كۆچۈرۈش ۋە نۇسخا ئېلىش بىـلهن تىـنـمــاي شــــوغـۇلـلـ ۇ نـ ۇ پ ئـۆتـكـۈزگهن مىـتـروخىـن، كـۈنــدۈزلىـرى ئىشـــخانىســـىدىن مهخپى ماتېرىياللارنى ئوغۇرلۇقچه ئېلىپ چىقىپ بىر ـتىغا يىغىپ داچا ئۆيىنىڭ پول ئاســـ ـۇرۇپ يوشـــ قويىدىكهن 1992 - يىلى، مىتروخىن، مهخپى ھۈججهتلهر بىلهن لىق تولـدۇرۇلغـان 6 چوڭ چـامـداننى ئېلىــپ غهرپ كه قېچىــپ چىقىۋالغــان ئــا ق ش فېــدېرال تهكشــــۈرۈش ئىـدارىســــى يهنى FBI ، بۇ مـاتېرىيـاللار » ھهرقـانـداق بىر مهنبهدىن قولغـا كهلتۈرۈش مۇمكىن بولمايدىغان ئهڭ مۇكهممهل، ئهڭ تولۇق ئىستىخبارات ماتېرىيالل ىرى دۇر « دەپ قارىغان بولسـا، رۇسـىيه مۇناسـىبهتلىك تارماقلىرى بۇ گهپنى پۈتۈنلهي » قۇرۇق گهپ « دەپ دەرھـال رەت قىلىـدۇ بۇ كىتـاپ نىـڭ يهنه بىر ئاپتورى كرىســتوفېر ئ اندرى بولۇپ، بۇ كىشــى ئهنگلىيه كامبىرىج ئۇنىۋېرســــىتېتىنىـڭ ھـازىرقى زامـان تـارىخ پروفېســــســــورى ھهمـدە تـارىخ كا ف ېدراسـىنىڭ مۇدىرى ئۇ يهنه ئهنگلىيه ئۇچۇر تهتقىقات جهمىيىتىنىڭمۇ رەئىســـــى ئــۇ بــۇرۇن خــارۋارد، تــورونــتــو ۋە ئــاۋۇســـــتىــرالىــيه دۆلهت ئۇنىۋېرسـىتېتىنىڭ دائىملىق تهكلىپ قىلىنغان پروفېسـسـورى ئۇنىڭ دېيىشـــىچه، بۇ كىتاپ مىتروخىن ئوغۇرلاپ چىقىۋالغان 6 چوڭ ســـاندۇق مهخپى ھۈججهت ئارخىپلىرى ئاساسىدا يېزىلغان ئىكهن گهرچه بۇ كىتـاپ ـىلاتى ھهققىـدە تـا بـايـان قىلىنغـان ۋەقهلهرنىـڭ تهپســـ راسـت - يالغانلىقىنى ئايرىۋېلىش بهكلا تهس بولسـىمۇ، ئاپتور بايان قىلغان ك گ ب نىڭ ھهر قايسى تارىخىي دەۋرلهردىكى چهتئهل ــــ لهردە ئېلىپ بارغان ـتىخبــارات پــائــالىيهتلىرىــدىن ك گ ب بىلهن ئــا ق ش مهركىزى ئىســـ ـخـبــارات ـي ئىســــتى ـپى ـيه مهخ ـلى ـگ ـنىــڭ، ئهن ـخـبــارات ئىــدارىســــى ئىســــتى ـدا ـدارىســــىنىـڭ ئوتتۇرســــى ئى ـد مهي ـارات ئۇرۇشــــى ـتىخب انغـا كهلگهن ئىســـ ئهھ ۋالىنى چۈشـىنىشـىمىز )بولۇپمۇ خىتايلارنى تهھلىل قىلىش، ئۇلارنىڭ ـۇســــلۇق پـائـالىيهتلىرىنى قىيـاســــهن مۆلچهرلهپ، ۋەتىنىمىزدىكى جـاســـ خىتايلار ئۈچۈن مۇھاكىمىلهردە پايدىلىنىشقىمۇ بولىدۇ - ئۇ.ت( ئۈچۈن ئهڭ تهپسىلى بايان قىلىنغان قىممهتلىك پايدىلىنىش ماتېرىيالىلىق رولىنى يوقا تمايدۇ بۇ يهردە شــۇنى كۆرســ ۈ ت ۈ پ ئۆتىمىزكى، ئاپتور، غهرپ بۇر ژ ۇئازىيه ـىنىپىنىڭ كو ســ م م ۇ ـتالىنغا، ـى مهيدانىدا تۇرۇپ لېنىنغا، ســ نىزمغا قارشــ سـوۋېتلهر ئىتتىپاقى كومپارتىيىسـىگه ھهمدە سـوتسـىيالىسـتىك تۈزۈمگه ئېغىر بوھتانلارنى قىلىپ ھۇجۇم قىلغان بهكلا كۆپ تارىخىي ۋەقهلهرن ىڭ بــايــان قىـلىـنىشــــىــدا ھهر دائىـم پــاكىـتـلارنـى بـۇرمـ ۇ لاشــــتىـن قىـلـچه چېكىنمهيـدىغـان مىســــاللار بىلهن تولغـان ـۇڭـا بىز بهزى يهرلىرىنى شـــ قىســقارتىپ تهرجىمه قىلىشــتىن باشــقا، كىتا پ خانلاردىن بۇنداق يهرلهرگه دىققهت قىلىشــــىنى ھهمـدە تهنقىـدى نوقتىئىينهزەردە تۇرۇپ ئوقۇشــــىنى ئۈمىد قىلى مىز بىز بۇ يهردە كىتاپخانلارنىڭ ئوقۇشى جهريانىدا قىينىلىپ قالماسلىقى ئۈچۈن مۇنداق 3 نوقتىنى چۈشهندۈرۈپ ئۆتۈشنى توغرا تاپتۇق : 1 » . ك گ ب « دېگهن بۇ ئورگاننىڭ، ســـوۋېتلهر ئىتتىپاقى بىخهتهرلىك ـقۇرۇش ـتىخبــارات ئورۇنلىرىنىــڭ رولى ئــادەتتىكى مهمورى بــاشـــ ۋە ئىســـ ـدا، ـال ـدىن پهرقلىق ھ ـڭ رولى ـانلىرىنى ئورگ 1917 - ـدىن يىلى 1991 - يىلىغىچه بولغـان 70 يىلـدىن ئـارتۇق ۋاقىـت جهريـانىـدا ئىش خـاراكتىرى جهھهتته ئىزچىل تۈردە بهك كۆپ ئۆزگ ۈ ر ۈ ش ياســـىماي نىســـبهتهن مۇق ۇ م ھالىتىنى ـگهن بىر ئورۇن ـلهلى ســـــاقلاپ كې ـ ـلات، بۇ خىــل مۇق بۇ تهشــــكى ۇ ـ ـل م ۇ ق ئهنئهنىســىنى ســاقلاپ قېلىش ئۈچۈن ك گ ب چىلار خۇددى چېكاچىلارغا ئوخشــاش ھهر دائىم ئۆزلىرىنى چېكاچىلارمىز ) ئهكســىل ئىنقىلابچىلارنى تازىلىغۇچىلارمىز ( دەپ تونىشـــاتتى » . ك گ ب « دېگهن بۇ ئىســـىم بهزىدە پۈتكۈل سـوۋېت دەۋرىنىڭ بىخهتهرلىكى بىلهن ئىسـتىخبارات ئورگانلىرىنى ئىپادىلهپ كهلگهن بولســىمۇ، ئېنىقىراق ئېيتقاندا بۇ تهشــكىلات 1945 - ي ـوۋېتلهر ئىتتىپــاقىنىــڭ ـىمنى ئېلىــپ، ســـ ىلىــدىن كېيىن بۇ ئىســـ بىخهتهرلىكى بىلهن ئىستىخبارات ئور گىنىنى كۆزدە تۇتقان 2 » . ـتىخبـارات ئورگىنى چهتئهل ئىســـ « ـۆز، دېگهن بۇ ســـ 1920 - يىلى، ـئهل ـتىــدا چهت ـې ـت ـومى ـلاش ك ـى تــازى ـلارن ـچى ـلاب ـقى ـن ســــوۋېــت ئهكســــىــل ئى ئىســـتىخبارات ئىدارىســـى قۇرۇلغانلىقىنى كۆرســـ ۈ ت ۈ دۇ ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشــــىــدىن ئــاۋال چهتئهل بۆلۈمىگه ئۆزگهرتىلگهن 1941 - يىللارغىچه ـىغا ئۆزگهرتىلىپ، بىرىنچى باشـقارما دەپ ئاتالدى چهتئهل ئىدارىسـ 1947 - ي ىلىدىن 1951 - يىلىغىچه ئىسـتىخبارات كومىتېتى چهتئهل ئىسـتىخبارات باشــقارمىســىنىڭ ئاســاســى ۋەزىپىســىنى ئۈســتىگه ئالىدۇ ) 1953 - يىلى مـارتتىن 1954 - ـىرتىـدا ئىـدى يىلى مـارت بۇنىـڭ ســـ ئۇ دەۋردە بۇ ئورگـان ئىككى نچى باشقارما بىلهن بىرلهشتۈرىۋېتىلگهن .( 3 ـوۋېـت ئىتتىپـاقىـدىكى بـارلىق چهتئهل ـىتـاپ دېگىنى، ســـ بـاش شـــ ئىســتىخبارات ئوفىســســېرلىرى ئومۇمىيۈزلۈك ك گ ب باش شــىتابىنىڭ ـكىــدە ئىــدى ـبهرلى رەھ ـغــا ـرى ـلى ـت ـكى ـون ـبــارات پ ـخ ـئهل ئىســــتى ـق چهت بــارلى بېرىلىدىغان پۈتۈن يوليورۇقلار بىر تۇتاش باش شـ ىتا پت ىن تارقىتىلىدىغان ـادەتته ـابى ئ ـىت ـاش شـــ ـا، ك گ ب ب ـاچق بولغ » مهركهز « ـان ـالغ ـات دەپ ئ ئهمهلىي ـا، ئىجرائهتلهردە بولس » مهركهز « ـىسـتېمىسـىنىڭ دېگىنى پۈتكۈل ك گ ب س ـتىخبـارات ـىتـابىنى ئهمهس ئـادەتته چهتئهل ئىســـ قۇمـانـدانلىق بـاش شـــ پائالىيهتلىرىنىڭ قۇماند ا نلىق شىتابىنىلا كۆرسهت مهكته بۇ ـاپ كىت ـان ـا چىقق ـا دائىم ئوتتۇرغ ت » مهركهز « دېگىنى كۆپۈنچىســــى ك ـى ـن ـچـى بــاشــــقــارمىســــى ـن ـرى گ ب نىــڭ بى – ـخـبــارات ـئهل ئىســــتى چهت باشـــقارمىســـىنى كۆزدە تۇتماقتا بۇ كىتاپ دوكتورلۇق يىتهكچىســـى ۋاڭ جېنشـــىنىڭ باش تهرجىمانلىقى ھهمدە باش تهھرىرلىكىدە بېكىتىلگهن كىتاپ نىڭ تهرجىم ه ئىشـىغا مۇتهخهسـسـىسـلهردىن جۇ يوسـهن، خې شـۆۋېن، ۋاڭ رەن، جاڭ شـاۋپى، ۋاڭ جۇۋاڭكهي، جۇ لىشـىن، جاڭ جۇشـۋې، گاۋ رېنبو، ـيـاۋشــــيۇ، ليۇ جىڭيى، تيهن جوڭ، خې ۋاڭ لىچۈن، ۋاڭ شــــاۋكـاڭ، لۇ شـــ پىڭچىڭ قاتارلىقلار قاتناشتى تهرجىمىدە مۇۋاپىق بولماي قالغان يهرلىرى ـه كىتا كۆرۈلس پ خان لارنىڭ تهنقىدى پىكىر بىلهن تۈز ۈ ت ۈ ـىنى ئۈمىد ش بېرىش قىلىمىز خىتايچه تهرجىمانلار گۇرۇپپىسى – 2001 - يىلى 22 - ئۆكتهبىر