నకిలీసైన్స్ వాదుల ‘57’ ప్రశ్నలకు తెలుగు లో సవివరంగా సమాధానాలు రాశాను

-1- ø√$&é ªìyês¡D ` ∫øÏ‘·‡\μ ô|’ qøÏ© ôd’Hé‡ yê<äT\ Á|üX ̄ï\≈£î düe÷<ÛëHê\T - &Üø£ºsY >∑T+≥T|ü*¢ Áoìyêdt DNB (Gen .Med), MRCP (UK) ªª@<Ó’Hê $wüj·T+ >∑T]+#√ ̋Òø£ ‘·‘·«XÊÁdüÔ+ >∑T]+#√ ‘Ó\TdüT≈£î+≥Tqï|ü⁄Œ&ÉT $TeTà*ï MTs¡T ˇπø ˇø£ÿ Á|üX ̄ï y ̊düTø√+&ç n~ ªÇ+<äT ̋Àì yêdüÔyê\T @$T{Ï? yêdüÔyê\ Ä<Ûës¡+>± ñqï dü‘· ́+ @$T{Ï?μ nì. á |ü]o\q ̋À ªMTs¡T @ <äèø£Œ<∏ëìï qe÷à\qT≈£î+≥THêïs¡T ̋Òø£ MT Ä ̋À#·q Á|üø±s¡+ @~ q$Tà‘ ̊ kÕe÷õø£ n+XÊ\ ̋À y ̊T\T # ̊≈£Ls¡T‘·T+~μ nH ̊ d”«j·T n_ÛÁbÕj·÷\T MT <äèwæºì yêdüÔe+ qT+&ç eTs¡\Ã ̇j·T≈£L&É<äT. MTs¡T yêdüÔyê\qT e÷Á‘·y ̊T #·÷&Ü*.μμ ` u...Á{≤+&é s¡ôd‡ ̋Ÿ, ‘·‘·«y ̊‘·Ô (MT J$‘êqTuÛÑe+ qT+&ç H ̊s¡TÃ≈£îqï bÕsƒê\ ̋À, uÛÑ$wü ́‘Y ‘·sê\≈£î MT]# ̊Ã dü+< ̊X ̄+ @$T{Ï? nqï Á|üX ̄ï≈£î ªs¡ôd‡ ̋Ÿμ Ç∫Ãq düe÷<Ûëq+) ‘Ó\T>∑T sêÁcÕº\ ̋À >∑&É∫q 2`3 HÓ\\T>± ø=~›eT+~ qøÏ© ôd’Hé‡ yê<äT\T, XÊÁd”Ôj·T yÓ’<ä ́+ jÓTTø£ÿ W∫‘ê ́ìï Á|ü•ïdü÷Ô, ‘·eT kı+‘· yÓ’<ë ́ìï Á|ü#ês¡+ # ̊düT≈£î+≥THêïs¡T. Ç+<äT ̋À uÛ≤>∑+>± e÷düTÿ\T ø£s√HêqT ìyê]+#·&É+ ̋À ñ|üjÓ÷>∑|ü&Éeì, yêøÏ‡Hé\T ìs¡T|üjÓ÷>∑eTì, ∫øÏ‘·‡ ̋À yê& ̊ eT+<äT\T ìs¡s¡úø£yÓTÆqeì Á|ü#ês¡+ # ̊düTÔHêïs¡T. Ç+<äT ̋À uÛ≤>∑+>± ¬ø$Tø£ ̋Ÿ Ç+» ̇sY >±s¡T yÓ’<äT ́\ô|’ dü+~Û+∫q Á|üX ̄ï\qT, dæìe÷ &Ó’¬sø£ºsY sêyéT>√bÕ ̋Ÿ es¡à >±s¡T ‘·eT {Ï«≥ºsY ̋À ùwsY # ̊dæ MT&çj·÷ yês¡T ªÁ|üuÛÑT‘ê«\qT, sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\qT, yÓ’<äT ́\qT á nbÕj·Tø£s¡yÓTÆq Á|üX ̄ï\≈£î (Deadly Questions) düe÷<ÛëHê\T Çe«e\dæ+~>± &çe÷+&éμ # ̊j·÷\ì ø√sês¡T. á Á|üX ̄ï\≈£î ìwüŒø£åbÕ‘·+>±, Ä<Ûësê\‘√, XÊÁd”Ôj·T düe÷#êsêìï Á|ü»\≈£î n+~+#ê\qï ã\yÓTÆqø±+ø£å‘√ düe÷<ÛëHê\T ÁyêdüTÔHêïqT. bÕs¡<äs¡Ùø£‘·, »yêãT<ëØ‘·q+ nH ̊$ XÊÁd”Ôj·T yÓ’K] (Scientific Spirit) jÓTTø£ÿ eTÚ*ø£ dü«uÛ≤yê\T. n≥Te+{Ï~ ‘ê‘·≈£î <ä>∑TZ\T H ̊]Œq≥T¢>±, ôd’qT‡≈£î ªbÕs¡<äs¡Ùø£‘·, »yêãT<ëØ‘·q+μ nH ̊$ H ̊sêŒ\qT≈£î+≥THêïs¡T! á yê ́dü+ ∫e] ù|J (72) ̋À Hê dü+‘·ø£+ ô|{Ïº, kÕº+|ü⁄ ≈£L&Ü y ̊XÊqT. XÊÁd”Ôj·TyÓTÆq n+XÊ\T kÕe÷qT ́\≈£î ôd’‘·+ ns¡ú+ ø±yê\Hêï, yê{Ï uÛ≤e+ (Concept) eTqdüT‡≈£î # ̊] Äø£[+|ü⁄ nyê«\Hêï, Äø£[+|ü⁄ nsTTq $wüj·T |ü]C≤„q+ Ä<Ûës¡+>± yê] <Ó’q+~q J$‘·+ ̋À ìs¡íj·÷\T (ø√$&é ìyês¡D #·s¡ ́\ >∑T]+∫, ∫øÏ‘·‡ >∑T]+∫) # ̊j·÷\Hêï yê]øÏ n+< ̊ XÊÁd”Ôj·T düe÷#ês¡+ e÷‘·èuÛ≤wü ̋À ñ+&Ü*. n+<äTπø düe÷<ÛëHê\T n ̇ï ‘Ó\T>∑T ̋À ÁyêdüTÔHêïqT. Ç+<äT ̋Àì düe÷#êsêìï MTs¡T ìsê∆s¡D # ̊düTø√e{≤ìøÏ nqTe⁄>± ñ+&É≥+ ø√dü+ ]|òü¬sHé‡\T Ç+^¢wüß ̋À ÁyêXÊqT. -2- $wüj·T dü÷∫ø£ ø√$&é ìyês¡D, ∫øÏ‘·‡ eT]j·TT y ̊]j·T+{Ÿ‡ >∑T]+∫q 57 Á|üX ̄ï\qT 15 $uÛ≤>±\T>± $uÛÑõ+#êqT. kÕs¡÷|ü ́‘· ø£*–q Á|üX ̄ï\≈£î düeTÁ>∑+>± düe÷<ÛëHê\T Çe«≥+ ø√dü+ eT]j·TT düe÷<ÛëHê\T bÕsƒ¡≈£î\≈£î düT\Te⁄>± ns¡ú+ ne«≥+ ø√dü+ á ~>∑Te $uÛ≤>±\T>± $uÛÑõ+#êqT. $wüj·T+ ` Á|üX ̄ï\ dü+K ́ ù|J HÓ+. I. ñb ̨<ëÈ‘·+ 3 1. ôd’Hé‡ ` qøÏ© ôd’Hé‡ (Pseudo-science) 4 2. qøÏ© ôd’Hé‡ e\q kÂ‘Y ÄÁ|òæø± ̋À »]–q 3,40,000 eTs¡D≤\ >∑T]+∫ 11 3. ‘·≥Tº yê ́øÏ‡Héô|’ yê ́øÏ‡Hé e ́‹πs≈£î\ <äTÁwüŒ#ês¡+ 14 4. ø√$&é bÕ+&É$Tø ̆ ̋À e÷qyê[ì s¡øÏå+#·&É+ ̋À ôd’Hé‡ $X‚wü ø£èwæ 16 5. ø√$&é eTs¡D≤\T ‘·–Z+#·&É+ ̋À XÊÁd”Ôj·T ∫øÏ‘·‡ bÕÁ‘· 19 6. qøÏ© ôd’Hé‡ Á|ü#ês¡+ ̋À {Ï.$. #Ûêqfi ̄fl ` kÕe÷õø£ e÷<Ûä ́e÷\ bÕÁ‘· 21 7. ø√$&é 2e y ̊yé ̋À m≈£îÿe eTs¡D≤\T m+<äT≈£î dü+uÛÑ$+#êsTT? 24 8. ∫{≤ÿyÓ’<ë ́\T ` Á|üuÛÑT‘ê«\ sê»ø°j·T nedüsê\T 28 II. ø√$&é ìyês¡D ̋À e÷düTÿ\ bÕÁ‘· ......................................1 30 III. ø√$&é ìyês¡D ` yê ́øÏ‡Hé\T ...........................................2 32 IV. ̈yéT ◊k ̨ ̋ÒwüHé ̋Àì ∫øÏ‘·‡ ...............................3,4,5,6,16 35 V. ø√$&é ̋À ù|¢{Ÿ ̋...{Ÿ‡ ...................................8,9,10,11,12,13 37 VI. RTPCR |üØø£å ̋Àì Ct $\Te\T ...................................14,54 41 VII. ø√$&é ∫øÏ‘·‡ ̋À ¬s$T&ÓdæMsY bÕÁ‘· ..................15,27,28,29,35 43 VIII. ø√$&é ∫øÏ‘·‡ ̋À bòÕ$|üs¡MsY bÕÁ‘· ...........................17,18,22 50 IX. ø√$&é ∫øÏ‘·‡ ̋À bÕ¢kÕà <∏Ós¡|” .....................................23,24 52 X. ø√$&é ∫øÏ‘·‡ ̋À {§dæ*Ee÷uŸ bÕÁ‘· ............................30,31 53 XI. ø√$&é ∫øÏ‘·‡ ̋À dæºsêsTT&é‡ ....32,33,34,35,36,37,38,39,40,41 54 XII. ø√$&é ` <ä>∑TZ eT+<äT ÁuÀyéTôV≤øÏ‡Hé .................................43 61 XIII. ø√$&é ` >ö{Ïì ̋Ÿ .......................................................44 62 XIV. ø√$&é ` ◊esY yÓTøÏºHé ..................................................45 63 XV. ø√$&é ` 3rd y ̊yé .........................................46,47,48,49 64 XVI. &Ó ̋≤º|ü¢dt y ̊]j·T+{Ÿ dü+ã+~Û+∫q Á|üX ̄ï\T ....25,50,51,53,55,57 66 -3- ñb ̨<ëÈ‘·+ Á|üX ̄ï\≈£î dü+ã+~Û+∫q düe÷<ÛëHê\ ̋ÀøÏ yÓfi‚¢ eTT+<äT ôd’Hé‡≈£î, qøÏ© ôd’Hé‡≈£î (Pseudo-science) øÏ eT<Ûä ́>∑\ e ́‘ê ́kÕ\qT ne>±Vü≤q # ̊düTø√e≥+ m+‘√ nedüs¡+. qøÏ© ã+>±s¡+ #·÷&É{≤ìøÏ ndü\T ã+>±s¡+ ̋≤π> yÓTs¡Tdü÷Ô ø£qã&ÉT‘·T+~. nsTT‘ ̊ ^≥TsêsTT‘√ |üØøÏå+∫q|ü&ÉT e÷Á‘·y ̊T ndü\T ã+>±sêìøÏ, qøÏ©øÏ ‘ ̊&Ü ‘Ó*ùd~. n ̋≤π> ôd’qT‡≈£î, qøÏ©ôd’qT‡≈£î eT<Ûä ́ ñqï ‘ ̊&Ü ‘Ó*j·÷\+fÒ ªXÊÁd”Ôj·T $<Ûëq+ eT]j·TT Á|üe÷D≤\Tμ nH ̊ ^≥T sêfi ̄fl‘√ |üØø£å # ̊j·T&É+ m+‘√ nedüs¡+. 1. ôd’qT‡ ` qøÏ©ôd’Hé‡ Á|üeTTK ôd’+{Ï|òæø ̆ |òæ ̋≤dü|òüsY ø±sY¢bÕ|üsY ªªˇø£ dæ<ë∆+‘·+ jÓTTø£ÿ XÊÁd”Ôj·T‘·qT ìsê∆]+# ̊ Á|üe÷D+ @$T≥+fÒ n~ ndü‘· ́+ nì ‘ ̊*q|ü⁄Œ&ÉT, ‘·qqT ‘êqT ìsêø£]+#·Tø√e&ÜìøÏ dæ<ä∆+>± ñ+&É≥+ eT]j·TT ìs¡÷|üD≈£î m\¢|ü⁄Œ&É÷ dü+dæ<ä∆+>± ñ+&É≥+μμ. (The criterion of the scientific status of a theory is its falsifiability, or refutablity, or testability) ) á \ø£åD≤\T ñ+fÒH ̊ ôd’+{Ï|òæø ̆ dæ<ë∆+‘·+ ne⁄‘·T+~. qøÏ©ôd’Hé‡ (Pseudoscience) n+fÒ ªªXÊÁd”Ôj·T |ü<ä∆‹ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç+<äì ‘·|ü⁄Œ>± #Ó|ü⁄Œø√ã& ̊ ( ̋Ò<ë) Á|üdüTÔ‘· $C≤„q XÊÁdüÔ dü‘ê ́\T>± n+^ø£]+#·ã&çqeì ‘·|ü⁄Œ>± uÛ≤$+#·ã& ̊, Á|ü|ü+#·+ >∑T]+∫q eT]j·TT dü+ã+~Û‘· $XÊ«kÕ\ düe÷Vü‰s¡+μμ. qøÏ©ôd’qT‡ yê<äT\qã& ̊yês¡T, $C≤„q XÊÁdüÔ |ü]~Û ̋ÀH ̊ ø£èwæ # ̊düTÔqï≥T¢ ø£ì|ædü÷Ô, Ç+‘·es¡≈£î düeT≈£L&çq XÊÁd”Ôj·T $C≤„Hêìï $düà]+∫ ( ̋Ò<ë) eÁø°ø£]+∫, ìs¡÷|æ‘·yÓTÆq XÊÁdüÔ $C≤„q |ü]XÀ<ÛäHê |ü<ä∆‘·T\≈£î ø£≥Tºã&ç ñ+&É≥+ ̋À $|òü\eTÚ‘ês¡T, eT]j·TT ‘·eT Á|ü‘ê ́e÷ïj·T yÓ’<ä ́ ∫øÏ‘·‡\qT Áb ̨‘·‡Væ≤düTÔqï|ü⁄Œ&ÉT XÊÁd”Ôj·T ªC≤„qμ yêø±Ã‘·Tsê ́ìï yê& ̊yês¡T nì Hê ñ< ̊›X ̄ ́+. ‘·s¡‘·sê\bÕ≥T n+<ä# ̊j·Tã&çq eT÷*ø± C≤„q+ ( ̋Ò<ë) |üPØ«≈£î\, Ä‘·à\ dü\Vü‰‘√ yÓ’<ä ́+ # ̊ùd kÕ+Á|ü<ësTTø£ yÓ’<äT ́\e ̋... ø±≈£î+&Ü qøÏ©ôd’qT‡ yê<äT\T ª≈£î[flb ̨sTTq XÊÁd”Ôj·T e ́edüú dü¬s’qyÓ’q ‘·eT Á|ü‘ê ́e÷ïj·T dæ<ë∆+‘ê\qT nHê ́j·T+>± nD∫y ̊düTÔ+<äìμ yê~+#·≥+ <ë«sê, $C≤„q XÊÁdüÔ|ü⁄ #·≥ºã<ä∆yÓTÆq ø£e#êìï ‘·eT≈£î e]Ô+|ü # ̊düTø=H ̊+<äT≈£î Á|üj·T‹ïkÕÔs¡T. yêdüÔyêìøÏ Á|ü‘ê ́e÷ïj·T dæ<ë∆+‘ê\ô|’ #·s¡Ã, yê<äq ̋Ò $C≤„q XÊÁdüÔ Ä$wüÿs¡D\≈£î, qeø£\Œq\≈£î #√<äqX ̄øÏÔ>± |üì# ̊kÕÔsTT. qøÏ© XÊÁdüÔy ̊‘·Ô\qT, πøe\+ Áø=‘·Ô dæ<ë∆+‘ê\qT Á|ü‹bÕ~+# ̊ ( ̋Ò<ë) ‘·≈£îÿeeT+~ XÊÁdüÔy ̊‘·Ô\ eT<ä∆‘·T>∑\ n+XÊ\≈£î nqT≈£L\+>± yê~+# ̊ XÊÁdüÔy ̊‘·Ô\ qT+&ç y ̊s¡T# ̊ùd~ @$T≥+fÒ, qøÏ© XÊÁdüÔy ̊‘·Ô\T... ªªXÊÁd”Ôj·T |ü]XÀ<Ûäq\ ìj·Te÷\qT >ös¡$+#·s¡T eT]j·TT y ̊T<∏√|üs¡yÓTÆq #·s¡Ã\ VüQ+<ë‘·Hêìï >ös¡$+#·s¡T. ã<äT\T>± »Hêø£s¡ ̧ø£yÓTÆq uÛÑj·÷\T, nb ̨Vü≤\qT ô|+∫ b ̨wækÕÔs¡T.μμ -4- A. ø±sY¢bÕ|üsY #Ó|æŒq≥T¢ ª@<Ó’Hê ˇø£ XÊÁd”Ôj·T dæ<ë∆+‘·+ ‘·|üŒì ‘ ̊*‘ ̊, Ä dæ<ë∆+‘·+ ‘·qqT ‘êqT ìsêø£]+#·Tø√e&ÜìøÏ dæ<ä∆+>± ñ+&Ü*. Bìì Falsifiability n+{≤s¡T. ø± ̇ qøÏ© ôd’Hé‡ yê<äT\T BìøÏ dæ<ä∆+>± ñ+&És¡T. ø√$&é ∫øÏ‘·‡ ̋Àì |ü]XÀ<Ûäq\ |òü*‘ê\ Ä<Ûës¡+>± ‘·eTqT ‘êeTT m ̋≤ dü]~<äT›ø=Hêïs√ |ü]o*ùdÔ ôd’dt‡ ≈£î, qøÏ©ôd’qT‡ ≈£î ñqï ‘ ̊&Ü Á|üdüTŒ¤≥eTe⁄‘·T+~. i. ôd’Hé‡ : ø√$&é e∫Ãq ø=‘·Ô ̋À (nq>± 2020 e÷]Ã`@Á|æ ̋Ÿ) HÓ\ ̋À ø£DC≤ ̋≤\ MT<ä »]–q |ü]XÀ<Ûäq\ Ä<Ûës¡+>± eT]j·TT ∫qï ∫qï Human studies Ä<Ûës¡+>± ªôV’≤Á&Üø°‡ ø√¢s√øÏ«Hé, nõÁ‘√yÓTÆdæHé eT+<äT\qT ø√$&é ∫øÏ‘·‡ ̋À yê&Üs¡T. ‘·<äT|ü] »]–q ô|<ä› düº&ûdt ̋À á eT+<äT\ e\q Á|üjÓ÷»q+ ̋Ò<äì ‘ ̊\&É+‘√ yê{Ïì ∫øÏ‘·‡ ¬>’&é ̋...’Hé‡ qT+&ç ‘=\–+#ês¡T. ii. qøÏ©ôd’qT‡ : ø√$&é ∫øÏ‘·‡ ̋À ø√*ÃdæHé (Colchicine - >ö{Ïì ̋Ÿ) e÷Á‘·\ Á|üuÛ≤e+ô|’ ª5μ RCT $<Ûëq+ ̋À |ü]XÀ<Ûäq\T »]>±sTT. M{Ïì düMTøÏå+∫q WHO, NIH-USA $T–*q < ̊XÊ\ ̋Àì yÓ’<ä ́ $C≤„q dü+düú\T ÄdüT|üÁ‹ ̋À # ̊]q Moderate / Severe πødüT\ ̋À (nq>± ÄøÏ‡»Hé ô|’q / yÓ+{Ï ̋Ò≥sY ô|’q ñqï s√>∑T\ ̋À) ø√*ÃdæHé yê&É≈£L&É<äT. ÄdüT|üÁ‹ ̋À # ̊s¡ì (nq>± ÄøÏ‡»Hé nedüs¡+ ̋Òì) mild πødüT\ ̋À e÷Á‘·+ ªÄdüT|üÁ‹ ̋À # ̊sê*‡q nedüsêìïμ ø=+‘·y ̊Ts¡ ‘·–ZdüTÔ+~. nsTT‘ ̊ á Ä<Ûës¡+ ̋À K∫Ã‘·‘·«+ ̋Òø£b ̨e&É+ e\q— mild πødüT\ ̋À ø√*ÃdæHé (>ö{Ïì ̋Ÿ) yê&ÉeTì #Ó|üŒ{≤ìøÏ, yê&=<ä›ì #Ó|üŒ{≤ìøÏ dü¬s’q Ä<Ûësê\T ̋Òe⁄ nì #ÓbÕŒs¡T. ôd’+{Ï|òæø ̆ m$&ÓHé‡ ô|’ $<Ûä+>± ñ+fÒ, ªªqøÏ©ôd’Hé‡ yê<äT\ yê<äq @$T≥+fÒ, |ü]XÀ<Ûäq\ô|’ qeTàø£+ ̋Ò<äì #Ó|æŒ— ÄøÏ‡»Hé XÊ‘·+ 94% ø£Hêï ‘·–Z‘ ̊ ø√*ÃdæHé (>ö{Ïì ̋Ÿ) e÷Á‘·\T yê&ÉeTì Á|ü#ês¡+ # ̊düTÔHêïs¡Tμμ. ø±sY¢ bÕ|üsY #Ó|æŒq 'Falsifiability' |üØø£å ̋À Á|üdüTÔ‘· ø√$&é`19 XÊÁd”Ôj·T ª∫øÏ‘·‡ Áb ̨{Àø± ̋Ÿμ @ $<Ûä+>± bÕdüsTT ́+~, qøÏ© ôd’qT‡ yê] yê<äq\T @ $<Ûä+>± ô|òsTT ̋Ÿ nj·÷ ́jÓ÷ Á>∑Væ≤+#·+&ç! ***** -5- B. ªqøÏ© ôd’qT‡μ yês¡T nqTdü]+# ̊ e÷sêZ\T : yêdüÔyêìøÏ qøÏ© ôd’Hé‡ nH ̊~ ôd’qT‡ ø±<äT, <ëìì Á|ü‹bÕ~+# ̊ eTTK ́yÓTÆq yês¡T ª<ëìì XÊÁd”Ôj·TyÓTÆq<äì q$Tà+# ̊+<äT≈£î Á|üj·T‹ïkÕÔs¡T. Bìø√dü+ yês¡T kÕ<Ûës¡D+>± eT÷&ÉT eTTK ́yÓTÆq e÷sêZ\qT nqTdü]kÕÔs¡T. i. nXÊÁd”Ôj·TyÓTÆq dæ<ë∆+‘ê\T eT]j·TT nuÛ≤ ́kÕ\qT Á|ü#ês¡+ # ̊kÕÔs¡T (Non-Scientific Doctrines and Practices) ii. XÊÁd”Ôj·T $C≤„Hêìï ‹s¡düÿ]kÕÔs¡T (Science Denialism) iii. yêdüÔyê\qT n+^ø£]+#·ø£, Á|ü‹|òüT{ÏkÕÔs¡T (Resistance to Facts) ô|’ eT÷&ÉT e÷sêZ\‘√bÕ≥T, Ç+ø± ø=ìï+{Ïì k ̨<ëVü≤s¡D+>± $e]kÕÔqT. i. nXÊÁd”Ôj·TyÓTÆq dæ<ë∆+‘ê\T eT]j·TT nuÛ≤ ́kÕ\qT Á|ü#ês¡+ # ̊j·T≥+ : qøÏ© ôd’Hé‡ yê<äT\ Á|ü#ês¡+ @$T≥+fÒ, yês¡T ø£s√Hê yÓ’s¡dtqT X ̄Øs¡ ø£DC≤ ̋≤\ ̋ÀøÏ yÓfi ̄fl≈£î+&Ü ñ+&É{≤ìøÏ 5 π>≥T¢ <ä>∑Zs¡, 5 >∑Ts¡T <ë«s¡bÕ\≈£î\qT (ôd≈£î ́]{° >±s¡T¶\qT) ô|&ÉT‘·Tqï≥T¢ #Ó|ü⁄ÔHêïs¡T. a) 1 e <ë«s¡bÕ\≈£î&ÉT ` TMPRSS2 ÇHéVæ≤_{≤sY eT]j·TT dæØHé Ábı{Ïj ̊TCŸ ÇHéVæ≤_{≤sY>± |üì# ̊ùd ªÁuÀyéTôV≤øÏ‡Héμ (<ä>∑TZeT+<äT). b) 2 e <ë«s¡bÕ\≈£î&ÉT ` Furin down regulation # ̊j·T{≤ìøÏ ˇsêøÏ‡\yéT Ç+&çø£yéT (¬ø«s¡‡{°Hé) c) 3 e <ë«s¡bÕ\≈£î&ÉT ` RdRp ÇHéVæ≤_{≤sY>± ªyÓT+‘·T\Tμ d) 4 e <ë«s¡bÕ\≈£î&ÉT ` 3PL pro ÇHéVæ≤_{≤sY>± ªn$ôd\Tμ e) 5 e <ë«s¡bÕ\≈£î&ÉT ` 3CL pro ÇHéVæ≤_{≤sY>± ª‘ ̊HÓμ yêdüÔyêìøÏ ô|’q <ë«s¡bÕ\≈£î\T>± #Ó|ü⁄Ôqï eT+<äT\ m|òæø£d” >∑T]+∫ WHO ]eP ́ ̋À á ÁøÏ+~ $<Ûä+>± ñ+~. a) ÁuÀyéT ôV≤øÏ‡Hé (<ä>∑TZeT+<äT)‘√ ø√$&é s√>∑T\ô|’ »]–q |ü]XÀ<Ûäq\qT düMTøÏå+∫q Á|ü|ü+#· Äs√>∑ ́ dü+düú (WHO) á $<Ûä+>± #Ó|æŒ+~... ªªeTs¡D≤\ dü+K ́qT ‘·–Z+#·&É+ ̋À ø± ̇, yÓ+{Ï ̋Ò≥s¡¢ nedüsêìï ‘·–Z+#·&É+ ̋À ø± ̇, s√>∑ \ø£åD≤\qT ‘·–Z+#·&É+ ̋À ø± ̇, s√>±ìï ìyê]+#·&É+ ̋À ø± ̇ ` ÁuÀyéT ôV≤øÏ‡Hé dü¬s’q Á|üuÛ≤yêìï #·÷|æ+#· ̋Òø£ b ̨sTT+~μμ 1 b) ø£fiÀ+J –+»\‘√ bÕ≥T ‘ ̊HÓ ø£*|æ s√EøÏ eT÷&ÉT kÕs¡T¢ #=|üŒq 13 s√E\T Çe«>±, Ç~ ø√$&é e∫Ãq yê] ̋À eTs¡D≤\qT ‘·–Z+#·&É+ ̋À ø± ̇, s√>∑ \ø£åD≤\qT ‘·–Z+#·&É+ ̋À ø± ̇, yê ́~Û qT+&ç ø√\Tø√e&É+ ̋À ø± ̇ m≥Te+{Ï Á|üuÛ≤yêìï #·÷|ü ̋Ò<äT 2 -6- c) ¬ø«s¡‡{°Hé‘√ ø√$&é s√>∑T\ô|’ »]–q |ü]XÀ<Ûäq\qT düMTøÏå+∫q Á|ü|ü+#· Äs√>∑ ́ dü+düú (WHO) á $<Ûä+>± #Ó|æŒ+~ ªª¬ø«s¡‡{°Hé eTs¡D≤\qT ìyê]+#·&É+ ̋À ø± ̇, s√>∑ \ø£åD≤\qT ‘·–Z+#·&É+ ̋À ø± ̇, s√– ‘·«s¡>± ø√\Tø√e≥+ ̋À ø± ̇ m≥Te+{Ï Á|üuÛ≤e+ #·÷|ü ̋Ò<äTμμ 3 5 π>≥¢ <ä>∑Zs¡ ô|fÒº ø±|ü ̋≤<ës¡T\ efficacy ̋Ò<äì ‘ ̊*Hê ≈£L&Ü, |ü< ̊|ü< ̊ ny ̊ e÷≥\T e ̋...¢y ̊düTÔ+{≤s¡T. M] e÷≥\T $+≥T+fÒ ªn‘·&ÉTμ nH ̊ ‘Ó\T>∑T dæìe÷ ̋Àì ˇø£ düìïy ̊X ̄+ >∑Ts¡TÔ≈£î edüTÔ+~. n‘·&ÉT dæìe÷ ̋Àì ‘·ì¬øfi ̄fl uÛÑs¡D° ` ÁãVü‰àJ nH ̊ Ç<ä›] q≥T\ eT<Ûä ́ »]π> düìïy ̊X ̄+. ÁãVü‰àJ : n+fÒ yê&çì ø=≥º&É+ Hê e\¢ ø±<ä+{≤e⁄? b ̨ì #·+ù|j·THê? m\T¢+&ç q÷ø±fi ̄fleTà C≤‘·s¡, }s√¢ Á|ü‘√&ÉT >∑T&çøÏ ekÕÔ&ÉT. yê&É÷ ekÕÔ&ÉT, ø± ̇ eT∞flyÓfi ̄fl&ÉT. Ms¡eTà #Ós¡Te⁄ <ä>∑Zs¡ Hê\T>∑T düTyÓ÷\T ñ+{≤sTT. >∑≥Tº<ë≥T‘·T+fÒ y ̊ùdkÕÔeTT. \ø°ÿ>± <ë{≤& ̊ nqTø√... #·Tø£ÿ\ ø√≥ <ä>∑Zs¡ Ç+ø√ eT÷&ÉT düTyÓ÷\T ñ+{≤sTT. ˇø£ y ̊fi ̄ nø£ÿ&É $Tdt nsTT‘ ̊ dü]$‘√|ü⁄ ∫es√¢ á kÕ] ◊<äT düTyÓ÷\T ô|&É‘êqT! ªªn#·Ã+ ªn‘·&ÉTμ dæìe÷ ̋À &Ó’ ̋≤>¥ ̋À ̋≤>±, qøÏ© ôd’qT‡ yê<äT\T á π>≥T <ë{Ï‘ ̊... Ä π>≥T— Ä π>≥T $Tdt nsTT‘ ̊ Ç+ø=ø£ π>≥T n+≥÷...μμ 5 π>≥¢ dæ<ë∆+‘·+! ii. XÊÁd”Ôj·T $C≤„Hêìï ‹s¡düÿ]+#·&É+ : (Science Denalism) a) e÷düTÿ\T (N-95 e÷düTÿ\T) ø£s√Hê qT+&ç @ e÷Á‘·+ ø±bÕ&É ̋Òeì #Ó|ü⁄ÔHêïs¡T. b) yê ́øÏ‡Hé\T eè<∏ë nì Á|ü#ês¡+ # ̊düTÔHêïs¡T. c) Air øÏ, Aerosol øÏ ‘ ̊&Ü ̋Ò<äqï≥T¢>± e÷{≤¢&ÉT‘·THêïs¡T. * ( >∑eTìø£ : >±* ̋À ÄøÏ‡»Hé, ø±s¡“Hé &Ó’ Ä¬ø’‡&é nDTe⁄\T ñ+{≤sTT. yê{Ï ôd’E ˇø£ ∫qï Aerosol ôd’E ø£Hêï düTe÷s¡T 1000 ¬s≥T¢ ‘·≈£îÿe>± ñ+≥T+~. nsTTHê Aerosol yê ́|æÔ (Airborne) øÏ Air øÏ ‘ ̊&Ü ̋Ò<äqï≥T¢>± Á|ü#ês¡+) iii. yêdüÔyê\qT n+^ø£]+#·ø£ Á|ü‹|òüT{ÏkÕÔs¡T (Resistance to Facts) : n‘· ́+‘· kÕ<Ûës¡D XÊÁd”Ôj·T yêdüÔe+ nsTTq yÓ’s¡dt ôd’E >∑T]+∫... ªø£s√Hê yÓ’s¡dt ôd’E 60 qT+&ç 140 HêH√ yÓTÆÁø±Hé\T ñ+≥T+~, dü>∑≥T 125 HêH√ yÓTÆÁø±Hé\T ñ+≥T+~. ø± ̇ qøÏ© ôd’qT‡ yê<äT\ yê<äq @$T≥+fÒ ø£s√Hê yÓ’s¡dt ôd’E 20 HêH√ yÓTÆÁø±Hé\T ñ+≥T+<äì, n≥÷Ç≥÷>± 19 qT+&ç 21 HêH√ yÓTÆÁø±Hé\T e÷Á‘·y ̊T ñ+≥T+<äì yê~dü÷Ô XÊÁd”Ôj·T yêdüÔyêìï 1. PageNo.VIII, 53-54, Ongoing Living Update Covid-19 Therapeutic Option: Summary of Evidence. Rapid Re- view. 27 th May 2021, WHO-PAHO. 2. PageNo.X, 78, Ongoing Living Update Covid-19 Therapeutic Option Summary of Evidence, Rapid Review, 27 th May 2021, WHO-PAHO. 3. Page No.XIV, 145-145; Ongoing Living Update Covid-19, Therapeutic Option, Summary of Evidence, Rapid Review, 27 th May 2021, WHO-PAHO. -7- n+^ø£]+#·ø£, Á|ü‹|òüT{ÏdüTÔHêïs¡T. ø± ̇ yê] yê<äq≈£î Ä<Ûës¡yÓTÆq |ü]XÀ<ÛäHê |üÁ‘ê\ >∑T]+∫ e÷Á‘·+ me]ø° #Ó|üŒs¡T. * Ç+ø± qøÏ© ôd’qT‡ yê<äT\T ªôd’+{Ï|òæø ̆ yÓT<∏ä&éμqT nqTdü]düTÔHêïeTì qeTàã\T≈£î‘·÷, m≥Te+{Ï |ü]XÀ<Ûäq\T »s¡>∑ì n‘· ́+‘· KØ<Ó’q ñ©ïkÕº{ÏHé (Ulnistatin) Ç+C...ø£åHé\qT yê&ÉeTì s√>∑T\≈£î dü\Vü‰\T ÇdüTÔHêïs¡T. ªôd’+{Ï|òæø ̆ yÓT<∏ä&éμ Á|üø±s¡+ nsTT‘ ̊ ñ*ïkÕº{ÏHé Ç+C...ø£åHé\qT eTT+<äT>± Covid ø£DC≤ ̋≤\ô|’q ( ̋Ò<ë) »+‘·Te⁄\ô|’q Á|üjÓ÷>∑+ # ̊dæ, ‘·<äT|ü] Human studies ̋À ù|òCŸ`1, ù|òCŸ`2, ù|òCŸ`3 Á|üjÓ÷>±\T # ̊dæq |æ<ä|ü, n~ dü‘·Œ¤*‘ê\qT ÇùdÔ e÷Á‘·y ̊T s√>∑T\≈£î dü÷∫+#ê*. ø± ̇ ø√$&é ̋À m≥Te+{Ï Á|üjÓ÷>±\T »s¡>∑ì, ìs¡÷|æ‘·+ ø± ̇ (@ yê ́~ÛøÏ ∫øÏ‘·‡ ̋À ≈£L&Ü Evidence Based Guidelines ̋À kÕúqy ̊T ̋Òì) ªñ*ïkÕº{ÏHéμ Ç+C...ø£åHéqT 5 s√E\T yê&ÉeTì #Ó|ü⁄ÔHêïs¡T (Ks¡TÃ`41,925/`). ªôd’+{Ï|òæø ̆ yÓT<∏ä&éμqT @ e÷Á‘·+ nqTdü]+#·≈£î+&Ü e ́eVü≤]dü÷Ô, ‘·eT~ n+‘ê ôd’H ̊‡ nì ãTø±sTTdüTÔ+{≤s¡T. iv. Cherry Picking of Facts qøÏ© ôd’qT‡ yê<äT\T XÊÁd”Ôj·T yêdüÔyê\qT düeTÁ>∑+>± #Ó|üŒ≈£î+&Ü, |ü]XÀ<ÛäHê |üÁ‘ê\ ̋Àì ˇø£{Ï ¬s+&ÉT ̋...’q¢qT e÷Á‘·y ̊T #Ó|æŒ, yê] yê<äqqT Äj·÷ |ü]XÀ<Ûäq\T, |ü]XÀ<ÛäHê dü+düú\T düeT]údüTÔHêïsTT nì nu<ë∆\T #Ó|ü⁄Ô+{≤s¡T. ñ<ë: ` AIIMS, CSIR-IGIB dü+j·TTø£Ô+>± # ̊dæq ˇø£ |ü]XÀ<Ûäq ̋À 63 eT+~ yê ́øÏ‡Hé # ̊sTT+#·T≈£îqï yê]øÏ, Covid e∫Ã+<äì... yê ́øÏ‡qT¢ &Ó ̋≤º y ̊]j·T+{Ÿ ô|’ |üì# ̊j·Teì Á|ü#ês¡+ # ̊düTÔHêïs¡T. yêdüÔyêìøÏ n< ̊ |ü]XÀ<ÛäHê |üÁ‘·+ ̋Àì ù|JHÓ+.4,5 \ ̋À |üØø£å\ ̋À me«]ø° Biomarkers ô|s¡>∑ ̋Ò<äì, eTs¡D≤\T »s¡>∑ ̋Ò<äì ñqï $wüj·÷ìï qøÏ© yê<äT\T me«]ø° #Ó|üŒs¡T. n< ̊ ù|J ̋À düº&û düeTj·T+ ̋À &Ûç©¢ ̋À @ y ̊]j·T+≥T¢ nsTT‘ ̊ Á|üã\+>± ñHêïjÓ÷, ny ̊ á s√>∑T\ ̋À ≈£L&Ü ñHêïsTT nqï $wüj·÷ìï ≈£L&Ü Á|ü»\≈£î #Ó|üŒ≈£î+&Ü yÓ÷dü+ # ̊düTÔ+{≤s¡T. v. yêfi ̄ófl e÷{≤¢& ̊ uÛ≤wü : >ös¡eÁ|ü<äyÓTÆq uÛ≤wü yê&É≈£î+&Ü, yÓøÏÿ]+‘·\T, yÓøÏ*qe⁄«\‘√ $eTs¡Ù≈£î\qT <ä÷wædüTÔ+{≤s¡T. Ç~ Á|ü|ü+#·+ ̋Àì qøÏ© ôd’qT‡ yê<äT\+<äs¡÷ # ̊ùd< ̊. Ms¡T # ̊ùd yê<äq\≈£î ˇø£ <ëìø=ø£{Ï bı+‘·q ñ+&É<äT. yê<äq\‘√ yês¡T #Óù|Œ~ dü‘· ́+>± n+<äs¡÷ n+^ø£]+#ê\qT≈£î+{≤s¡T, yêdüÔyêìøÏ ªdü‘· ́ ìsê∆s¡D≈£î ø±e\dæ+~ Ä<Ûësê\Tμ (Unbiased Scientific Evidence) e÷Á‘·y ̊T, yê<ÛäHê|ü{ÏeT ø±<äT. -8- ø√$&é ∫øÏ‘·‡ ̋À XÊÁd”Ôj·TyÓTÆq$ ` nXÊÁd”Ôj·TyÓTÆq$ : XÊÁd”Ôj·TyÓTÆq ∫øÏ‘·‡ nXÊÁd”Ôj·TyÓTÆq ∫øÏ‘·‡ ø√$&é≈£î n+^ø£]+|üã&çq XÊÁd”Ôj·T ∫øÏ‘·‡ : 1. ÄøÏ‡»Hé XÊ‘·+ 94% ø£Hêï ‘·–Z‘ ̊ ÄøÏ‡»Hé n+~+#·&É+ (ÄøÏ‡»Hé e÷düTÿ, NIV, yÓ+{Ï ̋Ò≥sY, HNFO) 2. ÄøÏ‡»Hé nedüs¡+ ñqïyê]øÏ s¡ø£Ô+ |ü\Ãã&É{≤ìøÏ j·÷+{°ø=j·÷>∑T ́ ̋...+{Ÿ Ç+C...ø£åqT¢ ( ̋Ò<ë) e÷Á‘·\T Çe«&É+. 3. ÄøÏ‡»Hé nedüs¡+ ñqïyê]øÏ &Óø±‡$T‘·k ̨Hé 6 $T.Á>±.\T Ç+C...ø£åHé/ e÷Á‘·\T Çe«&É+. 4. ÄøÏ‡»Hé nedüs¡+ ñqïyê]øÏ ¬s$T&ÓdæMsY Ç+C...ø£åHé Çe«&É+. 5. ÄøÏ‡»Héô|’ ñqïyê]øÏ ø=ìï Á|ü‘ ̊ ́ø£ |ü]dæú‘·T\ ̋À Á{§dæ*Ee÷uŸ nH ̊ Ç+C...ø£åHé Çe«&É+. ø√$&é≈£î Ç+ø± n+^ø£]+#·ã&Éì XÊÁd”Ôj·T ∫øÏ‘·‡ : 1. ø√$&é ìsê∆s¡D nsTTq yê]øÏ 3 qT+&ç 14 s√E\T ªªdæºsêsTT&é ÇHéùV≤\sYμμ Çe«&É+. Ç|üŒ{Ïπø ø=ìï |ü]XÀ<Ûäq\T »]>±sTT, yê{Ï ̋À dü+‘·è|æÔø£s¡yÓTÆq |òü*‘ê\T e#êÃsTT. ø± ̇ ô|<ä› kÕúsTT |ü]XÀ<Ûäq\T »s¡T‘·THêïsTT. ( Principle Trial ̋À Bì ô|’ |ü]XÀ<Ûäq # ̊düTÔHêïs¡T) 2. ̈yéT ◊k ̨ ̋ÒwüHé ̋À ñqï ªôV’≤]dtÿμ s√>∑T\≈£î 5 qT+&ç 7 s√E\ ̋À|ü⁄ s√>∑ \ø£åD≤\T ‘·>∑Zì yê]øÏ (ÄøÏ‡»Hé nedüs¡+ ̋Òì) s¡ø£Ô+ |ü\Ãã&É{≤ìøÏ j·÷+{°ø=j·÷>∑T ́ ̋...+{Ÿ e÷Á‘·\T Çe«&É+. qøÏ© ôd’Hé‡ yê] ∫øÏ‘·‡ n+^ø£]+|üã&çq XÊÁd”Ôj·T ∫øÏ‘·‡ nXÊÁd”Ôj·TyÓTÆq ∫øÏ‘·‡ Ç+ø± n+^ø£]+#·ã&Éì XÊÁd”Ôj·T ∫øÏ‘·‡ -9- ªqøÏ©ôd’Hé‡μ yê] ∫øÏ‘·‡\T : 1. ÄøÏ‡»Hé nedüs¡+ ñqïyê]øÏ ø±*ÃdæHé (>ö{Ïì ̋Ÿ) e÷Á‘·\T yê&ÉeTì #Ó|üŒ&É+. 2. ÄøÏ‡»Hé nedüs¡+ ñqïyê]øÏ s¡ø£Ô+ |ü\Ãã&É{≤ìøÏ j·÷+{° ø=j·÷>∑T ́ ̋ÒwüHé eT+<äT\T yê&=<ä›ì #Ó|üŒ&É+. 3. ÄøÏ‡»Hé nedüs¡+ ñqïyês¡ì ªñ*ïkÕº{ÏHéμ (Ulnistatin) Ç+C...ø£åqT¢ yê&ÉeTì #Ó|üŒ&É+. 4. N- mdæf...Æ ̋Ÿdæd”ºHé (eTT ́dæHêø ̆), ø£fiÀ+J –+»\T, ¬ø«s¡‡{°Hé\T ø√$&é≈£î ∫øÏ‘·‡>± yê&ÉeTì #Ó|üŒ&É+. 5. ÄøÏ‡»Hé nedüs¡+ ñqïyê]øÏ ªdæºsêsTT&é‡μ yê&=<ä›ì #Ó|üŒ&É+, eT]ø=ìï düeTj·÷\ ̋À &Óø±‡$T‘·k ̨Hé 0.5 $T.Á>±. e÷Á‘·y ̊T yê&ÉeTì #Ó|üŒ&É+. 6. <ä>∑TZ eT+<äT nsTTq ªÁuÀyéT ôV≤øÏ‡HéμqT yê&ÉeTì #Ó|üŒ&É+. ***** C. ì»yÓTÆq ôd’qT‡qT, qøÏ© ôd’qT‡qT m+<äT≈£î y ̊s¡T# ̊j·÷*? nqï~ eTq eTT+<äTqï ˇø£ eTTK ́ Á|üX ̄ï. BìøÏ ø±s¡D+ ªªÁ|ü»\T <Ó’q+~q J$‘·+ ̋À e ́øÏÔ>∑‘· $wüj·÷\ ̋ÀqT, Á|üC≤ J$‘·+ ̋ÀqT ìs¡íj·÷\T rdüT≈£îH ̊≥|ü&ÉT e÷s¡Z<äs¡Ùø£‘· ø√dü+, Ä#·s¡D≤‘·àø£yÓTÆq e÷sêZ\ ø√dü+ yÓ‘·T≈£î‘·T+{≤s¡T, ôd’qT‡ nH ̊~ n‘· ́+‘· $X ̄«dü ̇j·TyÓTÆq eqs¡T. e÷s¡Z<äs¡Ùø£‘· ø√dü+ ôd’Hé‡ yÓ’|ü⁄≈£î #·÷düTÔ+{≤s¡T. ø±e⁄q ôd’qT‡ qT+&ç qøÏ© ôd’qT‡qT y ̊s¡T# ̊j·÷*. ̋Òø£b ̨‘ ̊ Á|ü»\T ndü\T ã+>±s¡T ã<äT\T, qøÏ© ã+>±s¡+ ø=qT≈£îÿqï≥T¢>±... ôd’qT‡ ã<äT\T>± qøÏ© ôd’qT‡ ̋Àì $wüj·÷\ Ä<Ûës¡+>± ìs¡íj·÷\T # ̊kÕÔs¡T. ñ<ë:` ôd’+{Ï|òæø ̆ yÓT&çdæ ̋Ÿ ̋À ªªXÊÁd”Ôj·T |ü<ä∆‹μμ ̋À ˇø£ yê ́~ÛøÏ, ˇø£ eT+<äT |üì# ̊düTÔ+~ nì #Ó|üŒ&ÜìøÏ |ü]XÀ<Ûäq\T ª4μ n+#Ó\T>± »s¡T>∑T‘êsTT. n$ i) ˇø£ Áø=‘·Ô Ä ̋À#·q ( ̋Ò<ë) Á|ü‹bÕ<äq (Idea (or) Hypothesis) ii) eT+<äT s¡÷|üø£\Œq eT]j·TT ‘·j·÷Ø (design and synthesis of drug) iii) ø£DC≤ ̋≤\ MT<ä eT]j·TT »+‘·Te⁄\ MT<ä Á|üjÓ÷>±\T (Pre-clinical studies) iv) eTqTwüß\ô|’ Á|üjÓ÷>±\T (Human studies) a) ù|òCŸ`1:` 20 qT+&ç 50 eT+~ ô|’ Human pharmacology ø√dü+ düº&û # ̊kÕÔs¡T b) ù|òCŸ`2:` 50 qT+&ç 300 eT+~ ô|’ Therapeutic exploration ø√dü+ düº&û # ̊kÕÔs¡T c) |òCŸ`3:` 250 qT+&ç 1000G eT+~ ô|’ Therapeutic confirmation ø√dü+ düº&û # ̊kÕÔs¡T d) ù|òCŸ`4:` 2000 qT+&ç 10000G eT+~ ô|’ eT+<äT yê&É{≤ìøÏ ̋...’ôdHé‡ Ç#êÃø£ (Post - licensing studies) Therapeutic use ô|’ düº&û # ̊kÕÔs¡T -10- XÊÁd”Ôj·T |ü<ä∆‹ ô|’ $<Ûä+>± ñ+fÒ, qøÏ© ôd’qT‡ yê<äT\T e÷Á‘·+ ªø£+|üP ́≥sY dæeTT ̋ÒwüHé / Áb ̨Á>±+μ ̋Àì ª&ÜøÏ+>¥ $\Te\μ Ä<Ûës¡+>± @~ u≤>± |üì # ̊ùd eT+<äT nì n+<ä]ø° Á|ü#ês¡+ # ̊düTÔHêïs¡T. yÓT+‘·T\≈£î, ¬s$T&ÓdæMsY ø£Hêï RdRp &ÜøÏ+>¥ $\Te m≈£îÿeì... n+<äTø£ì n$ ‹+fÒ #ê\ì Á|ü#ês¡+ # ̊düTÔHêïs¡T. Ç~ XÊÁd”Ôj·T $<ÛëqeTì qeTTàã\T≈£î‘·THêïs¡T. (s√EøÏ 10`20 Á>±.\ yÓT+‘·T\T ‹q≥+ e\q, eTìwæøÏ ø£*π> qwüº+ @MT ñ+&É<äT. ø± ̇ ndü\T düeTdü ́ yês¡T #Óù|Œ~ ªXÊÁd”Ôj·T $<Ûëq+μ nì ãT~∆ |üPs¡«ø£+>± nu<ë∆\T #Ó|üPÔ Á|ü»\qT ‘·|ü⁄Œ<ë] |ü{Ïº+#·&Éy ̊T. ø£+|üP ́≥sY dæeTT ̋ÒwüHé ̋À e# ̊Ã &ÜøÏ+>¥ $\Te\ Ä<Ûës¡+>±, H ̊s¡T>± eTqTwüß\≈£î eT+<äT\T yê&ç+#·&É+ n+fÒ, ø±s¡T Á&Ó’$+>¥ H ̊s¡TÃ≈£îH ̊≥|ü⁄Œ&ÉT ˇø£ yês¡+ dæeTT ̋ÒwüHéô|’ H ̊s¡TÃ≈£îqï yÓ+≥H ̊, ø±s¡T Ç∫Ã ˇ+≥]>± ôV’≤y ̊ MT<ä≈£î |ü+|æqfÒ¢. n|ü&ÉT @eTe⁄‘·T+<√ MTπs }Væ≤+#·+&ç! ø£DC≤ ̋≤\ ô|’q, »+‘·Te⁄\ô|’q, eTqTwüß\ô|’q Á|üjÓ÷>±\T # ̊j·T≈£î+&Ü... H ̊s¡T>± ø£+|üP ́≥sY dæeTT ̋ÒwüHé ̋Àì &ÜøÏ+>¥ $\Te\ Ä<Ûës¡+>± n$ eT+∫ eT+<äT\T nì ìs¡ísTT+∫, s√>∑T\qT yê&ÉeTì #Ó|üŒ&ÉeT+fÒ ªª>∑T&ç¶yê&ÉT @qT>∑T‘√ø£ |ü≥Tºø=ì, @qT>∑+fÒ düqï>± ‘ê&ÉT ̋≤>± ñ+≥T+<äì #Ó|æŒq≥T¢.μμ Docking $\Te\ Ä<Ûës¡+>± s√>∑T\≈£î eT+<äT\T Áyêj·TeTì, n~ XÊÁd”Ôj·T $<Ûëq+ nì #Ó|üŒ&ÉeT+fÒ— >∑T&ç¶yê&ÉT ‘√ø£|ü≥Tºø=ì @qT>∑+fÒ düqï>± ‘ê&ÉT ̋≤>± ñ+≥T+<äì #Ó|æŒq≥T¢! ***** Ç~ bòÕ ́Hé ̋≤>± ñ+~ Ç~ ‘ê&ÉT ̋≤ ñ+~ Ç~ >√&É ̋≤>± ñ+~ Ç~ áf... ̋≤>± ñ+~ Ç~ bÕeTT ̋≤>± ñ+~ Ç~ #Ó≥Tº ̋≤>± ñ+~ -11- |ü_¢ø ̆ ôV≤ ̋ŸÔ ÁbÕeTTK ́‘· ñqï $wüj·÷\ ̋À ªqøÏ©ôd’Hé‡μ yê<ëìï Á|ü»\T q$Tà‘ ̊ @$T »s¡T>∑T‘·T+~? qøÏ© ôd’Hé‡ yê<ëìï yÓTC≤]{° Á|ü»\T q$Tà, ∫øÏ‘·‡ô|’q / yê ́øÏ‡q¢ ô|’q nqTe÷q+ ø£*– ̋Ò<ë yê{Ïì e ́‹πsøÏ+∫, eT+<äT\qT yê&É≈£î+&Ü ̋Ò<ë yê ́øÏ‡q¢qT rdüTø√≈£î+&Ü ñ+fÒ \ø£å ̋≤~ Á|ü»\T, ‘·eT ÁbÕD≤\T m ̋≤ ø√ ̋ÀŒj·÷s√ ‘Ó*ù| $$<Ûä < ̊XÊ\ ̋À »]–q ¬s+&ÉT j·T<ës¡ú dü+|òüT≥q\T MT <äèwæºøÏ rdüT≈£îekÕÔqT.. 2. qøÏ©ôd’Hé‡ e\q kÂ‘Y ÄÁ|òæø± ̋À »]–q 3,40,000 eTs¡D≤\ >∑T]+∫ A) kÂ‘Y ÄÁ|òæø± ̋À m+u...ø° < ̊XÊ<Ûä ́≈£åî&ÉT>± ñqï|ü&ÉT msTT&é‡ s√>∑T\T yê& ̊ m.ÄsY.$. eT+<äT\qT yê&=<ä›ì qøÏ© ôd’qT‡ yê<äT\T ô|<ä› m‘·TÔq Á|ü#ês¡+ # ̊XÊs¡T. á Á|ü#ês¡+ ̋À eTTKT ́\T yê+&ÉsYe÷dt nH ̊ e÷J qs¡T‡ eT]j·TT eT~∏j·÷dt sê<∏é nH ̊ »s¡àHé bòÕsêà ø£+ô| ̇ j·T»e÷ì. M]øÏ Á|üuÛÑT‘·«+ ̋Àì ô|<ä›\ (eTTK ́+>± Äs√>∑ ́eT+Á‹ >±]) n+&É<ä+&É\T |ü⁄wüÿ\+>± ñ+& ̊$. Äs√>∑ ́XÊU≤ eT+Á‹ eT]j·TT Ä XÊK ̋Àì ø=~›eT+~ n~Ûø±s¡T\T ªmsTT&é‡≈£î yê& ̊ j·÷+{°]Á{ÀyÓ’s¡ ̋Ÿμ eT+<äT\ <äTwüŒ¤*‘ê\ >∑T]+∫ e÷Á‘·y ̊T #Ó|æŒ, Ä eT+<äT\ e\q ø£*π> ˇø£ÿ Á|üjÓ÷»Hêìï ≈£L&Ü Á|ü»\≈£î #Óù|Œyês¡T ø±<äT. Äs√>∑ ́ XÊU≤ eT+Á‹ >±s¡T $$<Ûä dü+<äsê“¤\ ̋À ªmsTT&é‡≈£î j·÷+{° ]Á{ÀyÓ’s¡ ̋Ÿ (m.ÄsY.$) eT+<äT\≈£î ã<äT\T>± dü+Á|ü<ëj·T yÓ’<ä ́+, $≥$TqT¢ ( ̋Ò<ë) yÓ\T¢*¢ eT]j·TT $$<Ûä ÄVü‰s¡|ü<ësê∆\T rdüTø√eTì Á|ü#ês¡+ # ̊XÊs¡Tμ. a. yê+&ÉsY e÷dt : XÊÁd”Ôj·T $<Ûëq+ô|’ •ø£åD ̋Òì e÷J qs¡T‡ nsTTq yê+&ÉsY e÷dt ªÄÁ|òæø± kı\÷ ́wüHéμ ù|s¡T‘√ m≈£îÿe yÓTT‘·Ô+ ̋À ªyÓ\T¢*¢μ, ÄÁ|òæø£Hé ã+>±fi ̄ <äT+|ü qT+&ç rdæq ªôV’≤b ̨–‡dtμ ø£*|æq $TÁX ̄e÷ìï msTT&é‡øÏ eT+<äT>± Á|ü#ês¡+ # ̊XÊs¡T. ‘êqT 40,000 eT+~ msTT&é‡ s√>∑T\≈£î ∫øÏ‘·‡ # ̊XÊqì, Ä ]ø±s¡T¶\T ≈£L&Ü ‘·q e<ä› ñHêïj·Tì Á|ü#ês¡+ # ̊düT≈£îH ̊yês¡T. Ä ]ø±s¡T¶\T #·÷|üeTì ì\BùdÔ, <=+>∑\T Ä ]ø±s¡T¶\ô|’ eT÷Á‘·+ b ̨XÊs¡ì #Óù|Œyês¡T. Ä$&É ∫øÏ‘·‡\T ˇø£ msTT&é‡øÏ e÷Á‘·y ̊T |ü]$T‘·+ ø±≈£î+&Ü, |òæ{Ÿ‡, eT<ÛäTy ̊TVü≤+, |üø£åyê‘·+ ̋≤+{Ï Ç‘·s¡ düeTdü ́\≈£î ≈£L&Ü $düÔ]+#ês¡T! b. eT~∏j·÷dt sê<∏é : »s¡àHé bòÕs¡àdüT{Ïø£ ̋Ÿ ø£+ô| ̇ j·T»e÷ì nsTTq ªeT~∏j·÷dt sê<∏éμ ‘·qT ‘êqT Á|ü|ü+#· Á|üU≤ ́‘· XÊÁdüÔy ̊‘·Ô>± eT]j·TT yÓ’<äT ́&ÉT>± #Ó|ü⁄Œ≈£î+≥÷ Á|üeTTK |üÁ‹ø£ ̋À Á|üø£≥q\T Ç# ̊Ãyês¡T eT]j·TT Á|üdüTÔ‘·+ ñqï uÛÑj·T+ø£s¡ s√>±\ qT+&ç Á|ü»\qT s¡øÏå+#·&É+ ø√dü+ mH√ï Ä$wüÿs¡D\T # ̊dæq≥T¢>± #Ó|ü⁄Œ≈£îH ̊yês¡T. eT©º $≥$THé _fi ̄fl\T ø± ́q‡sY, >∑T+&Ó »ãT“\T, eT<ÛäTy ̊TVü≤+, ÄkÕÔà eT]j·TT msTT&é‡ s√>±\qT qj·T+ # ̊j·T>∑\eì Á|ü#ês¡+ # ̊XÊs¡T, eT]j·TT ô|’ »ãT“\≈£î XÊÁd”Ôj·T yÓ’<ä ́+ ̋À ìs¡÷|üD...Æq ∫øÏ‘ê‡ $<ÛëHêìøÏ e ́‹πsø£+>± ªÇ<ä+‘ê bòÕsêà ø£+ô| ̇\T yê ́<ÛäT\‘√ # ̊düTÔqï yê ́bÕs¡+>± n_Ûe]ídü÷Ôμ Á|ü#ês¡+ # ̊ùdyês¡T. -12- yê] yêø±Ã‘·Ts¡ ́+‘√ ≈£L&çq ndü‘ê ́\, ns¡údü‘ê ́\ ñ<Ûäè‘·yÓTÆq Á|ü#ês¡ rs¡T á $<Ûä+>± ñ+& ̊~... i) y ̊\ø√≥¢ &Ü\sY\ ô|≥Tºã&ç ̋À ªyê ́<ÛäT\μô|’ # ̊düTÔqï yê ́bÕs¡ Á|üjÓ÷»Hê\ ø√dü+ Wwü<Ûä yê ́bÕs¡T\ ãè+<ä+ # ̊dæq e÷s¡D ̈e÷ìï $T+∫q H ̊s¡+ e÷qe #·]Á‘· ̋À eTTqTô|qï&É÷ ̋Ò<äT. \ø£å ̋≤~ eT+~ »q+ nqedüs¡+>± msTT&é‡, πøq‡sY, >∑T+&Ó »ãT“\T, Ç+ø± Ç‘·s¡ ìyê]+#·<ä>∑Z yê ́<ÛäT\‘√ eTs¡DÏ+#·≥+ »]–+~— Ç|üŒ{Ïø° á eTVü≤e÷às¡T\T e÷qyê[ì yÓ+{≤&ÉT‘·T+&É{≤ìøÏ n$ y ̊\ ø√≥¢ &Ü\s¡¢ yê ́bÕsêìï# ̊Ã ø±eT<Û ̊qTe⁄\T ø±e≥+ ˇø£ÿfÒ ø±s¡D+μμ. ii) ªªmsTT&é‡ eTVü≤e÷à]øÏ j·÷+{° ]Á{ÀyÓ’s¡ ̋Ÿ (@.ÄsY.{Ï) eT+<äT\T düe÷<Ûëq+ ø±<äT. yê{Ï ̋À @B msTT&é‡qT ìyê]düTÔ+<äì ø± ̇, qj·T+ # ̊düTÔ+<äì ø± ̇ #Ó|üŒ ̋Ò<äT. Ç+ø± |òüTÀs¡y ̊T$T≥+fÒ @.ÄsY.$. eT+<äT\ ̇ï rÁe $wü|üP]‘·yÓTÆq$. ô|’>± n|üŒ{Ïπø ªs√>∑ìs√<Ûäø£X ̄øÏÔ ̋À|ü+μ‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·Tqï s√>∑T\ jÓTTø£ÿ s√>∑ìs√<Ûäø£ e ́edüúô|’ <ë&ç # ̊kÕÔsTT. ‘·‘·Œ¤*‘·+>± @.ÄsY.{ÏÏ eT+<äT\T yê&ÉT‘·Tqï msTT&é‡ s√>∑T\ s√>∑ìs√<Ûäø£ e ́edüú eT]+‘· ã\V”≤q|ü&ÉT‘·T+~. @.ÄsY.{Ï \qT yê&ÉT‘·Tqï s√>∑T\ ̋À ø£åj·Tyê ́~Û, Ç‘·s¡ n+≥Tyê ́<ÛäT\T ‘·s¡#·T>± $»è+_Û+#·{≤ìï Ç~ $X ̄<ä|üs¡TdüTÔ+~μμ. iii) ªª>∑‘· ø=ìï <äXÊu≤›\T>±, ãVüQfi ̄C≤‹ Wwü<ä ñ‘·Œ‹Ô<ës¡T\T, eT+<äT\ ‘·j·÷Øãè+<ä+ <äøÏåD ÄÁ|òæø±qT, ÄÁ|òæø± K+&É+ n+‘·{Ï ̇ yê] $wü|üP]‘·yÓTÆq @.ÄsY.{ÏÏ eT+<äT\ &É+|æ+>¥ Á>ö+&é>± e÷πsÃXÊs¡T. Á|ü|ü+#· yê ́|üÔ+>± πøq‡sY≈£î dü+ã+~Û+∫q ªø°yÓ÷<∏Ós¡|”μ yê ́bÕs¡+ ≈£î|üŒ≈£L\uÀ‘·Tqï+<äTq, ªø°yÓ÷<∏Ós¡|”μ eT+<äT ̋...’q ªp&√$&çHéμ, Ç‘·s¡ @.ÄsY.{Ï eT+<äT\qT msTT&é‡ u≤~Û‘·T\ô|’ yê&É≥+ »s¡T>∑T‘·Tqï~μμ. iv) ªªÇ~ ì»+>± #ê]Á‘·ø£ düeTj·T+— ÄÁ|òæø± Á|ü»\T dü+ãs¡+ # ̊düTø√<ä–q düeTj·T+. Á|üdüTÔ‘·+ $wü|üP]‘·yÓTÆq @.ÄsY.{Ï eT+<äT\qT KØ<äT # ̊ùd+<äT≈£î eè<Ûë>± Ks¡TÃ # ̊düTÔqï ø√{≤¢~ sê+&é\qT, Ç|ü⁄Œ&ÉT ÄÁ|òæø± ̋À eTs¡D≤ìøÏ ÁbÕ<∏ä$Tø£ ø±s¡DyÓTÆq <ë]Á<ä ́+, b ̨wüø±Vü‰s¡ ̋ÀbÕ\ô|’ b ̨sê& ̊+<äT≈£î $&ÉT<ä\ # ̊jÓTT#·TÃ. <äøÏåD ÄÁ|òæø± Á|ü»\yÓTÆq y ̊TeTT á b ̨sê≥+ ̋À n_Ûeè~∆ #Ó+<äT‘·Tqï < ̊XÊ\ìï{Ïø° ÄXÊB|üyÓTÆq Á|üuÛÑT‘·«yÓTÆq{Ïº e÷ Á|üuÛÑT‘·« |üøå±q >∑{Ïº>± ñHêï+μμ. v) sê<∏é yÓTTø£ÿ ø£s¡|üÁ‘ê\T, b ̨düºsY\ ̋À ªªn‘·ì e ́‹πsøÏ+# ̊yê]ô|’ <ë&ç ñ+≥T+~. ‘·q e ́‹πs≈£î\+<äs¡÷ Wwü<Ûä |ü]ÁX ̄eT≈£î Á|ü‹ì<ÛäT\T>± ñHêïs¡ì ( ̋Ò<ë) Wwü<ä |ü]ÁX ̄eT ‘êsTT ̋≤\≈£î ÄX ̄|ü&ç, yê] # ̊‘· #=|æŒ+#·ã&çq yês¡ì Äs√|ækÕÔ&ÉTμμ. Äj·Tq neTTà‘·Tqï$ (eT©º $≥$TqT¢) ≈£L&Ü eT+<äT ̋Ò nqï yêdüÔyêìï $düà]+∫q≥T¢ q{Ïdü÷Ô n+<ä] ̇ $eT]Ù+# ̊yê&ÉT. -13- kÂ‘Y ÄÁ|òæø± n<Ûä ́≈£åî\T (2000`2008) m+u...ø° ª@.ÄsY.{Ïμ eT+<äT\qT bÕXÊÃ‘·T ́\sTTq ‘Ó\¢yêfi ̄ófl, yê] eT+<äT\ ø£+ô| ̇\T ÄÁ|òæø£Hé Á|ü»\ô|’ ã\e+‘·+>± s¡T<äT›‘·THêïj·Tì, n+<äT≈£î Á|ü‹>± ÄÁ|òæø± dü+Á|ü<ëj·T eT+<äT\qT yê&Ü\ì Á|ü#ês¡+ # ̊XÊs¡T. 2000e dü+ˆˆ ̋À »]–q n+‘·sê®rj·T msTT&é‡ ø±qŒ¤¬sHé‡ ̋À HÓ\‡Hé eT+& ̊ ̋≤ á $<Ûä+>± #ÓbÕŒs¡T ªªn+<äTu≤≥T ̋À ñqï, Á|ü|ü+#·+ ̋Àì $$<Ûä < ̊XÊ\ ̋À yê&ÉT‘·Tqï $<ÛëHê\qT nqTdü]+∫ eTq Á|ü»\T ÁbÕD≤\qT ø±bÕ&Ü\ì |æ\T|ü⁄ì#êÃs¡T. n$ HIV/AIDS ô|’ Á|ü»\≈£î dü¬s’q düe÷#êsêìï n+~+#·&É+, ̋...’|òt dæÿ ̋Ÿ‡, Abstinence, düTs¡øÏå‘·yÓTÆq ôdø ̆‡, ø£+&√yéT\T yê&É≥+. yê{Ï‘√bÕ≥T ‘·*¢ qT+&ç _&É¶≈£î dü+Áø£$T+# ̊ HIV qT ìyê]+# ̊ eT+<äT\qT (j·÷+{°`]Á{ÀyÓ’s¡ ̋Ÿ) ≈£L&Ü n+<äTu≤≥T ̋ÀøÏ rdüT≈£îsêyê\ì |æ\T|ü⁄ì#êÃs¡Tμμ. 2002 dü+ˆˆ ̋À HÓ\‡Hé eT+& ̊ ̋≤, M.S.F. (n+‘·sê®rj·T dü«#·Ã¤+<Ûä dü+düú)‘√ ø£*dæ msTT&é‡ Á{°f...à+{Ÿ ÁbÕC...≈£îºqT ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. ‘·<äT|ü] < ̊X ̄+ yÓTT‘·Ô+ MT<ä 21 ÁbÕ+‘ê\ ̋À ‘·q dü+düú <ë«sê @.ÄsY.{Ï ôd+≥s¡T¢ ‘Ós¡yê\ì ‘·\#ês¡T. < ̊XÊ<Ûä ́≈£åî&ÉT m+u...ø°øÏ, Äs√>∑ ́XÊU≤ eT+Á‹øÏ Çwüº+ ̋Òø£b ̨sTTHê, Á|ü»\ ˇ‹Ô&ç e\q Á|üuÛÑT‘·«+ nsTTwüº+>± 2003 dü+ˆˆ ̋À msTT&é‡ s√>∑T\≈£î @.ÄsY.{Ï eT+<äT\T Ç# ̊Ã |ü<∏äø±ìï ÁbÕs¡+_Û+∫+~. Á|üC≤ Hêj·T≈£î&ÉT nsTTq HÓ\‡Hé eT+& ̊ ̋≤ Á|ü‘· ́ø£å+>± bÕ ̋§Zì |æ\T|ü⁄ì∫ÃHê ≈£L&Ü, Á|üuÛÑT‘·«+ ñ∫‘·+>± @.ÄsY.{Ï. eT+<äT\qT Ç∫ÃHê düπs, qøÏ© ôd’qT‡ yê<äT\ Á|ü#ês¡+ e\q >∑+<äs¡>√fi≤ìøÏ >∑Ts¡sTT ́, ø£\es¡bÕ≥TøÏ ̋ÀqsTTq Á|ü»\T @.ÄsY.{Ï. eT+<äT\T rdüTø√e&ÜìøÏ dæ<ä∆+>± ̋Òs¡T. 2003 ̋À @.ÄsY.{Ï. eT+<äT\ |ü+|æD°ì ÁbÕs¡+_Û+∫q Á|üuÛÑT‘·«+, 2004-05 Ä]∆ø£ dü+e‘·‡s¡+ ̋À 1,80,000 eT+~øÏ ∫øÏ‘·‡ n+~+#ê\ì, 2005/06 Ä]∆ø£ dü+e‘·‡sêìøÏ 3,80,000 eT+~øÏ eT+<äT\T n+~+#ê\ì \ø£å ́+>± ô|≥Tº≈£îHêïs¡T. @.ÄsY.{Ï eT+<äT\T nedüs¡+ nsTTq 5,30,000 eT+~ msTT&é‡ s√>∑T\T ñ+&É>± yêdüÔyêìøÏ 2006 ∫e]øÏ 1,40,000 eT+~ msTT&é‡ s√>∑T\T e÷Á‘·y ̊T @.ÄsY.{Ï. eT+<äT\T yê&Üs¡T. ñ∫‘· @.ÄsY.{Ï. eT+<äT\T n+<äTu≤≥T ̋À ñ+&ç ≈£L&Ü yê&Éø£b ̨e≥+ e\q, 2007`08 ø£ ̋≤¢ 3,40,000 eT+~ msTT&é‡ s√>∑T\T eTè‹ #Ó+<ës¡T. 1990 ̋À HÓ\‡Hé eT+& ̊ ̋≤ ‘·q HÓ’‹ø£ X ̄øÏÔ‘√ kÂ‘Y ÄÁ|òæø± ̋Àì C≤‘·T\ eT<Ûä ́ ñqï Væ≤+kÕ‘·àø£ n+‘·Ts¡T ́<ë∆ìï (Civil War) Ä|ü>∑*>±s¡T. Äj·Tq ñ|üHê ́dü+ ªªes¡í $eø£å nH ̊~ eTqeT<Ûä ́ ̋À ñqï ˇø£ ÁbÕD≤+‘·ø£ πøq‡sY, ˇø£s¡+fÒ ˇø£]øÏ bıdü>∑≈£î+&Ü # ̊düTÔqï~, eTq\qT ø£*|æ ñ+# ̊ $\TyÓ’q dü+ã+<Ûë\qT Á‘·T+# ̊düTÔqï~. eTq≈£î eTq≈£î eT<Ûä ́ >∑\ á $s√<Ûä+ eTq X ̄≈£îÔ\qT eè<Ûë # ̊düTÔ+~. eTq ◊ø£eT‘ê ́ìï $∫Ã¤qï+ # ̊düTÔ+~. MT ̋À me¬s’‘ ̊ á k ̨<äs¡T\‘√ ‘·\|ü⁄&ÉT‘·THêïs√ yê]øÏ Hê dü+< ̊X ̄+ Ç< ̊. MT ‘·TbÕ≈£î\T, ø£‘·TÔ\T, bÕ+>±\qT rj·T+&ç, yê{Ïì düeTTÁ<ä+ ̋ÀøÏ $dæπsj·T+&ç. eTè‘·T ́ ø£sêà>±sê\qT eT÷dæy ̊j·T+&ç. á j·TT<ë∆ìï Ç+‘·{Ï‘√ Ä|ü+&ç!μμ Ä |æ\T|ü⁄≈£î kÂ‘Y ÄÁ|òæø± ø£~*+~. C≤‘·T\ eT<Ûä ́ n+‘·s¡T ́<ä∆+ Ä–b ̨sTT+~. -14- ìC≤sTTr, ìwüÿ\àwüyÓTÆq eTqdüT‡, <ës¡Ùìø£‘·‘√ C≤‘·T\ eT<Ûä ́ n+‘·s¡T ́<ë∆H ̊ ì\Te]+∫q Ä q\¢C≤‹ dü÷Ø&ÉT, ªmsTT&é‡μ≈£î @.ÄsY.{Ï eT+<äT\T yê&ÉeTì ñ< ̊«>∑uÛÑ]‘· ñ|üHê ́kÕ\T Ç∫ÃHê— qøÏ© ôd’qT‡ yê<äT\ yêø±Ã‘·Ts¡ ́ Á|ü#êsê\ eTT+<äT n$ ù|\eeTj·÷ ́sTT. msTT&é‡ s√>∑T\≈£î @.ÄsY.{Ï eT+<äT\T Çe«ø£b ̨e{≤ìï eT]j·TT yê]ì e ́‹πsø£+>± Á|ü#ês¡+ # ̊düTÔqï yê] >∑T]+∫ á $<Ûä+>± nHêïs¡T ª ªeTq+ eTq Á|ü»\ ̋À ˇø£ n_ÛÁbÕj·÷ìï ø£*Z+#êeTT, n~ nHês√>∑ ́+‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·Tqï j·TTe≈£î\qT eTq+ |ü{Ïº+#·Tø√≈£î+&Ü e~ ̋ÒXÊeTì, yê] #êe⁄≈£î yê]ì e~ ̋ÒXÊeTì... ø± ̇ Ç~ ˇø£ yê ́~Û‘√ j·TT<ä∆+. ø±ã{Ïº eTqeT+<äs¡+ ø£*dæø£≥Tº>± ì\ã&ç, düeTC≤ìï Ç+<äT≈£î dæ<ä∆+ # ̊j·÷*μμ Äj·Tq e÷≥\T Á|üuÛÑT‘·« ô|<ä›\ ñ<ëd”q yÓ’K]ì, @.ÄsY.{Ï ∫øÏ‘·‡ô|’ Á|ü»\ ̋Àì nqTe÷Hê\qT r]Ã, yê]ì >∑+<äs¡>√fi ̄+ qT+&ç ãj·T≥ |ü&Éy ̊j·T ̋Òø£b ̨j·÷sTT. Á|ü»\≈£î yÓ’<ä ́, Äs√>∑ ́ dü+ã+~Û‘· $wüj·÷\ ̋À nqTe÷q+ ø£*–Hê, ø£\es¡bÕ≥T≈£î ̋ÀqsTTHê... yês¡T eTT+<äT≈£î ø£<ä\s¡T (nq>± InAction ñ+≥T+~). ñ<ë: n+<äTu≤≥T ̋À ñqï ∫øÏ‘·‡ rdüTø√s¡T. yêøÏ‡Hé y ̊sTT+#·Tø√s¡T. qøÏ© ôd’qT‡ yê<äT\ e\q, msTT&é‡ s√>∑T\ ̋À @s¡Œ&çq á ªªe÷qdæø£ InAction" 3,40,000 eT+~ eTs¡D≤ìøÏ ø±s¡D+ nsTT ́+~. ***** 3. ‘·≥Tº (Measles) yêøÏ‡Héô|’ yêøÏ‡Hé e ́‹πs≈£î\ (Anti-Vaaxers) <äTÁwüŒ#ês¡+ ` Á|ü»\ô|’ Á|üuÛ≤e+ 1960e <äX ̄ø£+ ̋À ‘·≥Tº yê ́øÏ‡Hé Ä$wüÿs¡D≈£î eTT+<äT, nyÓT]ø± ̋À Á|ür dü+e‘·‡s¡+ 30 \ø£å\ qT+&ç 40 \ø£å\ eT+~ |æ\¢\T ‘·≥Tºu≤]q |ü& ̊yês¡T. Ç+<äT ̋À y ̊\ dü+K ́ ̋À |æ\¢\T ÄdüT|üÁ‘·T\ bÕ\e&É+, ø=+<äs¡T #·ìb ̨e&É+, ø=+<ä]øÏ yÓT<ä&ÉTyê|ü⁄ sêe&É+ »]π>~. ª‘·≥Tº yê ́øÏ‡HéμqT |æ\¢\+<ä]ø° y ̊j·T≥+ yÓTT<ä ̋j·÷ ́ø£, 2000e dü+ˆˆ ̋À nyÓT]ø± ̋À ª‘·≥Tºμ yê ́~Û ̋Ò<äì (elimination) CDC Á|üø£{Ï+∫+~. n+‘·sê®rj·T Á|üj·÷D≤\T düs¡«kÕ<Ûës¡DyÓTÆq á s√E\ ̋À, yê ́øÏ‡Hé y ̊sTT+#·Tø√ìyês¡T ñ+fÒ, yês¡T n+≥Tyê ́<ÛäT\T 'small out-breaks' sêe{≤ìøÏ ø±s¡D+ ne⁄‘ês¡T. 2019e dü+ˆˆ ̋À nyÓT]ø± ̋À 1200 ô|’∫\T≈£î ª‘·≥Tºμ πødüT\T e#êÃsTT. ø±s¡D+ M]øÏ yê] ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T yê ́øÏ‡Hé\T y ̊sTT+#·ø£b ̨e&Éy ̊T. Á|ü|ü+#·+ ̋Àì n_Ûeè~∆ #Ó+~q < ̊XÊ\ ̋À ª‘·≥Tºμ u≤]q |ü& ̊ |æ\¢\ dü+K ́ ô|s¡>∑&ÜìøÏ eTTK ́ ø±s¡D+ ªªyê ́øÏ‡Hé e ́‹πs≈£î\ Á|ü#ês¡y ̊Tμμ. 1998e dü+ˆˆ ̋À &Üˆˆ y ̊ø ̆|ò” ̋Ÿ¶ ª12 eT+~ |æ\¢\ ]b ̨s¡Tº\‘√μ Á|ü#·T]+∫q ˇø£ |ü]XÀ<ÛäHê |üÁ‘·+ ªª‘·≥Tº yê ́øÏ‡Hé e\¢ |æ\¢ ̋À¢ ªÄ{Ï»+μ edüTÔ+<äì #ÓbÕŒs¡T. á |ü]XÀ<ÛäHê |üÁ‘êìøÏ kÕ<Ûës¡D |üÁ‹ø£\ ̋À $düÔè‘·yÓTÆq Á|ü#ês¡+ e∫Ã+~. Ä yês¡Ô nìï < ̊XÊ\≈£î bÕøÏ+~. ‘·<äT|ü] XÊÁdüÔy ̊‘·Ô\T $$<Ûä |ü]XÀ<Ûäq\T # ̊XÊs¡T. 200 ô|’>± |ü]XÀ<Ûäq\ ̋À Ç~ ‘·|üŒì ‘ ̊*+~. WHO, CDC ‘√ düVü‰ n ̇ï Á|ü|ü+#· kÕúsTT dü+düú\T ª‘·≥Tºμ yê ́øÏ‡Hé düTs¡øÏå‘·+ nì Á|üø£{Ï+#êsTT. &Üˆˆ y ̊ø ̆|ò” ̋Ÿ¶ ‘·q |ü]XÀ<ÛäHê |üÁ‘·+ ̋À m ̋≤ ø£*Œ‘ê\qT düèwæº+∫ (fabricate) #=|æŒ+#ês¡ì ìs¡÷|æ‘·eTsTTHê ≈£L&Ü yêøÏ‡Hé e ́‹πs≈£î\ (Anti-Vaaxers) nã<ë›\, ndü‘ê ́\ Á|ü#ês¡+ Ä>∑ ̋Ò<äT. Ç+<äT ̋À MT&çj·÷≈£î ≈£L&Ü bÕÁ‘· e⁄+~. -15- ø± ̇ <äTs¡<äèwüº+ @$T≥+fÒ m>∑Te eT<Ûä ́‘·s¡>∑‹ ‘·\T¢\T ªkÕe÷õø£ e÷<Ûä ́e÷\ ̋Àμ e# ̊Ã yês¡Ô\≈£î Äø£] ̧‘·T ̋...’, yê{Ïì yêdüÔyê\T>± qeTTà‘·THêïs¡T. ¬s+&ÉT, eT÷&ÉT yÓuŸôd’{Ÿ\ ̋À ñ+fÒ ªÄ yÓTCÒdt\qT #·÷dæ, n$ XÊÁd”Ôj·T nyêdüÔyê\T nsTTHêdüπs yê{Ïì yêdüÔyê\T>± qeTTà‘·THêïs¡Tμ. nyÓT]ø± ̋À »]–q ˇø£ düπs« Á|üø±s¡+ 71% eT+~ nyÓT]ø£Hé Á|ü»\T, ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T yê] |æ\¢\≈£î ‘·|üŒìdü]>± {°ø±\T y ̊j·÷\ì uÛ≤$düTÔHêïs¡T. 70% eT+~ nyÓT]ø£qT¢, yê ́øÏ‡Hé\T nH ̊$ düe÷» Äs√>± ́ìøÏ m+‘√ nedüs¡+ nì uÛ≤$düTÔHêïs¡T. ndü\T düeTdü ́ $T–*q 30% eT+~ ̋Àì uÛ≤e+... á yê ́øÏ‡Hé nsTTwüº‘· /e ́‹πsø£ uÛ≤e+ / dü+~>∑∆+ sêqTsêqT eT]+‘·>± ô|]– ªª\ø£å ̋≤~ eT+~ |æ\¢\T ÁbÕD≤\T ø√ ̋ÀŒe{≤ìøÏ <ë]rdüTÔ+~.μμ Hê{Ï ‘·s¡+ H ̊{Ï ‘·s¡+ yê ́øÏ‡Hé\ô|’ e ́‹πsø£‘· nH ̊~ ªªÁ|ü|ü+#· Äs√>± ́ìøÏ ñqï 10 n‘· ́+‘· eTTK ́yÓTÆq Risk behaviour \ ̋À ˇø£{Ïμμ nì Á|ü|ü+#· Äs√>∑ ́ dü+düú (WHO) Á|üø£{Ï+∫+~. -16- eTq < ̊X ̄+ ̋À ìs¡ø£åsêdü ́‘· e\q yê ́øÏ‡H ̊wüHé XÊ‘·+ ‘·≈£îÿe>± ñ+fÒ, n_Ûeè~∆ #Ó+~q < ̊XÊ\ ̋À n~ 91% ` 93% e÷Á‘·y ̊T ñ+&É{≤ìøÏ ˇø£ eTTK ́ ø±s¡D+ kÕe÷õø£ e÷<Ûä ́e÷\ ̋Àì yê ́øÏ‡Hé e ́‹πs≈£î\ ndü‘· ́ Á|ü#ês¡y ̊T. 4. ø√$&é bÕ+&É$Tø ̆ ̋À e÷qyê[ì s¡øÏå+#·&É+ ̋À ôd’Hé‡ # ̊dæq $X‚wü ø£èwæ : 1918`19 ̋À Á|ü|ü+#·+ yÓTT‘·Ô+ kÕŒìwt ªÁ|òüP¢μ e∫Ã+~. n|ü⁄Œ&ÉT Á|ü|ü+#· »HêuÛ≤ düTe÷s¡T 180 ø√≥T¢. n+<äT ̋À düTe÷s¡T 5 ø√≥¢ eT+~ eTs¡DÏ+#ês¡T. Á|üdüTÔ‘· Á|ü|ü+#· »HêuÛ≤ 780 ø√≥T¢. Ç|üŒ{Ï es¡≈£î (19 HÓ\ ̋À) Á|ü|ü+#·+ yÓTT‘·Ô+ MT<ä ø√$&é eTs¡D≤\ dü+K ́ 40 \ø£å\T. 1918`19‘√ b ̨*ùdÔ 2020 ̋À »HêuÛ≤ dü+K ́ 4.3 ¬s≥T¢ m≈£îÿe. n‘· ́~Ûø£+>± n+‘·sê®rj·T Á|üj·÷D≤\T ñHêï≈£L&Ü eTs¡D≤\T e÷Á‘·+ 1918`19 ø£Hêï 8 ¬s≥T¢ ‘·≈£îÿe. eTs¡D≤\T ‘·≈£îÿe>± ñ+&É{≤ìøÏ eT÷&ÉT eTTK ́ ø±s¡D≤\T. A. ◊k ̨ ̋ÒwüHé, e÷düTÿ\T B. yê ́~Ûsê≈£î+&Ü yê ́øÏ‡Hé\T C. yê ́~Û k ̨øÏq yê]øÏ ∫øÏ‘·‡ e÷qyê[ #·]Á‘· ̋À Ç+‘·≈£îeTT+<Óqï&É÷ »s¡>∑ì Ø‹ ̋À Á|üuÛÑT‘·«, Áô|’y ̊≥T, dü«#·Ã¤+<ä dü+düú\ Ä<Ûä«s¡ ́+ ̋Àì XÊÁd”Ôj·T $C≤„q dü+düú\T # ̊dæq dü$Twæº ø£èwæ e\H ̊ ªnkÕ<Ûä ́eTqT≈£îqï $wüj·÷\Tμ düTkÕ<Ûä ́eTj·÷ ́sTT. 31/12/2019q ª27 nkÕ<Ûës¡D HÓeTTà (Áø=‘·Ô yê ́~Û) πødüT\T e#êÃsTT nì Á|üø£{Ï+∫q ‘·sê«‘·, ª342μe s√EøÏ (nq>± 1 dü+ˆˆ ̋À|ü⁄) kÕ<Ûës¡D Á|ü»\≈£î Ä Áø=‘·Ô yê ́~Û ìyês¡D≈£î yê ́øÏ‡H ̊wüHé Çe«&É+ yÓTT<ä\sTT ́+~. ôd’+{ÏdüTº\T, |ü]XÀ<Ûä≈£î\T m+‘· ø£èwæ # ̊XÊs√ #Ó|üŒ&ÜìøÏ ˇø£ ∫qï ñ<ëVü≤s¡D #ÓbÕÔqT. kÕ<Ûës¡D s√E\ ̋À Clinical Study Protocol dæ<ä∆+ # ̊düTø=ì, Finalise # ̊j·T{≤ìøÏ 2`3 HÓ\\ düeTj·T+ |ü&ÉT‘·T+~. ø± ̇ Äø ̆‡|òüsY¶ j·T÷ìe]Ù{°øÏ #Ó+~q yÓ’<äT ́\T ª6μ s√E\ ̋À Protocol qT dæ<ä∆+ # ̊düTø=ì, Finalise # ̊dæ, ø£s√Hê ∫øÏ‘·‡ >∑T]+∫q Á|üjÓ÷>±\T yÓTT<ä\T ô|{≤ºs¡T n< ̊ Recovery Á≥j·T ̋Ÿ. (n#·Ã ‘Ó\T>∑T ̋À #ÓbÕŒ\+fÒ eTTì>±fi ̄flMT<ä |üs¡T¬>{Ïºq≥Tº!) "Science is the acceptance of what works and rejection of what does not. That needs more courage than we might think" - Jacob Bronowski á |ü]XÀ<Ûäq\ ̋À ôd’Hé‡ ‘·qqT ‘êqT dü]# ̊düTø=+~, n~ Droplet ÇHéô|òø£åHé qT+&ç Aerosol yê ́|æÔ nsTTHê— ôV’≤Á&Üø°‡ ø√¢s√øÏ«Hé, nõÁ‘√yÓTÆdæHé\qT ∫øÏ‘·‡ qT+&ç ‘=\–+#·&ÉyÓTÆHê? Ç<ä+‘ê bÕs¡<äs¡Ùø£+>± »s¡>∑≥+ ªXÊÁd”Ôj·T $<Ûëq+μ jÓTTø£ÿ >=|üŒ‘·q+.á |ü⁄s√>∑‹ ̋Àì ø=ìï eTTK ́yÓTÆq$ dü+øÏå|üÔ+>±.... -17- i) Day '0' 31/12/2019 q #Ó’Hê ̋Àì ePVü‰Hé eTTì‡|ü ̋Ÿ ôV≤ ̋ŸÔ n<∏ë]{°dt ª27 nkÕ<Ûës¡D HÓeTTà πødüT\Tμ e#êÃj·Tì n~Ûø±]ø£+>± Á|üø£{Ï+#ês¡T. ii) 10 e s√E (10/01/2020) ` ø£s√Hê yÓ’s¡dt jÓTTø£ÿ ªJH√yéT d”¬ø«Hé‡μ # ̊XÊs¡T. iii) 11 e s√E (11/01/2020) ` #Ó’Hê ªyÓTT≥º yÓTT<ä{Ï ø£s√Hê u≤~Û‘·T&ç eTs¡D≤ìïμ <ÛäèMø£]+∫+~ iv) 31 e s√E (31/01/2020) ` ø£s√Hê yÓ’s¡dt eTìwæ ̋Àì ø£DC≤ ̋≤\ ̋ÀøÏ ACE-2, TMPRSS2 ]ôdbÕºsY‡ <ë«sê Á|üy ̊•düTÔ+~ nì ø£qT>=Hêïs¡T. v) 42 e s√E (11/02/2020) ` Á|ü|ü+#· Äs√>∑ ́ dü+düú Covid-19 nH ̊ HêeTø£s¡D+ # ̊dæ+~. vi) 76 e s√E (16/03/2020) ` ø=ìï ø£+ô| ̇\T yê ́øÏ‡Hé ù|òCŸ`1 Á≥j·T ̋Ÿ‡qT yÓTT<ä\T ô|{≤ºs¡T. vii) 78 e s√E (18/03/2020) ` WHO Solidarity Á≥j·T ̋ŸqT ÁbÕs¡+_Û+∫+~. Ç+<äT ̋À rÁeyÓTÆq (severe) Covid-19 e∫Ãq s√>∑T\ ̋À ª4μ $$<Ûä s¡ø±\ ∫øÏ‘·‡\T m ̋≤ |üì# ̊düTÔHêïjÓ÷ ‘Ó\TdüTø√e≥+ ø√dü+ á |ü]XÀ<Ûäq # ̊XÊs¡T. m) ¬s$T&ÓdæMsY _) ̋À|æqMsY / ]{ÀqMsY dæ) ̋À|æqMsY / ]{ÀqMsY‘√ bÕ≥T Ç+≥¬sŒ¤sêHé`;{≤. &ç) ôV’≤Á&Üø°‡ ø√¢s√øÏ«Hé ( ̋Òø£) ø√¢s√øÏ«Hé viii) 83 e s√E (23/03/2020) ` Äø ̆‡|òüsY¶ j·T÷ìe]‡{° 'Recovery Á≥j·T ̋ŸμqT ÁbÕs¡+_Û+∫+~. ix) 88 e s√E (28/03/2020) ` US FDA ø√¢s√øÏ«Hé, ôV’≤Á&Üø°‡ ø√¢s√øÏ«Hé\T ø√$&é s√>∑T\≈£î yê&=#·Ãì n‘· ́edüs¡ nqTeT‹ì∫Ã+~ (EUA) x) 112 e s√E (2/04/2020) ` s√– Ç+{Ï <ä>∑Zs¡ XÊ+|æ ̋Ÿ rdüTø=H ̊ $<Ûä+>± Covid-19 ìsê∆s¡D |üØø£å s¡÷|üø£\Œq. xi) 121 e s√E (01/05/2020) ` US FDA ª¬s$T&ÓdæMsYμ Ç+C...ø£åHé≈£î n‘· ́edüs¡ nqTeT‹ Ç∫Ã+~. xii) 130 e s√E (09/05/2020) ` yÓTT≥º yÓTT<ä{Ï ø√$&é`19 ªj·÷+{°»Hé |üØø£åμ≈£î nqTeT‹ xiii) 167 e s√E (15/06/2020) ` ôV’≤Á&Üø°‡ ø√¢s√øÏ«Hé ≈£î Ç∫Ãq n‘· ́edüs¡ nqTeT‹ì s¡<äT› # ̊XÊs¡T. (nqTeT‹ Ç∫Ãq 79 s√E\ ̋À Ä nqTeT‹ì s¡<äT›# ̊XÊs¡T) ¬s$T&ÓdæMsY ‘√ bÕ≥T Bìì yê&É≈£L&É<äì dü÷∫+#ês¡T. xiv) 168 e s√E (16/06/2020) ` Recovery Á≥j·T ̋Ÿ eTT+<ädüTÔ ]eP ́ Severe ø√$&é s√>∑T\ ̋À dæºsêsTT&é‡ eTs¡D≤\T ‘·–ZkÕÔsTT. xv) 188 e s√E (06/07/2020) ` 239 eT+~ ôd’+{ÏdüTº\T WHO ≈£î Á|üuÛÑT‘ê«\≈£î ø√$&é`19 yÓ’s¡dt msTTs√kÕ ̋Ÿ (Aerosol) <ë«sê ≈£L&Ü yê ́|æÔ ñ+≥T+<äì ãVæ≤s¡+>∑ ̋ÒK ÁyêXÊs¡T. -18- xvi) 236 e s√E (23/08/2020) ` US FDA ø£q« ̋Ÿôd+{Ÿ bÕ¢kÕàqT ø√$&é ∫øÏ‘·‡ ̋À yê&É{≤ìøÏ nqTeT‹#êÃs¡T. xvii) 244 e s√E (01/09/2020) ` NIH bÕ ́HÓ ̋Ÿ ªªø£q« ̋Ÿôd+{Ÿ bÕ¢kÕà yê&É{≤ìøÏ dü¬s’q Ä<Ûësê\T ̋Òeì #Ó|æŒ+~. xviii) 313 e s√E (09/11/2020) ` US FDA ôV’≤]düTÿ ø√$&é s√>∑T\ ̋À Monoclonal j·÷+{°u≤&û\T yê&É{≤ìøÏ n‘· ́edüs¡ nqTeT‹ Ç#êÃs¡T. xix) 336 e s√E (02/12/2020) ` Á|ü|ü+#·+ ̋À Á|ü»\≈£î ø√$&é yê ́øÏ‡Hé Çe«{≤ìøÏ yÓTT≥ºyÓTT<ä{Ï nqTeT‹ Ç∫Ãq < ̊X ̄+ U.K xx) 342 e s√E (08/12/2020) ` Á|ü»\≈£î ø√$&é yê ́øÏ‡H ̊wüHé U.K. ̋À yÓTT<ä\sTT ́+~. ***** ø√$&é s√>∑T\≈£î ∫øÏ‘·‡ ̋À eT]+‘· yÓTs¡T¬>’q eT+<äT\T n+<äTu≤≥T ̋ÀøÏ rdüT≈£îsêe&É+ ø√dü+ »s¡T>∑T‘·Tqï |ü]XÀ<Ûäq\T $$<Ûä <äX ̄\ ̋À ñHêïsTT. Ç$ düTe÷s¡T 610 ô|’H ̊. -19- 5. ø√$&é eTs¡D≤\T ‘·–Z+#·&É+ ̋À ªXÊÁd”Ôj·T ∫øÏ‘·‡μ bÕÁ‘· : ø=~›eT+~ ª∫øÏ‘ ̊‡ ̋Òì ø£s√Hê≈£î ∫øÏ‘·‡ ù|s¡T‘√μ ÄdüT|üÁ‘·T\T, Ä<ÛäTìø£ yÓ’<ä ́XÊÁdüÔ+ Á|ü»\qT yÓ÷dü+ # ̊düTÔHêïj·Tì ìsê<Ûës¡ Äs√|üD\T # ̊düTÔHêïs¡T. Bì ̋À yêdüÔyê\qT ‘Ó\TdüTø√e{≤ìøÏ nyÓT]ø±, Á_≥Hé ÄdüT|üÁ‘·T\ ̋À ø√$&é eTs¡D≤\ XÊ‘ê\qT |ü]o*+#ê*. ø√$&é e∫Ãq yÓTT<ä{À¢ (2020 e÷]Ã`@Á|æj·T ̋Ÿ HÓ\ ̋À) ÄdüT|üÁ‘·T\ ̋À »]–q ø√$&é eTs¡D≤\ XÊ‘êìøÏ, ‘·sê«‘· HÓ\\ ̋Àì eTs¡D≤\ XÊ‘êìøÏ >∑\ e ́‘ê ́kÕìï |ü]o*ùdÔ ª∫øÏ‘·‡μ mìï \ø£å\ eT+~ ÁbÕD≤\qT ø±bÕ&ç+<√ ne>∑‘·eTe⁄‘·T+~. A) nyÓT]ø± : i) q÷ ́j·÷sYÿ ̋Àì eT÷&ÉT {°∫+>¥ ÄdüT|üÁ‘·T\ ̋À 2020 e÷]Ã ̋À ø√$&é eTs¡D≤\ XÊ‘·+ 25.6% ñ+fÒ, 2020 Ä>∑düTº ̋À 7.6% øÏ ‘·–Z+~. 1 ii) nyÓT]ø± ̋À 31 sêÁcÕº\ ̋Àì 107 ÄdüT|üÁ‘·T\ ̋À 2020 e÷]Ã`@Á|æj·T ̋Ÿ HÓ\ ̋À ø√$&é eTs¡D≤\ dü>∑≥T 19.1% ñ+fÒ, 2020 ôdô|º+ãs¡T`nø√ºãs¡T ̋À 10.8%≈£î ‘·–Z+~. 1 iii) nyÓT]ø± ̋Àì 955 ÄdüT|üÁ‘·T\ ̋À 2020 »qe]`@Á|æj·T ̋Ÿ HÓ\\ ̋À ø√$&é eTs¡D≤\ dü>∑≥T 16.6% ñ+fÒ, 2020 y ̊T`pHé ̋À n~ 9.3% øÏ ‘·–Z+~. 2 B) Ç+>±¢+&é : i) Ç+>±¢+&é ̋Àì 247 ÄdüT|üÁ‘·T\ ̋À 2020 e÷]Ã 9e ‘ ̊B qT+&ç @Á|æj·T ̋Ÿ 26e ‘ ̊B es¡≈£î ø√$&é eTs¡D≤\T 32.3% ñ+&É>±, pHé 15e ‘ ̊B qT+&ç Ä>∑düTº 2e ‘ ̊B es¡≈£î n~ 16.4% XÊ‘êìøÏ ‘·–Z+~. 3 ii) Ç+>±¢+&é ̋À $$<Ûä |ü]XÀ<ÛäHê |üÁ‘ê\ ̋Àì 1,17,438 eT+~ s√>∑T\ & ̊{≤ Ä<Ûës¡+>± $X‚¢wæ+∫q |ü]XÀ<Ûäq ̋À ªª2020 e÷]Ã `y ̊T HÓ\ ̋À ÄdüT|üÁ‘·T\ ̋À ø√$&é eTs¡D≤\T 33`34% ñ+&É>±, ôdô|º+ãs¡T Hê{ÏøÏ 11`12% ‘·–Z+~. 4 iii) Ç+>±¢+&é ̋À ÁøÏ{Ïø£ ̋Ÿ>± ñqï s√>∑T\ eTs¡D≤\ XÊ‘·+ 2020 ` e÷]Ã ̋À ICU \ ̋À 42% ñ+&É>±, pHé 2020 ̋À n$ 19.6% øÏ ‘·–Z+~. n< ̊ düeTj·T+ ̋À High dependence Unit \ ̋À 28.4% qT+&ç 7.3% øÏ ‘·–Z+~. 5 1. Trends in Patient Characteristics and Covid-19: In Hospital Study in the United States during the Covid-19 Pandemic, Gregory et al, May-03-2021, JAMA. 2. Variation in US Hospital Mortality Rates for Patients Admitted with Covid-19 during the First 6 Months of the Pandemic. David et. al; April-2021, JAMA Internal Medicine. 3. Changes in In-Hospital Mortality In the First Wave of Covid-19: a Multicentre Prospective Observational Cohort Study using the WHO Clinical Characterisation protocol UK, Annemarie B Docherty et al; May-14-2021, The Lancet. 4. Changes in Covid-19 In-Hospital Mortality in Hospitalised Patients in England over the First Seven Months of the Pandemic: An Observation Study using Administrative Data : william.k.gray et. al; 30-April-2021. The Lance Regional Health - Europe 5. Improving Survival of Critical Care Patients with Coronavirus Disease 2019 in England: a National Cohort Study. March to June 2020. Crit.Care.Med.2020, 26 th October. -20- B) 2020 e÷]Ã`@Á|æ ̋Ÿ HÓ\\ ‘·sê«‘·, ÄdüT|üÁ‘·T\ ̋À ø√$&é eTs¡D≤\T ‘·>∑Z{≤ìøÏ eTTK ́ ø±s¡D≤\T i) ÄøÏ‡»Hé Ç# ̊Ã $wüj·T+ ̋À e÷s¡TŒ\T, Early >± ÄøÏ‡»Hé Çe«&É+ eT]j·TT HFNO, CAAP / BiPAP <ë«sê ÄøÏ‡»Hé n+~+#·&É+. ii) |ü]dæú‹ $wü$T+#·&ÜìøÏ eTT+<äT>± ÄdüT|üÁ‘·T\ ̋À # ̊s¡&É+. iii) s¡ø±Ôìï |ü\Ãã]# ̊ eT+<äT\T ` j·÷+{° ø=j·÷>∑T ́ ̋...+{Ÿ‡ yê&É≥+ (Relative Risk Re- duction of 30 day mortality-34%) iv) dæºsêsTT&é‡ yê&Éø£+ v) ¬s$T&ÓdæMsY (Bì e\q low mortality benefit ñHêï ≈£L&Ü, ÄdüT|üÁ‘·T\ ̋À ñqï s√E\ dü+K ́qT ‘·–Z+∫+~). * Ç+>±¢+&é ̋Àì |ü]XÀ<Ûäq\ ̋À ‘ ̊*+< ̊$T≥+fÒ ÄøÏ‡»Hé nedüs¡+ ñqï ø√$&é s√>∑T\T, ªªø√$&é \ø£åD≤\T e∫Ãq|üŒ{Ï qT+&ç ÄdüT|üÁ‹ ̋À # ̊πs düeTj·T+ ô|]π> ø=\~, eTs¡D≤\ dü+K ́ ≈£L&Ü ô|]–+~. \ø£åD≤\T e∫Ãq|üŒ{Ï qT+&ç ÄdüT|üÁ‹ ̋À # ̊s¡&É+ Ä\dü ́+ nsTTq Á|ü‹ ˇø£ÿ s√EøÏ eTs¡D+ dü+uÛÑ$+# ̊ ]dtÿ 1% ô|]–+~. nq>± mìï s√E\T Ä\dü ́+ nsTT‘ ̊ n+‘·>± eTs¡D≤\ ]dtÿ ô|s¡T>∑T‘·T+~.μμ >∑eTìø£ : * 2020 pHé ` Ä>∑wüßº\ ̋À U.K ̋À ÄdüT|üÁ‘·T\ ̋À # ̊]q ø√$&é s√>∑T\ ̋À dü>∑+ eT+~øÏ ÄøÏ‡»Hé nedüs¡y ̊T ̋Ò<äT. &Éj·÷u...{Ïdt eT]j·TT Ç‘·s¡ yê ́<ÛäT\T ñqï yê] ̋À Äj·÷ dü+ã+~Û‘· yê ́<ÛäT\≈£î ∫øÏ‘·‡ # ̊dæ ø£+Á{À ̋Ÿ ̋ÀøÏ rdüT≈£îsêe≥+ ≈£L&Ü eTs¡D≤\ dü+K ́ ‘·>∑Z{≤ìøÏ m+‘√ <√Vü≤<ä|ü&ç+~. vi) düe÷»+ ̋À e÷düTÿ\T <Ûä]+#·&É+ ô|s¡>∑≥+ e\q yÓ’s¡dt ÇHê≈£î ́\yéT (Inoculum) ‘·>∑Z≥+ eT]j·TT ø√$&é \ø£åD≤\T sê>±H ̊ ªª◊k ̨ ̋ÒwüHéμμqT Áb ̨‘·‡Væ≤+#·&É+ e\q n~ düe÷»+ yÓTT‘·Ô+ ̋À s√>∑ rÁe‘· ø£*–q yê] dü+K ́ô|’ Á|üuÛ≤e+ #·÷|æ+~. ÄdüT|üÁ‘·T\ ̋À ø√$&é eTs¡D≤\ dü+K ́ ‘·>∑Z&É+ nH ̊~ ªª‘·≈£îÿe s√>∑ rÁe‘· ñqï s√>∑T\ e\H√, ej·TdüT‡ ` *+>∑ ` Ç‘·s¡ yÓT&çø£ ̋Ÿ ø±s¡D≤\ ̋Àì e ́‘ê ́kÕ\ e\H√, ( ̋Òø£) j·÷<äè∫Ã¤ø£+>± pandemic y ̊yé ̋Àì e÷s¡TŒ\ e\H√ »]–+~ ø±<äT. ÇB |üP]Ô>± ∫øÏ‘·‡ ¬>’&é ̋...’Hé‡, ÄdüT|üÁ‹ ̋À n&çàwüHé Áùdº≥J, düe÷»+ ̋À yê ́~Û ìyês¡D #·s¡ ́\ e\q e÷Á‘·y ̊T kÕ<Ûä ́eTsTT ́+~. ìyês¡D #·s¡ ́\T, ∫øÏ‘ê‡ $<ÛëHê\ e\q ÄdüT|üÁ‘·T\ ̋À eTs¡D≤\ dü+K ́ m+‘· >∑D ̇j·T+>± ‘·–Z+<√, n< ̊ $$<Ûä < ̊XÊ\ eTs¡D≤\ dü+K ́ ̋À Á|ü‹ã+_Û+∫+~. ~.31`01`2021 es¡≈£î e÷Á‘·y ̊T eTs¡D≤\ XÊ‘êìï |ü]>∑D ̋ÀøÏ rdüTø√e&ÜìøÏ yê ́øÏ‡H ̊wüHé 10% ̋À|ü⁄ ñ+&É≥y ̊T ø±s¡D+. πødüT\ dü+K ́ 10 ¬s≥T¢ ô|]–Hê ∫øÏ‘·‡ eT]j·TT ìyês¡D #·s¡ ́\ e\H ̊ eTs¡D≤\ XÊ‘·+ ‘·–Z+~. 1. Ealty Initiation of Prophylactic Anticoagulation for Prevention of Coronavirus Disease 2019 Mortality in Patients Admitted to Hospital in the United States: Cohort Study. Christopher et. al, BMJ, 2021; 372:311/dol:10.1136/ bmj.n311 2. Retrospective Cohort Study of Admission Timing and Morality Following Covid-19 Infection in England. Alaa et al. BMJ open 2020;10;e042712.