Бастауыш сыныпта оқыту әдістемесі ______________________________ 1 No 6 (81) 2024 ҚАРАША ЖЕЛТОҚСАН БАСТАУ Ы Ш СЫНЫПТА ОҚЫТУ Ə Д І СТ Е М Е С І ҚҰРЫЛТАЙШЫ ЖК «Литера-НМИ» ------------------------------------------------------- Журнал Қазақстан Республикасының байланыс жəне ақпарат Министрлігі ақпарат жəне мұрағат комитетінде тіркеліп, тіркеу туралы No 11510-Ж куəлігі 10.03.2011 жылы Астана қаласында берілген. Журнал екі айда бір рет, 2011 жылдың қыркүйек айынан бастап қазақ тілінде шығады No 6 (81) 2024 ж. АҚЫЛДАСТАР АЛҚАСЫ: БЕСБАЕВА НАЗЫМ ЕСИМХАНҚЫЗЫ, «No 87 жалпы білім беретін мектеп» КММ қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі. Алматы қаласы ЕРНАЗАРОВА ГУЛЬМИРА КОШКАРБАЕВНА, Алматы қаласы білім басқармасының «No 104 жалпы білім беретін мектеп» КММ бастауыш сынып мұғалімі Журналға жарияланған материалдар редакцияның пікірін білдірмейді. Фактілер мен мәліметтердің дұрыстығына автор- лар жауапты. Қолжазба мен фотосуреттер қайтарылмайды. Жазылу индексі: Редакцияның мекен-жайы: 050010, Алматы қаласы Зенков көшесі, 13 «Форум» бизнес орталығы. Кеңсе 100/1 (қиылысы Жібек жолы көшесі, 50) WhatsApp 8 707 885 00 88 E-mail: Litera.nmi@mail.ru Редактор: Туребаева Г.А. Техникалық редатор: Сейлханов А.Ж. Корректор: Жиеншарова А. Басуға 23.12.2024 жылы қол қойылды. Пішімі 84х108 1 / 16 . Баспаханалық қағаз. Шартты баспа табағы 2,5. Таралымы 150 дана. Алматы қаласы 74388 Республикалық ғылыми-əдістемелік журнал Баяндама Исабекова А.К. Оқушылардың оқу сауаттылығын арттырудағы интербелсенді әдіс-тәсілдердің тиімділігі.....2 Әдістемелік нұсқаулық Джангазиева З.Ш. Бастауыш сынып оқушыларының денсаулық сақтау дағдыларын қалыптастыру жолдары....6 Нурмуханова К.Д. «Біртұтас тәрбие бағдарламасы» – ұлттық, адами құндылықтарға негізделген..........................8 Нуртемирова С.Т. Бастауыш сыныпта оқытудың жаңа технологияларын қолдану...........................................9 Рахметова А.Б. Мектеп жасына дейінгі балалардың тілдерін ұлттық ойын арқылы дамыту................................13 Салтанбаев Ж.К. Жасанды интеллект: оның мүмкіндіктері мен әлеуеті...........................................15 Авторлық бағдарлама Картбаева Г.О. Математика пәнінде мәтінді есептерді шығару жолдарын тиімді әдіс-тәсілдермен үйрету...........18 Жаратылыстану Тлегенова Р.К. Асқорыту жүйесі........................................19 Ана тілі Бекбаева Р.Х. Тасымал. Лағым..........................................24 Қазақ тілі Алибекова Г.Е. Жалқы және жалпы есімдер...................26 Әдебиеттік оқу Жумагалиева О.Р. Тәуелсіздік күні. Шәкәрім Құдайбердіұлы. «Бостандық таңы атты» ..........30 Маметқалиева Н. Шеберлер еліне саяхат........................33 Мерекелік салтанат Кожагалиева М.Е., Какимжанова А.А. Қош бол, бастауыш сынып.................................................36 _______________________________ Бастауыш сыныпта оқыту әдістемесі 2 Баяндама Аңдатпа. Бұл мақалада бастауыш сынып оқушыларының оқу сауаттылығын арттырудағы интербелсенді әдіс-тәсілдердің тиімділігі қарастырылған. Зерттеудің мақсаты: Бастауыш сыныпта көркем оқуға үйретудің басым мақсаты – бастау- ыш сынып оқушысының оқу сауаттылығын дамыту, өзін оқу әрекетін өзін-өзі тәрбиелеу құралы ретінде пайдалана алатын сауатты оқырман ретінде тану. Зерттеудің ғылыми және практикалық маңыздылығы: «Оқу сауаттылығы» тіркесі 1991 жылы халықаралық тестілеу контексінде пайда болды. PISA зерттеуінде «оқу сауаттылығы – адамның жазбаша мәтіндерді түсіну және пайдалану, олар туралы ойлану және өз мақсаттарына жету үшін оқумен айналысу қабілеті, білім деңгейін кеңейту. Олардың білімі мен мүмкіндіктерін, қоғамдық өмірге қатысуын қамтамасыз етеді». Мақалада халықаралық PISA зерттеуінде оқушылардың функционалдық сауаттылығы бағаланатын үш бағыттың бірі – оқу сауаттылығын арттыру үшін мәтінмен жұмыс істеудің тиімді жолдары талқыланады. Сауатты оқуды дамытудың әртүрлі әдістері мен мәтінмен жұмыс істеудің тиімді жолдары көрсетілген. Кілт сөздер: жалпы оқу сауаттылығы, тілдік дағдыны қалыптастыру, мәтінмен жұмыс, сыни тұрғыдан ойлау, қабылдау, күнделікті тыңдалым, тұтас мәтін, әдіс-тәсілдер. Кіріспе Мақаланың мақсаты : Күрделі кезеңдегі мәтіндердің схемасы мен дамуын түсіну, тұтас емес және тұтас мәтіндерді оқыту арқылы оқушыларға тілді меңгерту. Оқу сауаттылығын дамытудың тиімді жолдарын ұсыну. Әдіс-тәсілдері: ғылыми әдебиеттерге зейінін дамыту, ақыл-ой сауаттылығын дамыту әдісі. Зерттеу материалдары мен әдістері Оқушылардың оқуға психологиялық, жал- пы педагогикалық және жалпы ғылыми бейімділіктерін арттыра отырып, философиялық жүйе аясында және нақты ғылыми әдістеме деңгейінде, сабақта табыс пен табыстың мәдени үндестігі қолданылады. Ғылыми әдебиет білімін талдау, мәтінді талдау әдісі оңай жүргізілді. Жаңа халықтық педагогиканың дамуы. Ата- бабаларымыздың білімге қатысты мәтіндері ғасырлар бойы сан алуан екендігі жан-жақты қарастырылады. Балалардың сөздік қорын, тілін дамытуда қанатты сөздер, балаларға арналған өлең, әңгімелер, ертегілер, мәтіндік аңыз- әңгімелер, жұмбақтар, тіл, ертегілер сияқты мақал-мәтелдерді қайталау, гуманистік шешендік сөздер, жаңылтпаштарды жаттату арқылы жүргізіледі. Бұл оқушылардың дұрыс ойлауы- на гуманитарлық ой қосып, қиялымызға қанат бітіретін халқымыздың рухани танымы болмақ. Мәтінмен жұмыс істей білу, сөйлемдерді меңгеру маңызды. Шығармалардың мәтіндерін мұқият құрастыру маңызды деп есептеймін. Мектептегі білім мазмұнын жаңарту және оқу-тәрбие процесін жаңаша ұйымдастыру педагогикалық негіздерді тереңдетіп зерттеуді талап етеді. Бүгінгі таңда әлемдік қауымдастықтан лайықты орын алған еліміз үшін заман талабына сай өзіндік көзқарасы бар, білімді де білікті жас ұрпақты тәрбиелеу қажеттігі сөзсіз. Қазіргі заман балалардан функционалдық сауаттылықты талап етсе, соның бірі – оқу сауаттылығы. Оқу сауаттылығы: • ақпаратты іздеу; • мәтінді түсіндіру; • рефлексия мен бағалаудан тұрады. «Сауаттылық – мақсатқа жету, білім мен әлеуетті дамыту және қоғамға қатысу үшін жаз- баша мәтінді түсіну, пайдалану, көрсету және өңдеу». [1, PISA, 2009] ОҚУШЫЛАРДЫҢ ОҚУ САУАТТЫЛЫҒЫН АРТТЫРУДАҒЫ ИНТЕРБЕЛСЕНДІ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРДІҢ ТИІМДІЛІГІ ИСАБЕКОВА А. К., «Қарашілік орта мектебі, мектеке дейінгі шағын орталығымен» КММ бастауыш сынып мұғалімі, педагогика ғылымдарының магистрі. Жетісу облысы, Ақсу ауданы Бастауыш сыныпта оқыту әдістемесі ______________________________ 3 Ал, сауаттылық дегеніміз, қарапайым тілмен айтқанда, баланың оқыған ақпаратты толық игеріп, одан негізгі ойларды шығарып алуы [2, б. 4]. «Оқу сауаттылығы» түсінігін кеңейте отырып, біз мектептегі оқу әрекетінің негізгі түрі ретінде оқуға сүйену үшін бастауыш сынып оқушыларына мәтінмен толыққанды жұмыс істеуге қажетті арнайы оқу дағдыларын қалыптастыру ке- рек деп қорытынды жасауға болады. Қазіргі уақытта оқу сауаттылығын дамыту үшін әртүрлі технологияларды қолдануға болады. Осы технологиялардың бірі – оқу мен жазу арқылы оқушылардың сыни тұрғыдан ойлауын дамы- ту технологиясы, сонымен қатар білім беру мен оқытудың жаңа әдістері. Сыни тұрғыдан ойлау- ды дамыту технологиясының негізгі қағидалары топтық жұмыс, еркін ойлау, жазбаша және ауызша пікір алмасу, мәтіннің мәнін ашу, автор таңдаған сөздер мен сөз тіркестеріндегі ұғымдарды түсіну, өзара әрекеттесу. Оқу сауаттылығы оқуды түсінуден басталады және сөз мағынасын, грам- матикасын, тіл және мәтін құрылымын талдауды қамтиды. Академиялық сауаттылық тұрғысынан оқушылар мектепте нені оқып жатқанын, қандай мақсатпен оқып жатқанын білуі керек. Қазіргі уақытта оқу сауаттылығын дамыту үшін әртүрлі технологияларды қолдануға бо- лады. Түрлі жаңа технологиялар, әдіс-тәсілдер оқушылардың оқу сауаттылығын, оның ішінде мәтінмен сауатты жұмыс істеу қабілетін дамытудың бірден-бір құралы. «Бірге жиналу – бұл бастама, бірге қалу – бұл алға жылжу, ал бірге жұмыстану – бұл жетістік» деп Генри Форд атап көрсеткендей, оқушылардың оқу сауаттылығын қалыптастырудағы тиімді белсенді оқыту әдістерін күнделікті қазақ тілі және әдебиеттік оқу сабақтарында пайдаланып, олардың тиімділігін зерттеп жүрмін. 2-сынып оқушыларының бойындағы функционалдық сауаттылық пен өмірге қажетті құзырлықтар жиынтығын дамытуға басты назар аудара баста- дым. Оқу сауаттылығы әртүрлі мәтіндерден ақпаратты тауып алу, әдеби, ғылыми және рес- ми мәтіндермен жұмыс істей білу, мәтіндегі ақпаратты түсініп, адекватты түрде бағалай білуді қамтиды. Бұл мәтінді мұқият оқып, талдау арқылы мән-мағынасын түсінуге бағытталған. Адам шы- нымен ойланып оқығанда, оның қиялы сөзсіз жұмыс істейді және ол өзінің ішкі бейнелерімен белсенді әрекеттесе алады. Бала мәтінмен жұмыс істеуді үйренсе, ауызша сөйлеу дамиды және дамудың келесі маңызды кезеңі ретінде жазбаша сөйлеу дамиды. Диаграммалар, суреттер, карталар, кестелер, графиктер түріндегі визуалды бейнелерді пай- далану арқылы оқушыларға «Мәтін» түсінігін кеңінен түсіндіруге болады. Әрбір оқушы мәтіндерді тұтас (визуалды бейнесіз) және тегіс емес (визуалды бейнелермен) деп бөлінетіндігін түсінуі және ажырата алуы үшін тұтас мәтіндердің түрлері және толық емес мәтіннің түрлерімен та- ныстыратын кестені пайдаландым. Оқушылардың оқу сауаттылығын дамыту- дың мақсаты мен міндеттерін белгіледім: – оқыту мақсатына тоқтала отырып, ойларын айта білуге жетелеу; – мәтінмен жұмыс жасау дағдыларын жетілдіру; – мәтіннің мазмұнына сай сұрақ қоя білуге үйрету; – берілген жоғары-төмен дәрежелі сұрақтарға жауап берулерін қамтамасыз ету; – мәтіннен негізгі идеяны таба білу; – мәтінге сүйеніп диалог құрастыра білуге дағдыландыру; – мәтіннен түсінгеніне сүйеніп, ой қорыта білуге дағдыландыру. Сауаттылықты арттырудың түрлі жолдары бар: біріншіден, мәтіннің қарапайым бірліктеріне назар аудару керек: сөз, сөйлем, абзац; екіншіден, мәтіннің құрылымын және оның логикалық бай- ланыстарын талдамай, мәтінді түсініп, түсіндіру мүмкін емес. Оларды бекіту арқылы студент жоспарларды, тезистерді, рефераттарды, сыз- балар мен кестелерді құрастыруды үйренеді; үшіншіден, мәтінді түсіну көптеген мәселелерді шешеді деп айта аламыз. Оқушыға сұрақ қою арқылы мәтінмен (автор- мен) диалог жүргізуге үйренеді. Дамыған оқушы екі топтағы дағдыларға ие болуы керек: – толығымен мәтінге негізделген, мәтіннен қажетті ақпарат алу және оның негізінде қарапайым пайымдаулар құру дағдылары; – ақпаратты табу және қарапайым қоры- тындыларды тұжырымдай алу қабілеті; – мәтінде нақты берілген ақпаратты таба алу; – мәтін негізінде қарапайым қорытынды жа- сау; оқылған нәрсе туралы өз ой-пікірлеріне негізделген дағдылар; – оқырманның өз білімінің контекстінде мәтіндік ақпаратты біріктіру, түсіндіру және бағалау; _______________________________ Бастауыш сыныпта оқыту әдістемесі 4 – автор тікелей айтпаған байланыстарды ор- нату; – мәтіннің жалпы идеясымен байланыстырып түсіндіру. Өз сабақтарымда жүргізетін мәтінмен жұмыс үш кезеңнен тұрады. Олар: І кезең. Оқуға дейінгі мәтінмен жұмыс Антиципация (алдын алу, алдағы оқуды болжау). Мәтіннің мағыналық, тақырыптық, эмоциялық бағыттылығын анықтау, оның кейіп- керлерін анықтау, шығарманың атауы, автордың аты, негізгі сөздер, оқырман тәжірибесіне сүйенген иллюстрацияның алдыңғы мәтіні бой- ынша бөлу. Оқушылардың жұмысқа дайындығын ескере отырып, сабақтың мақсатын қою. Бастау- ыш сынып оқушыларының сабақтың мақсатын қою дағдысын қалыптастыруда тиімді әдістердің бірі “Тоңазытқыш” әдісі. Мәтіндегі автордың айтқысы келген ойды, негізгі идеяны анықтау. Бұл сабақтың барысында келесі интербелсенді оқыту әдістерінің тиімділігін айтуға бола- ды. Мәтіннен алған түсінігін жинақтау, өзге оқушылардың пікірін тыңдау және есте сақтау дағдыларын жетілдіруде «Қар кесегі» әдісі өте тиімді болды. Қар кесегі берілген оқушылар қолындағы қар кесегін келесі оқушыға ұсына отырып қара сөз мазмұнын айтуды бір сөйлеммен бастады, екінші оқушы алғашқыны қайталап, өзі бір сөйлеммен жалғады. Осылайша қайталанып, мазмұны қар кесектерінің үйіндісі арқылы құралды. Келесі бір стратегия – «Егер, онда, өйткені» әдісі. Мұндағы мақсат – оқушыларды мәтіндегі негізгі ойды өз пікірімен сабақтастыра алуына, ой қорытуына жағдай жасау. Кейіпкерлер Қайрат, Ақыл, Жүрек, Ғылымның іс-әрекетін талдау арқылы олардың өмірде алатын орнын анықтады. Оқушы мәтінде берілген ойды сұрыптап, қорыта алды. Жалпы осы әдісті қолдану барысын- да оқушылардың белсенділігі жоғары екені байқалды. II кезең. Оқу кезінде мәтінмен жұмыс. Мәтінді бастапқы оқу. Мәтіннің ерек- шеліктеріне, бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне және жеке мүмкіндіктеріне қарай (мұғалімнің таңдауы бойынша) сабақта өз бетінше оқу немесе оқу-тыңдау, немесе аралас оқу арқылы жүргізіледі. Оқушылардың бастапқы болжамдарының оқылған мәтіннің мазмұны мен эмоционалдық бояуына сәйкестігін анықтау. Мәтінді қайта оқу. Баяу «ойланып» қайта оқу (барлық мәтін немесе оның жекелеген фрагменттері). Мәтінді талдау (тәсілдер: мәтін арқылы автор- мен диалог, түсініктеме оқу, оқылған әңгімелесу, негізгі сөздерді, сөйлемдерді, абзацтарды, мағыналық бөліктерді және т.б. бөлу). Әрбір мағыналық бөлімге нақтылау мәселесін қою. Мәтін мазмұны бойынша әңгіме. Оқылған- дарды жалпылау. Жалпылама сұрақтарды мәтінге қою. Мәтіннің жекелеген фрагменттеріне жүгіну (қажет болған жағдайда). Сондай-ақ, мәтіннен алған түсінігін қорыту, өмірмен байланыстыру, дәлелдеуді қажет ететін «Фишбоун» әдісімен жұмыстануда оқушылар берілген балық қаңқасына қара сөзден про- блеманы, оның туындау себептерін анықтады, дәлелдерін келтірді, қорытынды жасады. Негізгі проблема мен қорытындыны оқушылар топта бірлесіп анықтады. Мысалы, оқушылар «Ақыл басқарғысы келді, себебі ол өмірдегі барлық нәрсені білетін де, ойлап табатын да өзі, онсыз жақсы мен жа- манды ажырата алмайтынын, ғылым мен білімді де үйрене алмайтынын алға тартты» деп бір себебін атап көрсетуде мәтіндегі ойды түсінгендігін көрсете білді. Нәтижесінде, бұл әдісті оқушылардың оқу сауаттылығын арттыруда, түрлі мәтіндерге талдау жасауда қолданудың тиімді екеніне көз жеткіздік. III кезең. Оқылғаннан кейін мәтінмен жұмыс 1. Мәтін бойынша тұжырымдамалық (мағыналық) әңгіме. Оқылған тақырыпты ұжымдық талқылау, пікірталас. Шығарманың авторлық ұстанымымен оқырман интерпретация- сының (түсіндірмелердің, бағалардың) ара- қатынасы. Мәтіннің негізгі идеясын немесе оның басты мәндерінің жиынтығын анықтау және тұжырымдау. 2. Жазушымен танысу. Жазушы туралы әңгіме. Жазушының жеке басы туралы әңгіме. Оқулық материалдарымен, қосымша көздермен жұмыс. 3. Тақырып, иллюстрациялармен жұмыс. Тақырып мағынасын талқылау. Оқушылардың дайын иллюстрацияларға үндеуі. Суретшінің көзқарасының оқырман көрінісімен арақатынасы. Оқушылардың оқырман іс-әрекетінің қандай да бір саласына сүйенетін шығармашылық тапсыр- малар (эмоциялар, қиял, мазмұнды ұғыну, көркем форма). «Егер, онда, өйткені» , «Эссе», «Топтық жоба қорғау», «Жуан-жіңішке сұрақтар», Бастауыш сыныпта оқыту әдістемесі ______________________________ 5 «Ирек», «Ішке-сыртқа», «Аквариум» әдістері арқылы мәтінмен жұмысты түрлендіре оты- рып, оқушылардың сыни тұрғыдан ойлау дамы- тамыз. Бүгінгі таңда бастауыш мектепте білім берудің іс-әрекеттік, практикалық мазмұнына, іс-әрекеттің нақты әдістеріне, алған білімдері мен дағдыларын өмірлік жағдаяттарда қолдануларына түрткі боламыз. Сондықтан проблемалық диалогтік оқыту технологиясы кең тарады, ол кез келген қолданыстағы оқыту бағдарламаларымен жұмыс істеу кезінде қолданылады. Оқушылар өз ойларын еркін жеткізуге мүмкіндік алады. Проблемалық диалогтік оқыту, менің ойымша, оқыту мен тәрбиелеудегі жүйелі белсенділікті жүзеге асыруға мүмкіндік беретін тиімді технологиялардың бірі. Сонымен қатар, бұл технологияны басқа технологиялармен және әдістермен біріктіретін болса, бұл тиімділікті арттыруға болады. Проблемалық диалогтық оқытуды дифференциалды және жеке оқыту тәсілімен ұштастыра қолданамын. Көбінесе қабілетті және ынталы оқушыларға тереңдетілген тапсырмалар беріледі, ал олардың жұмысының нәтижелері сыныптағы басқа балалардың іс- әрекетін ұйымдастырудың бастапқы нүктесіне айналады. Әрине, сабақта және сабақтан тыс жұмыста проблемалық диалогты ұйымдастыру рефлексиямен байланысты болуы керек, өйткені оқушы өзінің оқу және сабақтан тыс іс-әрекетінің нәтижелерін жазып алуды үйренуі керек. Тек осы жағдайда ғана проблемалық-диалогтік оқыту технологиясын қолданудың жоғары тиімділігі туралы айтуға болады. Кітап оқу – қоғам мәдениетінің құрамдас элементі, білім беру, тәрбиелеу және тұлғаны дамыту құралы. [7] Кітап оқу эмоционалдық және құндылық қатынастардың қалыптасуына әсер етеді, баланың жеке тәжірибесі мен интеллектін байытады. Бастауыш мектептерде оқу сапасын арттырудың бір нұсқасы оқуды оқытуды мақсатты басқару бо- лып табылады. Оқу тиімді болуы үшін балаңызға кітапты қалай пайдалану керектігін үйрету маңызды. Мұғалімнің міндеті – балалардың мәтінге енгізілген барлық ақпаратты толық, терең қабылдауын ұйымдастыру, автор салған суреттерді елестетуге көмектесу, автор мен кейіпкерлердің сезімдеріне эмоционалды түрде жауап беру, автордың ойын түсіну, ойланып, мүмкіндігінше мұның бәрі бізге, оқырмандарға, сөз өнерпаздарына қалай жеткізетінін көру. Басқаша айтқанда, оқу дағдыларын дамыту, олардың негізгілері: – шығарма авторы салған суретті елестету қабілеті; – кейіпкерлер мен авторға эмпатия жасау; – шығарманың негізгі идеясын түсіну; – позицияңызды түсініп, оны ауызша немесе жазбаша сөйлеу түрінде жеткізу. Бұл технологияның оқушыға дайын білімді берудің дәстүрлі технологиясынан күрт айырмашылығы бар. Сабақты балалардың зерт- теу жұмысын сабақтың негізгі мәселесінің шешімін өздері «анықтайтын» және жаңа жағдайда қалай әрекет ету керектігін түсіндіре алатындай етіп ұйымдастырамын. Шығармамен жұмыс істеу процесі – бұл оқушылардың – мұғалім – автордың сызбасы бойын- ша жалпылау, іздеу және шындықты ашу, ынтымақтастық. Оқушының сабақтағы жұмысы – зерттеушілік, ал мұғалімнің рөлі оқушылардың осы белсенді, танымдық іс-әрекетін «бағыттау» үшін барған сайын төмендейді. Сондай ақ сабақта жиі пайдаланып жүрген «Тоқтап оқу» әдісі. Оны жүзеге асыруға арналған материал баяндау мәтіні қызметін атқарады. Бұл әдіс арқылы оқушының өзіндік көзқарасы қалыптасады, оқу сауаттылығы дамиды. Сабақтың бастапқы кезеңінде оқушылар мәтіннің тақырыбын «Болжау ағашы» әдісі бой- ынша шығарманың не туралы болатындығын бол- жайды, анықтайды. Сабақтың негізгі бөлімінде мәтін бөліктерге бөлініп оқылады. Әрбір фрагментті оқығаннан кейін оқушылар сюжетті одан әрі дамыту туралы болжамдар жасайды. Бұл стратегия бастауыш сынып оқушыларына басқа адамның көзқарасына ілтипатпен қарауды және егер ол жеткілікті дәлелсіз болса немесе дәлелдер негізсіз болып шықса, өзін сабырлы түрде қабылдауға көмектеседі. Жаңа материалмен таныстыру кезінде «Сауал- намамен жұмыс» әдісі қолданылады. Оқулықпен өзіндік жұмыс кезеңі. Балаларға мәтін бойынша сұрақтар қойылады, оларға жауап табу керек. Сонымен қатар, сұрақтар мен жауап- тар тек тікелей түрде емес, сонымен қатар жанама түрде де беріледі, талдау мен пайымдауды қажет етеді, өз тәжірибесіне сүйенеді. Тәуелсіз іздеуден кейін табылған жауаптардың дұрыстығы мен дұрыстығын фронтальды тексеру қажет, ал артық жауаптар сүзгіден өткізіледі. [8] Қорытындылай келе, оқушылардың оқу сауаттылығын қалыптастыруда мәтінмен сауат- ты жұмыс істеуге әкелетін интерактивті әдістерді дұрыс және сауатты пайдалана білу әрбір мұғалімнің міндеті екенін атап өтеміз. Сондықтан заман ағымына ілесе отырып, түрлі жаңа техно- логияларды меңгеру және интерактивті оқыту стратегияларын қолдану арқылы ғана жақсы нәтижеге, мақсатқа жетуге болады. _______________________________ Бастауыш сыныпта оқыту әдістемесі 6 ӘДЕБИЕТ 1. PISA халықаралық зерттеулер: Қазақстандағы PISA-2009 халықаралық зерттеулер қорытындысы бойынша ұлттық есеп [Электронды ресурс] 2. Мұғалімге арналған нұсқаулық. «Назарба- ев Зияткерлік мектептері» ДББҰ Педагогикалық шеберлік орталығы, Астана, 2015 ж. 3. Қазақстан Республикасында орта білім мазмұнын жаңарту шеңберінде бастауыш, негізгі орта және жалып орта білім беру аясында «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәні бойынша педагогика кадрларының арт- тыру курсының бағдарламасы. Мұғалімге арналған Әдістемелік нұсқаулық нұсқаулық. – Педагогикалық шеберлік орталығы, – 2016 ж. 4. Бітібаева Қ. Тіл дамыту жұмыстарын жүргізу, Алматы, 2005 5. «Егемен Қазақстан» газеті 2009 ж 30 мамыр... 2003 ж 28 қазан, – 6 бет 6. «Қазақстан» ұлттық энциклопедия. Бас ред. Б.Аяған. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» бас редакциясы, 2004. – 696 б. 6-т. 7. «Таным» журналы 18 қаңтар 2011 жыл, 10 қараша – 2010 жыл 8. «Жас өркен» журналы. 2024 жыл. – наурыз айы Тәуелсіздік туын берік көтерген еліміздің білім беру жүйесіндегі жаңа бағыт, тың көзқарас бүгінгі таңда оқушылармен жұмыстың белсенді әрекеттерін жүргізуді көздейді. Өзіндік өмір өрнегін жасай алатын, өзіндік даму арна- сын белгілеп, өмірдің қиыр көкжиегіне батыл қадам басатын бүгінгі бәсекенің қатал заңына икемді ұрпақтың тұғыры мектептен басталады. Оқушыларды дамыту, қалыптастыру мақсатында жасалған кез келген іс-әрекет олардың бойында білім мен еңбектің қалыптасуына негіз болады. Білім мен еңбектің дағдылы, тұрақты үндесуі үшін денсаулықтың адам өмірінде маңызы зор. Оқушылардың денсаулық сақтау дағдыларына аса ыждаһаттылықпен мән беру – бүгінгі әлемдік пандемия кезінде де зор рөл атқарататынын көрсетіп отыр. Тұлғаның бойында дарын мен қабілеттің ашылуына мүмкіндік беретін денсаулық дағдыларын кішкентайдан тәрбиелеу жүйелі салауатты өмір салтының кепілі болары анық. Бала бойына рухани таныммен қатар өзге де құндылықтарды, өзі және қоршаған ортадағы адамдардың денсаулығын сақтау, спортқа қызығушылық сияқты әдеттерді мотивтендіру бұл дағдыны қалыптастырудағы басты талап бо- лып саналады. Бүгінгі таңдағы білім ғылым мекемелеріндегі басты ерекшелік те оқушының салауатты өмір салтын ұстануға, денсаулығын сақтауға, қоршаған ортасын таза ұстауға және жоғары, сапалы білім алып, сол білімді келешектегі өмірінде пайдалана білуге тәрбиелеу және денсаулыққа көзқарасының қалыптасуына бағытталып отыр. Бұл туралы «Қазақстан – 2050» стратегиясында: «Мектептегі оқушы денсаулығын сақтау мен қалыптастырудың басты мақсаты: оқушылардың психологиялық, дене-қимыл әрекеттерінің мүмкіндіктері мен жас ерекшеліктерін ескеріп, гигиеналық ұғымды, салауатты өмір салтының уәждамаларын, жеке бас тазалығын жете түсіндіру; олардың мінез- құлқында белгілі гигиеналық тұрақтылықты қалыптастыру, өзіне-өзі қызмет ету, денсаулығын сақтау, нығайту, мәдени-гигиеналық мінез-құлық дағдыларын қалыптастыру болып табылады» деп айқын көрсетілген. [1] Оқу тәрбие жұмысына денсаулық сақтау тех- нологиялары белсенді енгізілуде, себебі қазіргі таңдағы оқушының бойындағы тез шаршау белгілері, әртүрлі әлсіздіктер, физиологиялық- психоэмоциялық жүктемелер, сабақ үрдісінде оқушының денсаулығына ерекше мән беруді көздейді. Бастауыш сынып оқушыларының денсаулық дағдыларын қалыптастыруда белсенді әдістердің көмегі зор. Сол әдістердің негізгі бағыттарына тоқталып өтсем: оқушы қатысатын спорт үйірмелері, сабақтан тыс уақытта қатысатын спорттық секцияларға қатысуды жүйелеу; БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ДАҒДЫЛАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖОЛДАРЫ ДЖАНГАЗИЕВА ЗАУРЕШ ШАДЕНОВНА, «Көкіл» мектеп-колледжінің бастауыш сынып мұғалімі. Алматы қаласы, Медеу ауданы Бастауыш сыныпта оқыту әдістемесі ______________________________ 7 денсаулық әліппесін үйрету (дене тазалығы, жеке гигиена); сабақ арасындағы физминуткалар, сергіту жаттығулары; оқушының дұрыс тамақтануы (витаминді тамақтану, дәрігерлік гигиеналық талаптарды білуі); денсаулық технологиясы (медицина қызметкерімен бірлескен салауатты сабақтар). Осы бағыттарды ұйымдастыруда мұғалімнің ерекше саяси сауаттылығы да ықпал ететінін ескеруіміз қажет. Бастауыш сынып ұстазы ретінде көзқарасым, кез-келген ұстаз соңғы денсаулық сақтау саласындағы жаңалықтарды біле отырып, денсаулық диктанттарын жазғызып, салауатты өмір салтын құруға бағытталған өнеге сабақтарында медицина қызметкерлерімен кездесу өткізу арқылы денсаулық дағдысына бағытталған білімді оқушыларға сіңіретіні сөзсіз. Дене тәрбиесі сабағы арқылы, спорттық іс-шаралар, әр түрлі физкультпаузалар, емдік дене шынықтыру, таңертенгілік гимнастика, би- терапиясы, ән-терапиясы т.б. яғни дене тәрбиесі құралдарымен денсаулық сақтауды ұйымдастыру да мұғалімнің шеберлігімен астасып жатады. Бала – жан-жүрегіміздің айнасы, көзіміздің нұры, көңіліміздің шуағы. Бала жанының бағбаны атанып, нұр шуағына бөлейтін тұлға болып қалыптасуға үлесімізді қосу үшін оқушыны өмірге дайындауымыз керек. Бұл өз кезегінде функ- ционалды сауаттылықпен үндеседі. Оқушыны алған білімдері арқылы өмір сүруге дайындау осы денсаулық технологиясы арқылы жүзеге асады. «Денсаулық технологиясы» деген жеке дара әдіс-тәсілдер кешені жоқ. Бұл әдістемелік тұрғыдан тәрбиемен байланысатын оқушы бойы- на денсаулық мәдениетін қалыптастыруға бағыт- талған кешенді шаралар. Бұл шаралар қазіргі пандемия кезінде де дүркін-дүркін көтерілуі тиіс. Оқушы бір сөзбен айтқан денсаулық эксперті болып мектепте қалыптасса да артық етпейді. Дұрыс тамақтану, «иммунитеттің жетпіс пай- ызы ішекте деген сияқты, кез-келген тамақты жеу арқылы ағзамызды қоқысқа айналдырмау керекпіз» деген қарапайым тамақтану ережелерін білуі тиіс. Қоғамдағы белең алып бара жатқан қант диабеті, семіздік сияқты аурулардың бастау көзі – дұрыс тамақтану режимінің бұзылуынан екенін кішкентайынан біліп өссе, үлкен сабақ болары анық. Сандық білім ресурстарын пайда- лана отырып, денсаулық эксперттерінің онлайн сабақтарын да оқушыларға көрсету арқылы бала ұғымына, түсінігіне денсаулық туралы бағдар бе- руге болады. Бала денсаулығы жоғары ең басты құндылықтың бірі. Бастауыш сыныптар да оқушылар эмоционал- ды сезімдерге бейім, тез әсерленгіш. Сабақтағы оқушының жоғары жұмыс қабілетін сақтау үшін сабақ жүргізудегі уақытты тиімді пайдалану ке- рек. Сабақ мұғалімнің шығармашылық алаңы болғандықтан, неғұрлым біртекті, монотонды болуына жол бермей, оқушылардың қажуына ұластырмау керек. Бірінші кезекте бастауыш сынып оқушыларының тежелу жылдам бола- ды. Оның үстіне бастауыш сыныпта оқыту сезім арқылы, оларға оқытудың көрнекілік арқылы жүйесі әсер етеді. Сабақта техникалық оқыту құралдарын пайдалану жұмыс қабілеттіліктің оптималды кезеңін ұзартады. Сондай-ақ оқушы мен мұғалімнің диалогына құрылған сабақтар да оқушылардың шаршау сезімін туғызбайды. Сыныптағы температура мен салыстырмалы ылғалдылық та қалыпты жағдайдан жоғарылап жатса, оқушының терморегуляторлық үрдістеріне қажуы мен жұмыс қабілеттілігінің төмендеуіне әкеліп соғады. Осы себепті де температура мен ауаның ылғалдылығын үнемі бақылап отыру да мұғалімнің назарына алынуы тиіс. Қорытындылай келе, оқушылардың денсаулық дағдыларын да- мыту барысында жеке гигиеналық талаптардан бастап, сабақ арасындағы уақыт динамикасына дейін созылатын арадағы іс әрекеттердің барлығы денсаулықтың бала дамуындағы маңызды екенін көрсетіп отыр. Бүгінгі күні бұл тақырыптың өте актуалді екендігі баршаға аян. Мемлекеттің қауіпсіздігі мен әл-ауқатын көрсететін бүгінгі саналы жас ұрпақты өмірге бейімдеп, денсаулық дағдылары мен біліктерін қалыптастыру арқылы зайырлы сау ұлттың болашағын тәрбиелейміз. Ата-ана, ұстаз, оқушы арасындағы үндестікпен жас ұрпақтың дені сау ұрпақ болуына ықпал етеміз. ӘДЕБИЕТ 1. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан-2050» стратегия- сы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауы. Астана, 2012 ж. 2. Сыздықова Ғ.С. Бала денсаулығына әсер етуші факторлардың әсері. // Қазіргі за- ман жағдайында денсаулық сақтаудың білім беру кеңістігін қалыптастыру. Республикалық ғылыми-практикалық конференцияның матери- алдары. – Шымкент: Асқаралы, 2007, – 296 б. 3. Әлімжанова Г. Салауатты өмір салтын ұстау. // Бастауыш мектеп, No 2-2004. _______________________________ Бастауыш сыныпта оқыту әдістемесі 8 Тәрбие – ұрпақты биік мұратқа жетелейтін са- палы білімнің тұғыры. Ұлттық құндылықтармен сусындап өскен ұрпақ ұлағатты болмақ. Дәл осы өскелең ұрпағымыз ұлттың сапасын құрайды. Сондықтан да қадір-қасиет, ар-намыс, адалдық, патриотизм, жауапкершілік, әдептілік, мейірімділік, сүйіспеншілік, үлкенге ізет, кішіге құрмет сияқты қасиеттерге ие шығармашыл оқушыны тәрбиелеу маңызды. Міне, сондықтан Ұлттық құрылтайдың отырысында Мемлекет бас- шысы білім беру саласына қатысты бірқатар негізгі міндеттерге тоқталған болатын. «Ұлттық тәрбие – ел болашағы» тәрбиесінің тұжырымдамалық негіздері енгізіліп жатыр. Жаңа оқу жылынан бастап 2023-2025 жылдарға арналған Біртұтас тәрбие бағдарламасы іске асырылуда. Бұл құжат жалпы адамзаттық және ұлттық құндылықтар негізінде өскелең ұрпақты тәрбиелеу сапасын арттыруға бағытталған. Осы ретте Қазақстан Республикасы Оқу- ағарту министрлігі әзірлеген «Біртұтас тәрбие бағдарламасы» бойынша 07.09.2023 жылы түсіндірме және талқылау жұмыстары, мектепте жүйелі түрде жүргізіліп отырады. Аталған іс шара бойынша Талдықорған қаласы Ш.Уалиханов атындағы No 10 орта мектеп-гимназиясы тұрақты түрде тәрбие сағаттарын жүйелі түрде, жүргізіп, осы бағыттағы өткізілген іс-шараларға мектеп директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасар- лары қатысып, оқушыларды жігерлендіріп оты- рады. Тәрбие мазмұнын айқындауда әзірленген «Біртұтас тәрбие бағдарламасы» туралы мектептің тәрбие орынбасары Ғалия Берікқалиқызы ұлттық құндылықтарды негізге ала отырып, мектеп оқушыларының бірлігін нығайтуға, әділетті қоғам құруға білімді, адал ұрпақты тәрбиелеу басты мақсат. Біздің қоғам өзгерісті біреуден мадақ есту үшін емес, ең алдымен, өзі үшін жасауға тиіс. Мұны елдің ертеңі, ұрпақтың болашағы жарқын болуы үшін қолға алуымыз ке- рек. Кездесу оқыту семинар соңында сұрақ-жауап, пікір алмасу мен талқылау болды. Бағдарламамен мектеп қабырғасында шығармашылық топтармен талқылау жүргізу ұсынылды. Өскелең жас ұрпақты рухани-адамгершілік қасиетке баулу, тәрбиелеу – барлық кезеңде өзекті. Біздің келешегіміз – жас ұрпақ, ал ұрпақ тәрбиесі адамзаттың мәңгілік тақырыбы. Ел ертеңі болар бүгінгі балалар мен жасөспірімдерді тәрбиелеу, әлеуметтік тұрғыдан барынша қамтамасыз ету, толыққанды білім алуына жағдай жасау, олардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау Қазақ елінің ұлттық саясатының басты бағыттарының бірі. Тәрбие мен оқыту өзара тығыз байланысты, бір бірінен бөліп алуға болмайтын біртұтас процесс. Білім беру ұйымдарындағы тәрбие пән мазмұны, сынып сағаттарының және мектептен, сыныптан тыс қосымша білім беру мазмұны арқылы жүзеге асады. Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы қасиетті Түркістан қаласы, Түркі елінің шаңырағында өткізілген «Әділетті Қазақстан – Адал азамат» атты ІІ Ұлттық құрылтайда сөйлеген сөзінде: «Адал азаматқа тән қасиеттер әрбір жастың бойы- нан табылуы керек, ұрпақтың бойында жаман әдет болса, бұл үлкендердің кінәсі» – дей келе, Әділетті Қазақстанды құру үшін бүкіл қоғам бо- лып жұмылу керектігін, ең бастысы, әр азаматтың сана-сезімі жаңғыруы қажеттігін, халқымыздың дүниетанымы және өмірлік ұстанымдары өзгеруге тиіс екендігін; әйтпесе, басқа реформаның бәрі бекер болатындығын нақты атап өтті. «Біртұтас тәрбие бағдарламасы» – ұлттық, адами құндылықтарға негізделген. Бұл құжатта білім беру ұйымдарындағы тәрбие жұмысын толыққанды жүзеге асыру үшін білім алушылардың бойында қалыптастырылуы тиіс құндылықтар мен тәрбиенің мақсаты, міндеттері айқындалады. Жалпы адамзаттық және ұлттық құндылықтарды бойына сіңірген, әлемдік озық «БІРТҰТАС ТӘРБИЕ БАҒДАРЛАМАСЫ» – ҰЛТТЫҚ, АДАМИ ҚҰНДЫЛЫҚТАРҒА НЕГІЗДЕЛГЕН НУРМУХАНОВА КАРАКАТ ДОСКЕНОВНА, Жетісу облысы білім басқармасының Талдықорған қаласы бойынша білім бөлімі мемлекеттік мекемесінің «Ш. Уәлиханов атындағы No 10 мектеп-гимназиясы» бастауыш сынып мұғалімі Бастауыш сыныпта оқыту әдістемесі ______________________________ 9 білімді игерген саналы азаматты тәрбиелеу мақсаты көзделеді. «Біртұтас тәрбие бағдарламасының» мақсаты: Жалпы адамзаттық және ұлттық құндылықтарды бойына сіңірген еңбекқор, адал, саналы, жасампаз оқушы тәрбиелеу. Міндеттері: Ата-ананың өсиетін тыңдауға, отбасы татулығы мен берекесін қадірлеуге, перзенттік парызын өтеуге тәрбиелеу. Мектебіміздің тәрбие жұмысының маз- мұнында ұлттық мүдде, ар-ұят, талап сияқты құндылықтар көрініс табуы жалпыадамзаттық және ұлттық құндылықтар тұла бойына шоғырланған жеке тұлға тәрбиелеу мақсатында оқушыларға тәрбие процесін ұйымдастырудың ерекшеліктері мен тиімділігін арттырудың жол- дары бойынша, түрлі іс-шаралар, ата-аналармен бірлескен, дөңгелек үстелдер, тәрбие сағаттары, мектебімізде жүйелі түрде жүргізіліп отырады. Бала дамуының ең шарықтау шегі – бұл тіл мен ойдың шығармашылығы. Л. Выготский «Адам ұрпағымен мың жасайды» – дейді халқымыз. Ұрпақ жалғастығымен адамзат бала- сы мың емес миллиондаған жылдар жасап келеді. Жақсылыққа бастайтын жарық жұлдыз – оқу. Қазіргі мектеп мұғалімдерінің алдында тұрған басты міндет оқушылардың шығармашылық білім дағдыларын қалыптастыру. Шәкәрім Құдайбердіұлы «Адамның жақсы өмір сүруіне үш сапа негіз бола алады, олар барлығынан басым болатын адал еңбек, мінсіз ақыл, таза жүрек. Бұл сапалар адамды дүниеге келген күннен бастап тәрбиелейді» деп есептейді: Ұрпақ тәрбиесі – бұл болашақ тірегі, мемлекеттік маңызды іс. Міне, өз ұрпағының өнегелі, өнерлі, еңбексүйгіш, абзал азамат болып өсуі үшін халық педагогикасының негізгі мақсатын шығармашылықпен оқу- тәрбие үрдісіне тиімді пайдалану әрбір ұстаздың міндеті болып табылады. Сондықтан, ұстаз- мұғалімдер қауымының алдына өте үлкен міндет жүктелді. Бүгінгі таңда жас ұрпаққа пәнді тиімді ұғындырудың бірі – жаңа технология негіздері болып табылады. Қазіргі кезде білім беру саласында болып жатқан ауқымды өзгерістер түрлі ынталы баста- малар мен түрлендірулерге кеңінен жол ашылу- да. Осы тұрғыдан алғанда, ұрпақ тәрбиесімен айналысатын әлеуметтік-педагогикалық қыз- меттің тиімділігін арттыру, оны жаңа сапа- да ұйымдастыру қажеттігі туындайды. Бұл үшін мұғалімдердің инновациялық іс-әрекеттің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі мақсат етіледі. Ал жаңа технологияны пайдалану міндетті деңгейдегі білімді қалыптастыра отырып мүмкіндік деңгейге жеткізеді. Сондықтан баста- уыш сынып мұғалімдерінің біліктілігін көтеру мен шығармашылық, педагогикалық әрекетін ұйымдастыруда қазіргі педагогикалық техноло- гияларды меңгерудің маңызы зор. Оқытудың жаңа технологиясы дегенде, ең ал- дымен, педагогикалық технология деген ұғымды түсіну керек. Оқыту, білім беру тәжірибесі педагогикалық үрдістің сапасын үнемі арттырып отыруды талап етеді. Осыған байланысты ғылым мен тәжірибеде педагогикалық үрдістің сапасын көтерудің бай тәжірибесі жинақталған. Педагогикалық технология терминінің анықтамаларын көптеген авторлар өз түсінігі мен өз санасында қалыптасқан көзқарастарын қалыптастырған: – «Технология» – қалыпты өзгерту, өңдеу әдістері, өнері, шеберлігі, іскерлігі жөніндегі ғылым жиынтығы. (В. М. Шепель) БАСТАУЫШ СЫНЫПТА ОҚЫТУДЫҢ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ҚОЛДАНУ НУРТЕМИРОВА СҰНҚАР ТЛЕУҚАНҚЫЗЫ, «Жетісу облысы білім басқармасының Сарқан ауданы бойынша білім бөлімі» мемлекеттік мекемесінің «No 1 мектеп-гимназиясы» КММ бастауыш сынып мұғалімі _______________________________ Бастауыш сыныпта оқыту әдістемесі 10 – «Педагогикалық технология» – жоспарланған оқыту нәтижелеріне жету процесін сипаттау бо- лып табылады. (И. П. Волков) – Педагогикалық технологиялардың даму сатыларын жан-жақты қарастырып зерттеген ресейлік ғалымдар – Ф. А. Фрадкин, Е. Ю. Рога- чева, Л. И. Богомолова. Педагогикалық технологияның тиімділігі: 1. Оқушы өздігінен жұмыс істеуге мүмкіндік алады, соған дағдыланады. 2. Оқушының жеке қабілеті анықталады. 3. Іштей бір-бірінен қалмауға тырысып, талпы- нады. 4. Тапсырмалық күрделену деңгейіне сәйкес оқушының ойлау, орындау қабілеті артады. 5. Өзін-өзі тексеруге дағдыланады. 6. Мұғалім жекелеген оқушыларға көмектесуге мүмкіндік алады. 7. Орындау қабілетіне қарай бағаланады. Бастауыш білім – үздіксіз білім берудің баспалдағы. Мұғалімнің негізгі ұстанған мақсаты: – білімнің жаңа үлгісін жасап, белгілі бір көлемдегі білім мен білік дағдыларын меңгерту, оқу мен тәрбие үрдісін ұйымдастырудың сан түрлі жаңа әдіс-тәсілдерін іздестіру, жаңа технология- ларды сабаққа тиімді пайдалана білуі, бір сөзбен айтқанда – оқу үрдісін дамыту. Бұған Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жол- дауында айтылған «ХХІ ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелетіні анық» де- ген пікірі нақты дәлел. Бүгінгі білім беру ісінің мақсаты – тек білім, білік дағдыларын меңгерту ғана емес, өзін-өзі дамытуға ұмтылатын, ақылды, алғыр, ой-өрісі кең, ақпарат көздерін өз бетімен қолдана алатын, қабілетті де талантты, жас- тарды тәрбиелеу. Үнемі дамып, өзгеріп оты- ратын баланың ішкі болмысы мен табиғатын қалыптастыруда мұғалімнің ықпалы ерекше. Жаңа технологияны жүзеге асыру, тиімділігіне қарай пайдалану үшін, әр мұғалім өзінің алдын- да отырған оқушыларының жас ерекшеліктерін ескере отырып, педагогикалық мақсат-мүддесіне байланысты, өзінің шеберлігіне байланысты таңдап алады. Жаңа технологияны жүзеге асыру- да мұғалім белсенділігі, шығармашылық ізденісі, өз мамандығына деген сүйіспеншілігі, алдындағы шәкірттерін бағалауы ерекше орын алады. Жал- пы алғанда, жаңа технологиялардың 40-астам түрлері бар. Оқушы тұлғасының дамуына, қабілетінің ар- туына жаңа технологиялар айтарлықтай ықпал жасайтыны сөзсіз және бұл қазіргі таңдағы білім беру жүйесінің дамуындағы елеулі бағыт. Сондықтан да болар қазіргі кезде біздің ұстаздар да осы жаңа технологиялар элементтерін өздері- нің тәжірибелерінде пайдаланып жүр. Модульдік оқыту технологиясы Модуль – белгілі бір жүйенің өзіндік бөлшегі (С. И. Ожегов). Модульдік оқыту технологиясының ерекшелігі – тұлғаның танымдық қабілеттерін және танымдық процестерді арнайы жасалған оқу және танымдық жағдайлар арқылы дамытуға, тұлғаның қажет- тілігін қанағыттандыруға белсенді сөздік қорын дамытуға бағытталуы. Бұл технология тұлғаның даму ерекшеліктері туралы психологиялық ғылым мәліметтеріне, тұлғаның қызығушылық аясын дамытуға, тұлғаның танымдық құрылымын дамыту ерекшеліктеріне негізделген. Болашақта өркениетті дамыған елдер қатарына ену үшін заман талабына сай білім қажет. Өйткені, тәуелсіз Қазақстанды дамыған бәсекеге қабілетті елу елдің қатарында, терезесін тең ететін – білім. Сондықтан қазіргі даму кезеңі білім беру жүйесінің алдына оқу үрдісін технологияланды- ру мәселесін қойып отыр. Мектеп өміріне еніп отырған жаңа технологиялардың ерекшелігі өсіп келе жатқан жеке тұлғаны жан-жақты дамыту. Соның ішінде мүмкіндігі шектеулі оқушылардың дамуына да жаңа технология элементтерін пайда- лану өз әсерін тигізуде. Бастауыш мектеп – оқушы тұлғасы мен санасының дамуы қуатты жүретін, ерекше құнды, қайталанбас кезең. Сондықтан бастауыш білім үздіксіз білім берудің алғашқы баспалдағы, қиын да жауапты іс. Оқытудың әртүрлі техно- логиялары сарапталып, жаңашыл педагогтардың іс-тәжірибесі зерттеліп, мектеп өміріне ену- де. Қазіргі заманның талабына сай болу және жаңа формация мектебінде жұмыс істеп жүрген педагогтардың алдында тұрған проблемаларды шешу негізгі мақсат болып табылады, олар: ба- ланы оқи білуге үйрету; баланы ойлауға үйрету; баланың өзін-өзі тұлға ретінде дамуына жағдай жасау. Бастауыш сыныпта оқыту әдістемесі ______________________________ 1 1 Осыған орай мектеп білімі түбегейлі жаңартылып, мұғалімнің қызметінің мақсаттары кеңейіп, үлкен өзгерістер үстінде. Әр педагогтың міндеті – оқушының шығармашылық ойына бағыт беру, шығармашылық ізденісті қолдау, жағдаяттар туғызып, оның шешімін табуға бағыттау, жаңаны іздеуге, жүйелі зерттеулерге талдау жасауға талпыныс беру. «Сын тұрғысынан ойлауды дамыту» техно- логиясы: • кез келген ұстазға сапалы сабақ беруге мүмкіндік беретіндігімен; • оқыту мен ұйымдастырудың тиімді әдістерінің / стратегияларының/ көптігімен; • оқу мотивацияларын өзгертуге пайдалы екендігімен. «Сын тұрғысынан ойлауды дамыту» технологиясының өзге технологиялардан ерекшеліктері: • сын тұрғысынан ойлау сабақтарының құрылымы (қызығышылықты ояту, мағынаны ажырату, ой толғаныс); • негізгі үш кезеңінің маңыздылығы; • стратегиялардың психологиялық астары мен ерекшеліктері. Осы жобамен жұмыс жасау барысында мұғалім оқушының өзін ізденуге жетелейді, ойлануға үйретеді. Педагогикалық технология оқушылардың жеке басын дамыту мен білім беру мақсатына жету жолындағы педагогикалық қызметтің, іс-әрекеттің жүйелі дамып отыратын жобасы ретінде оқушы белсенділігін арттыруды көздейді. Ал, оқушы белсенділігінің артуы оны шығармашылыққа жетелейді. Шығармашылық дегеніміз – адамның өмір шындығында өзін-өзі тануға, жаңалық ашуға, жаңа тәсілдер табуға ұмтылуы, ізденуі. Шығармашылық қабілет әр баланың табиғатында болуы мүмкін. Бізд