Mark Tigchelaar en Oscar de Bos Focus AAN/UIT DICHT DE 4 CONCENTRATIELEKKEN EN KRIJG MEER GEDAAN IN EEN WERELD VOL AFLEIDING Spectrum Uitgeverij Unieboek | Het Spectrum bv, Amsterdam Spectrum maakt deel uit van Uitgeverij Unieboek | Het Spectrum bv Amstelplein 32 1096 BC Amsterdam © 2019 Mark Tigchelaar en Oscar de Bos © 2019 Uitgeverij Unieboek | Het Spectrum bv, Amsterdam Eerste druk 2019 Omslagontwerp Nederlandse editie: DPS Design & Prepress Studio, Amsterdam Auteursfoto: Anne van Gelder Redactie: Yvonne Brok E-book: Elgraphic Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 Auteurswet 1912, juncto het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB, Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken dient men zich tot de uitgever te wenden. ISBN 978 90 00 35969 1 ISBN 978 90 00 36537 1 (e-book) NUR 770 www.spectrumnonfictie.nl www.FocusAcademy.com Reviews ‘Mark weet je aandacht moeiteloos vast te houden bij het fundamentele onderwerp ‘aandacht’. Beknopt, vlot geschreven en praktische handvatten om meer uit je leven te halen.’ Wouter de Jong, auteur van de bestseller Mindgym ‘Gebrek aan focus en te weinig aandacht zijn veelgehoorde klachten van ondernemers, managers én hun teamleden. In zijn nieuwste boek geeft Mark Tigchelaar je niet alleen een complete serie met praktische tips, hij legt ook meteen de achterliggende ideeën uit. Een briljant boek voor iedereen die z’n brood verdient met denkwerk.’ Taco Oosterkamp, bestsellerauteur en businesscoach ‘Focus? Mark onthult je de geheimen in dit superpraktische boek. Eyeopener na eyeopener. Oftewel, een must have voor iedereen die het een uitdaging vindt in de huidige tijd de aandacht erbij te houden.’ Floris Wouterson, auteur en slaapperformancecoach ‘Mark laat zien hoe aannames over concentratie, lezen en onthouden ons van ons werk houden en hoe je met weinig inspanning veel meer gedaan krijgt. Voor iedereen die professioneel aandacht nodig heeft, is dit boek een verrijking.’ Arjan Broere, master GTD -trainer ‘Dit boek staat boordevol concrete tips, tools, apps en methodes die je gelijk kunt inzetten.’ Roeland Reinders, oprichter van Connecting Works ‘In elk vakgebied zoek ik de beste van de besten op. Dé experts die met kop en schouders boven de rest uitsteken. Op het gebied van focus en productiviteit is Mark dat. Hij bezit de gave om zijn kennis te vertalen naar concrete tips die iedereen kan toepassen. Ik ben dol op deze lifehacks die het leven een stuk aangenamer maken. Wanneer je de tips uit het boek Focus AAN / UIT toepast, krijg je meer gedaan, ervaar je meer voldoening en leef je simpelweg een gelukkiger leven.’ Thijs Lindhout, 100% Inspiratie Podcast ‘Ontzettend genoten van het boek. Wat mij met name erg aansprak waren de persoonlijke verhalen en voorbeelden. Ook gaf dit boek me veel nieuwe inzichten en leest het prettig weg. Echt een aanrader als je meer gedaan wilt krijgen op een dag.’ Artjanna Hulsmann-Harkhoe, storycoach en zichtbaarheidsexpert ‘Om alles te weten over hoe je een productieve dag krijgt en voldaan naar huis gaat, hoef je alleen maar dit boek te lezen.’ Martijn Geerlings, head sales bij Optimizly ‘Wil je weten hoe je met meer focus kunt werken en daardoor meer bereikt? Lees dan dit boek. De auteurs beschrijven zeer herkenbare situaties, maken inzichtelijk hoe je brein werkt én geven concrete tips hoe je met minder inspanning meer kunt bereiken.’ Karin Poerstamper, senior adviseur bij BMC ‘ Focus AAN / UIT doet wat het belooft. Als je het uit hebt, weet je beter waar je valkuilen liggen en hoe je ervoor kunt zorgen dat je meer focus krijgt.’ Ann-Lynn Hamelink, eindredacteur bij RTL Z ‘Als je je verwachtingen keer tien doet, kom je in de buurt van de waarde die je uit dit boek haalt.’ Klaas Kroezen, CEO bij WUA ! ‘Het meest waardevolle boek dat je op dit moment kan oppakken. Mark tackelt een van de grootste persoonlijke uitdagingen van deze tijd: focus. Hoe zorg je voor hyperfocus – of flow – om te doen wat je echt wil doen? En hoe kom je los van alle to-do’s en prikkels om weer tot rust te komen en op te laden.’ Jorg Ruis, CEO Culture Builders ‘ Focus AAN / UIT helpt iedereen die graag met meer aandacht en effectief gebruik van tijd wil leren, lezen en werken. Met name ook aanbevelingswaardig voor studenten en middelbare scholieren; het helpt ze zeker bij het effectiever leren.’ Monique Bos-Wijers, docent Learning & Development in Organisations aan de Hogeschool Arnhem en Nijmegen ‘Dit boek behandelt een voor veel mensen herkenbare situatie: dat er zo veel in je hoofd zit dat je soms weinig meer uit je handen krijgt. Juist de herkenbaarheid én de toegankelijke manier waarop dit aan de orde gebracht wordt, maakt het geschikt voor veel mensen.’ Henriette van Balkom, docent SPH aan de Hogeschool Avans ‘Een van de betere managementboeken die ik de afgelopen tijd gelezen heb.’ Wim van den Berg, statisticus Applied Plant Research aan Wageningen University & Research ‘Mark legt op een leuke en toegankelijke manier uit hoe het komt dat we ons allemaal zo makkelijk laten afleiden door alles wat er om ons heen gebeurt en de associaties die ons eigen brein krijgt bij het opnemen van bepaalde informatie. Gelukkig zijn er effectieve methoden om meer regie te krijgen over je eigen brein. Dit boek biedt goede handvatten hiervoor.’ Tatiana van Lier, manager Communications and Stakeholder Management bij DOEN ‘We maken onszelf gek door altijd meer en harder te werken. Dit boek biedt praktische handvatten om deze vicieuze cirkel te doorbreken en de kwaliteit van leven én werken te verbeteren!’ Astrid van Leeuwen, leading senior Operational Risk Management bij De Volksbank ‘Verplicht leesvoer voor elke kenniswerker: de confrontatie en bewustwording van je eigen gebruiken en gedragen, in samenhang met vriendelijke oplossingen om jezelf te verbeteren. Veel goede voorbeelden gecombineerd met een wetenschappelijke aanpak: Mark flikt het weer. Een heldere en verfrissende blik in de werkende wereld en de wijze hoe alles meer focus krijgt als je je ertoe aanzet. En niet onbelangrijk: het leest als een trein.’ Loes Grooten, hr-professional bij de Rabobank ‘Aan de hand van voorbeelden uit ons (werkende) leven vertellen Mark en Oscar over de wetenschappelijke achtergrond van focus en concentratievermogen en wat je kunt doen om hier invloed op uit te oefenen. In het beschrijven ervan hebben ze de perfecte balans gevonden tussen diepgang en toepasbaarheid.’ Willem van der Ree, manager bij KPN ‘Weer een dag voorbijgevlogen en weer nét niet gedaan wat je eigenlijk van plan was? Dan heb je zeker wat aan de praktische uitleg, heldere voorbeelden en met name de goede tips van Mark!’ Eveline Welling, hr-adviseur bij Devhouse Spindle ‘Een prettig leesbaar boek, waarin duidelijk wordt uitgelegd hoe het komt dat we de grip op focus verliezen, en ook hoe we het weer terug kunnen krijgen. Met veel herkenbare voorbeelden en tips die makkelijk in de dagelijkse praktijk toe te passen zijn.’ Marijke Bouwhuis, pabodocent aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen ‘Praktisch toepasbaar en een prettig leesbaar boek!’ Lizette Kolmeijer, adviseur Leren & Ontwikkelen bij Menzis ‘Dit boek geeft nuttige tips over het krijgen en behouden van focus. De tips zijn niet alleen toe te passen in je werk, maar ook in je privéleven! Helder geschreven en met realistische voorbeelden. Zeker geen ver-van-mijn- bedshow, maar praktische tips.’ Tanja Slagter, officemanager bij Misset Uitgeverij ‘Het hebben van focus gaat verder dan alleen veel gedaan krijgen op een dag. Focus geeft rust en leidt tot een fijner leven. Mark laat in zijn nieuwe boek zien hoe focus en geluk met elkaar verbonden zijn en hoe we de dingen met meer aandacht kunnen doen.’ Sanny Verhoeven, ondernemer en YouTuber: Sanny zoekt geluk ‘Een handzaam boek met praktische tips hoe je ongestoord je werk afkrijgt.’ Hans Verbeeten, senior adviseur Human Resources bij de Rabobank ‘Mark is te gek: zijn gigantische kennis over focus en de hersenen deelt hij op zo’n enthousiaste en vlotte manier dat je geboeid blijft luisteren. Ik heb een paar trainingen van hem mogen bijwonen en ben groot fan van hoe hij alles doet. Razendknap hoe je zo’n gigantische nerd kan zijn, maar dat zo leuk en toegankelijk kan vertalen naar het publiek.’ Charlotte van ‘t Wout, ondernemer en business influencer Inhoud Inleiding Als je wisselt ben je af Zo werkt focus Zo werkt afleiding De vier concentratielekken Deel 1 De vier concentratielekken Concentratielek 1: Te weinig prikkels Focus en Flow Onze hersenen denken sneller dan dat we ze gebruiken Ommetje lopen Praktische tips Concentratielek 2: Te veel interne prikkels Druk als vijand van focus Werkindeling MTW : Minimaliseer taakwisselingen Parkeren Praktische tips De vrouw die tegen bureaus aan loopt Jongleren met vier ballen Een externe harde schijf Rust, overzicht en controle Praktische tips Concentratielek 3: Te weinig brandstof Het Tesla-model Tijd en productiviteit zijn niet lineair verbonden De biologische basis van aandacht Ik werk, dus ik besta Pingpongtafels Praktische tips Concentratielek 4: Te veel externe prikkels Picasso’s regel De snipperdag Onafgebroken werken Spreekuren Praktische tips Welcome to the jungle Sociale hangplek Het effect van kantoortuinen Met elkaar Fijne werkplek Praktische tips Deel 2 De verdieping De productiviteitsparadox Je geheugen 200.000 keer vergroten Creativiteit en productiviteit zijn elkaars tegenpolen Het verschil tussen open en gerichte aandacht Het verschil tussen afleiding en creativiteit Stop maar met zoeken Help, ik kan me niet focussen door mijn baas Lead by distraction Meetings: zo min mogelijk en vooral lekker kort Het feest dat e-mail heet Verslaafd aan afleiding Distraction by design De dopaminespiraal De telefoon: de speen voor volwassen 5 tips om af te kicken, zonder je telefoon uit het raam te gooien De focuschallenge Hoe nu verder? Voor bedrijven en instellingen Tot slot Deel 3 Bonus Onlinetraining cadeau Je concentratiespier trainen Dankwoord Verantwoording Over de auteurs Begrippenlijst Referenties Inleiding ‘Ik krijg tegenwoordig een stuk minder gedaan dan vroeger, maar ben vermoeider dan ooit,’ begint oud-studiegenoot Pepijn. Hij neemt een slok van zijn bier en kijkt moedeloos voor zich uit. We zitten samen in onze oude stamkroeg in Utrecht. Pepijn is een van de slimste mensen die ik ken. Hij deed twee studies tegelijkertijd en sportte daarnaast op hoog niveau. Het ging hem eigenlijk altijd voor de wind, maar de laatste tijd is de twinkeling in zijn ogen ver te zoeken. ‘Het is ontzettend frustrerend als je de hele dag druk bent, maar aan het einde van de dag ontdekt dat er eigenlijk niet veel uit je handen is gekomen,’ vervolgt hij. Het is iets wat ik veel hoor in mijn praktijk: druk, maar niet productief. Alsof je in de eerste versnelling blijft hangen. Vaak proberen we dit op te lossen door nog harder te rennen of onze tijd nog efficiënter in te delen. Maar deze time-managementaanpak is inmiddels passé. Het werk is een stuk complexer geworden, prioriteiten veranderen continu en er hoeft maar één belangrijk mailtje tussendoor te komen en onze hele planning ligt overhoop. Daar kan dit boek jou bij helpen. Tegenwoordig gaat het meer om focus management : weten hoe je je kunt afsluiten voor alle prikkels om je heen, makkelijk kunnen schakelen tussen projecten en leren hoe je je hersenen weer echt kunt opladen. Het onderwerp is actueler dan ooit. De hoeveelheid prikkels die dagelijks op ons afkomt is sinds de jaren tachtig vervijfvoudigd en staat inmiddels gelijk aan 174 kranten per dag. 1 Niet zo gek dat we steeds meer moeite hebben om onze aandacht erbij te houden. Aan de ene kant maken al die prikkels het leven dynamisch. We worden uitgedaagd maximaal te presteren en dat geeft een soort rush . Maar wanneer is de laatste keer geweest dat je echt de diepte in kon duiken? Ongestoord een tekst kon lezen? Of helemaal los van je inbox kwam? Het is niet toevallig dat in de afgelopen jaren onze concentratie is gedaald en de hoeveelheid stress is toegenomen. Het hapsnap werken kan veel energie kosten en in het ergste geval zelfs leiden tot een burn-out. Dit is niet hoe het zou moeten zijn. Waarschijnlijk heb je voor je werk gekozen om impact te hebben. Het verschil te maken. Niet om continu achter de feiten aan te lopen. Het is niet oké om voortdurend stress te ervaren in je werk. En het is niet normaal dat 1 op de 7 mensen last heeft van burn-outachtige klachten. In dit boek wil ik graag laten zien hoe we weer grip op onze focus krijgen. Dat maakt ons weerbaarder tegen stress en zorgt ervoor dat we structureel meer gedaan krijgen. Dit gaat verder dan werk alleen. Meer focus zorgt er ook voor dat we meer aanwezig zijn in de gesprekken die we in ons privéleven voeren en dat we meer grip op onze gedachten krijgen, waardoor we bijvoorbeeld makkelijker in slaap vallen. Rust, overzicht en controle, daar gaan we naartoe werken. Let the journey begin! Mark Bonussen Het boek staat vol met praktische tips die je direct kunt inzetten. Om je verder te helpen om een laser focus te ontwikkelen, hebben we een website ontwikkeld met daarop: Video’s: bonustips & extra oefeningen Checklists: de 10 beste tips Mind-maps: samenvattingen Je kunt al het bonusmateriaal gratis downloaden op: focusaan.nl/bonus Als je wisselt ben je af Het model om grip op onze focus te krijgen Voordat we de diepte in duiken, is het goed te weten dat het niet zo gek is dat we snel afgeleid raken. Sterker nog: evolutionair gezien zijn onze hersenen helemaal niet gemaakt om geconcentreerd te werken. Wanneer we in de oertijd full focus onze nootjes zaten te pellen, hadden we een grote kans dat we de tijger niet hoorde aankomen en dan was het gauw einde oefening. Zie het als een soort natuurlijke selectie waardoor we tegenwoordig moeite hebben onze aandacht erbij te houden.1 Nu de kans bijzonder klein is dat we op kantoor worden aangevallen door tijgers en we het nootjes pellen vervangen hebben door denkwerk, is het best handig als we ons kunnen afsluiten voor alle prikkels om ons heen. Maar hoe doe je dat? Soms wordt gedacht dat je je dan helemaal moet afzonderen en maar één keer per dag je e-mail moet checken. Maar dit lijkt me niet helemaal realistisch en het maakt je niet bepaald populair op kantoor. Het is ook niet nodig. Je hoeft geen einzelgänger te worden of je bureau te verplaatsen naar een hutje op de hei, om gefocust te kunnen werken. Nog zo’n mythe: om je te kunnen concentreren moet je je heel hard inspannen. Voor de meeste mensen zijn cafeïne en deadlines dan ook een vast onderdeel van hun focusstrategie. Je kunt je hierdoor zeker beter afsluiten voor prikkels, alleen gaat dit vaak gepaard met stress. Wat op het moment zelf soms fijn kan zijn, alleen daardoor kan ’s avonds ons hoofd door blijven tollen, wat het weer lastiger maakt in slaap te vallen. Op lange termijn is dit niet vol te houden. Er is een alternatief. En dat is snappen hoe je hoofd werkt. In de vijftien jaar dat mijn compagnon Oscar de Bos en ik ons met dit onderwerp bezighouden, hebben we gemerkt dat er vier concentratielekken zijn die ervoor zorgen dat we onze focus verliezen. In dit boek ontdek je welke dit zijn en hoe je die lekken kunt dichten. Het maakt ons weerbaarder tegen afleiding, waardoor we meer gedaan krijgen en minder stress ervaren. Om uit te leggen hoe we de concentratielekken kunnen dichten, is het handig om te weten hoe focus werkt en wat afleiding doet in ons hoofd. Zo werkt focus Het gebied in onze hersenen dat bepaalt hoe goed we ons kunnen focussen wordt de central executive genoemd. 3 Een gebied dat zich aan de voorkant van ons hoofd bevindt. De beste manier om uit te leggen hoe dit werkt, is door dit gebied te zien als je eigen personal assistant Stel je bent op een feestje en je bent lekker in gesprek. Opeens hoor je verderop je naam. Bam, in één klap springt je aandacht daarnaartoe. Ken je dat? Binnen de psychologie hebben ze hier de fantastische wetenschappelijke term voor bedacht: het cocktailparty-effect Het gekke is, je naam werd niet harder uitgesproken dan de rest van dat gesprek. Hoe kan het dat je dat dan precies hoort? Het blijkt dat onze hersenen het héle gesprek van de buren opnemen en bij elk woord weegt je personal assistant af of het belangrijk genoeg is om aan je door te geven. Om die reden hoor je je naam wel en de rest van het gesprek niet. Je oren hoorden de rest wel, maar je personal assistant vond het niet relevant genoeg om aan je door te sturen. Dit gebeurt niet alleen bij gesprekken, maar bij elke prikkel die onze zintuigen fysiek kunnen waarnemen: de persoon die voorbijloopt in een wat gek shirt, de auto die voorbijrijdt, het pennetje dat naast je ligt, vogels die langsvliegen, en ga zo maar door. Elke seconde komen er elf miljoen bits aan informatie ons hoofd binnen. 4 We zijn één grote, wandelende antenne. Gelukkig komen al deze prikkels in eerste instantie onbewust binnen. We zouden redelijk gek worden als we ons hier allemaal bewust van zouden zijn. Om je een idee te geven hoe selectief onze personal assistant is: slechts 0,0003 procent van de prikkels die ons hoofd opvangt, stuurt hij (of zij) door naar ons bewustzijn. 5 Ons hoofd wordt constant gebombardeerd met een enorme hoeveelheid prikkels. Onze personal assistant dient als een soort poortwachter, en selecteert welke prikkels worden doorgestuurd naar ons bewustzijn. En dat is focus. Het is een gigantische selectietool. Het maakt continu de afweging of de prikkel die nu je hoofd binnenkomt belangrijker is dan de taak die je aan het doen bent. Dit cocktailparty-effect vindt niet alleen plaats bij onze naam, maar bij álles wat ons brein relevant voor ons vindt; informatie over onze hobby’s, namen van klanten, maar ook je telefoon die gaat, of een auto die recht op je afkomt, et cetera. Als je hoofd denkt dat het belangrijk is, zal het je onderbreken in je activiteit. Om die reden vinden veel mensen het lastig zich te focussen in een open ruimte waar collega’s praten over projecten waar zijzelf ook bij betrokken zijn, maar kunnen de meesten prima werken in een koffietentje waar ze niemand kennen. Zelfde prikkels, alleen een stuk minder relevant. Zo werkt afleiding Wanneer dit focusproces goed gaat, ontstaat er flow: het wordt makkelijker je werk te doen en het lijkt minder inspanning te kosten. Maar vaak duurt het even voordat we daar zijn. Een soort opstarttijd. Wanneer we dan onderbroken worden, doen we als het ware even een stap terug, waardoor het vervolgens weer even duurt voordat we in de flow zitten. Oftewel: als je wisselt ben je af. Zo’n wisseling klinkt onschuldig, maar het heeft een groter effect op ons brein dan je zou denken. Dat zit zo. Stel, je bent bezig met het schrijven van een verslag. Een wat pittigere klus, waar je nu eindelijk de tijd voor hebt. Na een paar minuten zit je er lekker in en gaat het schrijven steeds vlotter. Op dat moment komt er een collega langs: ‘Heb je even?’ Meestal bekijken we dit soort miniwisselingen vanuit een tijdsperspectief: wat kan het voor kwaad de vraag te beantwoorden, het kost me hooguit vijf seconden om het af te handelen. Het probleem is niet het tijdsverlies, maar het verlies van hersencapaciteit door de wisseling. Elke keer dat we wisselen, blijft een deel van ons brein hangen bij hetgeen waarmee we bezig waren. Hierdoor daalt tijdelijk ons IQ en kost het meer moeite verder te werken. Binnen de neuropsychologie noemen we dit aandachtsresidu: een deel van onze aandacht blijft hangen bij de vorige activiteit. 6 Dit is het belangrijkste effect van de concentratielekken. Zo gaat dat in de praktijk: als we halverwege een taak onze aandacht verleggen naar het beantwoorden van de vraag van een collega, worden onze hersenen in tweeën gesplitst. Een deel van ons brein is bezig met het beantwoorden van de vraag, terwijl het andere deel de oorspronkelijke taak aan het vasthouden is. Je wilt tenslotte niet vergeten waarmee je bezig was. En dat zorgt voor een spagaat in ons hoofd. Wanneer we weer doorgaan met de oorspronkelijke taak, gebeurt hetzelfde: een deel van ons brein moet loskomen van de vraag, terwijl het andere deel van onze hersenen moet achterhalen waar we ook alweer waren gebleven. Hierdoor werken onze hersenen trager en maken we gemiddeld 20 procent meer fouten. 7 Als je van de ene taak meteen doorgaat naar de andere taak, blijft een deel van je aandacht bij de vorige taak achter. Met als gevolg dat je minder hersencapaciteit kunt gebruiken voor de nieuwe taak. Het bizarre is dat dit fenomeen al optreedt bij de kleinste wisseling van aandacht. Zelfs al bij een korte blik op onze e-mail of telefoon daalt onze intelligentie tijdelijk met tien punten en kost het onze hersenen minimaal een minuut om weer op een normaal intelligentieniveau te komen. 8 Oftewel: als we zestig mailtjes per dag krijgen en die elke keer gelijk lezen als ze binnenkomen, spenderen we een uur van onze werkdag op het denkniveau van een elfjarige. Als we met een complexere taak bezig zijn, of als de onderbreking wat meer nadenkkracht vraagt, kan de hersteltijd flink oplopen. Zo kan het na één kort telefoontje makkelijk een kwartier duren voordat we weer volledig in de flow zitten. 9 Hetzelfde geldt als we van meeting naar meeting gaan. Bij elke nieuwe meeting blijft een deel van ons brein hangen bij de vorige. Hierdoor wordt ons brein steeds een stukje slomer en zijn we minder scherp. Praktische tip: plan de meest complexe en belangrijke meeting eerst. De vier concentratielekken Het hele spel van focus is het aantal wisselingen van aandacht te minimaliseren. Hoe beter je dit kunt, hoe productiever je bent en hoe minder stress je zult ervaren. Om dat te bereiken is het goed om te weten welke vier factoren ervoor zorgen dat we wisselen met onze aandacht. Deze concentratielekken hebben elk hun eigen manier om onze focus onderuit te halen. Concentratielek 1: Te weinig prikkels Onze hersenen zijn gebouwd om optimaal benut te worden en wanneer iets te langzaam, te simpel, of te saai is, gaan ze automatisch op zoek naar extra prikkels. Deze instelling maakt ons efficiënt, maar is tevens de belangrijkste reden waarom we afdwalen tijdens gesprekken, last hebben van geluiden om ons heen en er soms aan het einde van een pagina achter komen dat we geen idee hebben wat we net hebben gelezen. Wanneer je dit concentratielek onder controle hebt, kun je je beter afsluiten voor je eigen afleidende gedachten en de collega die net iets te luidruchtig zit te bellen. Concentratielek 2: Te veel interne prikkels We geven vaak onze telefoon, e-mail en collega’s de schuld van ons gebrek aan concentratie, maar wist je dat we een kei zijn in onszelf afleiden? In de helft van de gevallen dat we onze focus verliezen, komt dat door onszelf. 10 En misschien herken je dit zelf ook. Zonder dat je er erg in hebt, krijg je halverwege een taak de behoefte iets anders te gaan doen. En voor je het weet zit je weer twintig minuten op Twitter te scrollen. Of dat je moeite hebt met in slaap vallen, omdat de to-do’s waar je die dag nog niet aan toe bent gekomen, nog door je hoofd spoken. Onze hersenen zijn een fantastisch orgaan, maar kunnen soms ook best vermoeiend zijn. Wanneer je snapt hoe dit concentratielek werkt, krijg je er grip op. Het effect is dat je je hoofd meer kunt sturen, makkelijker in slaap valt en minder stress ervaart. Concentratielek 3: Te weinig brandstof Wanneer we moe zijn, functioneert onze personal assistant slechter. Die kan dan minder goed beslissen of iets belangrijk is of niet en zal om die reden meer prikkels toelaten. Effect: zelfs het kleinste geluid, haalt je al uit de flow. Dit lek is ook de oorzaak van de dips die we soms in onze productiviteit ervaren. Van die dagen dat er echt niks uit je handen komt. Dat we wel fysiek aanwezig zijn, maar mentaal alles behalve bij het werk. Als je weet hoe je je hersenen op de juiste manier weer kunt opladen, heb je hier een stuk minder last van. Concentratielek 4: Te veel externe prikkels Dit zijn onze telefoon, e-mail en collega’s. Dit concentratielek is vaak de eerste plek waar we zoeken om meer focus te krijgen, maar het is de laatste plek waar we het antwoord vinden. Het begint bij het onder controle krijgen van ons eigen hoofd. Dat is de basis. Pas als we dat onder controle hebben – en in dit boek ontdek je hoe je dat doet – dan heeft het zin om te kijken naar deze externe factoren. In dit boek staan we hier uiteraard wel uitgebreid bij stil. Zo ontdek je onder andere hoe je makkelijker kunt focussen als je in een kantoortuin werkt, zonder dat je je daarbij volledig hoeft af te sluiten of iets hoeft te missen. Nu een leuke vraag om aan je te stellen: hoe vaak denk je dat de concentratielekken per dag toeslaan? Oftewel, hoe vaak worden we onderbroken in wat we aan het doen zijn? En dan bedoel ik niet alleen door een e-mail, appje of collega, maar ook door ons eigen hoofd. Dat je bijvoorbeeld opeens bedenkt dat je straks nog even een pak melk moet halen, afdwaalt naar het gesprek dat gister niet zo lekker liep of ideeën die je opeens te binnen schieten. Hoe vaak denk je dat dit elke dag gebeurt? Gemiddeld is dit zo’n 500 keer per dag. Door de hersteltijd van al die onderbrekingen, spenderen we gemiddeld twee uur per dag extra op kantoor. 11 Wanneer we grip op de concentratielekken hebben, waaien we minder met alle winden mee en zijn we in staat minder te wisselen met onze aandacht. Het zorgt ervoor dat we meer in een flow werken en onze dag meer kunnen sturen. Dat is het doel. In de komende hoofdstukken gaan we hiermee aan de slag en krijg je veel praktische tips om de lekken te dichten, zelfs (of misschien: juist) als je in een hectisch open office werkt. De oplossingen zijn afkomstig uit recente wetenschappelijke onderzoeken binnen de neuropsychologie, gecombineerd met de ervaring die Oscar en ik hebben opgedaan bij het begeleiden van meer dan 100.000 kenniswerkers. Je gaat ontdekken hoe je Focus AAN zet, zodat je gas kunt geven op de momenten dat het nodig is. Ook kijken we hoe je Focus UIT zet, zodat je kunt opladen en echt los kunt komen van je to-dolijst. Net zo belangrijk. De hersenen in een notendop Om de verschillende oplossingen voor de concentratielekken uit te leggen, is het handig dat je weet hoe de hersenen werken. Hiervoor is een model gemaakt, zodat je eenvoudig kunt zien waar afleiding vandaan komt en wat je daartegen kunt doen. In de volgende hoofdstukken gaan we steeds een onderdeel van het model aanpakken en een concentratielek dichten. Zo werkt dit boek 1. Lees het boek en ontdek hoe je de concentratielekken kunt dichten. 2. Experimenteer met de verschillende oplossingen. 3. Ga naar focusaan.nl/webinar voor extra tips en een gratis minitraining ‘Grip op focus’. Noten 1 Dit is ook precies de reden waarom we nog steeds schrikken als iemand ons op de schouder tikt, wanneer we gefocust aan het werk zijn. 2