1 LIKAMA YA MOTUKA 16 Bino eyano te, na mokanda botindelaki ngai bango bazongisi te, Papa atuni bango programme nini boye na yango. Papa Mario mbuta ya Choreki Matadi azongisi : Papa biso bana bayo toye pona kokanisa pas oyo omonaki na Kikulukuta o mokolo muango, moteyi ezalaki, Ré vérend WUMBA. Sima Tata Mario SWALENZ NLANDU azuaki maloba na ndako ya Nzambe. Bato mingi balelaki nde bapesaki Papa Mfumu’a Mbanza cadeau oyo bamemaki fleur mpe montre. Tata DIALUNGANA KIANGANI asepelaki mingi mpe alobaki maloba maye : Tosepeli ming i na manso oyo bosali mpe koya na bino, tika Nzambe azala bino, tosengi nionso na Tata Nzambe, mokolo yango ezalaki mokola ya pasi, kasi lelo ekomi ya esenge . Tozongisi matondo mingi na Tata Nzambe Tango babimi libanda décoration ya Papa esalamaki. Mokol o mua ngo Tata Mfumu’a Mbanza abomisaki ntaba po alia esika moko na délégation ya Choreki Matadi, liboso bozonga Papa DIALUNGANA KIANGANI alobi na bango banda lelo kombo na bino ekomi bamvuidi, sima Tata Mario SWALENZ I NLANDU, atunaki Tata Mfumu’a Mbanza, Papa bongo esika osopaki makila tokosala ndenge nini ? Eyano ya Tata DIALUNGANA KIANGANI, ngai nasalaki posa ya Tata na ngai nasopaki makila na ngai, oyo etikali etali lisusu te. Tala ntina ba mbuta ya Lukaya bazuaki mokano ya kosala mausolée esika ena, moto atiaki libanga ya botongi ezalaki Tata Simon KIMBANGU KIANGANI. 2 MATATOLI NA NTINA YA LIKAMBO YA TAT A DIALUNGANA KIANGANI Salomon O MOKOLO MUA LE 28 SEPTEMBRE 1985 Na mua mokanda moye tozali kolobela likama ya motuka eye Tata DIALUNGANA KIANGANI, muana ya mibale ya Tata Simon KIMBANGU na Mama Mwilu KIAWANGA oyo obotamaki o mboka N’kamba, le 25 Mai 1916. Papa DIALUNGANA KIANGANI asalaki, likama ya motuka, o mokolo mua le 28 Septembre 1985 o mboka KIKULUKUTA o territoire ya MADIMBA o Kongo Centrale. Bato bayike basungi biso na matatoli na bango po buku eye ekomama. Ndakisa : 1. Tata Simon KIMBANGU KIANGANI 2. Tata MBENZA KIANGANI 3. Tata WUMBA MBUNDU 4. Tata NLANDU DILANDOS 5. Tata MARIO SWALENZ 6. Tata MAKUMBU 7. Tata Docteur GASTON KUYA NDA. Nayebi été makambo mingi bato bayebi ekomami o buku eye te nasengi bolimbisi, na ntango nakozua makambo mosusu, nakobakisa yango na buku révisé. 15 Ezalaki ndenge nini ? Tolanda maye Tata Révérend MARIO SWALEZI NLANDU, alobelaki biso, Bana ya Choreki Matadi na bokambami ya Président Provincial Révérend Mario bazuaki likanisi ya kokomela Tata Mfumu’a Mbanza DIALUNGANA KIANGANI, po na kosenga ye nzela é té bango bakoya na N’kamba le 28 Septembre 1985, po na bokundoli mokolo oyo Tata DIALUNGANA KIANGANI asakali likama na Madimba na tango Tata DIALUNGANA KIANGANI azui mokanda muango, asangisi ba mbuta mpe alobi na bango. Sango ya mokanda moye Bana Choreki Matadi batindaki, Tata Mfumu’a Mbanza akoloba na ba mbuta boye, bokomela Bana ya Matadi été, likambo wana nalingi te esalema ba mbuta babosanaki kokoma tala ntina délégation provincial ya Choreki ekomaki na N’kamba le 27 Septembre 1988, bazalaki bato motob a (6) : Révérend Mario NLANDU (Responsable provincial) Papa NZINGA DIFUAYENZA (Disciplinaire) Papa MBUMBA NZAU (Chargé ya social) Papa MAKIADI BENA (Chargé ya Finance) Papa MUANDA NTONDO (Boma) Papa BAVUEZA MBUKU (Boma). Bamemaki fleur, montre, ba loso... t ango bakomi na N’kamba Tata DIALUNGANA KIANGANI ayambi bango, atuni bango ba mbuta bapesaki 3 Ebongisami mpe ekomami na Tata Nlongi a bene nsilulu DIKUFUANA LUYINDULA Emmanuel. LIKAMBO YA TATA DIALUNGANA KIANGANI Salomon Tata NDOMBASI Oscar, moko ya bato ya mombongo ya ekolo na biso (l’homme d’affaire), pe Kim banguiste, abongisaki libala na ye ya peto, pamba te azalaki ya kobala, kasi Papa DIANGIENDA amoteyaki alendisa libala na ye, nden ge esengamaka na lingomba, nde tat a NDOMBASI Oscar, abungisaki été libala na ye esalema, le 28 Septembre 1985, nde na ntina ena, apesaki invitation na ba Tata misato bazala na libala na ye. Tala ntina Tata DIANGIENDA KUNTIMA, asengaki na yaya na ye amonana o libala ya Tata NDOMBASI. MABONGISAMI YA MOBEMBO O mokolo mua misato le 25 Septembre 1985, Tata DIALUNGANA KIANGANI akosenga na Tata chauffeur NLANDU oyo ayebani na kombo ya Tata DILANDOS, abongama elongo na Tata LUIDI protocole po balingi kosala mobembo. Tata NLANDU abongisi motuka, kasi banda 10h00’ k ino 15h00’, eloko moko te esalemi. Tata DIALUNGANA KIANGANI, alobi eloko te. Nde bazongaki lisusu, Jeudi le 26 Septembre 1985, 14 BOTONGI KINLONGO NA ESIKA TATA DIALUNGANA ASALAKI ACCIDENT O mobu 1995, sima ya mobu zomi ya likama ya Tata DIALUNGANA bana ya Lukaya na tango wana bazalaki kobengama bana ya 4 zones, bazuaki likanisi ya botongi elembo esika eye likama ya Tata DIALUNGANA lizuamaki (Kinlongo). Sima ya bot ongi buango, Tata Mfumu’a Mbanza DIALUNGANA apesi mitindo été bobongi sa sanduku moko ya moke, bokende na esika nasalaki likama botanga 10 pas, oyo bokomona botia yango na sanduku oyo, ntango ba mbuta bakeyi, basali ndenge Tata asengaki, bamoni makila ezali nanu mobeso, batie yango na sanduku wana, tango baye koyebisa Tata DIALUNGANA Mfumu’a Mbanza, alobi na ba mbuta, bokende kotia yango na esika oyo bobongisi, kuna na Madimba. Na eleko tozali kokoma mua buku oyo esengeli koyeba été sanduku ya makila wana basila koyiba yango na bato ya makanisi ya mabe. Li tatoli ya Tata Mario, moko ya ba tambolisi oyo bazuaki likanisi ya bokumisi mokolo moye Tata DIALUNGANA asalaki likama. Depuis 1985, date ya le 28 Septembre 1985 eyebanaki vraiment te na lingomba, kino le 28 septembre 1988, mokolo mo ye lingomba esanganaki pona mbala ya yambo na mboka N’kamba, 4 liboso ya ndako ya papa DIALUNGANA KIANGANI Salomon pona kobongisa mobembo o ngumba Kinshasa, mobembo oyo esalamaki te mo kolo mua misato eleki po Tata DIALUNGANA KIANGANI alobaki eloko te. Yango mokolo mua minei bayaki lisusu, kasi, Tata DIALUNGANA KIANGANI alobaki lisusu likambo te. Vendredi, le 27 Septembre, ba mbuta balobaki na Tata chauffeur NLANDU ekozala malamu biso to kende na biso po tomoni été eloko te, Tata NLANDU chauffeur aboyaki, alobi ngai nakoyokela kaka Papa DIALUNGANA KIANGANI, lokola alobi eloko te totala kaka posa na ye. Nde Samedi 28 Septembre 1985, mokolo moye libala yango ebongisamaki kosalema o Kinshasa , na ngonga ya 10h00’, Tata Mfumu’a Mbanza Tata DIALUNGANA KIANGANI, ya mba la oyo andimi mobembo esalama. Na ntango wana ngonga ekokaki, Tata Mfumu’a Mbanza akotaki na kinlongo, mbala ya yambo abimi, kasi apesaki nzela te bakende, nzoka nde, ba Kimbanguist e banso bayebi été, tango ba Tata na biso basalaka mobembo soki akoti Kinlongo (mausolée) abimi, mbala moko akoti na motuka mpe mobembo esalami, kasi o mokolo wana, Tata DIALUNGANA KIANGANI akoti mpe abimi na mausolée kasi apesi nzela te ya mobembo, akeyi lisusu mbala ya mibale na Kinlongo (mausolée), akoti 13 na mba la moko, atako Tata KIMBANGU akanga maki na miniololo, atelamaki mpe agangi, na mbala moko train ezuaki panne. Ezalaki le 03 Décembre 1921, tango babandaki kobongisa train, Tata Simon KIMBANGU akendaki kotelema na ngomba oyo, ebengamaka Mbanza Nzambi, ngomba esika mboka esantu ya eyamba ya Tata GONDA ezalaka. Tango Tata KIMBANGU akomaki wana, abondelaki na sima atindaki babengela ye Tata BATSHIEBA Simon, tango aye, Tata Simon KIMBANGU asololi n a ye alobi boye Tata BUTSHIEBA Simon nayebisaki yo été mokolo bakotinda ngai boloko na likolo (Lubumbashi) bongo oya tokutana na madimba. Tozonga mua muke sima, na ntango Tata Simon KIMBANGU akendaka Mbanza Nsanda na 1921, mokolo mosusu ayambaki délégatio n ewutaki Lukaya, oyo ezuamaki mpe Tata BATSHIEBA Simon, tango Tata Simon KIMBANGU amonaki Tata BATSHIEBA Simon akopambola ye boye : ete banda lelo yo Tata BATSHIEBA okomi pasteur ya liboso ya Lukaya ; Tata BATSHIEBA Simon akozongisa ngai nazali protestant, kasi bapesi ngai etumbu po nazali na basi misato, ndenge nini okomisi ngai pasteur ? Papa Simon KIMBANGU okoloba na Tata Simon BATSHIEBA okotikala lisusu na basi misato te, kasi nalobi na yo, mokolo na kokende boloko nakoleka na Madimba, bongo okoya po tosolola. Tala ntina Tata Simon KIMBANGU asengaki train etelama na Madimba. 5 na motuka Tata NLANDU DILANDOS apelisi motuka, bakeyi tango bakomi liboso ya 1 er poste po babima N’kamba Tata DIALUNGANA KIANGANI, akosenga na Tata NLANDU DILANDOS azonga lisusu na ndako, na sima ayaki kokota mbala ya misato na mausolée, kasi tosengeli toyeba été na ntango Tata DIALUNGANA KIANGANI awutaki na ndako na Gombe Kinsuka, po na mobembo na Kinshasa, tango akomaki liboso ya mayi ya sima, Tata moko alataki bilamba ya pembe ayaki kopesa Tata Mfumu’a Mbanza DIALUNGANA KIANGANI même, (maloba ya Tata Simon KIMBANGU KIANGANI). Na yango sima ya kokota pona mbala misato na Kinlongo, nde papa ondimaki mobembo esalema. Na kati ya motuka bazalaki ba to muambe (8) : 1. Papa DIALUNGANA KIANGANI 2. Papa NLANDU (Chauffeur) 3. Papa LUIDI (Protos) chef protocole 4. Papa Djonny LUNTADILA 5. Papa KINUIKA Alphonse 6. Papa LUBEFU (Cuisinier) 7. Papa MAKUMBU 8. Papa BAFU (Lukengo). 12 moko , Tata DIANGIENDA atuni ba mbuta oyo ayaki na bango, atuni bango tango tokomaki na Luila nalobaki nini ? Mundele moko azalaki mbuta (Monsieur Angelo) alobi Tata alobaki, Tata na bino, Tata Simon KIMBANGU atindaki leki na bino ya suka a kende kosalisa Tata DIALUNGANA KIANGANI kuna na hôpital. Alakisi bango ngai, alobi tala leki na ngai ye yo, alakisi ngai alobi merci leki na biso ya suka. Na sima, Tata DIANGIENDA KUNTIMA, bazuaki nze la ya kozonga na Kinshasa. Na ta ngo tokomaki Lundi, le 29 Septembre 1985, n a 14h00’, Tata DIANGIENDA KUNTIMA Joseph ayaki kozua ndeko na ye na hôpital po na komema ye na Kinshasa, po akende scanner na campus clinique universitaire tango bakendaki na scanner bamonaki été mosala oyo nasalaki esalamaki malamu. Tala maye ngai Docteu r Gaston KUYANDA, nayebi pona likama ya Tata DIALUNGANA KIANGANI Salomon. LIKAMBO NINI ELEKAKA NA 1921 O MADIMBA NA ESIKA EYE TATA DIALUNGANA KIANGANI ASALAKI LIKAMA YA MOTUKA Mua mokol o ya le 03 Décembre 1921, na ele ko bamemaki Tata KIMBANGU o engumba Kin shasa, na tango akomaki o Madimba asengaki na machiniste atelemisa train, mundele mpe ba soldat basekaki ye, 6 11 Tango nasilisi nde Tata DIANGIENDA KU NTIMA akoti ngai ndenge namoni ke ba Kimba nguiste bafukamaka liboso ya mokonzi na bango, ngai pe nafukami mbala Ngai mpe nabandi koyemba nzembo yango na yambaki Tata DIALUNGANA KIANGANI Salomon na ngonga 18h30’ tango tokomaki na 21h00 pema ezongi, nakeyi lisusu kozua makila na banque de sang, kasi nakuti groupe o esili, ngai moko Docteur Gaston nandimaki kopesa makila na ngai, na ye kotia yango na nzoto ya Tata DIALUNGANA KIANGANI tango tokomi na 00h00’, namoni mbala moko Tata DIALUNGANA KIANGANI avandi ye moko na mbeto, namoni abengi ngai boye : Leki na biso ya suka, yaka oyamba ngai, nakeyi ayambi ngai na nzoto, alobi merci leki na biso ya suka ndenge asungi ngai, tango nayambi ye noyoki lisusu nzembo oyo nayokaki : ( Nkunga se tuyimbila munkembo waku wa wawu setumuene nkembo mvuluzi. O nkenda zaku zitusolele kele vo makasi ... ) biso mibale ngai na Tata DIALUNGANA KIANGANI tobandi koyemba nzembo yango na tango wana nasilisi ko saturé ba pota nionso, etikalaki kaka na bande ba pota nionso na moto ntango tokomi 02h00’, Tata DIANGIENDA KUNTIMA Joseph na délégation bakomaki na LUILA, na ngonga ya 02h30’ Papa DIANGIENDA K UNTIMA bakomi na hôpital ya Kisantu, ngai nazalaki na salle ya soin, bayibisi ngai leki ya Tata DIALUNGANA KIANGANI aye. Nalobi moto akota nanu te po nasilisa ko bandé ba pota. 7 Na tango bakomaki na mboka Mbanza Ntungua, motuka moye ememaki Tata Mfumu a Mbanza DIALUNGANA KIANGANI na délégation na ye, ezuaki kokoso ya pneu (panne pneu). Na yango wana Tata chauffeur LANDU akotia pneu ya malamu, mpe alongoli ya kala. Mobembo na bango ekobaki, tango bakomaki na Mbanza - Ngungu, Tata Chauffeur akozua likanisi ya kobongisa pneu oyo etobokak i, kasi liboso asala yango, asengaki, soki Tata Mfumu’a Mba nza akolinga akende kopema na paroisse centrale ya Mbanza Ngungu, kino mosala ya bobongisi pneu ekosila, kasi Papa Mfumu’a Mbanza DIALUNGANA KIANGANI akoboya. Asengaki na Tata Chauffeur atikala kaka na motuka, kino mosala ekosila. Sima ya mosala kosila mo bembo mokobaki, ntango bakomi na Kisantu, Tata Mfumu’a Mbanza DIALUNGANA KIANGANI, akoloba na Tata LANDU, chauffeur, Tata LANDU namoni été ozali na pongi, soki okoki kopema mua moke, po olala nanu, kasi Tata LANDU akozongisela Tata Mfumu’a Mbanza été, Pap a nazali na mpongi te, tango bapusani bakomi na MADIMBA, Papa Mfumu’a Mbanza alobi lisusu na chauffeur soki ozali na pongi lala mua muke, Tata chauffeur azongisi te Papa nazali na pongi te, nzoka nde azuaki mua mpongi, na tango bakomaki na KIKU LUKUTA, motuka moko remorque etut aki motuka oyo Papa Mfumu’a Mbanza azuamaki, 10 Na tango ngai Docteur Gaston, nakeyi kozua Tata DIALUNGANA KIANGANI po na kotisa ye na salle ya soin, namoni été pema na ye ekeyi asali arrêt cardiaque, po makila ezalaki k obima ebele, namoni été soki natie ye na bombonne ekozala mikakatano, nabandaki liboso kozongisa ye makila natie liboso 2 litres ya makila (sang), namoni été esimbaki te, nakeyi lisusu kobakisa 2 litres ya makila, mpe na bandi kotia mopepe ya munoko na nga i, na munoko ya Papa DIALUNGANA KIANGANI po na réanimé ye boyeba été ngai Docteur nazali Kimbanguiste te kasi oyo Tata KIMBANGU asalaki po na ngai, nandimela ye azali Nzambe. Yango naboyaki kotika muana na ye, na maboko ya baye bazalaki kokana koboma ye, esengeli koyeba lisusu été nabandaki kosala mosala yango ngai moko, nalingaki te, moto mosusu azuama esika nazali kosimba Tata Mfumu’a Mbanza DIALUNGANA, pona makanisi ya mabe oyo bato bazalaki na yango, na ntango natie ye mopepe namoni été, pema na ye ezo ngi kitoko, akomi kopema malamu, kasi alamuki nanu te. Mbala moko nayoki Nzembo oyo : ( Konso ndiona a vuezanga ntumu a mvuluzi, vila ke vila kemona Nzambi ko (oyo nionso atiolaka motindami ya Nkolo, akobunga akomona Nzambe te ) - E e Nkenda zaku zitusolele kele vo makasi nga tuvididi kansi nge kua nkenda utusolele e yisu do kutusisi koo. 8 pamba te, Tata LANDU chauffeur abandaki kolala, likama ezalaki monene, Tata Mfumu’a Mbanza azalaki moto ya liboso, abimaki na motuka wana, kasi azokaki pota makasi na moto , kasi moto oyo akufaki ezalaki, Tata Protocole LUIDI, tango bayebisi Tata DI ALUNGANA KIANGANI alobi botombola ye mpe boya na ye, kasi pona kotelemisa ye, ezalaki pasi, kasi lokola Tata DIALUNGANA KIANGANI alobi mbala mibale botombola ye, na sima, batombolaki ye mpe bamemaki ye liboso ya Tata DIALUNGANA KIANGANI mpe abondelaki mpe apesi ye mayi ya N’kamba sima alamusaki tata LUIDI. Sima balukaki moyen ya koluka motuka oyo ekoki komema Tata DIALUNGANA KIANGANI, kasi ba chauffeur nionso baband ak i koboya, po na komona makila ndenge ebandaki kobima mpe kosopana. Na sima bamonaki mondel e moko azalaki kokumba motuka na kombo Renault 4, mpe asengaki na Tata DIALUNGANA KIANGANI aluka elamba ya kotia na kiti mpo makila ebebisa kiti te, Tata DIALUNGANA KIANGANI azuaki elamba na ye atiaki na kiti mpe bamatisaki ye na Tata LUIDI po na komema ba ngo na hôpital ya Kisantu (Saint Luc). Papa DIALUNGANA KIANGANI Salomon AKOMI NA HÔPITAL SAINT LUC, TOLANDA MATATOLI YA Dr. Gaston KUYANDA SITUTALA. Kombo na ngai Gaston KUYANDA SITUTALA, nazali moto ya Territoire ya LUKAYA. Nabelaka sanza 9 misato, nazalaki na comma Tata KIMBANGU abikisaki ngai, esika nayebanaki na Tata Simon KIMBANGU. Sikoyo nalobela ndenge nayambaki, Tata DIALUNGANA KIANGANI na hôpital ya Kisantu. Ngai Dr. Gaston nazali Docteur, nasalaki garde ya poso mobimba, mokolo ya poso nde nasilisi garde na ngai, nakendaki na ndako. Tango nakomi na ndako motema na ngai ezali kobonga te, posa na ngai nazonga kaka na hôpital, muasi na ngai al obi, osali poso mobimba na hôpital, lelo nde ozongi na ndako opemi te, olingi ozonga lisusu na hôpital ? Motema na ngai ebongaki te, nakosi muasi na ngai nalobi na ye, mama na keyi nanu kotala muana moko azali maladie na cité. Nayaki kokoma na hôpital Kisa ntu Saint Luc kaka tango nakomi na mua tango moke namona, baye na accidenté, bato na hôpital mpe Docteur mosusu balobi muana ya Simon KIMBANGU, yaya ya Tata DIANGIENDA asali accident bango nde bato basilisaka bato na nzela ya N’kamba, baya na ye to achevé ye. Tango ngai nayoki bongo, nalobi na baninga na ngai ba Docteur mpe ba infirmiers été moto asimba ye te, ngai moko na kosimba ye po ngai nayebi Tata na ye mpe Tata na ye ayebi ngai. Baninga misusu balobi yo ez ali mokolo na yo te ya mosala, o ye kosala nin i ? Nazongiseli bango, Tata na ngai KIMBANGU, moto abengi ngai awa. Tala ndenge nayambaki Tata DIALUNGANA KIANGANI. Esengeli toyeba été, tango bamemaki Tata DIALUNGANA KIANGANI na hôpital moto oyo atiaki moto na ye na ntolo (poitrine) ezalaki tata NTOTA.