Detektiv adabiyot jozibasi: syujet dinamikasi va inson psixologiyasining badiiy tahlili 4 - b e t O‘zbek xalq maqollarida “mehmondo‘stlik” konseptinining ifodalanishi 69 - b e t Xalq og‘zaki ijodi namunalarini o‘rgatishda etnopedagogik yondashuvni qo‘llash metodikasi 153 - b e t Формирование стилистической компетенции у студентов-филологов 145 - b e t Ushbu sonda НАУЧНОМЕТОДИЧЕСКИЙ ЭЛЕКТРОННЫЙ ЖУРНАЛ МИНИСТЕРСТВА ДОШКОЛЬНОГО И ШКОЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН FILOLOGIYA VA PEDAGOGIKA ФИЛОЛОГИЯ И ПЕДАГОГИКА SCIENTIFIC-METHODOLOGICAL ELECTRONIC JOURNAL OF THE MINISTRY OF PRESCHOOL AND SCHOOL EDUCATION OF THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN 2025-yil 6 (10)-son PHILOLOGY AND PEDAGOGY O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI MAKTABGACHA VA MAKTAB TA’LIMI VAZIRLIGINING ILMIY-METODIK ELEKTRON JURNALI “Filologiya va pedagogika” ilmiy-metodik jurnali Oliy attestatsiya komissiyasi Rayosatining 2024-yil 30-noyabrdagi 364/5-qarori bilan 10.00.00 – Filologiya va 13.00.00 – Pedagogika fanlari bo‘yicha doktorlik dissertatsiyalari (PhD, DSc) asosiy ilmiy natijalarini chop etish tavsiya etilgan milliy ilmiy nashrlar ro‘yxatiga kiritilgan e-ISSN 3060-4885 O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy attestatsiya komissiyasi Rayosatining 2024-yil 30-noyabrdagi 364/5-qarori bilan 10.00.00 – Filologiya va 13.00.00 – Pedagogika fanlari bo‘yicha doktorlik dissertatsiyalari (PhD, DSc) asosiy ilmiy natijalarini chop etish tavsiya etilgan milliy ilmiy nashr. 10.00.00 – FILOLOGIYA Baxtiyor Mengliyev Toshkent Amaliy fanlar universiteti tadqiqotchi-professori, �ilologiya fanlari doktori Baxtiyor Doniyorov Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Nurafshon �iliali professori, �ilologiya fanlari doktori Аnatoliy Lixodziyevskiy O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti professori, �ilologiya fanlari doktori Оksana Gibraltarskaya O‘zbekiston Milliy universiteti professori, �ilologiya fanlari doktori Sherzod Atamuradov �ilologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori Ranusha Atayeva O‘zbekiston Respublikasi Jamoat xavfsizligi universiteti katta o‘qituvchisi, �ilologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori Mohichexra Boltayeva O'zbekiston Milliy universiteti Jizzax �iliali dotsenti, pedagogika fanlari doktori MAS’UL MUHARRIR Shahobiddin Rasulov MUHARRIRLAR: Emma Torosyan Nargis Bobоdjanova Nargiza Sotvoldiyeva Muxlisa Do‘stmuhamedova SAHIFALOVCHI Gulnoza Valiyeva Tahririyat manzili: 100011, Toshkent shahri Navoiy ko‘chasi 30-uy. Telefon: (55) 510-28-44, (77) 358-57-67 e-mail: til_adabiyot@umail.uz veb-sayt: www.tilvaadabiyot.uz Materiallar @FilologiyaPedagogikaBot orqali qabul qilinadi. Elektron jurnal 25.06.2025 da nashr etildi. MUASSIS O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi “Til va adabiyot ta’limi” davlat korxonasi 13.00.00 – PEDAGOGIKA Qozoqboy Yo‘ldoshev Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti professori, pedagogika fanlari doktori Gulnora Mansurova Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti dotsenti, falsafa fanlari doktori Xadicha Muxitdinova O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti professori, pedagogika fanlari doktori G‘o�ir Hamroyev Toshkent Amaliy fanlar universiteti tadqiqotchi-professori, pedagogika fanlari doktori Sevara Ziyayeva O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti dotsenti, �ilologiya fanlari doktori Indira Narkulova O‘zbekiston Respublikasi Jamoat xavfsizligi universiteti katta o‘qituvchisi, pedagogika fanlari bo‘yicha falsafa doktori TAHRIR HAY’ATI: Hilola Umarova O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha va maktab ta’limi vaziri Farhod Boqiyev O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha va maktab ta’limi vaziri o‘rinbosari Azizbek Turdiyev O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha va maktab ta’limi vaziri maslahatchisi Farrux Jabborov “Til va adabiyot ta’limi” – “Преподавание языка и литературы” – “Language and literature teaching” jurnali bosh muharriri НАУЧНО-МЕТОДИЧЕСКИЙ ЭЛЕКТРОННЫЙ ЖУРНАЛ МИНИСТЕРСТВА ДОШКОЛЬНОГО И ШКОЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН FILOLOGIYA VA PEDAGOGIKA ФИЛОЛОГИЯ И ПЕДАГОГИКА SCIENTIFIC-METHODOLOGICAL ELECTRONIC JOURNAL OF THE MINISTRY OF PRESCHOOL AND SCHOOL EDUCATION OF THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN 2025-yil 6 (10)-son PHILOLOGY AND PEDAGOGY O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI MAKTABGACHA VA MAKTAB TA’LIMI VAZIRLIGINING ILMIY-METODIK ELEKTRON JURNALI O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi tomonidan 2024-yil 19-avgustda 360240-raqami bilan davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan. e-ISSN 3060-4885 2 t.me/TAT_jurnal 2025-yil 6-son M U N D A R I J A 10.00.00 – FILOLOGIYA Firuz Soliyev. Detektiv adabiyot jozibasi: syujet dinamikasi va inson psixologiyasining badiiy tahlili..............................................................................4 Sayyora Halimova. Milliy matbuot – millatning tili, bosh islohotchisi .............................................................................................................................................6 Ikromjon Xabibjonov. O‘zbek tilida iqtisodiyotga oid terminlarning jarayon o‘xshashligi asosida yuzaga kelish mexanizmlari ..........................8 Dilnoza Xamroyeva. Abdulla Sher ijodida badiiy san’atlarning o‘rni...............................................................................................................................................10 Sohiba Ro‘zmetova. Ingliz va o‘zbek adabiyotida uyg‘onish davri (Alisher Navoiy, Shekspir va Chauser ijodi misolida) ........................................11 Oygul Axmedova. Turkiston viloyati Qarnoq qishlog‘ida yashovchi mahalliy o‘zbeklarning xalq og‘zaki ijodi ..........................................................13 Mubina Abbosova. Bobur – bunyodkor va ma’rifatparvar shaxs.......................................................................................................................................................15 Farruxbek Olim. XV asr madaniy muhiti va zamon ijodkorlarining Alisher Navoiy faoliyatida tutgan o‘rni .................................................................17 Dilorom Karimova. The investigation of the issues surrounding life and death in Uzbek literature ..............................................................................19 Ra’no Aliqulova. Saida Zunnunova she’riyatida lirik kechinmalar talqini .....................................................................................................................................21 Вазира Раббимкулова. Графический образ иноязычного слова в современных русских текстах ............................................................................22 Гульнора Мансурова, Нафиса Игамназарова. Пушкин – гениальный поэт, философ и переводчик (к 226-летию со дня рождения) ... 24 Арзайым Ибрагимова. Фоностилистика: речевая динамика и звуковая вариативность в зависимости от индивидуальных особенностей ....................................................................................................................................................................................................................26 Нигора Кулдошева. Сравнительный анализ учебно-научной лексики английского и узбекского языков: семантика, стиль, статистика и интерференция ....................................................................................................................................................................................28 Марвар Шарафутдинова. Влияние жизни на поэзию Анны Ахматовой и Зульфии в контексте женской поэзии ............................................ 30 Дильбар Раджабова. Хронотоп дороги в романе А.Волоса «Возвращение в Панджруд» ...........................................................................................32 Нуржамал Сапарова. Номинацентрические пословицы как средство межкультурного обучения в системе преподавания русского и казахского языков ........................................................................................................................................................................................35 Диана Шарапова. Природа как выражение внутреннего мира лирического героя в художественном пространстве М.Цветаевой ....37 Шахло Эшниёзова. Поколение шестидесятников и его влияние на эволюцию литературных направлений во второй половине XX– начале XXI века ...............................................................................................................................................................................................38 Iqbol Koziyeva, Lyanora Qo‘yliboyeva. Abdulla Qahhorning “Bemor” asaridagi turdosh otlarning etimologik tahlili .............................................41 Gulfuza Madirimova. Alisher Navoiyning “Badoye ul-bidoya” devonidagi muraddaf g‘azallar tasnifi .............................................................................42 Mamlakat Mamadaliyeva. Omonulla Madayev qarashlarida maqollarning badiiy va didaktik ahamiyati ....................................................................44 Malohat Jalaldinova. Inson ruhiyatida psixologik realizmning badiiy talqini ............................................................................................................................46 Marjona Toshpo‘latova. Talmeh san’ati va u haqdagi nazariy fi krlar tadqiqi ...............................................................................................................................49 Gulinor Xolmurotova. Ulug‘bek Hamdamning “Isyon va itoat” romanida ustoz obrazining badiiy talqini ....................................................................51 Mubina Abbosova. Zahiriddin Muhammad Bobur fenomeni .............................................................................................................................................................52 Munisa Abduazizova. O‘zbek tilida “keksalik” va “yoshlik” konseptlarining lingvomadaniy voqelanishi ........................................................................54 Shamsiya Atoyeva. “Majolis un-nafois” va “Hasht behisht” tazkiralarida davr sultonlari vasfi ............................................................................................56 Naziraxon Murodova. Ingliz, rus va o‘zbek tillarida metaforik enantiosemiya...........................................................................................................................58 Munisa Xodjayeva. O‘tkir Hoshimovning “Ikki eshik orasi” romanida frazeologik pragmalingvistikaning leksik-semantik xususiyatlari .......59 Shahnoza Xo‘janiyazova, Gulbahor Umarova. Alisher Navoiyning manoqib asarlarida oziq-ovqat nomlarini ifodalovchi semalar ..................61 Bobir Maxammadov. Turk tilidagi Microsoft Windows operatsion tizimi terminlarining semantik xususiyatlari......................................................63 Furqat Alimardonov. Huquqiy mavzularni yoritishda bloglar va rasmiy saytlar uslubidagi farqlar .................................................................................65 Dildora Saidova. Cho‘lpon lirikasida xalqchillik va tabiat uyg‘unligining aks etishi ...............................................................................................................67 Iroda Usmonova. O‘zbek xalq maqollarida “mehmondo‘stlik” konseptinining ifodalanishi..................................................................................................69 Marjonabonu Ibroximova. Qahramonlik dostonlarida epik diffuziya.............................................................................................................................................71 Bahora Avazberdiyeva. Abdulla Qahhorning “O‘tmishdan ertaklar” qissasidagi so‘zlarning lingvopoetik xususiyatlari.........................................74 Saida Kadirova. Termalarning mavzu qamrovi va ijtimoiylashuv jarayonlari .............................................................................................................................76 Dildora Ibragimova. Isajon Sultonning “Robiya Balxiy” qissasida tarixga yondashuv tamoyillari ....................................................................................78 Gulmira Ravshonbekova. Abdulla Oripov nazmida ishqqa falsafi y munosabat va muhabbat tasviri ..............................................................................80 Shaxnoza Qarshiyeva. O‘zbek va ingliz tillaridagi frazeologik birliklarning qiyosiy etimologiyаsi ..................................................................................82 Shoira Xadjiyeva. Chet tilini o‘rganishda konseptual metaforaning ahamiyati .........................................................................................................................84 Marg‘uba Abdullayeva. Davr asarlarida boburiy malikalar..................................................................................................................................................................87 www.tilvaadabiyot.uz 3 2025-yil 6-son Ra’no Uzoqboyeva. Ingliz tilida arabizmlarning frazeologik sathda qo‘llanishi ........................................................................................................................90 Liliya Komilova. Ethical literary criticism as a separate method of interpreting literature, in the example of a work by Jodi Picoult (“My sister’s keeper”) ..............................................................................................................................................................................................................92 Dilora Akhmedova, Umida Tagayeva, Doston Pirnazarov. Exploring cultural differences in British and American English communication styles.........................................................................................................................................................................................................................93 Gulnoz Sadullaeva. Surrealism in children’s literature: imagination, emotionality, and psychological growth .........................................................96 13.00.00 – PEDAGOGIKA Xurshid Asrorov, Nargiza Asrorova. Ta’lim natijalari (Learning Outcomes)ga asoslangan xalqaro baholash dasturlarining didaktik imkoniyatlari............................................................................................................................................................................................................99 Sherjaxon Abdufatayev. O‘quvchilarda kompetensiyalarni rivojlantirishga innovatsion yondashuv............................................................................101 Madina Malikova. O‘quvchilarning ijtimoiy ko‘nikmalarini oshirishda hamkorlikdagi ta’lim texnologiyalari (ingliz tili misolida)..................104 Xurshid Asrorov. Kompetensiyaviy yondashuv va о‘quvchilarning bilimini baholash ..........................................................................................................106 Shokhsanam Usmanova. “Google classroom” platformasining yozma ko‘nikmalarni rivojlantirishdagi o‘rni: afzalliklar va cheklovlar........108 Munisa Tursunova. Pragmatic failures in efl learners’ argumentation literacy and implications for pedagogy ......................................................111 Muhаmmаd Ziyаtоv. Pedagogical technologies for using stretching-static exercises to develop fl exibility in preschool children ..............112 Nargiza Sodiqova. The role of proverbs in developing cross-cultural competence among young learners .............................................................114 Shohsanam Turg‘unova. Anxiety affects language acquisition among University EFL students .................................................................................... 117 Shakhnoza Murakayeva. Facilitating cross-cultural communication in english by developing vocabulary through blended learning approaches and adaptive digital technologies ................................................................................................................................................119 Husniya Raximova. Zulfi yaxonim – mehr-muhabbat va sadoqat timsoli .................................................................................................................................124 Oydin Mo‘minova. Talabalarning o‘zbek tili darslarida taqdimotdan foydalanishi................................................................................................................126 Muzaffar Muratov. Pedagogik yondashuv: sport gimnastikasining boshlang‘ich sinf o‘quvchilari estetik tarbiyasidagi o‘rni ...........................128 Qarshiboy Sattarov. Sportning yengil atletika turlari orqali jismoniy tarbiyani samarali tashkil etish metodlari..................................................130 Ilhom Normaxmatov. Zamonaviy ta’limda jismoniy tarbiya fani orqali o‘quvchilarda motivatsiyani shakllantirish metodlari ........................132 Zulayho Negmatova. Ilg‘or pedagogik texnologiyalardan ta’lim jarayonida foydalanish ..................................................................................................133 Малика Абдуллаева, Жамиля Бекманова. Социальная адаптация детей с расстройствами аутистического спектра ................................136 Барно Атаджанова. Использование технологии STEAM в обучении русскому языку в техническом вузе .....................................................138 Альфия Галямова. Невербальные компоненты вербальной агрессии .................................................................................................................................139 Малика Зафарова. Об основных аспектах развития видов речевой деятельности студентов на занятиях по английскому языку ....141 Ирина Морозова. Реализация воспитательного процесса на занятиях в высших образовательных учреждениях ....................................143 Елена Лагай. Формирование стилистической компетенции у студентов-филологов ...................................................................................................145 Гулжахан Туребекова. Математическое развитие как важное направление развития детей дошкольного возраста ................................147 Назокат Файзуллаева. Современные педагогические технологии на занятиях по английскому языку в военно-академических лицеях РУз .....................................................................................................................................................................................................149 Феруза Худайкулова. Подвижные игры на свежем воздухе для детей дошкольного возраста .............................................................................151 Zulayho Negmatova. Xalq og‘zaki ijodi namunalarini o‘rgatishda etnopedagogik yondashuvni qo‘llash metodikasi..........................................153 Shuhrat Axmedjanov. Jismoniy tarbiya va pedagogikaning uyg‘unligi (voleybol o‘yini misolida)..................................................................................155 Shaxodat Obidova. 8–9-sinf o‘quvchilari uchun tanqidiy o‘qish materiallarini tanlash tamoyillari ..............................................................................157 www.tilvaadabiyot.uz 155 2025-yil 6-son 13.00.00 – PEDAGOGIKA Natijalar shuni ko‘rsatdiki, yosh psixologiyasiga mos etnopedagogik materiallardan foydalanish nafaqat bilim berish, balki tarbiyaviy maqsadlarga ham xizmat qiladi. Biroq bu yo‘nalishda metodik tavsiyalar, namunaviy dars ishlanmalari va o‘qituvchilar uchun metodologik qo‘llanmalar yetarli darajada ishlab chiqilmagan. Shu sababli, maktab ta’limida etnopedagogik manbalarni yosh xususiyatlariga mos tarzda tizimli joriy etish zarur. Xulosa qilib aytganda, maktablarda etnopedagogik materiallardan foydalanishning metodik yondashuvlari yetarlicha rivojlanmagan. Shu sababli pedagoglar uchun maxsus metodik qo‘llanmalar ishlab chiqilishi va ilmiy izlanishlarni kengaytirish zarur. Etnopedagogik asarlardan foydalanish ta’lim tizimini takomillashtirishga, bu borada metodik yondashuvlarni ishlab chiqish ta’lim samaradorligini sezilarli darajada oshirishga xizmat qiladi. Foydalanilgan adabiyotlar 1. Abdug‘afforov A. Etnopedagogika: nazariy asoslar va amaliyot. – Toshkent: O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, 2017. 2. Jumaniyozova N. Milliy ta’lim va tarbiya. – Toshkent: Fan va texnologiya, 2016. 3. Mirzaxo‘jayev A. O‘smirlik davrida ma’naviy tarbiya. – Toshkent: Ma’naviyat va ma’rifat, 2019. 4. Karimov I. O‘smirlik va yosh pedagogikasi. –Toshkent: O‘zbekiston, 2017. 5. Shukurov M. Xalq pedagogikasi. – Toshkent: Navro‘z, 2019. Shuhrat AXMEDJANOV, Samarqand davlat tibbiyot universiteti o‘qituvchisi JISMONIY TARBIYA VA PEDAGOGIKANING UYG‘UNLIGI (Voleybol o‘yini misolida) Annotatsiya . Ushbu maqolada o‘quvchilarning jismoniy hamda ma’naviy rivojlanishida voleybol o‘yinining roli tahlil qilinadi. Voleybol o‘yini jismoniy tarbiya jarayonida ijtimoiy ko‘nikmalar, jamoaviy hamkorlik va intizomni shakllantirishga xizmat qilishi, shuningdek, pedagogik metodlar yordamida o‘quvchilarning faolligi va motivatsiyasini oshirish yo‘llari ko‘rib chiqiladi. Kalit so‘zlar : voleybol, jismoniy tarbiya, pedagogika, uyg‘unlik, jamoaviy o‘yin, motivatsiya, tarbiya, o‘quvchi faolligi. Annotation . This article examines the importance of volleyball as a means of physical and spiritual development of students. Particular attention is paid to the role of volleyball games in the formation of social skills, the development of teamwork, and discipline in physical education. Pedagogical approaches that contribute to increasing students’ motivation and activity in the learning process are also analyzed. Keywords : volleyball, physical education, pedagogy, harmony, team play, motivation, upbringing, student activity. Аннотация . В данной статье рассматривается значение волейбола как средства физического и духовного развития уча- щихся. Особое внимание уделяется роли волейбольных игр в формировании социальных навыков, развитии командного вза- имодействия и воспитании дисциплины в рамках физического воспитания. Также анализируются педагогические подходы, способствующие повышению мотивации и активности учащихся в процессе обучения. Ключевые слова : волейбол, физическое воспитание, педагогика, гармония, командная игра, мотивация, воспитание, актив- ность учащегося. Jismoniy tarbiya ta’lim jarayonining muhim qismi bo‘lib, o‘quvchilarning sog‘lom va faol hayot tarzini shakllantirishga xizmat qiladi. Voleybol esa o‘ziga xos ijtimoiy va pedagogik imkoniyatlarga ega o‘yin sifatida jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida keng qo‘llaniladi. Voleybol orqali o‘quvchilar nafaqat jismonan, balki ijtimoiy va ma’naviy jihatdan ham rivojlanadi. Pedagogika va jismoniy tarbiya elementlarining uyg‘unligi ta’lim jarayonining samaradorligini oshiradi, o‘quvchilarning sportga bo‘lgan qiziqishi va faolligini kuchaytiradi. Bugungi kunda voleybol o‘yini nafaqat sport, balki tarbiyaviy jarayonning ajralmas qismi sifatida e’tirof etilmoqda. Voleybolning jismoniy tarbiya va pedagogika bilan uyg‘unligi o‘quvchilarning jismoniy ko‘nikmalarini shakllantirishda, ularni sog‘lom turmush tarziga rag‘batlantirishda o‘z o‘rniga ega. Ushbu sport turi yoshlarning chidamliligi, tezligi, harakat koordinatsiyasini yaxshilaydi. Shu bilan birga, jamoaviy muloqot va hamkorlikni rivojlantirishga xizmat qiladi, chunki muvaffaqiyatga erishish uchun o‘yinchilar bir-birini to‘ldirishi va ishonchli muloqotda bo‘lishi zarur. Bu esa pedagogik jarayonlarda jamoaviy ishlash ko‘nikmalarini shakllantirishga yordam beradi. Voleybol mashg‘ulotlarida pedagogik yondashuvlarni qo‘llash o‘quvchilarni faollikka undaydi, o‘z-o‘zini boshqarish qobiliyatlarini rivojlantiradi [1]. Masalan, o‘yin vaziyatlarini tahlil qilish, o‘quvchilarni o‘z fi krini bildirishga va jamoada qaror qabul qilishga jalb qilish samarali pedagogik usullardir. Zamonaviy ta’lim tizimida voleybol o‘quvchilarning sportga qiziqishini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Pedagoglar o‘yin jarayoniga individual yondashib, har bir o‘quvchining qobiliyati va ehtiyojini hisobga olgan holda ta’lim sifatini oshiradilar. 156 t.me/TAT_jurnal 2025-yil 6-son 13.00.00 – PEDAGOGIKA Voleybol orqali o‘quvchilarning intizomga, mas’uliyat va sog‘lom turmush tarziga oid qadriyatlarni o‘zlashtirishlari ta’minlanadi. “Voleybol o‘quvchilarda mas’uliyat va intizom tuyg‘usini rivojlantiradi” [2]. Jismoniy tarbiya va pedagogika sohasida nafaqat jismoniy ko‘nikmalarni shakllantirish, balki ijtimoiy muhim fazilatlarni rivojlantirishga ham xizmat qiladi, o‘quvchilarni jamoaviy ishga, bir-birini qo‘llab-quvvatlashga va muloqotga o‘rgatadi. Unda har bir o‘yinchining vazifasi bor. Shuning uchun hamkorlik qilishlari muhim. Pedagogik nuqtayi nazardan bu jarayon o‘quvchilarni nafaqat jismoniy jihatdan, balki shaxs sifatida shakllantirishda ham muhim omildir. So‘nggi yillarda zamonaviy pedagogik metodlar voleybol mashg‘ulotlarida faol qo‘llanilmoqda. Masalan, o‘yin vaziyatlarini tahlil va muhokama qilish o‘quvchilarning tanqidiy fi krlashini rivojlantiradi, ularni muammolarni hal etish va tez qaror qabul qilishga o‘rgatadi. Motivatsiyani oshirish uchun o‘yinlar ko‘pincha raqobat asosida tashkil etiladi. Bu esa yoshlarning o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi va mashg‘ulotlarga qiziqishni kuchaytiradi. Voleybolda “mashg‘ulotlarda qatnashish tartibi, belgilangan qoidalarga rioya qilish, vaqtni boshqarish va jamoaga sodiqlik kabi ko‘nikmalar hosil bo‘ladi. Bu fazilatlar esa o‘quvchilarning kundalik hayotida va ijtimoiy munosabatlarida muhim ahamiyatga ega” [2]. Pedagogik nazorat tizimi orqali murabbiylar o‘quvchilarning individual kamchiliklarini aniqlab, ularga shaxsiy yondashuvni taklif qiladilar. Ular o‘quvchilarni faollikka undovchi rag‘batlantirish metodlarini qo‘llab, o‘zaro hurmat va adolatli raqobat muhitini yaratishlari muhimdir. Voleybol o‘quvchilarning umumiy jismoniy tayyorgarligini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Bu sport turi nafaqat kuch, chidamlilik va tezlikni rivojlantiradi, balki moslashuvchanlik va muvozanatni yaxshilashga ham yordam beradi. Jismoniy tarbiya jarayonida voleybolning ushbu xususiyatlari o‘quvchilarning sog‘lom bo‘lishini ta’minlash bilan birga, ularning harakat koordinatsiyasi va reflekslarini rivojlantiradi. Pedagogika nuqtayi nazaridan esa o‘yin jarayonida o‘quvchilarni doimiy ravishda rag‘batlantirish, ularning qobiliyatlari va qiziqishlariga mos mashg‘ulotlar tashkil etish ta’lim sifatini oshirishga yordam beradi. Unda “har bir o‘yinchining harakati jamoaning umumiy natijasiga ta’sir qiladi. Bu esa... shaxsiy javobgarlik tuyg‘usini rivojlantirishga imkon yaratadi. Jamoaviy sport turlarining o‘quvchilarda jamoaviy ruh va hamkorlik ko‘nikmalarini shakllantirishdagi roli katta bo‘lib, voleybol aynan shu jihatdan o‘quvchilarni birlashtiruvchi vosita hisoblanadi [3]. Unda interaktiv metodlar qo‘llanilishi muhimdir. O‘quvchilarning fi kr almashinuvi, o‘yin taktikasi haqida bahs-munozaralar, o‘zaro baholash va guruh ishlari mashg‘ulotlarga qiziqishni oshiradi, bu sport turiga o‘quvchilarning faol ishtirokini ta’minlaydi va ularni tanqidiy qarorlar qabul qilishga o‘rgatadi. Pedagogik yondashuvda o‘quvchilarning individual xususiyatlari inobatga olinadi. Pedagoglar o‘yin texnikasi va taktikasi bilan birga, o‘quvchilarning o‘zaro munosabatlarini yaxshilashga, ularni jamoa sifatida shakllantirishga katta e’tibor beriladi. “Voleybol o‘quvchilarning ruhiy bardoshliligini oshirishga yordam beradi. O‘yin davomida yuzaga keladigan qiyinchiliklarni yengish, stressni boshqarish va tez qaror qabul qilish ko‘nikmalarini shakllantiradi. Bu pedagogik nuqtayi nazardan muhim jihat bo‘lib, o‘quvchilarning shaxsiy rivojlanishiga xizmat qiladi. Mashg‘ulotlarda o‘yin vaziyatlari orqali murabbiylar o‘quvchilarga analitik fikrlash va strategik yondashuvlarni o‘rgatadilar, bu esa ularning jismoniy va aqliy rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi” [4]. Sog‘lom raqobat muhitini yaratish esa o‘quvchilarni o‘z maqsadlariga erishishda jiddiy va intizomli bo‘lishga undaydi. Voleybol yordamida shakllangan jismoniy faollik va o‘zaro ijtimoiy ta’sir o‘quvchilarning umumiy farovonligini oshirishda katta rol o‘ynaydi. Bu jihatlar pedagogikaning inson psixikasini va xulq-atvorini shakllantirishdagi vazifalari bilan bevosita bog‘liqdir. Voleybol jismoniy tarbiya va pedagogikaning uyg‘unligini ifodalaydi, o‘quvchilarni jismoniy tomondan rivojlantirib ularning ma’naviy va ijtimoiy ko‘nikmalarini shakllantiradi. Zamonaviy pedagogik yondashuvlarni voleybol mashg‘ulotlariga tatbiq etish ta’lim jarayonining samaradorligini oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Shu bois, ta’lim muassasalarida voleybol o‘yinlariga pedagogik metodlarni joriy etish va o‘quvchilarning faolligini rag‘batlantirish masalasiga ustuvor vazifa sifatida qarash lozim. Foydalanilgan adabiyotlar 1. Axmedov R. Jismoniy tarbiya pedagogikasi. – Toshkent: Fan, 2020. 2. Islomov, D. Voleybol mashg‘ulotlarida pedagogik yondashuvlar. – Toshkent: Ta’lim nashriyoti, 2019. 3. Smith J. Team Sports and Physical Education. – New York: Springer, 2018. 4. Johnson P. Modern Pedagogical Approaches in Sports Training. // Journal of Sports Science, 2021.